Công tác biên tập xuất bản mảng sách tuyên truyền đối ngoại của nhà xuất bản chính trị quốc gia

Khóa luận tốt nghiệp

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Sau 25 năm đổi mới, mở cửa và hội nhập, Việt Nam đã có quan hệ
ngoại giao với 178 quốc gia và vùng lãnh thổ. Đồng thời cũng trở thành
thành viên chính thức của hầu hết các tổ chức khu vực và quốc tế quan
trọng như: ASEAN, APEC, ASEM, UNESCO, WTO… Với bề dày lịch sử,
văn hóa và truyền thống hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước của dân
tộc ta là cơ sở quan trọng để các bạn bè, đối tác ở khu vực và thế giới trông
đợi và muốn có quan hệ tốt đẹp với Việt Nam. Ngoài ra thành tựu từ sự
nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, đoàn kết quốc tế cũng như
sự nghiệp đổi mới, mở cửa hội nhập của dân tộc ta là cơ sở của lòng tin mà
họ gửi gắm. Hơn nữa, trong thực tiễn hoạch định và triển khai chính sách
(cả đối nội và đối ngoại), Việt Nam đã có nhiều biện pháp tạo cơ sở để các
nước tin tưởng và phát triển quan hệ với Việt Nam trên nhiều lĩnh vực. Do
đó, Việt Nam đã thu được nhiều thành tựu ngoại giao to lớn, nhất là trong
giai đoạn hiện nay.
Với thế và lực mới, để phục vụ hiệu quả hơn sự nghiệp xây dựng và
bảo vệ vững chắc Tổ quốc và củng cố vị thế quốc gia, công tác đối ngoại của
nước ta trong đó có hoạt động tuyên truyền đối ngoại ngày càng được chú
trọng hơn bao giờ hết. Có thể nói, tuyên truyền đối ngoại là hoạt động
thường xuyên, liên tục, là nhiệm vụ trọng tâm của công tác ngoại giao. Nếu
làm tốt nó sẽ có tác động đến không chỉ một tầng lớp, một bộ phận trong xã
hội mà là cả một cộng đồng người, thậm chí một quốc gia, một dân tộc và cả
toàn nhân loại.
Trên thực tế, lực lượng tham gia tuyên truyền đối ngoại rất đông đảo,
đa dạng. Đó là tất cả bộ, ban, ngành, cơ quan truyền thông đại chúng, đoàn
thể quần chúng ở trung ương, địa phương và cơ quan đại diện của ta ở nước

1

Khóa luận tốt nghiệp

ngoài. Bên cạnh đó còn có sự tham gia của người Việt Nam ở nước ngoài và
những tổ chức, cá nhân nước ngoài có thiện chí với Việt Nam. Hình thức
tuyên truyền đối ngoại cũng rất phong phú. Mọi phương tiện truyền thông
đại chúng đều có thể tham gia vào hoạt động này như: các xuất bản phẩm
(sách, đĩa CD, lịch…), báo in, báo nói, báo hình, báo điện tử.
Đứng ở góc độ nào đó, Đảng và Nhà nước ta luôn có sự quan tâm
đặc biệt và đầu tư cho các xuất bản phẩm, cụ thể là mảng sách tuyên
truyền đối ngoại. Bởi lẽ, so sánh với nhiều sản phẩm truyền thông khác,
sản phẩm của ngành xuất bản có sự kiểm soát chặt chẽ và những nội dung
thông tin trong đó có giá trị nghiên cứu và sử dụng lâu dài hơn, đảm bảo
tính đúng đắn và chính xác gần như tuyệt đối.
Nhưng trên thực tế, việc nhận thức về vai trò, tầm quan trọng của
mảng sách đã thực sự sâu sắc và đúng đắn chưa? Việc biên tập xuất bản
mảng sách đã được Nhà nước, các cơ quan chức năng và các tổ chức có liên
quan đầu tư như thế nào? Qua khảo sát quá trình biên tập xuất bản mảng
sách tuyên truyền đối ngoại tại Ban sách Quốc tế - Nhà xuất bản Chính trị
quốc gia, bên cạnh những kết quả đã nhìn rõ, nổi lên một số hạn chế trong
nhận thức cũng như quá trình biên tập xuất bản mảng sách này. Hiểu rõ tầm
quan trọng cũng như tính cấp thiết trong thực tiễn của hoạt động này, sinh
viên đã quyết định chọn đề tài nghiên cứu “Công tác biên tập - xuất bản
mảng sách tuyên truyền đối ngoại của Nhà xuất bản Chính trị quốc gia”.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Mảng sách tuyên truyền đối ngoại là một mảng sách hay nhưng khó,
đòi hỏi sự hiểu biết không chỉ trong chuyên môn nghiệp vụ xuất bản mà còn
cả trình độ hiểu biết về công tác đối ngoại, về tâm lý trình độ của từng nhóm
đối tượng. Trên thực tế, số nhà xuất bản làm về mảng sách này không nhiều,

có thể kể tên một số nhà như: Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự thật, Nhà

2


Khóa luận tốt nghiệp

xuất bản Thế giới, Nhà xuất bản Công an Nhân Dân, Nhà xuất bản Quân đội
Nhân dân.
Chính vì vậy, cho đến nay cũng chưa có một công trình cụ thể nào
nghiên cứu về hoạt động biên tập xuất bản của mảng sách này. Do đó, khóa
luận có thể coi là một tìm hiểu mới giúp bạn đọc có cái nhìn tổng quan về
mảng sách cũng như tầm quan trọng và quá trình làm ra những cuốn sách
này. Còn đối với Nhà xuất bản Chính trị quốc gia nói riêng và hoạt động
xuất bản nói chung, khóa luận có thể xem là một sự bổ sung nhận thức về
tầm quan trọng của việc biên tập xuất bản những cuốn sách thuộc mảng này,
từ đó góp phần giúp những cuốn sách đang và sắp xuất bản sẽ hoàn thiện
hơn, “đúng và trúng” như cách nói của Nguyễn Khắc Viện - một biên tập
viên lão làng trong nghề xuất bản.
3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu đề tài
3.1 Mục tiêu nghiên cứu
Với đề tài này, sinh viên hướng tới mục tiêu nghiên cứu sau: Thông
qua việc khảo sát những cuốn sách thuộc mảng sách tuyên truyền đối ngoại,
khóa luận muốn làm rõ tầm quan trọng của mảng sách, thực trạng nhận thức
cũng như hoạt động biên tập xuất bản mảng sách này ở Nhà xuất bản Chính
trị quốc gia. Từ đó giúp độc giả cũng như cán bộ biên tập viên có cái nhìn
tổng quan hơn về mảng sách. Trên cơ sở đó đưa ra kiến nghị để nâng cao
chất lượng mảng sách nhằm phục vụ tốt hơn cho công tác đối ngoại nói riêng
và cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc nói chung.
3.2 Nhiệm vụ nghiên cứu

Để làm rõ mục tiêu trên, sinh viên xác định rõ nhiệm vụ nghiên cứu đề
tài bao gồm những nội dung sau:
- Trình bày những nhận diện ban đầu về vai trò, đặc trưng, đối tượng
phục vụ, nội dung của mảng sách tuyên truyền đối ngoại, từ đó xác định
những khó khăn, thuận lợi trong công tác biên tập xuất bản mảng sách này.

