Module Giáo dục thường xuyên 4- Hoạt động học tập của người lớn - Thái Thị Xuân Đào
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (239.43 KB, 36 trang )
THÁI THỊ XUÂN ĐÀO
MODULE gDTX
th ng xuyên
4
Ho¹t ®éng häc tËp
cña ng−êi lín
|
127
A. GIỚI THIỆU TỔNG QUAN
—
—
—
—
—
i t ng h c viên c a giáo d c th ng xuyên các trung tâm giáo d c
th ng xuyên, trung tâm h c t p c ng ng, trung tâm tin h c, ngo i
ng … r t a d ng v tu i, v trình v n hoá, v hoàn c nh gia ình,
v v n kinh nghi m và hi u bi t v n hoá xã h i. Tuy nhiên, ph n l n h c
viên c a giáo d c th ng xuyên là ng i l n.
V i t cách là ng i l n, h c viên giáo d c th ng xuyên và ho t ng
h c t p c a h có nhi u c i m khác bi t so v i tr em. Vì v y, cách d y,
cách t ch c cho ng i l n h c không th gi ng hoàn toàn v i cách d y
và cách t ch c d y h c tr em. GV giáo d c th ng xuyên c n ph i n m
rõ các c i m khác bi t này c a ng i l n có nh ng ph ng pháp
d y h c phù h p, giúp ng i l n h c có h ng thú và hi u qu .
Module này s c p t i nh ng n i dung chính sau ây:
c i m khác bi t c a ng i l n so v i tr em.
c i m ho t ng h c t p c a h c viên ng i l n.
Nh ng thu n l i và khó kh n c a ng i l n khi tham gia h c t p.
Nguyên t c, hình th c và ph ng pháp giáo d c ng i l n.
M t s ph m ch t, n ng l c và k n ng c n thi t i v i GV tham gia giáo
d c ng i l n.
B. MỤC TIÊU
1. MỤC TIÊU CHUNG
Module này nh m cung c p cho GV c a giáo d c th ng xuyên m t s
hi u bi t v c i m khác bi t c a ng i l n so v i tr em và c i m
ho t ng h c t p c a h t ó GV giáo d c th ng xuyên có th khái
quát c m t s nguyên t c giúp ng i l n h c có hi u qu , c ng nh
m t s ph m ch t, n ng l c và k n ng c n thi t i v i GV tham gia giáo
d c ng i l n.
128 | MODULE GDTX 4
2. MỤC TIÊU CỤ THỂ
Sau khi h c xong module này, ng i h c có th :
2.1. VỀ KIẾN THỨC
— Nêu c m t s c i m khác bi t c a ng i l n so v i tr em.
— Mô t
c c i m h c t p c a ng i l n c n l u ý khi t ch c cho
ng i l n h c.
— Phân tích c nh ng thu n l i và khó kh n c a ng i l n khi tham gia
h c t p và xu t c cách kh c ph c, h n ch nh ng khó kh n ó.
— Trình bày c m t s nguyên t c giúp ng i l n h c có hi u qu .
— Li t kê c m t s ph m ch t, n ng l c và k n ng c n thi t i v i GV
tham gia giáo d c ng i l n.
2.2. VỀ KĨ NĂNG
Bi t phát huy i m m nh c a ng i l n và bi t giúp ng i l n kh c ph c
m t s khó kh n/h n ch do tu i tác ho c do v a h c, v a làm.
2.3. VỀ THÁI ĐỘ
Có thái
tôn tr ng, tin t ng i v i h c viên ng i l n.
C. NỘI DUNG
Hoạt động 1: Tìm hiểu đặc điểm khác biệt của người lớn so với
trẻ em.
1. MỤC TIÊU
Sau ho t ng này, ng i h c có th nêu lên c m t s c i m khác
bi t c a ng i l n so v i tr em và nh ng thu n l i và khó kh n c a
ng i l n khi tham gia h c t p.
2. THÔNG TIN CƠ BẢN
a)
c i m chung
Khác v i tr em, ng i l n có m t s c i m sau c n l u ý:
— Là nh ng ng i ã tr ng thành v tâm sinh lí và tr ng thành v m t
xã h i.
HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP CỦA NGƯỜI LỚN | 129
— H có kh n ng t l p, t quy t nh và t ch u trách nhi m không
nh ng i v i b n thân, mà còn i v i nh ng ng i khác (con cái).
— Lao ng s n xu t ki m s ng là ho t ng ch o. H c t p là th y u.
— H u h t ã có gia ình và con cái.
— Là ng i lao ng chính, là ch gia ình, là công dân c a xã h i.
— Có v n kinh nghi m s ng và hi u bi t xã h i phong phú.
— Có ng c , m c ích h c t p rõ ràng. H c áp ng yêu c u c a công vi c.
— …
b)
c i m c a ng i l n v i t cách là h c viên
* K t qu nghiên c u c a các nhà khoa h c trong và ngoài n c c ng nh
kinh nghi m th c ti n giáo d c ng i l n n c ta cho th y m t s c
i m c thù c a ng i l n v i t cách là h c viên c n c chú ý. ó là:
— Ng i l n là nh ng ng i t l p, có lòng t tr ng cao. H t giác, t nguy n
h c t p mà không c n b o ban nh c nh nhi u. Trong h c t p c ng nh
trong cu c s ng, ng i l n mu n c th hi n mình là ng i t l p,
ch ng. Ng i l n không mu n b ra l nh, ép bu c, áp t. Ng i l n ý
th c c h c n h c cái gì? H c làm gì? Ng i l n h c ho c không
h c cái gì u có ch nh. Tuy nhiên, ng i l n v i t cách là h c viên
r t d t ái n u b xúc ph m, n u kinh nghi m c a mình không c tôn
tr ng, cao...
— Ng i l n có v n kinh nghi m s ng, s n xu t và hi u bi t xã h i phong
phú. V n kinh nghi m, hi u bi t này có ý ngh a sâu s c i v i h . Kinh
nghi m i v i ng i l n là m t cái gì ó kh ng nh b n thân. Vì v y,
n u kinh nghi m c a ng i l n không c coi tr ng ho c b lãng quên,
thì h cho r ng i u ó không ch ph nh n kinh nghi m c a h , mà còn
ph nh n chính h . V n kinh nghi m c a ng i l n là nh ng t li u th c
t r t có giá tr , có tác d ng giúp quá trình nh n th c c a ng i l n
nhanh h n, d dàng h n và nh lâu h n so v i tr em. Tuy nhiên, c ng
chính vì v n kinh nghi m ó mà ng i l n th ng có tính b o th cao,
có tâm lí “t tôn”. Kinh nghi m th ng t o cho ng i l n “c m giác bi t
r i” — là m t trong nh ng c n tr tâm lí l n i v i vi c h c t p. C m giác
này làm cho h không mu n nghe, không mu n ti p thu, không mu n i
sâu vào b n ch t v n .
130 | MODULE GDTX 4
— Ng i l n h c ph c v cho s n xu t, công tác và cu c s ng hi n t i.
H h c làm t t các vai trò xã h i c a mình: vai trò ng i s n xu t,
ng i v , ng i ch ng, ng i cha, ng i m , ng i công dân... Ng i l n
không có nhu c u, i u ki n và th i gian h c nh ng ki n th c lí thuy t,
xa r i th c ti n, không v n d ng ngay. Ng i l n mu n h c nh ng cái
thi t th c, có th v n d ng c ngay. H mu n áp d ng vào ngày mai
nh ng gì h
c h c ngày hôm nay, ch không ph i cho t ng lai.
Vì v y, ng i l n mu n h c theo v n h n là theo môn h c nh tr em.
* V s khác bi t gi a ng i l n và tr em ã c nhi u nghiên c u
kh ng nh:
— Howard Clusky cho r ng: Nh ng s li u t nhi u ngu n khác nhau ang
là c s ngày càng làm n i b t m t h tâm lí khác bi t c a ng i l n.