3


Khóa luận tốt nghiệp

- Tìm hiểu thực trạng nhận thức cũng như thực trạng biên tập xuất
bản mảng sách tuyên truyền đối ngoại, từ đó đánh giá và nêu bật những vấn
đề còn bất cập trong quá trình biên tập xuất bản mảng sách này.
- Đưa ra một số kiến nghị giải pháp nhằm nâng cao chất lượng mảng
sách tuyên truyền đối ngoại.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Với đề tài “Công tác biên tập - xuất bản mảng sách tuyên truyền đối
ngoại của Nhà xuất bản Chính trị quốc gia” thì đối tượng nghiên cứu sẽ là
công tác lựa chọn, biên tập, xuất bản những cuốn sách thuộc mảng sách
tuyên truyền đối ngoại. Tuy nhiên do hạn chế về mặt thời gian, giới hạn cũng
như trình độ kiến thức, khóa luận tập trung chủ yếu vào loại sách tuyên
truyền đối ngoại bằng Tiếng Việt dành cho đối tượng các nhà Việt Nam học,
những cán bộ nghiên cứu giảng dạy cả ở trong và ngoài nước, cộng đồng
người Việt Nam ở nước ngoài và đông đảo quần chúng nhân dân ta.
Thời gian nghiên cứu từ sau khi Việt Nam bước vào thời kỳ đổi mới
(1986) cho đến nay, chủ yếu là những sách xuất bản trong vòng 10 năm trở
lại đây.
Phạm vi nghiên cứu là tại Nhà xuất bản Chính trị quốc gia.
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu

Để thực hiện tốt đề tài khóa luận, sinh viên vận dụng những kiến thức
lý luận về chuyên ngành đã thu nhận được trong suốt bốn năm đại học cùng
với kiến thức, kinh nghiệm có được khi đi thực tế tại Nhà xuất bản Chính trị
quốc gia.
Trong khóa luận này, sinh viên sử dụng các phương pháp chủ yếu sau:
- Phương pháp nghiên cứu tài liệu.
- Phương pháp phỏng vấn trực tiếp: phỏng vấn các biên tập viên và
một số tác giả, cán bộ trực tiếp tham gia làm mảng sách này.
- Phương pháp thống kê, tra cứu, phân tích tổng hợp, so sánh, mô tả…
6. Kết cấu của khóa luận
Ngoài phần mở đầu và kết luận, khóa luận gồm 3 chương:

4


Khóa luận tốt nghiệp

Chương 1: Nhận thức chung về mảng sách tuyên truyền đối ngoại
Chương 2: Thực trạng biên tập - xuất bản mảng sách tuyên truyền đối
ngoại ở Nhà xuất bản Chính trị quốc gia
Chương 3: Kiến nghị giải pháp nâng cao chất lượng mảng sách tuyên
truyền đối ngoại của Nhà xuất bản Chính trị quốc gia trong thời gian tới

5


Khóa luận tốt nghiệp

CHƯƠNG 1
NHẬN THỨC CHUNG VỀ MẢNG SÁCH

TUYÊN TRUYỀN ĐỐI NGOẠI
1.1. Đặc trưng của mảng sách Tuyên truyền đối ngoại
Sách tuyên truyền đối ngoại là một loại hình cụ thể của sách Lý luận
chính trị - là loại sách trực tiếp phản ánh, truyền bá hệ tư tưởng của một giai
cấp, đường lối, chính sách của nhà nước, các chính đảng, các tổ chức chính
trị nhằm thực hiện và bảo vệ những lợi ích chính trị của một giai cấp, một
dân tộc. Với mục đích phục vụ sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, giúp
hình thành, phát triển ở bạn đọc tính tự giác chính trị, năng lực và nhiệt tình
tham gia vào đời sống chính trị, những lý luận được đề cập trong sách lý
luận chính trị nói chung và sách tuyên truyền đối ngoại nói riêng luôn gắn
liền khoa học với thực tiễn, phù hợp với từng đối tượng nhất định. Có thể
khẳng định, mảng sách này trước hết mang đầy đủ đặc trưng của sách lý luận
chính trị, đó là:
1.1.1. Đặc trưng về phương thức nhận thức, phản
ánh
Sách tuyên truyền đối ngoại phản ánh hiện thực theo con đường tư
duy lôgíc, tác động chủ yếu vào lý trí độc giả, đòi hỏi bạn đọc phải có một
trình độ tri thức nhất định mới tiếp thu được. Đôi khi, những sách thuộc
mảng này cũng đem đến những xúc cảm chính trị cho người đọc nhưng điều
đó hoàn toàn khác với những rung động thẩm mỹ mà tác phẩm nghệ thuật
đem lại cho độc giả. Xúc cảm chính trị ở đây gắn liền với sự giác ngộ trong ý
thức, có thể biến thành hành động cụ thể. Điều đó có thể giải thích là do tư
duy hình tượng thường chú ý đến những chi tiết cụ thể, cảm tính của sự vật,
hiện tượng, trong khi đó tư duy lôgíc lại thường bỏ qua những chi tiết cụ thể

6


Khóa luận tốt nghiệp

cảm tính, hướng tới những nét khái quát, những thuộc tính bản chất của sự
vật, hiện tượng.
Tư duy lôgic phản ánh bản chất, quy luật của sự vật, hiện tượng bằng
hệ thống các khái niệm, phạm trù, những phân tích và phán đoán chính luận.
Nó dựa trên cơ sở khoa học, có sự phân tích, luận cứ rõ ràng thì tư duy hình
tượng lại phản ánh sự vật bằng các hình tượng nghệ thuật, các tính cách và
các cảm xúc nghệ thuật điển hình. Tư duy lôgic đi từ cái cụ thể đến những
cái trừu tượng, lấy cái cụ thể để chứng minh cái trừu tượng thì tư duy hình
tượng lại xuất phát từ một ý tưởng thẩm mỹ có tính khái quát để tái tạo
những hình tượng cụ thể cảm tính. Vì vậy, mỗi tác phẩm nghệ thuật giống
như lát cắt cuộc sống, đó là hình ảnh một cuộc sống thu nhỏ được cảm nhận
thông qua lăng kính chủ quan của người nghệ sĩ.
1.1.2. Đặc trưng về tính chất chính trị trực tiếp
Điều đó có nghĩa là nội dung được đề cập trong sách lý luận chính trị
là các quan điểm, các vấn đề, các giải pháp chính trị, phục vụ trực tiếp cho
cuộc đấu tranh chính trị tư tưởng. Đối với sách tuyên truyền đối ngoại đó là
quan điểm về đường lối đối ngoại, về chính sách của Đảng và Nhà nước ta
đối với kiều bào ở nước ngoài…Các loại sách khác cũng có tính chất chính
trị nhưng nó thường được thể hiện một cách gián tiếp: sách văn học phục
vụ chính trị thông qua các hình tượng nghệ thuật, sách thiếu nhi phục vụ
chính trị qua việc giáo dục trẻ em nhân cách, tình cảm đối với quê hương,
đất nước…
Xuất phát từ điều này nên tiêu chuẩn chính trị luôn là tiêu chuẩn đầu
tiên để xem xét đánh giá bản thảo loại sách này. Việc lựa chọn đề tài, biên
tập, nhân bản, phát hành sách tuyên truyền đối ngoại phải phục vụ kịp thời
cho công tác giáo dục chính trị, đấu tranh ngoại giao, có sự tác động mạnh
mẽ đến đông đảo quần chúng. Tính chất chính trị trực tiếp tạo cho mảng sách

7

Khóa luận tốt nghiệp

này sự gắn bó mật thiết với đời sống, tạo ra vị trí quan trọng đặc biệt của nó
trong hoạt động xuất bản sách nói chung.
1.1.3. Đặc trưng về tính rộng lớn, đa dạng và
phức tạp của đối tượng phục vụ
Đây là một thực tế cần hết sức chú trọng trong công tác biên tập xuất
bản sách lý luận chính trị, nhất là những sách tuyên truyền đối ngoại. Đối với
mảng sách này, đối tượng phục vụ là đông đảo quần chúng cách mạng. Họ
không phải là một khối thống nhất về trình độ văn hóa, chính trị, tâm lý, tình
cảm. Hơn nữa phạm vi phổ biến của sách tuyên truyền đối ngoại còn bao
gồm cả trong và ngoài nước (những người biết Tiếng Việt). Do sự khác nhau
về hoàn cảnh sống nên thái độ chính trị của họ cũng không hoàn toàn đồng
nhất. Do vậy, khi biên tập xuất bản những sách tuyên truyền đối ngoại thì cùng
một nội dung nhưng không phải viết cho ai, viết cho đối tượng nào cũng giống
nhau. Điều đó đòi hỏi chủng loại sách trong mảng sách tuyên truyền đối ngoại
cũng rất đa dạng, phải có cả sách chuyên sâu, tham khảo dành cho đối tượng trí
thức, muốn tìm hiểu, nghiên cứu và có cả sách phổ thông dành cho đông đảo
quần chúng nhân dân. Có như vậy, công tác tuyên truyền đối ngoại mới sâu,
rộng và thực sự có hiệu quả.
1.1.4. Đặc trưng về ngôn ngữ
Cũng giống như các sách lý luận chính trị khác, đặc trưng về ngôn ngữ
trong sách tuyên truyền đối ngoại biểu hiện trên nhiều phương diện, nhiều
cấp độ ngôn ngữ văn bản. Tuy nhiên, có thể nhận thấy phong cách văn bản
phổ biến nhất trong mảng sách này là phong cách chính luận, phong cách
khoa học và phong cách hành chính công cụ. Việc sử dụng các phong cách
này cũng hết sức linh hoạt, phù hợp với đối tượng phục vụ nhất định trong
mảng sách.
Đối với những sách nghiên cứu chuyên sâu, tham khảo thường sử

dụng chủ yếu phong cách khoa học và hành chính công cụ. Đặc điểm của

8


Khóa luận tốt nghiệp

phong cách khoa học trong loại sách này là tính trừu tượng, khái quát cao,
tính logíc nghiêm ngặt và chính xác, khách quan; cùng với đó là tính nghiêm
túc, khách quan, minh bạch, quy phạm trong phong cách hành chính công cụ
rất phù hợp cho đối tượng của sách có nhu cầu nghiên cứu chuyên sâu về
tuyên truyền đối ngoại.
Đối với những sách tuyên truyền đối ngoại phổ thông thì nghiêng
nhiều về phong cách chính luận. Ngôn ngữ chính luận là ngôn ngữ tuyên
truyền, cổ động, nó vừa thực hiện sự giao tiếp lý trí như phong cách khoa
học, vừa thực hiện sự giao lưu tình cảm nhằm thuyết phục, động viên người
đọc thông qua việc bày tỏ quan điểm của người viết. Như vậy, phong cách
chính luận vừa mang yếu tố chuẩn mực của phong cách khoa học như lập
luận chặt chẽ, chứng minh đầy đủ lại vừa mang các yếu tổ chuẩn mực của
phong cách nghệ thuật đó là bộc lộ quan điểm, cảm xúc, thái độ cá nhân của
tác giả. Đối với đông đảo công chúng bạn đọc, sự tiếp nhận các quan điểm
chính trị thông qua phong cách chính luận sẽ dễ dàng hơn mà vẫn đảm bảo
hiệu quả chính trị, mục tiêu của công tác tuyên truyền đối ngoại.
1.2. Vai trò của mảng sách tuyên truyền đối ngoại
Mảng sách tuyên truyền đối ngoại đã từ lâu luôn chiếm một vai trò
quan trọng trong hoạt động xuất bản nước ta. Đây được coi là mảng sách
chiến lược và luôn được Đảng, Nhà nước và các cơ quan chức năng quan
tâm, đầu tư.
Vai trò của mảng sách tuyên truyền đối ngoại được khẳng định trước
hết là kênh thông tin lâu bền, có tác động sâu rộng đến tư duy, tâm lý, tình

cảm, thái độ chính trị của đông đảo quần chúng. Những cuốn sách này sẽ
cung cấp cho độc giả những thông tin chính xác, kịp thời về các chủ trương,
đường lối chính sách của Đảng, Nhà nước ta, đặc biệt là đường lối đối ngoại
của Việt Nam. Thông qua những cuốn sách tổng kết thành tựu và hạn chế
của Việt Nam sau 25 năm đổi mới, độc giả sẽ có cái nhìn tổng quan về đất