— Theo M. Knowles: “Tr em tr c tiên coi mình là hoàn toàn ph thu c.
Trong ý th c ban u nó cho r ng nó hoàn toàn ph thu c vào th gi i
ng i l n ã nuôi d ng và quy t nh m i vi c cho nó. Trong tu i th
u và tu i tr thì s ph thu c ó c c ng c khi ng i khác quy t
nh thay nó nhi u i u lúc nhà, tr ng, nhà th , sân ch i hay m i
n i. Nh ng n lúc nào ó nó vui s ng khi t mình ã có c nh ng
quy t nh... Là ng i l n t c là ph i ho t ng t thân. Khi thay i này
xu t hi n, nó s có nhu c u tâm lí sâu xa là c ng i khác và b n thân
nh n th c mình nh là m t ng i t l p hoàn toàn. ây là quan ni m
c t lõi c a Giáo d c h c ng i l n. Giáo d c h c ng i l n ph i quán
tri t sâu s c r ng nhu c u sâu xa nh t c a m t ng i l n là ph i c coi
tr ng và c coi là m t ng i c l p v i ng i khác. Giáo d c h c
ng i l n l y ng i h c làm trung tâm và nh h ng vào các v n
c a h ”. M. Knowles còn kh ng nh r ng ng i l n không ch khác tr
em ch thân th c a h không phù h p v i bàn gh c a tr em,
mà chính nh ng nhu c u và kinh nghi m c a h khác tr em t i m c c n
ph i có các ch ng trình, n i dung và tài li u riêng, c n ph i có ph ng
pháp và hình th c t ch c giáo d c khác.
— J. Kidd cho r ng ch ng trình h c c a ng i l n ph i là cái gì ó kéo dài
su t 20, 30, 40 n m; coi ng i l n là ng i l n ch không coi h là tr em
ph thông; là m t cái gì ó mà h có th làm t nguy n; là cái gì ó phù
HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP CỦA NGƯỜI LỚN | 131
h p v i ng i l n tu i ho c nh ng ng i tr ng thành... Ông ã phê
phán quan ni m sai l m hi n nay v giáo d c ng i l n: các tr ng ph
thông và các tr ng i h c v n quen v i vi c coi ng i h c là tr em.
Vì v y, n u cho r ng cái ang làm là giáo d c, thì n u m t ng i l n nào
ó mu n c giáo d c, ng i ó c ng c n ph i h c cái ó. Th c t
trong nhi u n m, ng i l n không ch ph i h c theo m t ch ng trình
so n cho tr em, do nh ng GV ch có kinh nghi m d y tr em h ng d n,
mà còn ph i ng i trên nh ng bàn gh dùng cho tr em. Ngày nay, ph n
l n nh ng nhà giáo d c nh t trí r ng, ch ng trình và ph ng pháp
gi ng d y ph i phù h p v i nh ng m c ích giáo d c và v i c nh ng
nhu c u c a ng i h c… Ông ã kh ng nh r ng, ngày càng có thêm
nhi u b ng ch ng kh ng nh s c n thi t ph i có cách ti p c n c bi t
i v i vi c h c c a ng i l n.
c) Kh n ng h c t p c a ng i l n
M t th i gian dài ng i ta không ý, quan tâm t i h c t p c a ng i
l n, th m chí b “lãng quên” nh tên c a m t cu n sách c a M. Knowles.
H c t p ng i l n b “lãng quên” b i ng i ta cho r ng vi c h c ch dành
riêng cho tr em, r ng ng i l n không có kh n ng h c t p. Nhi u nh
ki n v kh n ng h c t p c a ng i l n ã và v n còn ang t n t i cho
n ngày nay. J. Kidd trong tác ph m Ng i l n h c nh th nào? ã phê
phán m t s quan ni m, nh ki n sai l m sau v kh n ng h c t p c a
ng i l n.
— Quan ni m “B n ch t con ng i không th thay i c”. Quan ni m
này cho r ng con ng i ta là cái gì ó c h u, ngh a là b n ch t không
th thay i c. Vì v y, m i c g ng u là vô ích n u mu n xoá b
tình tr ng nô l , hay mu n bi u tình ch ng chi n tranh, mu n xoá b
bóc l t lao ng tr em ho c xoá b s b t bình ng v gi i, s c t c,
màu da. Th c t cho th y nhân cách con ng i có th hình thành và phát
tri n d i tác ng c a môi tr ng, c a giáo d c và ho t ng c a chính
b n thân con ng i. Ng i châu Á, châu Phi t u th k này và bây gi
ã có nhi u thay i.
— Quan i m “B n không th d y con chó già làm trò m i c”. L i ám
ch này cho r ng ng i l n không th h c c. Nh ng ng i yêu quý chó
132 | MODULE GDTX 4
—
—
—
—
ã nhanh chóng ph nh n i u này là không úng, ch nh ng ng i
ch ng hi u gì v chó m i nói nh v y.
Quan ni m “l h ng trong u” v h c t p: Quan ni m này cho r ng u
óc c a tr em còn nhi u l h ng do ch a b nh i nhét t p ch t qua n m
tháng nh ng i l n và vì v y còn có s c ch a m t cái gì ó n a, có kh n ng
h c, còn ng i l n thì không.
Quan ni m “trí óc” h c t p. Quan ni m này cho r ng h c hoàn toàn là
công vi c c a trí óc, mà trí óc c a ng i l n th ng b coi là kém phát tri n.
Tu i trí tu c a ng i l n bình th ng ch b ng a tr 12 tu i. Quan ni m
này cho r ng ng i l n ch là “c u bé to l n”. Tuy nhiên, ng i l n không
ch là m t c u bé to l n, vì nh ng t bào c a c th ã khác và nh ng
kinh nghi m c ng r t khác.
Tu i ng i l n là th i kì “hoá á v tâm lí”: Nh ng nh ki n này v kh
n ng h c t p ng i l n kéo dài nhi u th k và là c n tr to l n i v i
vi c nghiên c u lí lu n d y h c ng i l n.
Tuy nhiên, cho n cu i nh ng n m 20 c a th k XX, khi cu n sách Vi c
h c c a ng i l n c a Thorndike ra i (1928), nh ng nh ki n v kh
n ng h c t p ng i l n ã b t u xoay chuy n. Ti p theo, k t qu c a
nhi u công trình nghiên c u th c nghi m nghiêm túc c a các nhà khoa
h c M , ph ng Tây và Liên Xô c (Herbert Sorenson, Harold E. Jones,
Herbert S. Conrad; W.R. Miles, John Deway, B.G. Ananhev, E.I. Schepanôva,
E.P. Tônkônôga, U.I.N. Kuliukin…) u kh ng nh r ng tu i tác có nh
h ng t i s gi m sút kh n ng h c t p c a ng i l n, nh ng không ph i
là y u t quy t nh. Quá trình h c t p tr c ây, quá trình rèn luy n,
ho t ng tích c c c a t ng ng i, v n kinh nghi m là nh ng y u t có
nh h ng m nh h n, quy t nh h n i v i n ng l c và k t qu h c
t p c a ng i l n so v i y u t tu i tác và th l c.
Thorndike, ngay t n m 1928, trong cu n sách Vi c h c c a ng i l n
c a mình ã ch ra r ng, tu i tác không ph i là m t y u t có ý ngh a l m
i v i vi c h c t p, r ng t t c m i ng i, nam c ng nh n u có th
h c c. Thorndike ã kh ng nh r ng “Nói chung, không có ai d i 40
l i không t c g ng h c l y m t cái gì ó vì tin hay s r ng già quá không
có kh n ng h c c. Anh ta c ng không dùng cái s hãi ó nh là m t
HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP CỦA NGƯỜI LỚN | 133
cái c không h c cái mà b t bu c ph i h c. N u anh ta không h c
c, n u có ch ng thì vi c không có kh n ng l i ít khi vì tu i già. Vi c
giáo d c c a ng i l n tu i không m c ph i c n tr bí n nào do tu i tác
c a ng i h c”.
W.R. Miles trên c s t ng k t các công trình nghiên c u c a Thordiker
và t k t qu nghiên c u c a mình ã k t lu n r ng “Tu i tác không có ý
ngh a gì i v i h c t p b t kì giai o n nào trong su t cu c i”.
T nh ng n m 30 c a th k XX, nhi u nghiên c u ph ng Tây ã
kh ng nh r ng ng i l n có th h c nh sinh viên i h c chính quy,
th m chí có tr ng h p còn t t h n. Herbert Sorenson (1933) ã nghiên
c u t m kh n ng h c t p ng i l n và ã nh n xét nh sau “K t qu o
c cho th y r ng nh ng kh n ng c a nh ng sinh viên khoa t i ch c và
t p trung là ngang nhau. m t vài tr ng i h c, ng i h c khoa t i
ch c có kh n ng h n và m t s tr ng khác thì sinh viên chính quy có
tr i h n nh ng b t kì tr ng h c nào thì s khác bi t không l n l m”.
G n 20 n m sau, John Deway nêu lên r ng h c viên ng i l n lo i khá
c ng h c t t b ng ho c h n sinh viên lo i khá và s ng i m c trung
bình c hai lo i g n nh ngang nhau. Nhi u s li u c ng cho th y nhi u
n c Tây Âu, ng i ta quan tâm c bi t và u tiên cho nh ng h c viên
ng i l n, có kinh nghi m trong s n xu t nông — công nghi p và trong
các ngành d ch v . Toàn b i u ó d ng nh kh ng nh m t i u
r ng m i ng i u có th và hoàn thành t t công vi c, m c dù có nh ng
khác bi t cá nhân áng k v n ng l c và ng c . Có nh ng s li u áng
chú ý Anh và nhi u n c Tây Âu v k t qu h c t p c a h c viên
t i ch c, c bi t là n i có nh p làm vi c và h c t p c t ch c
m t cách thích h p. Th c t t i các khoa i h c m tr ng i h c B c
M ti p t c cho th y i m s c a nh ng sinh viên ng i l n các l p i
h c b ng ho c cao h n i m trung bình c a sinh viên “chính khoá”
trong các kì thi cu i khoá, tuy nh ng sinh viên t i ch c ít chi m v trí u
b ng h n so v i sinh viên t p trung.
n th p k 70 c a th k XX, J. Kidd khi nghiên c u v h c t p c a ng i
l n l i ti p t c kh ng nh r ng “Không nh ng tu i 45 là t t nh
134 | MODULE GDTX 4
mà có th tu i 75” và ông ã l y d n ch ng k t lu n c a B Lao ng M
“N ng l c t m c cao nh t nh ng n m 45 tu i n 65 tu i”.
Liên Xô c , B.G. Ananhep và nhóm c ng tác viên ã nghiên c u s
phát tri n c a các ch c n ng tâm lí qua các giai o n l a tu i khác nhau.
B ng vi c s d ng các máy móc hi n i chính xác và v i tinh th n làm
vi c nghiêm túc, t m , khoa h c và kiên trì trong nhi u n m, k t qu
nghiên c u c a ông ã kh ng nh “Các ch c n ng tâm lí chú ý, trí nh ,
t duy không h b gi m sút
tu i 18 — 40”. i u ó ch ng t ng i
l n v n có kh n ng h c t p t t, b i kh n ng h c t p c hi u là n ng
l c ti p thu thông tin, ghi nh và l u gi chúng trong trí nh và x lí
chúng gi i quy t các v n khác nhau. T t nhiên, k t qu h c t p
không ch ph thu c vào các quá trình tâm lí riêng l , mà ph thu c vào
toàn b nhân cách, vào ng c h c t p.
K t qu nghiên c u c a B.G. Ananhep và nhóm c ng tác viên c a ông
còn cho th y, các ch c n ng khác nhau phát tri n không ng u và
không cùng vào m t th i gian. Ví d , giai o n này trí nh phát tri n
nhanh, thì giai o n khác là t duy. ( ây chính là s l ch pha c a phát
tri n.) K t qu th c nghi m c ng cho th y tu i càng cao thì các ch c
n ng càng có liên quan v i nhau, càng g n li n v i nhau trong m t t ng
th th ng nh t. i u này cho phép con ng i có kh n ng bù tr nh c
i m c a m t ch c n ng này (ví d trí nh ) b ng s phát tri n cao h n
c a các ch c n ng khác (ví d t duy).
E.P. Tônkônôga, nhà giáo d c ng i l n c a Liên Xô (c ) cho r ng s
phát tri n l a tu i ng i l n mang tính khác bi t cao, r ng “s phát
tri n các ch c n ng tâm lí không ch là hi n t ng thu n tuý v l a tu i,
mà nó ch y u ph thu c vào trình v n hoá, kinh nghi m s ng, ho t
ng ngh nghi p, vào tính tích c c xã h i, vào s rèn luy n c a m i
ng i. Vì v y r t khó khái quát”. Tuy nhiên, k t qu nghiên c u c a bà
còn cho th y ngoài m t s h n ch do tu i tác, nhìn chung ng i l n có
m t s c i m chung sau:
V chú ý: Nh ng thu c tính và ph m ch t c a chú ý th ng c hoàn
thi n h n nh tính b n v ng, s phân b và ph m vi c a chú ý. Ng i
l n có th t p trung chú ý trong th i gian dài khi nghe nh ng v n lí
HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP CỦA NGƯỜI LỚN | 135
lu n tr u t ng. Ph m vi chú ý c a ng i l n th ng l n h n 2 — 5 l n so
v i ph m vi chú ý c a tr em. Ng i l n có th tri giác t 4 — 6 i t ng
khác nhau m c rõ ràng. Ng i l n th ng c n ít th i gian h n
tri giác hàng lo t i t ng trong quá trình h c t p. i v i ng i l n,
chú ý ch nh phát tri n. i u ó cho phép ng i l n có th tho i mái
t p trung lâu dài khi c n thi t. Nghiên c u còn cho th y khi 30 — 35 tu i,
không th y có s gi m b t ph m vi, tính di chuy n, tính b n v ng, tính l a
ch n c a chú ý. Tuy m t vài ch c n ng c a chú ý có gi m, nh ng không
nhi u l m, và không có nh h ng l m n quá trình h c t p c a ng i l n.
V trí nh nhìn chung i v i ng i l n thiên v trí nh h n h p b ng
hình nh, âm thanh, c bi t là hình nh. Trí nh ý ngh a chi m u th .
Nh ng ng i l n có trình h c v n cao, th ng xuyên luy n t p thì s
có trí nh phát tri n t t h n tr em. Ng c l i, nh ng ng i không i h c
bao gi l i kém h n tr em.
V t duy,
tu i ng i l n có s khác bi t l n, ph thu c vào các y u
t xã h i h n là tu i tác. T duy c a ng i ít h c không h n là lôgic ch t
ch mà thiên v t duy hình nh, t duy c th .
Nhà tâm lí h c I.U.N. Kuliutkin (Liên Xô c ) thì kh ng nh r ng
“Nhân cách ng i l n v n ti p t c phát tri n. D y h c v n có th tác
ng t i s phát tri n nhân cách c a ng i l n. Tuy nhiên, s phát tri n
tu i ng i l n c n ph i c nhìn nh n d i góc khác. S phát tri n
tu i ng i l n không ch là s t ng thêm m t ki n th c c th nào ó,
không ph i là s phát tri n m t ch c n ng nào ó, mà còn ch y u là s
phát tri n tính c l p, nhu c u, h ng thú, quan i m, thái , th gi i
quan, nhân sinh quan”.