9


Khóa luận tốt nghiệp

nước Việt Nam, đặc biệt là đời sống chính trị đang diễn ra hết sức sôi động ở
Việt Nam hiện nay. Đối với các nhà Việt Nam học và những Kiều bào ta ở
nước ngoài, đây thực sự là những tài liệu rất có giá trị. Bên cạnh đó, sách
tuyên truyền đối ngoại còn giúp quần chúng cập nhật những thông tin mới,
những dự báo chính trị về các sự kiện đang và sắp diễn ra tại Việt Nam.
Sách tuyên truyền đối ngoại là tài liệu chính thống có vai trò quan
trọng trong việc đấu tranh chống mọi luận điệu xuyên tạc, sai trái của các thế
lực thù địch; góp phần đập tan mọi âm mưu diễn biến hòa bình của các lực
lượng phản động. Thông qua các quan điểm và đường lối ngoại giao được
tuyên truyền sẽ bồi đắp nhận thức chính trị, làm tăng thêm niềm tin của bạn
bè thế giới cũng như nhân dân về con đường đi của nước ta. Trong xu thế
tình hình chính trị thế giới đang diễn ra hết sức căng thẳng, các cuộc đụng độ
ngày càng gia tăng, cuộc chiến chống khủng bố do Mỹ phát động ngày càng
được đẩy nhanh, việc Việt Nam thể hiện quan điểm, lập trường trong các vấn
đề này sẽ giúp ta tranh thủ sự ủng hộ đồng tình của bạn bè khắp năm châu
bốn biển. Ở nước ta, tình hình chính trị khá ổn định nhưng bên trong đó vẫn
tiềm ẩn những nguy cơ về diễn biến hòa bình, việc cung cấp cho quần chúng
nhân dân những thông tin kịp thời về chủ trương của Đảng, Nhà nước, về xu
thế, sách lược đối ngoại của nước ta là cần thiết hơn bao giờ hết. Vì vậy,

trong thời đại hiện nay, sách tuyên truyền đối ngoại lại càng phát huy tác
dụng, sức mạnh của mình trong việc ổn định tình hình chính trị, nâng cao lập
trường, ý thức chính trị cho đông đảo quần chúng cách mạng.
1.3. Đối tượng phục vụ của mảng sách tuyên truyền đối ngoại
Đối tượng của mảng sách tuyên truyền đối ngoại có hai loại. Thứ
nhất, ở nước ngoài là người nước ngoài và cộng đồng người Việt Nam ở
nước ngoài đang sinh sống, học tập, làm việc tại tất cả các nước, khu vực
và vùng lãnh thổ trên thế giới, đặc biệt là các nước, vùng lãnh thổ láng
giềng, các khu vực có đông Kiều bào ta, các nước công nghiệp phát triển,

10


Khóa luận tốt nghiệp

các nước có quan hệ hữu nghị và hợp tác truyền thống. Ở trong nước là
người nước ngoài ở Việt Nam và quần chúng nhân dân ta.
Đối tượng ở nước ngoài cần phải chú ý là chính giới, nhất là nghị sĩ,
quan chức chính quyền các cấp vốn có vai trò quan trọng trong việc hoạch
định và triển khai chính sách đối nội và đối ngoại, trong đó có quan hệ với
nước ta; giới kinh doanh (các công ty, nhà đầu tư, kinh tế, tài chính…) là lực
lượng chủ yếu thực thi các chính sách, chiến lược kinh tế; học giả là các nhà
nghiên cứu, giảng viên các trường đại học, cao đẳng, các trung tâm nghiên
cứu, họ có vai trò không nhỏ trong tư vấn, thẩm định chính sách đối nội và
đối ngoại của quốc gia. Họ rất cần thông tin. Bên cạnh đó, hơn 4 triệu người
Việt Nam đang sinh sống, học tập, làm ăn ở hơn 100 nước trên thế giới là bộ
phận không tách rời của dân tộc Việt Nam, là cầu nối quan trọng trong quan
hệ giữa nước ta và thế giới, có vai trò không nhỏ trong phát triển kinh tế - xã
hội của đất nước. Do vậy, họ là đối tượng đặc biệt của mảng sách tuyên
truyền đối ngoại, đồng thời cũng là lực lượng trực tiếp tham gia hoạt động

tuyên truyền đối ngoại một cách tự nhiên.
Ở trong nước, đối tượng của mảng sách tuyên truyền đối ngoại là
các cơ quan đại diện nước ngoài, nhân viên các tổ chức quốc tế liên chính
phủ, phi chính phủ, các đoàn đại biểu nước ngoài thăm Việt Nam, các nhà
kinh doanh, người đến Việt Nam du lịch, sinh viên nước ngoài đến học tập
tại Việt Nam, đặc biệt là đội ngũ phóng viên, biên tập viên đang hoạt động
trong lĩnh vực truyền thông tại nước ta. Đây là những người trực tiếp
chứng kiến, mắt thấy tai nghe diễn biến của tình hình, thành tựu mọi mặt
của Việt Nam. Do đó, mục đích của thông tin là đem lại cho họ những ấn
tượng tốt đẹp về đất nước, con người Việt Nam. Bên cạnh đó, đối tượng là
cán bộ Đảng, Nhà nước, những nhà nghiên cứu, các giảng viên và đông
đảo quần chúng nhân dân ta, hơn ai hết cần hiểu rõ chính sách đối ngoại,
bởi lẽ họ là những người trực tiếp và thường xuyên làm công tác tuyên

11


Khóa luận tốt nghiệp

truyền đối ngoại. Vì vậy, mảng sách tuyên truyền đối ngoại cần đặc biệt
chú ý đến đối tượng này.
1.4. Nội dung - phân loại mảng sách tuyên truyền đối ngoại
Nội dung của sách tuyên truyền đối ngoại rất đa dạng, tùy thuộc vào
đối tượng phục vụ sẽ chia làm những chủng loại sách khác nhau. Nội dung
được đề cập đến trong các sách tuyên truyền đối ngoại bao gồm:
Thứ nhất, chủ trương, đường lối đối ngoại của ta trong từng thời kỳ
lịch sử cụ thể, ví dụ như đối ngoại Việt Nam thời kỳ đổi mới, chủ trương đối
ngoại của Đảng thời kỳ 1945 - 1954, chiến lược đối ngoại của ta trong thời
kỳ hội nhập, định hướng chiến lược đối ngoại trong 10 năm tới… Đây là
sách được làm nhiều nhất, tùy vào đối tượng phục vụ, nội dung này sẽ được

viết theo những cách khác nhau và trình bày theo những dạng thức phù hợp
nhất để người đọc dễ dàng tiếp nhận.
Thứ hai, cung cấp tư liệu, ý kiến tham khảo, các nghiên cứu về hoạt
động ngoại giao đã diễn ra trong lịch sử Việt Nam, ví dụ: mặt trận ngoại
giao với cuộc đàm phán ở Paris, tiến trình Việt Nam gia nhập các tổ chức
quốc tế,… Đây là nội dung sách khá quan trọng làm giàu thêm tri thức cho
người đọc. Các thông tin được đem vào những cuốn sách này có thể lấy từ
hồ sơ mật của các cơ quan chức năng, từ hồ sơ cá nhân của tác giả lần đầu
tiên được công bố. Ở góc độ nào đó, những cuốn sách này góp phần xóa
tan những băn khoăn của lịch sử, giúp độc giả có cái nhìn rõ ràng hơn về
một thời kỳ đã qua. Cũng chính vì thế nên đối tượng của sách này chỉ
dành cho một số ít những nhà nghiên cứu, nhà Việt Nam học và những
người có trình độ.
Thứ ba, cung cấp thông tin, giới thiệu thành tựu đổi mới của đất nước;
quảng bá hình ảnh đất nước, con người, tiềm năng phát triển và hợp tác của
Việt Nam với cộng đồng quốc tế; phản ứng trước những thông tin không
chính xác.

12


Khóa luận tốt nghiệp

Thứ tư, cung cấp những hiểu biết cơ bản về các nước, các khu vực,
các tổ chức mà Việt Nam có quan hệ trên thế giới, đặc biệt là những nước,
tổ chức mà Việt Nam có quan hệ lâu dài. Bên cạnh đó, cung cấp cho bạn
đọc những nhận định, quan điểm về tình hình thế giới trong tương lai, dự
báo xu hướng chính trị, xu thế ngoại giao giữa các nước, các tổ chức, khu
vực. Đây chính là cơ sở quan trọng làm nền tảng để các nhà ngoại giao
hoạch định chiến lược cho công tác ngoại giao cũng như công tác tuyên

truyền đối ngoại.
Trên cơ sở những nội dung như trên có thể phân loại sách tuyên truyền
đối ngoại thành những chủng loại sách như sau:
Sách tham khảo, nghiên cứu chuyên sâu dành cho đối tượng muốn
nghiên cứu, tiếp cận những quan điểm, những khía cạnh khác nhau về một
vấn đề. Đây là mảng sách thế mạnh của Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, nội
dung sách chủ yếu là các bài viết của các tác giả, là ý kiến chủ quan của một
cá nhân.
Sách phổ thông dành cho đông đảo các tầng lớp bạn đọc. Loại sách
này chủ yếu là do nhà xuất bản lên kế hoạch đặt hàng tác giả viết. Các nội
dung được trình bày trong sách thường đơn giản, dễ hiểu, ngắn gọn, giúp độc
giả trong thời gian ngắn nhất có thể nắm bắt các vấn đề mình quan tâm.
1.5. Thuận lợi - khó khăn trong biên tập mảng sách này ở nước ta
nói chung và Nhà xuất bản Chính trị quốc gia nói riêng
1.5.1. Thuận lợi
Thứ nhất, sách tuyên truyền đối ngoại là một công cụ sắc bén của
Đảng và Nhà nước ta trong việc trang bị nhân sinh quan, thế giới quan cách
mạng cho độc giả, góp phần bảo vệ xã hội chủ nghĩa, tăng cường mối quan
hệ đoàn kết giữa nước ta với đông đảo các nước trên thế giới. Vì vậy, việc
thực hiện biên tập xuất bản luôn được sự quan tâm, chỉ đạo sát sao của Đảng,
Nhà nước và các cơ quan có liên quan. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc

13


Khóa luận tốt nghiệp

lần thứ XI của Đảng chỉ rõ “Chú trọng nâng cao tính tư tưởng, phát huy
mạnh mẽ chức năng thông tin, giáo dục, tổ chức và phản biện xã hội của các
phương tiện thông tin đại chúng vì lợi ích của nhân dân và đất nước; khắc

phục xu hướng thương mại hóa, xa rời tôn chỉ, mục đích trong hoạt động
báo chí, xuất bản. Tập trung đào tạo, bồi dưỡng, xây dựng đội ngũ hoạt
động báo chí, xuất bản vững vàng về chính trị, tư tưởng nghiệp vụ và có
năng lực đáp ứng tốt yêu cầu của thời đại mới”(1).
Thứ hai, sự phát triển nhanh chóng của cách mạng khoa học - công
nghệ đã tạo ra những bước tiến nhảy vọt mang tính đột phá làm biến đối
mạnh mẽ bộ mặt của thế giới. Những tiến bộ của khoa học - kỹ thuật được
áp dụng vào ngành xuất bản đã làm thay đổi cơ bản quan niệm, cách thức,
công nghệ xuất bản, phương pháp quản lý hoạt động xuất bản truyền thống
và tạo ra một thị trường xuất bản phẩm đa dạng, chất lượng ngày càng cao.
Điều đó tác động mạnh mẽ đến hoạt động của Nhà xuất bản cũng như toàn
ngành xuất bản, đẩy nhanh tiến độ, nâng cao chất lượng và hiệu quả công
tác xuất bản, trong đó có công tác biên tập xuất bản mảng sách tuyên truyền
đối ngoại.
Thứ ba, các cơ quan xuất bản đa phần đều có nhận thức về tầm quan
trọng của công tác xuất bản mảng sách này, có đội ngũ cán bộ, biên tập viên
giỏi về chuyên môn nghiệp vụ, có tinh thần trách nhiệm cao trong công việc.
Với bề dày 65 năm truyền thống, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia đã khẳng
định vị trí vai trò trên mặt trận văn hóa tư tưởng của Đảng và Nhà nước. Ở
Nhà xuất bản đã có một ban sách riêng với tên gọi Ban sách Quốc tế có
nhiệm vụ biên tập xuất bản những sách có nội dung về các vấn đề quốc tế.
Trong hoạt động của ban, mảng sách tuyên truyền đối ngoại là một trong
những mảng sách trọng tâm. Số đầu sách cho mảng này lên tới con số hàng
chục cuốn trong mỗi năm. Cán bộ của ban không những đã có trình độ về
nghiệp vụ xuất bản mà còn liên tục được tham gia các khóa học bồi dưỡng