K t qu nghiên c u c a Tr n Tr ng Thu , Lê Quang Long và Ngô Nh t
Quang v c i m tâm lí c a h c viên BTVH ã kh ng nh:
— S chú ý c a ng i l n di chuy n ch m, nh ng có kh n ng t p trung
lâu b n. Tuy nhiên, chú ý ch nh t ng i phát tri n. H có th t p
trung chú ý hàng gi n u v n thi t th c, có ý ngh a.
— ng i l n, ghi nh máy móc b gi m sút, nh ng ghi nh ý ngh a c a h
v n còn t t. H d nh và nh lâu nh ng gì thi t th c, g n g i và c
v n d ng vào trong s n xu t và i s ng.
136 | MODULE GDTX 4
Tóm l i, không ai có th ph nh n m t s gi m sút v th l c, t c
ph n ng, v thính giác, th giác, ghi nh máy móc, khéo léo… do nh
h ng c a tu i tác. Tuy nhiên, các k t qu nghiên c u c ng nh th c
ti n ã kh ng nh s gi m sút v th xác do tu i tác ch có nh h ng,
ch không quy t nh kh n ng h c t p c a ng i l n. Ng i l n v n có
th h c t t n u ph ng pháp d y h c phù h p v i cách h c c a h , phù h p
v i t c nh n th c c a h , n u GV bi t phát huy th m nh c a ng i
l n, ng th i bi t giúp h kh c ph c d n nh ng khó kh n, h n ch n
m c không còn là nh ng tr ng i áng k .
3. CÂU HỎI
— Ai c coi là ng i l n? S tr ng thành v m t tâm sinh lí và tr ng
thành v m t xã h i c a ng i l n có gì khác so v i tr em?
— Ng i l n có c i m gì chung nh t c n l u ý? Ho t ng ch o c a
ng i l n là gì? Có nh h ng nh th nào i v i h c t p c a ng i l n?.
— c i m nh n th c (chú ý, trí nh , t duy…) c a ng i l n có gì khác so
v i tr em?
— T kinh nghi m th c ti n và hi u bi t, b n có nh n xét gì v kh n ng
h c t p c a ng i l n?
Hoạt động 2: Tìm hiểu đặc điểm hoạt động học tập của người lớn.
1. MỤC TIÊU
Sau ho t ng này, ng i h c có th nêu lên
ng h c t p c a ng i l n.
cm ts
c i m ho t
2. THÔNG TIN CƠ BẢN
* H c t p c a ng i l n không ph i là cái gì ó khác bi t hoàn toàn so v i
h c t p c a tr em. Nó c ng ph i tuân theo nh ng quy lu t, c ng mang
b n ch t h c t p c a con ng i nói chung. Tuy nhiên, h c t p c a ng i
l n không th hoàn toàn gi ng h c t p c a tr em. K t qu nghiên c u và
kinh nghi m nhi u n c ã cho th y, giáo d c ng i l n không th
tách r i, không ph i là m t cái gì ó hoàn toàn khác bi t so v i giáo d c
tr em, nh ng nó có “ c thù riêng”. H c viên ng i l n có nh ng nhu
c u và c i m khác bi t so v i tr em nh ã trình bày trên, cho nên
n i dung, ph ng pháp và cách th c giáo d c ng i l n ph i khác. M i
HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP CỦA NGƯỜI LỚN | 137
*
—
—
—
—
*
—
—
—
—
—
*
—
—
s áp t v n i dung, t ch c hay ph ng pháp d y h c nh i v i giáo
d c tr em, n u không xu t phát t chính b n thân h c viên ng i l n
u th t b i. Chính vì v y, H i ngh giáo d c ng i l n th gi i l n th ba
t i Tokyo, Nh t B n (1972) ã k t lu n r ng “Vi c ph i k t h p v i giáo
d c chính quy, vi c k th a k t qu nghiên c u v giáo d c tr em là c n
thi t, nh ng không c làm m t i “ c thù riêng” c a giáo d c ng i
l n. N i dung, ph ng pháp, hình th c t ch c giáo d c ng i l n ph i
xu t phát t c i m i t ng là ng i l n. Không th áp t cho
nh ng i t ng c bi t này nh ng gì ã c dùng — dù có k t qu
nhà tr ng chính quy”.
T c i m khác bi t c a ng i l n so v i tr em, M. Knowles ã tóm t t
4 c i m ch y u sau v h c t p ng i l n:
Ng i l n c n bi t t i sao h ph i h c cái gì ó. H c n c bi t cái ó
có tác d ng tr c ti p i v i h nh th nào.
Ng i l n c n h c theo kinh nghi m.
Vi c h c c a ng i l n nh là m t quá trình gi i quy t v n .
Ng i l n h c t t nh t khi ch có kh n ng v n d ng ngay.
T kinh nghi m giáo d c ng i l n c a mình, M. Knowles cho r ng ng i
l n h c t t nh t khi:
H hi u c ý ngh a c n ph i bi t ho c ph i làm m t i u gì ó.
H
c t do h c theo cách c a mình.
H c t p c a ng i l n là s tr i nghi m.
Th i gian h c do h quy t nh.
c khuy n khích, ng viên.
Các sách, báo, tài li u c a các tác gi khác trong và ngoài n c u th ng
nh t c i m chung nh t c a h c t p ng i l n là:
H c t p c a ng i l n ch là ho t ng th y u. Ng i l n h c ph c
v cho cu c s ng và s n xu t hi n t i, nâng cao thu nh p, c i thi n
ch t l ng cu c s ng;
H c t p c a ng i l n hoàn toàn mang tính ch t t nguy n. H c t p c a
ng i l n không th áp t, b t bu c. M i s ép bu c, áp t hay m i
138 | MODULE GDTX 4
bi n pháp hành chính u không có tác d ng. Ng i l n ch h c khi có
nhu c u, khi th y vi c h c có tác d ng. N u thi u i u ó, ho c là h s t
ch i không i h c, ho c s th , th ng trên l p;
— H c t p c a ng i l n có tính m c ích rõ ràng. Ng i l n h c cho ngày
hôm nay ch không ph i cho ngày mai. Ng i l n có nhu c u h c nh ng
cái thi t th c, nh ng cái có kh n ng v n d ng c ngay. Ng i l n
không th “h c v t”, không th h c mà ch ng hi u gì c ho c không bi t
làm gì;
— H c t p c a ng i l n không th ng, luôn ch u nh h ng m nh m c a
kinh nghi m s ng. Trong h c t p, ng i l n luôn so sánh, i chi u nh ng
i u c h c, c nghe v i nh ng kinh nghi m, hi u bi t ã có c a
b n thân. Nh ng kinh nghi m, hi u bi t ã có c a ng i l n có th h tr ,
t o i u ki n cho ng i l n h c d dàng h n, nhanh h n. Tuy nhiên,
nh ng hi u bi t và kinh nghi m ã có c a ng i l n nhi u khi t o ra
“Tâm lí b o th ” ho c “C m giác bi t r i”, c n tr ng i l n ti p thu cái m i,
ti n b h n, khoa h c h n.
* c i m khác bi t quan tr ng nh t c a ng i l n so v i tr em là ng i
l n có hi u bi t, kinh nghi m phong phú. Tr em c ng có m t s quan
ni m, hi u bi t nh t nh tr c khi h c m t v n nào ó, tuy nhiên
không nhi u và không có ý ngh a sâu s c nh i v i ng i l n. Nh ng
kinh nghi m c a ng i l n ã và ang c v n d ng trong cu c s ng và
s n xu t hi n t i và tr thành nh ng ng hình, không d gì thay i.
Ng i l n r t coi tr ng và tin vào kinh nghi m c a mình, th m chí t i
m c b o th . Vì v y, quá trình ti p thu ki n th c m i ng i l n không
n gi n nh i v i tr em. Ng i l n luôn i chi u, so sánh nh ng
i u c h c, nh ng i u GV nói v i v n kinh nghi m và hi u bi t ã
có c a mình. Ng i l n ch nghe và làm theo nh ng gì h cho là “có tình,
có lí” d a vào kinh nghi m, hi u bi t ã có c a mình, m c dù nh ng
kinh nghi m này nhi u khi còn h n ch , phi n di n, th m chí sai l m.
Ng i l n ch ch p nh n ho c làm theo nh ng i u GV nói, gi ng d y
trên l p, khi h t th y c cái sai, cái ch a chính xác, y trong
quan ni m, kinh nghi m ã có tr c ây c a mình và lúc ó, ho t ng
h c t p c a ng i l n m i th c s di n ra. Nh v y, h c t p c a ng i
HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP CỦA NGƯỜI LỚN | 139
*
—
—
—
—
l n v b n ch t không ph i là quá trình th ng mà là quá trình tích
c c, quá trình ng i l n g n ki n th c m i v i nh ng kinh nghi m, hi u
bi t ã có, là quá trình ng i l n i chi u, so sánh hi u bi t và kinh
nghi m ã có c a mình v i nh ng i u c h c, c nghe, là quá
trình ng i l n t thay i, i u ch nh, hoàn thi n và phát tri n thêm
hi u bi t, kinh nghi m ã có c a mình. Vì v y, h c t p c a ng i l n s
hi u qu h n khi ki n th c m i g n v i nh ng ki n th c, hi u bi t ã có.
Ngoài ra, c ng gi ng nh vi c h c nói chung, h c t p c a ng i l n có
b n ch t sau ây c n l u ý. ó là:
H c t p nói chung và h c t p c a ng i l n nói riêng là ho t ng tích
c c c a b n thân ng i h c, ch không ph i quá trình tri giác th ng.
Ng i h c không ho t ng thì không th phát tri n. K t qu h c t p là
k t qu ho t ng c a b n thân ng i h c, ch không ph i k t qu ho t
ng c a GV hay c a h c viên khác. Không ai có th h c h ai. Không th
có chuy n ng i này h c mà ng i khác phát tri n. Vi c h c c a ng i
l n ch có hi u qu khi và ch khi ng i l n t khám phá, t xây d ng, t
ki n t o nên ki n th c c a riêng mình. i v i ng i l n h c qua th c
hành, qua hành ng (Learning by doing) t t h n h c qua quan sát ho c
nghe. “Tôi nghe, tôi quên. Tôi nhìn, tôi nh . Tôi làm, tôi hi u”.
H c t p nói chung và h c t p c a ng i l n nói riêng v b n ch t tâm lí
là ho t ng cùng nhau. S ph i h p, t ng tác, h tr , trao i l n nhau
gi a các cá nhân có vai trò to l n t i k t qu ho t ng h c t p c a t ng
cá nhân, c bi t i v i h c viên ng i l n.
H c t p nói chung và h c t p c a ng i l n nói riêng v b n ch t không
ph i là quá trình th ng, mà là quá trình tích c c, quá trình ng i h c
s p x p, c u trúc l i thông tin, quá trình g n ki n th c m i v i nh ng kinh
nghi m, hi u bi t ã có, là quá trình ng i h c i chi u, so sánh quan
ni m s n có c a mình v i nh ng i u c h c. H c t p c a ng i l n
s hi u qu h n khi ki n th c m i g n v i nh ng ki n th c, hi u bi t ã
có. Ng i l n không th “h c v t”, không th nh máy móc, không th
h c mà ch ng hi u gì c ho c không bi t làm gì.
H c t p c a ng i l n ch hi u qu khi ng i l n t th y c cái sai,
cái ch a úng, ch a chính xác, ch a y trong nh n th c, kinh nghi m
140 | MODULE GDTX 4
*
—
—
—
—
+
+
+
+
tr c ây c a mình. Ch khi ng i l n nói ra c nh ng quan ni m,
suy ngh c a mình thì GV và các h c viên khác m i bi t, m i có th giúp
, góp ý cho h t nh n th y nh ng h n ch trong nh n th c tr c ây
c a mình.
Tóm l i, xu t phát t b n ch t h c t p nói chung và t c i m khác
bi t c a ng i l n so v i tr em, h c t p c a ng i l n s có hi u qu nh t:
Khi ng i l n h c qua th c hành, qua hành ng, thông qua gi i quy t
các v n , các tình hu ng có th t trong cu c s ng và s n xu t c a h ,
khi ng i l n t phát hi n v n , t gi i quy t v n , t rút ra k t lu n.
Khi ki n th c m i c g n v i nh ng hi u bi t, kinh nghi m ã có,
khi ng i l n t nh n th c c cái ch a úng, ch a chính xác, ch a y
trong nh n th c, kinh nghi m tr c ây c a mình.
Khi ng i l n c trao i, chia s và c h c t p kinh nghi m l n nhau.
Ng i l n h c t t h n qua ng i th c, vi c th c. Qua trao i, th o lu n,
ng i l n m i có i u ki n trình bày, th hi n hay “xu t tâm” ra bên
ngoài nh ng hi u bi t, kinh nghi m c a mình. Ch khi ó, nh ng suy
ngh , kinh nghi m c a cá nhân m i tr thành i t ng phân tích c a
chính ng i ó, c a nh ng h c viên khác và c a GV. Qua trao i, th o
lu n, ng i l n m i có th so sánh kinh nghi m c a mình v i kinh
nghi m c a ng i khác, m i th y c cái úng, cái sai, cái ch a y ,
ch a chính xác trong nh n th c, kinh nghi m c a mình. Vì v y, trong
giáo d c ng i l n, “Xu t tâm hoá” theo các nhà tâm lí h c không kém
ph n quan tr ng so v i quá trình “Nh p tâm hoá”.
Ngoài ra, i v i ng i l n nói chung và c bi t i v i ng i l n c ng
ng nói riêng thì môi tr ng h c t p, c m giác t tin, c m giác th y ti n
b trong h c t p có ý ngh a h t s c quan tr ng. Vì v y:
Ng i l n s h c t t h n trong môi tr ng tin t ng và tôn tr ng l n nhau.
Ng i l n s h c t t h n trong môi tr ng h c t p vui v , tho i mái.
Ng i l n s c m th y ph n kh i, t tin h n khi h c m th y ti n b
trong h c t p, khi c m th y d hi u, d ti p thu.
Ng i l n s t tin h n, ph n kh i h n n u c ng viên, khen th ng
k p th i.
HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP CỦA NGƯỜI LỚN | 141
3. CÂU HỎI
— H c t p c a ng i l n có m c ích, tính ch t và ý ngh a gì khác so v i
h c t p c a tr em?
— H c t p c a ng i l n có nh ng c i m gì c n l u ý?
— V n kinh nghi m và hi u bi t ã có c a ng i l n có nh h ng nh th nào
i v i h c t p c a ng i l n? T i sao c n ph i chú ý khai thác kinh nghi m
c a ng i l n? Khai thác kinh nghi m, hi u bi t ã có c a ng i l n
làm gì? và làm th nào có th khai thác kinh nghi m c a ng i l n?
— Môi tr ng h c t p có ý ngh a nh th nào i v i ng i l n? Môi tr ng
h c t p i v i ng i l n c n ph i nh th nào?
Hoạt động 3: Tìm hiểu thuận lợi và khó khăn của người lớn khi
tham gia học tập và cách khắc phục/hạn chế những khó
khăn của học viên người lớn.
1. MỤC TIÊU
Sau ho t ng này, ng i h c có th li t kê c nh ng thu n l i,
khó kh n c a ng i l n khi tham gia h c t p t ó có nh ng bi n
pháp giúp ng i l n phát huy i m m nh c a mình và kh c ph c nh ng
h n ch /khó kh n n m c không còn là nh ng tr ng i áng k .