14


Khóa luận tốt nghiệp

kiến thức chuyên ngành, phù hợp với thực tế công việc tại một ban sách quốc
tế. Cùng với đó, Ban cũng như Nhà xuất bản đã xây dựng được một đội ngũ
cộng tác viên có tri thức cao, nhiều kinh nghiệm trong hoạt động tuyên
truyền đối ngoại. Nhà xuất bản cũng đã xây dựng được một hệ thống cơ sở
phát hành riêng tại các tỉnh và thành phố trọng điểm của cả nước với mạng
lưới khách hàng truyền thống tạo điều kiện để đưa sách đến đông đảo công
chúng bạn đọc.
1.5.2. Khó khăn
Thứ nhất, đối tượng phục vụ đông đảo, phạm vi sống thì phân tán, mặt
bằng tri thức không đồng đều. Đó là thách thức trong khâu biên tập cũng như
phát hành. Làm thế nào để làm ra những cuốn sách phù hợp với từng đối
tượng cụ thể và làm ra rồi thì phát hành chúng như thế nào cho có hiệu quả.
Theo thống kê gần đây nhất của Bộ Ngoại giao Việt Nam, hiện đang có 4
triệu người Việt Nam cư trú ở trên 100 quốc gia thuộc khắp năm châu, trong
đó số Việt kiều tại Mỹ chiếm con số lớn nhất, khoảng trên 1 triệu người.
Việc tuyên truyền, quảng bá, vận chuyển sách ra nước ngoài chưa được quan
tâm đúng mức, gặp nhiều ách tắc về kinh phí và mạng lưới phát hành.
Thứ hai, yêu cầu về chất lượng sách lý luận chính trị, trong đó có
mảng sách tuyên truyền đối ngoại ngày càng cao, cơ chế đặt hàng của Trung
ương ngày càng chặt chẽ. Thị trường xuất bản phẩm cạnh tranh ngày càng
gay gắt và có xu hướng phân khúc nhỏ. Sự chồng chéo về chức năng, nhiệm
vụ của một số nhà xuất bản trong lĩnh vực xuất bản sách tuyên truyền đối
ngoại cộng với hiện tượng in lậu, trốn thuế… tràn lan chưa được ngăn chặn
có hiệu quả, tạo sự cạnh tranh bất bình đẳng trên thị trường xuất bản phẩm.
Thứ ba, trong thời đại thông tin, nhiều phương thức và loại hình xuất
bản phẩm mới xuất hiện. Sách, báo mạng, sách điện tử, thông tin trên các
phương tiện truyền thông hiện đại đang phát triển với tốc độ nhanh và có xu
hướng ngày càng chiếm lĩnh thị trường đã tạo sự cạnh tranh gay gắt với việc

15


Khóa luận tốt nghiệp

xuất bản in truyền thống. Thực tế cho thấy, lợi thế của việc tuyên truyền đối
ngoại bằng các phương tiện truyền thông khác đã được khẳng định. Do vậy,
việc biên tập xuất bản sách tuyên truyền đối ngoại cũng như việc tiêu thụ
mặt hàng này trên thị trường ngày càng khó khăn. Hơn lúc nào hết, là một
sản phẩm phục vụ cho công tác chính trị tư tưởng nhưng các nhà xuất bản lại
đang loay hoay tìm đầu ra.
Thứ tư, toàn ngành, toàn xã hội đang tích cực đổi mới theo định hướng
của Đảng Nhà nước, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia cũng đang có những
chuyển đổi theo Nghị định số 43/2006/NĐ-CP của Chính phủ nhưng một bộ
phận không nhỏ cán bộ, công chức, viên chức còn mang nặng tư duy và phong
cách làm việc bao cấp, ỷ lại, chưa đáp ứng được yêu cầu trong tình hình mới.
Công tác biên tập chưa thực sự chủ động trong việc nắm bắt nhu cầu xã hội, tổ
chức bản thảo giải đáp những vấn đề nóng bỏng mà thực tiễn xã hội đang đặt
ra. Năng lực của Nhà in Sự thật còn yếu, quy mô nhỏ, manh mún, máy móc cũ
kỹ và không đồng bộ, công nghệ in lạc hậu, thiếu lao động có tay nghề cao,
chưa đáp ứng được nhu cầu in của Nhà xuất bản. Bộ máy của Nhà xuất bản còn
cồng kềnh, chi phí quản lý hành chính cao góp phần làm tăng giá thành các ấn
phẩm của Nhà xuất bản.
Thứ năm, đội ngũ biên tập viên làm sách tuyên truyền đối ngoại còn
thiếu và yếu về trình độ năng lực so với yêu cầu hiện tại, không được bồi dưỡng
thường xuyên về tri thức và kỹ năng tuyên truyền đối ngoại. Nhà xuất bản đã có
Ban sách Quốc tế chịu trách nhiệm biên tập xuất bản những vấn đề quốc tế
nhưng chưa có cán bộ phụ trách riêng mảng sách tuyên truyền đối ngoại. Nhà
xuất bản mới chỉ chú trọng đào tạo kỹ năng biên tập, kiến thức chuyên ngành
chứ chưa có kế hoạch, phương pháp bồi dưỡng tri thức, kỹ năng tuyên truyền

đối ngoại cho đội ngũ biên tập viên.

16


Khóa luận tốt nghiệp

CHƯƠNG 2
THỰC TRẠNG BIÊN TẬP XUẤT BẢN
MẢNG SÁCH TUYÊN TRUYỀN ĐỐI NGOẠI
Ở NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA
2.1. Thực trạng nhận thức về vai trò mảng sách và việc xuất bản
mảng sách tuyên truyền đối ngoại
2.1.1. Thực trạng nhận thức về vai trò mảng sách
tuyên truyền đối ngoại
Cùng với sự nghiệp đổi mới, công tác thông tin đối ngoại trong đó có
hoạt động xuất bản mảng sách tuyên truyền đối ngoại ngày càng được chú
trọng, đặc biệt là sau Đại hội VII (1991). Ngày 13-6-1992, Ban Bí thư Trung
ương Đảng đã ra Chỉ thị số 11/CT-TW về “Đổi mới và tăng cường công tác
thông tin đối ngoại”. Chỉ thị đã phân tích những thành tựu, yếu kém trong
công tác thông tin đối ngoại và từ sự đánh giá trên đã xác định rõ nội dung,
lực lượng và phương thức thông tin đối ngoại trong tình hình mới.
Tiếp đó, Trung ương đã có thông báo số 188/TB-TƯ ngày 29-12-1998
về “Ý kiến của Thường vụ Bộ Chính trị về công tác thông tin đối ngoại trong
tình hình mới”. Thông báo phân tích rõ hơn đối tượng thông tin đối ngoại,
khẳng định sự cấp thiết phải đầu tư, nâng cao chất lượng hệ thống thông tin,
báo chí, xuất bản, nhấn mạnh các biện pháp kết hợp chặt chẽ lực lượng trong
nước và triển khai lực lượng ở nước ngoài. Nhận thức của Đảng về công tác
xuất bản sách tuyên truyền đối ngoại - một bộ phận quan trọng của công tác
thông tin đối ngoại ngày càng được nâng cao hơn bao giờ hết.