2. THÔNG TIN CƠ BẢN
V i t cách là h c viên, ng i l n có nhi u khó kh n h n so v i tr em
và so v i chính b n thân h khi còn tr . Có nh ng khó kh n có th c,
khách quan, nh ng c ng có nh ng khó kh n do chính b n thân h t ti,
m c c m ho c do GV có nh ng nh ki n, nh n nh sai l m. Th c t cho
th y, ng i l n v n có th h c t t n u ph ng pháp d y h c phù h p v i
cách h c c a h , n u GV bi t phát huy th m nh c a ng i l n, ng
th i bi t giúp h kh c ph c nh ng khó kh n. V y, ng i l n có nh ng
thu n l i, khó kh n gì trong h c t p?
a) Thu n l i
— Ng i l n có lòng t tr ng cao. H mu n
c i x tôn tr ng và bình
ng. H không mu n b ra l nh, ép bu c, áp t. H t giác h c t p mà
không c n b o ban, nh c nh nhi u nh i v i tr em.
142 | MODULE GDTX 4
— Khác v i tr em, ng i l n có tính c l p và ch
ng cao. Trong h c t p
c ng nh trong cu c s ng, ng i l n mong mu n c c l p, ch ng,
mu n c t quy t nh m c ích, n i dung h c, hình th c h c và th i
gian h c. ây là ph m ch t quan tr ng c n khai thác, phát huy ng i
l n c l p, ch ng trong quá trình h c t p. Ng i l n mu n c t
mình phát hi n, gi i quy t v n , t i n k t lu n…
— Khác v i tr em, ng i l n có v n hi u bi t, kinh nghi m s ng phong phú.
V n kinh nghi m này có ý ngh a sâu s c i v i ng i l n. Kinh nghi m
i v i ng i l n là m t cái gì ó kh ng nh b n thân. Vì v y, n u kinh
nghi m c a ng i l n không c coi tr ng ho c b lãng quên, thì h
cho r ng i u ó không ch ph nh n kinh nghi m c a h , mà còn ph
nh n chính h . V n kinh nghi m c a ng i l n là nh ng t li u th c
t r t có giá tr , có tác d ng giúp quá trình nh n th c c a ng i l n
nhanh h n, d dàng h n và nh lâu h n so v i tr em. ây là m t th
m nh c a ng i l n mà GV c n bi t khai thác, phát huy trong quá trình
h ng d n ng i l n h c. Trong các l p h c c a ng i l n, h c viên
c n tôn tr ng, t o i u ki n
c chia s kinh nghi m, h c t p l n nhau.
b) Khó kh n
— M c c m, t ti: ây là nét tâm lí c tr ng cho h c viên là ng i l n. H
th ng t ti, m c c m r ng mình ã l n, ã nhi u tu i r i không h c
c n a. i u này nh h ng r t l n n ng c , ý chí, c ng nh k t
qu h c t p c a ng i l n. Vì v y khi h ng d n ng i l n h c, GV c n
ph i luôn chú ý ng viên, khen th ng k p th i sau m i câu tr l i úng,
sau m i ti n b , m i c g ng c a h trong h c t p, dù là nh .
M t khác, ng i l n th ng t ti, ng i ho c x u h không dám phát bi u,
bày t quan i m, ý ki n c a mình tr c ông ng i. GV r t khó bi t h
suy ngh gì, ti p thu nh th nào k p th i i u ch nh, b sung. Vì v y,
GV c n ph i kiên trì ng viên, g i ý h c viên nào c ng c phát
bi u, tham gia ý ki n. GV c n ph i tôn tr ng, l ng nghe ý ki n c a m i
h c viên, tuy t i không c phê phán, ch trích ho c chê bai nh ng
câu tr l i ch a úng ho c nh ng suy ngh sai c a ng i l n tr c ông
ng i. Khi m i l n c phát bi u, nh t là khi ý ki n c a h
c l ng
HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP CỦA NGƯỜI LỚN | 143
nghe, tôn tr ng, không b ch trích, phê phán, ng i l n s c m th y t
tin và ph n kh i h n trong h c t p. Ng c l i, h s th ng, không tích
c c tham gia và vì v y hi u qu h c t p c a ng i l n s không cao.
— D t ái: ây là m t c i m c tr ng c a h c viên ng i l n. B t c
m t s xúc ph m nào, dù là nh u d làm h t ái. Vì v y khi h ng d n
ng i l n h c, i u quan tr ng u tiên mà m i GV c n ph i ghi nh là
c n ph i tôn tr ng, i x bình ng v i h c viên v i t cách là ng i l n,
ch không ph i là tr em, i x v i h c viên v i t cách là ng i có nhi u
kinh nghi m, hi u bi t ch không ph i là ng i kém c i, không bi t gì.
— Có tính b o th cao. V n kinh nghi m, hi u bi t ã có c a h c viên
ng i l n có tác d ng tích c c nh ã phân tích trên, nh ng ng th i
còn có tác d ng tiêu c c, c n tr i v i quá trình h c t p, nh n th c c a
ng i l n. Kinh nghi m th ng t o cho ng i l n “C m giác bi t r i”.
ây là m t trong nh ng c n tr tâm lí quan tr ng i v i quá trình h c t p
và nh n th c c a ng i l n. C m giác này làm cho h không mu n nghe,
không mu n ti p thu, không mu n i sâu vào b n ch t v n . Ng i l n
r t coi tr ng và tin vào kinh nghi m c a mình, th m chí t i m c b o th .
i u này ã c n tr quá trình ti p thu cái m i, khoa h c h n. Ng i l n
không d h c nh ng gì do ng i khác áp t khi b n thân ch a hi u,
khi ch a th y cái sai, ch a chính xác, ch a y trong nh n th c và
kinh nghi m tr c ây c a mình. Vì v y, khi h ng d n ng i l n h c,
i u quan tr ng là GV c n ph i tìm hi u quan ni m, kinh nghi m ã có
c a h c viên, c n ph i h t s c khéo léo, t nh phân tích (th ng thông
qua ý ki n c a nhóm, c a l p) giúp h c viên th y nh ng h n ch ,
sai l m trong kinh nghi m, quan ni m c a mình t ó h c viên t
i u ch nh, hoàn thi n ho c thay i kinh nghi m, quan ni m tr c ây
c a mình.
— M t m i và t t ng d b phân tán: Khác v i tr em hoàn toàn t p trung vào
vi c h c, h c viên ng i l n v a h c, v a làm, v a lo công vi c gia ình,
con cái... Vì v y, khi tham gia h c t p, h c viên ng i l n th ng m t
m i h n, t t ng d b phân tán. Vì v y, khi h ng d n ng i l n h c,
GV c n ph i chú ý t o không khí h c t p vui v , nh nhàng, tho i mái:
h c — vui; vui — h c.
144 | MODULE GDTX 4
— Là nh ng ng i ã l n tu i, h c viên ng i l n th ng có nh ng h n ch
nh t nh v kh n ng nh n th c nh t c ph n ng, kh n ng nghe nhìn,
v n ng. Chú ý, ghi nh c a ng i l n nhìn chung b gi m sút. Tuy nhiên,
chú ý ch nh c a ng i l n t ng i phát tri n. Ng i l n có th t p
trung chú ý hàng gi n u th y v n
c h c thi t th c, có ý ngh a i
v i b n thân. Trí nh máy móc c a ng i l n nhìn chung kém h n nhi u
so v i tr em. H không th h c v t t t nh tr em, nh ng ghi nh có
ý ngh a c a h v n còn t t. H d nh và nh lâu nh ng gì thi t th c, g n
g i và c v n d ng vào trong s n xu t và i s ng.
ây là m t s h n ch , khó kh n c a h c viên ng i l n so v i tr em.
D a vào nh ng c i m này, nhi u GV, nhi u nhà nghiên c u tr c ây
th ng quá nh n m nh vào nh ng khó kh n v tu i tác, th l c và có xu
h ng ánh giá th p n ng l c h c t p c a ng i l n. H th ng cho r ng
“Ng i l n không th h c c”, r ng “Vi c h c ch dành cho tr em”.
Tuy nhiên, k t qu c a nhi u công trình nghiên c u u th a nh n tu i
tác có nh h ng t i s gi m sút kh n ng h c t p c a ng i l n, nh ng
không ph i là y u t quy t nh. Quá trình h c t p tr c ây, quá trình
rèn luy n, ho t ng tích c c c a t ng ng i, v n kinh nghi m là nh ng
y u t có nh h ng m nh h n, quy t nh h n i v i n ng l c và k t
qu h c t p c a ng i l n so v i y u t tu i tác và th l c. Trong nh ng
n m u c a th k XX, ng i ta ã kh ng nh r ng ng i l n n 45
tu i v n hoàn toàn có kh n ng h c t p. Tuy nhiên, ngày nay, 75 tu i v n
c kh ng nh là có kh n ng h c c.
Tóm l i, h c viên ng i l n có m t s h n ch , khó kh n do tu i tác. Tuy
nhiên, h c viên ng i l n v n hoàn toàn có th ti p thu t t, n u ph ng
pháp c a GV phù h p v i cách h c, c ng nh phù h p v i t c nh n
th c c a h c viên ng i l n, n u GV bi t phát huy th m nh c a h c
viên ng i l n, ng th i bi t giúp h kh c ph c d n nh ng khó kh n,
h n ch n m c không còn là nh ng tr ng i áng k . kh c ph c s
gi m sút v th l c, v t c ph n ng, th giác, khéo léo, c bi t s
gi m sút v thính giác c a h c viên ng i l n, GV c n chú ý m t s v n
sau:
— T ng c ng ánh sáng, vi t ch to, rõ ràng;
HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP CỦA NGƯỜI LỚN | 145
—
—
—
—
—
—
—
—
Cho phép ng i l n có th i gian suy ngh ;
Cho phép ng i l n c ch n t c và cách h c riêng c a mình;
T ch c h c theo nhóm nh ;
Nói to, ch m, rõ ràng;
Dùng nh ng t ho c câu n gi n;
S d ng bi u b ng, hình nh và các ph ng ti n tr c quan khác;
T o không khí h c t p vui v , nh nhàng tho i mái;
...
3. CÂU HỎI
— H c viên ng i l n có thu n l i gì h n so v i tr em?
— Nh ng khó kh n i v i ng i l n khi tham gia h c t p là gì?
— Làm th nào giúp ng i l n t ái, b o th , m t m i ho c
phân tán t t ng…?
— Làm th nào giúp ng i l n kh c ph c nh ng h n ch do tu i tác?
(Ph n ng ch m; trí nh máy móc kém; th giác, thính giác kém…)
Hoạt động 4: Tổng kết một số nguyên tắc giúp người lớn học có
hiệu quả.
1. MỤC TIÊU
Sau ho t ng này, ng i h c có th nêu lên
giúp ng i l n h c có hi u qu .
2. THÔNG TIN CƠ BẢN
c m t s nguyên t c
C ng nh nguyên t c giáo d c nói chung, nguyên t c giáo d c ng i l n
là h th ng nh ng lu n i m c b n có tính ch t quy lu t c a lí lu n giáo
d c ng i l n, có vai trò nh h ng trong vi c t ch c các ho t ng
giáo d c ng i l n, ch d n vi c l a ch n n i dung, ph ng pháp và các
hình th c t ch c giáo d c ng i l n nh m làm cho quá trình giáo d c
ng i l n t c m c ích giáo d c ã ra và b o m ch t l ng,
hi u qu . Vì v y, các sách, báo tài li u trong và ngoài n c, c ng nh
kinh nghi m giáo d c ng i l n u r t quan tâm t ng k t các nguyên
t c giáo d c ng i l n. Ví d :
146 | MODULE GDTX 4
* Xu t phát t c i m khác bi t c a ng i l n so v i tr em, M. Knowles
ã l u ý t i 7 nguyên t c sau t ch c cho ng i l n h c t p có hi u qu .
ó là:
— C n xây d ng không khí h c t p tôn tr ng, h p tác, tin t ng, h tr ,
c i m , tho i mái, vui v và nhân v n.
— C n thu hút ng i h c cùng tham gia xây d ng k ho ch h c t p t ng th .
— C n thu hút ng i h c cùng tham gia xác nh nhu c u h c t p c a mình.
— C n thu hút ng i h c cùng xác nh m c tiêu h c t p c a mình.
— C n thu hút ng i h c cùng xây d ng k ho ch bu i h c.
— C n h tr ng i h c th c hi n k ho ch h c t p c a mình.
— C n thu hút ng i h c cùng tham gia ánh giá vi c h c t p c a mình.
* Kinh nghi m giáo d c bình dân, bình dân h c v và b túc v n hoá,
giáo d c th ng xuyên và kinh nghi m c a các ban, ngành c ng ã úc
k t c m t s nguyên t c c a giáo d c ng i l n. Ví d , t s phân tích
và am hi u sâu s c v c i m khác bi t và khó kh n c a ng i l n, c
bi t c a ng i dân lao ng so v i tr em, V ình Hoè ã a ra
4 nguyên t c c b n c n ph i quán tri t trong giáo d c bình dân. ó là
nguyên t c “l i, vui, c th và gi n d ”.
Ch t ch H Chí Minh c ng a ra m t s nguyên t c hu n luy n cán b
nh “nguyên t c kinh nghi m và th c t ph i i ôi”, “cách h c t p l y t
h c làm c t, do th o lu n, ch o giúp thêm vào”; “C t thi t th c, chu
áo h n tham nhi u”; “H c v i hành ph i i ôi”…
Kinh nghi m bình dân h c v , BTVH c ng ã rút ra c nhi u nguyên
t c nh : c b n, tinh gi n, thi t th c, phù h p, tôn tr ng, khuy n khích
ng i h c; không chê bai; phát huy tính tích c c, ch ng sáng t o
c a ng i h c; liên h ch t ch v i kinh nghi m c a ng i h c; nguyên
t c cá bi t…
* Kinh nghi m giáo d c nông dân c ng ã t ng k t m t s nguyên
t c nh : ch ng, thi t th c, th c hành, thông qua gi i quy t v n
th c t , coi tr ng m t tích c c và tiêu c c c a kinh nghi m ng i h c,
môi tr ng h c t p g n g i, thân thi n, ph ng pháp phù h p…
HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP CỦA NGƯỜI LỚN | 147
* Kinh nghi m giáo d c s c kho c ng ã khái quát m t s nguyên t c nh
phù h p v i nhu c u, trình c a ng i dân; thi t th c; tham gia,
tr c quan, th c hành; v n d ng; môi tr ng d ch u, tho i mái…
Tóm l i, khác v i tr em, h c viên ng i l n có lòng t tr ng, tính c
l p và ch ng cao. H mu n c i x tôn tr ng v i t cách là ng i
l n c l p, có nhi u kinh nghi m s ng và kinh nghi m gi ng d y. H c
viên ng i l n không mu n b áp t, b i u khi n. H mu n c chia
s kinh nghi m, mu n c t mình phát hi n, gi i quy t v n , t i
n k t lu n… H h c không th ng, mà luôn i chi u nh ng i u
c h c v i kinh nghi m c a b n thân. Vì v y, khi t ch c các l p h c
cho ng i l n, GV c n chú ý quán tri t m t s nguyên t c sau:
a) Nguyên t c tôn tr ng ng i h c
H c viên ng i l n s t ái khi b coi th ng, b ép bu c ho c b phê bình,
nh t là tr c m t m i ng i. Ng c l i, h c viên ng i l n s c m th y
tho i mái t tin và không còn s e ng i hay x u h khi m i ng i thông c m,
c i m , tôn tr ng l n nhau và có ý th c h c h i và giúp nhau trong
h c t p.
b) Nguyên t c tham gia/Ho t
ng
H c t p c a ng i l n s có k t qu khi h
c tham gia, c t phát
hi n v n , t gi i quy t v n và t rút ra k t lu n, t t nhiên d i s
h ng d n, g i ý và d n d t c a GV.