Trung ương Đảng đã thành lập Ban Chỉ đạo công tác thông tin, tuyên
truyền đối ngoại theo Quyết định số 16/QĐ-TW ngày 27-11-2001. Ban Chỉ

17


Khóa luận tốt nghiệp

đạo là cơ quan phối hợp, giúp Ban Bí thư và Thủ tướng Chính phủ theo dõi
tình hình, chỉ đạo, phối hợp công tác thông tin đối ngoại. Ban Chỉ đạo định
kỳ và thường xuyên đánh giá tình hình, đề xuất chủ trương về công tác thông
tin đối ngoại, trình Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Thủ tướng Chính phủ xem xét
giải quyết.
Tại Đại hội X (tháng 4-2006), Đảng ta chỉ rõ “Đẩy mạnh công tác văn
hóa - thông tin đối ngoại, góp phần tăng cường sự hợp tác, hữu nghị giữa
nhân dân ta với nhân dân các nước”

(1)

. Đến Đại hội XI (tháng 1-2011),

Đảng ta nhấn mạnh “Đổi mới, tăng cường việc giới thiệu, truyền bá văn hoá,
văn học, nghệ thuật, đất nước, con người Việt Nam với thế giới. Mở rộng,
nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động thông tin đối ngoại, hợp tác quốc
tế trong lĩnh vực văn hoá, báo chí, xuất bản. Xây dựng một số trung tâm văn
hoá Việt Nam ở nước ngoài và trung tâm dịch thuật, quảng bá văn hoá Việt
Nam ra nước ngoài” (2).
Có thể thấy, trong bối cảnh quốc tế đang thay đổi rất nhanh, phức tạp
và khó lường. Các cuộc xung đột sắc tộc và tôn giáo, tranh giành tài nguyên
và lãnh thổ, nạn khủng bố và tội phạm xuyên quốc gia vẫn có nguy cơ gia

tăng, cùng với đó là những vấn đề toàn cầu khác như đói nghèo, dịch bệnh,
biến đổi khí hậu, các thảm họa thiên nhiên… buộc các quốc gia, các khu vực
phải đoàn kết nhau lại để có chính sách đối phó và phối hợp hành động. Việc
Đảng ta ngày càng có nhận thức rõ rệt về tầm quan trọng của công tác tuyên
truyền đối ngoại là một thuận lợi để nước ta tranh thủ sự ủng hộ của quốc tế,
dự báo đúng tình hình và có những chính sách đối ngoại tích cực. Nhận thức
đúng đắn của Đảng về tầm quan trọng của mảng sách chính là cơ sở định
hướng quan trọng để các cơ quan xuất bản có kế hoạch tăng cường hoạt
động biên tập mảng sách này.

(1)
(2)

Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb.CTQG, H.2006, tr.115.
Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb.CTQG, H.2011, tr.226

18


Khóa luận tốt nghiệp

Đối với Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - một đơn vị đầu ngành trong
hoạt động xuất bản đã từng bước làm tốt công tác nâng cao nhận thức của
đội ngũ lãnh đạo, cán bộ biên tập về vai trò của mảng sách cũng như sự cần
thiết phải biên tập xuất bản mảng sách tuyên truyền đối ngoại. Nhà xuất bản
đã có những buổi sinh hoạt tập trung dành cho cán bộ biên tập nhà xuất bản
nói chung và Ban sách Quốc tế nói riêng. Đây là những buổi học tập Nghị
quyết, nói chuyện với các cán bộ lãnh đạo, lão thành cách mạng, nghe thời
sự, báo cáo chuyên đề; từ đó giúp các cán bộ biên tập nâng cao phẩm chất
chính trị, rèn luyện bản lĩnh cách mạng, đồng thời tăng cường hiểu biết về

các vấn đề quốc tế. Các cán bộ lãnh đạo Nhà xuất bản, lãnh đạo các Ban sách
thường xuyên được tham gia các chương trình, các cuộc họp Trung ương về các
vấn đề đối ngoại đang nổi cộm hiện nay như: vấn đề biển đảo, diễn biến hòa
bình, nạn khủng bố…
2.2.2. Thực trạng xuất bản mảng sách tuyên
truyền đối ngoại ở Nhà xuất bản Chính trị quốc gia
Công tác xuất bản sách tuyên truyền đối ngoại của Nhà xuất bản
Chính trị quốc gia trong những năm gần đây đã có những chuyển biến mới
thể hiện trên cả chất lượng và số lượng, nội dung và hình thức, cơ cấu và thể
loại của các xuất bản phẩm. Nhà xuất bản đã bắt đầu có lộ trình và kế hoạch
đầu tư cụ thể cho việc xuất bản mảng sách này. Thực tế đã xuất hiện một số
đầu sách được xuất bản trong nước có hình thức, phương thức thông tin mới,
kết hợp giữa thông tin chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước với tuyên
truyền thành tựu đổi mới, văn hóa và con người Việt Nam được trình bày
song ngữ, xuất bản không chỉ dưới dạng ấn phẩm mà còn dưới dạng ebook,
góp phần đa dạng hóa món ăn tinh thần, tiếp cận nhiều đối tượng bạn đọc,
nâng cao hiệu quả công tác thông tin, tuyên truyền đối ngoại.
Sách phổ thông về tuyên truyền đối ngoại dành cho đông đảo các
bạn đọc ở trong và ngoài nước, có thể kể ra một số sách tiêu biểu như sau:

19


Khóa luận tốt nghiệp

Thành tựu bảo vệ và phát triển quyền con người ở Việt Nam, Văn hóa và con
người Việt Nam trong đổi mới và hội nhập quốc tế, Hỏi đáp về tình hình thế
giới và chính sách đối ngoại của Đảng và Nhà nước ta, Cục diện thế giới và
chính sách đối ngoại Việt Nam, Việt Nam và những tấm lòng bè bạn, Việt
Nam - văn hóa và con người, Việt Nam sau một năm gia nhập WTO - Tăng

trưởng và việc làm, Nhật Bản với sự phát triển kinh tế - xã hội của Việt
Nam, Lào, Camphuchia trong giai đoạn hiện nay…
Cuốn sách Hỏi đáp về tình hình thế giới và chính sách đối ngoại của
Đảng và Nhà nước ta bao gồm 181 câu hỏi - đáp, chia làm hai phần. Phần
thứ nhất đi sâu phân tích tình hình thế giới hiện nay, nhất là những vấn đề
phức tạp, nổi cộm về chính trị, kinh tế, xã hội và chính sách đối ngoại… của
các nước trên thế giới thuộc châu Á, châu Âu, châu Mỹ, Tây Á - châu
Phi. Phần thứ hai tập trung trình bày sự đổi mới của Đảng và Nhà nước ta
trên mặt trận đối ngoại, làm rõ chính sách và quan hệ đối ngoại của nước ta
đối với các nước và tổ chức quốc tế nhằm giữ vững môi trường hòa bình và
tạo điều kiện phát triển kinh tế - xã hội đất nước.
Cuốn Văn hóa và con người Việt Nam trong đổi mới và hội nhập quốc
tế - GS.Hoàng Chí Bảo phân tích một cách sâu sắc, thấu đáo văn hóa và văn
hóa dân tộc trong bối cảnh toàn cầu hóa ở nước ta nói riêng và ở châu Á,
Thái Bình Dương nói chung trong hai thập niên đầu thế kỷ XXI qua thực tiễn
Đông Nam Á. Qua đó, tác giả khẳng định rõ, văn hóa dân tộc Việt Nam là
cội nguồn, là nền tảng và là mục tiêu của dân tộc ta trong xây dựng nền văn
hóa mới, bảo đảm cho dân tộc ta có vị thế xứng đáng trong cộng đồng nhân
loại, nhằm thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững.
Với những số liệu và bằng chứng sinh động, sát thực, cuốn sách
Thành tựu bảo vệ và phát triển quyền con người ở Việt Nam cung cấp cho
độc giả một bức tranh toàn diện, trung thực về tình hình thực hiện quyền con
người tại Việt Nam, hoàn toàn khác với những luận điệu xuyên tạc của một