H c viên ng i l n s h c t t h n khi h t nh n th y c cái sai, cái
ch a chính xác, ch a y trong nh n th c, kinh nghi m tr c ây c a
mình. Vì v y, ph i t o i u ki n ng i l n nói ra c nh ng suy ngh ,
kinh nghi m tr c ây c a mình. Có nh v y GV và các h c viên khác
m i có th hi u, có th trao i, góp ý.
M t khác, h c viên ng i l n s c m th y ph n kh i h n, t tin h n, khi
h
c trao i, chia s kinh nghi m c a mình, khi kinh nghi m c a
mình c m i ng i l ng nghe, tôn tr ng.
c) Nguyên t c thi t th c
N i dung các l p h c cho ng i l n ph i thi t th c, ph i xu t phát t
nhu c u c a ng i h c. GV c n ph i t p trung vào nh ng gì mà “Ng i
h c c n” h n là nh ng gì mà “GV có”. N i dung h c ph i do chính ng i
148 | MODULE GDTX 4
h c l a ch n nh m gi i quy t nh ng v n
không ph i v n do GV áp t.
hi n t i c a chính h , ch
d) Nguyên t c phù h p
N i dung và ph ng pháp d y h c cho ng i l n ph i phù h p v i kh
n ng và t c nh n th c c a ng i l n, phù h p v i i u ki n v a h c v a
làm c a h . H c c a ng i l n òi h i t c d y h c ch m h n, c n có
nhi u th i gian h n cho ôn t p, luy n t p ngay trên l p vì h không có
nhi u th i gian h c l p và c ng không có nhi u th i gian t h c, t
nghiên c u, c sách nhà.
e) Nguyên t c h c g n li n v i hành
H c c a ng i l n s t t h n và có hi u qu h n khi h c thông qua th c
hành, qua hành ng h n là qua quan sát ho c nghe th ng. Vì v y,
d y h c ng i l n ph i chú ý t o i u ki n cho h c viên ng i l n c
th c hành nhi u h n. Ng i l n s nh t t h n khi c th c hành,
c v n d ng nh ng ki n th c ã h c vào trong công vi c c a mình.
Ng i l n không th h c v t, h c thu c lòng mà ch ng hi u gì c , ch ng
bi t làm gì.
g) Nguyên t c tr c quan — c th
ây là nguyên t c ã có t r t lâu và là m t nguyên t c chung trong d y
h c “Tr m nghe không b ng m t th y. Tr m th y không b ng m t hành”.
i v i h c viên là ng i l n, nguyên t c này l i càng quan tr ng h n,
b i s giúp h d nh và nh lâu h n trong i u ki n h không có nhi u
th i gian trên l p, c ng nh khi v nhà.
h) Nguyên t c vui v , nh nhàng, tho i mái
ây là nguyên t c c c kì quan tr ng i v i các l p h c c a ng i l n do
h c viên ng i l n m t m i vì ph i v a làm v a h c.
3. CÂU HỎI
— Xu t phát t c i m c a ng i l n, c i m ho t ng h c t p c a h
và nh ng thu n l i, khó kh n c a h , có th rút ra các nguyên t c c b n
gì có th giúp ng i l n h c có hi u qu ?
— Liên h th c t v vi c th c hi n các nguyên t c này. Có thu n l i, khó
kh n gì?
HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP CỦA NGƯỜI LỚN | 149
Hoạt động 5: Động não về các điều kiện để người lớn có thể học có
hiệu quả.
1. MỤC TIÊU
Sau ho t ng này, ng i h c có th nêu lên
l n có th h c có hi u qu .
c các i u ki n
ng i
2. THÔNG TIN CƠ BẢN
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
Xu t phát t c i m c thù c a ng i l n, t nh ng khó kh n, thu n
l i c a ng i l n và t nh ng nguyên t c c b n, h c viên ng i l n ch
h c t t nh t khi và ch khi:
H c m th y c tôn tr ng, c i x bình ng.
H th y kinh nghi m và ý ki n c a mình c cao, chú ý l ng nghe.
H
c tham gia, c phát bi u, trao i chia s kinh nghi m.
T mình phát hi n v n , gi i quy t v n và t rút ra k t lu n, không b
áp t. B i vì ng i ta ch nh : 20% nh ng i u c nghe, 40% nh ng
i u nghe và th y, 80% nh ng i u h t phát hi n, khám phá ra.
T mình th y c cái ch a úng, ch a chính xác, ch a y trong
nh n th c, kinh nghi m tr c ây c a mình.
H c m th y t tin, không còn c m giác s s t, ng i ngùng, x u h .
H
c ng viên, khen th ng k p th i.
H
c h c trong không khí vui v , nh nhàng, tho i mái.
N i dung h c thi t th c, phù h p và có th v n d ng c ngay.
Giáo viên nhi t tình, thông c m, g n g i.
Ph ng pháp gi ng d y phù h p, d hi u, h p d n.
c tr c quan.
c h c qua ng i th c, vi c th c, qua b n bè.
c th c hành.
c ôn t p, c ng c th ng xuyên.
L p h c ít ng i.
Th i gian h c phù h p.
150 | MODULE GDTX 4
Khác v i tr em, h c viên ng i l n có v n kinh nghi m phong phú, h
không nghe th ng mà luôn i chi u nh ng i u c nghe, c
h c v i kinh nghi m ã có c a mình. Nhi m v c a GV trong các l p h c
c a ng i l n không ch là truy n th , cung c p ki n th c m i, mà ch
y u là giúp h c viên ng i l n i u ch nh, thay i ho c phát tri n
nh ng kinh nghi m, quan ni m ã có c a mình.
Vì v y, khi h ng d n ng i l n h c, GV c n chú ý t i vi c ng viên,
t ch c, h ng d n h c viên ng i l n h c t p, trao i kinh nghi m,
t phát hi n, gi i quy t v n h n là ban phát, cung c p ki n th c.
3. CÂU HỎI
— Khi nào, âu và v i hình th c nào thì ng i l n h c t t nh t?
— T i sao d y h c cùng tham gia là phù h p và có hi u qu i v i ng i l n?
— Th c hành và tr c quan có ý ngh a quan tr ng nh th nào i v i ng i l n?
T i sao?
— GV c n có thái , ng x và l u ý gì khi d y ng i l n?
Hoạt động 6: Tìm hiểu phẩm chất, năng lực và kĩ năng cần thiết
đối với giáo viên tham gia giáo dục người lớn.
1. MỤC TIÊU
Sau ho t ng này, ng i h c có th nêu lên c m t s ph m ch t,
n ng l c và k n ng c n thi t i v i GV tham gia giáo d c ng i l n.
2. THÔNG TIN CƠ BẢN
GV là m t thành t quan tr ng b o m ch t l ng, hi u qu c a giáo
d c ng i l n. Vì v y, v n GV trong giáo d c ng i l n ã và ang là
v n quan tâm c a các nghiên c u, sách, báo, tài li u tr c ây và
ngày nay. i ng GV tham giáo d c ng i l n a d ng v tu i, v
thành ph n, v trình v n hoá, chuyên môn và nghi p v s ph m.
H có th là:
— Nh ng tình nguy n viên c ng ng nh già làng, tr ng b n/thôn/xóm,
ngh nhân, ng i s n xu t gi i, nh ng ng i có kinh nghi m nuôi con
kho , d y con ngoan, cán b ph n , thanh niên, cán b h i nông dân, h i
HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP CỦA NGƯỜI LỚN | 151