20


Khóa luận tốt nghiệp

số thế lực thù địch nhằm gây mất ổn định và chống phá công cuộc cuộc xây

dựng và phát triển của Việt Nam. Cuốn sách gồm 82 trang khổ 14,5x20,5
gồm bốn phần chính: phần một, quan điểm, chính sách của Việt Nam về
quyền con người, tập trung hệ thống hóa các quan điểm cơ bản, chính sách
nhất quán và khuôn khổ pháp luật của Việt Nam trong tôn trọng và bảo đảm
các quyền con người; phần hai, những thành tựu của Việt Nam trong việc
thực hiện và thúc đẩy quyền con người; phần ba, hợp tác quốc tế trong lĩnh
vực quyền con người, giới thiệu chính sách đa phương hóa, đa dạng hóa và
tăng cường hợp tác quốc tế của Việt Nam trong lĩnh vực quyền con người;
phần bốn, vạch rõ một số luận điệu vu cáo Việt Nam trong vấn đề quyền con
người, những âm mưu, thủ đoạn của những kẻ lừa bịp dư luận, bôi nhọ hình
ảnh Việt Nam, mưu toan làm mất ổn định và đẩy lùi sự phát trỉển đất nước.
Sách tham khảo, nghiên cứu về tuyên truyền đối ngoại dành cho
các nhà Việt Nam học, những cán bộ làm công tác ngoại giao, các cán bộ
làm công tác quản lý, các giảng viên đang giảng dạy tại các trường đại học,
cao đẳng…Một số cuốn sách tiêu biểu được nhiều bạn đọc quan tâm đó là:
Mặt trận ngoại giao với cuộc đàm phán Paris về Việt Nam, Cục diện thế
giới đến năm 2020, Định hướng chiến lược đối ngoại đến năm 2020, Trào
lưu dân chủ ở một số nước phương Tây hiện đại, Niên giám các điều ước
quốc tế nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ký năm 1996, Kênh đối
thoại không chính thức về an ninh và chính trị - Kênh 2 của ASEAN, Khủng
hoảng kinh tế toàn cầu và chủ nghĩa tư bản nước lớn G-20…
Định hướng chiến lược đối ngoại đến năm 2020 của tác giả Phạm
Bình Minh là một trong những cuốn sách mới được xuất bản năm 2010.
Cuốn sách là một phần kết quả nghiên cứu của đề tài “Xu thế phát triển của
cục diện thế giới đến năm 2020 và định hướng chiến lược đối ngoại của Việt
Nam” do Học viện Ngoại giao tổ chức. Nội dung cuốn sách tập trung trình
bày tư tưởng Hồ Chí Minh về đối ngoại: lợi ích quốc gia, dân tộc trong hoạt

21

Khóa luận tốt nghiệp

động đối ngoại về Việt Nam, trường phái ngoại giao Việt Nam; về độc lập,
tự chủ và hội nhập quốc tế; về lòng tin trong quan hệ quốc tế và định hướng
chiến lược xây dựng lòng tin trong quan hệ đối ngoại Việt Nam. Cuốn sách
còn đưa ra một số đánh giá và khuyến nghị khi nhìn lại quá trình hội nhập
kinh tế quốc tế của Việt Nam những năm qua, đặc biệt là hình ảnh, vị thế của
Việt Nam sau 15 năm là thành viên ASEAN, đề ra một số biện pháp nhằm
nâng cao hơn nữa hiệu quả tham gia của Việt Nam tại các tổ chức, diễn đàn
đa phương. Bên cạnh đó, các tác giả cũng có những nhận định, đánh giá
riêng khi luận chứng cho bài viết của mình.
Trào lưu xã hội dân chủ ở một số nước phương Tây hiện nay, do hai
tác giả Tống Đức Thảo và Bùi Việt Hương đồng chủ biên. Cuốn sách bao
gồm 244 trang chia làm 3 chương là tài liệu tham khảo có giá trị cho việc
nghiên cứu nhiều vấn đề lý luận và thực tiễn về quá trình quá trình đổi mới ở
nước ta trong giai đoạn hiện nay, tạo điều kiện thuận lợi cho sự đẩy mạnh
công nghiệp hóa, hiện đại hóa và chủ động hội nhập quốc tế của nước ta.
Cuốn sách Kênh đối thoại không chính thức về an ninh và chính trị Kênh 2 của ASEAN của TS. Luận Thùy Dương - Phó Viện trưởng Viện
Nghiên cứu chiến lược ngoại giao, Bộ Ngoại giao giúp bạn đọc tìm hiểu sâu
hơn về kênh ngoại giao này của ASEAN. Trong cuốn sách, tác giả đã sưu
tầm, tập hợp và khai thác các tư liệu, trình bày một cách cơ bản và có hệ
thống quá trình hình thành và phát triển của Kênh 2 ASEAN, mối quan hệ
của Kênh 2 với các kênh khác trong quan hệ quốc tế ở khu vực Đông Nam
Á; phân tích cơ sở khoa học và lý luận về sự ra đời của Kênh 2, vị trí và vai
trò của kênh này trong tổ chức ASEAN; đưa ra những nhận xét và đánh giá
có tính độc lập về triển vọng phát triển của Kênh 2 ASEAN; đồng thời phân
tích một số vấn đề khó khăn và thuận lợi, cũng như đề xuất một vài khuyến
nghị về sự tham gia của Việt Nam trong Kênh 2 nói riêng và trong ASEAN
nói chung. Cuốn sách bao gồm 364 trang chia làm 5 chương là tài liệu tham

22


Khóa luận tốt nghiệp

khảo hữu ích cho các nhà nghiên cứu, các cán bộ thực thi công tác ngoại
giao, giảng viên, sinh viên, quảng đại quần chúng trong việc hỗ trợ công tác
nghiên cứu, hoạch định chính sách và tăng cường nhận thức và hiểu biết
chung về ASEAN.
Bên cạnh đó, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia cũng hết sức coi trọng
mở rộng quan hệ với hầu hết các bộ, cơ quan ngang bộ; với các ban, cơ quan
của Đảng; với các tỉnh thành trong cả nước để phục vụ tốt hơn cho công tác
xuất bản sách tuyên truyền đối ngoại. Nhà xuất bản luôn nhận được sự chỉ
đạo thường xuyên của Bộ Chính trị và Ban Bí thư. Đối với các Ban, ngành ở
Trung ương có quan hệ cộng tác, Nhà xuất bản đã nhận được nhiều sự giúp
đỡ, tạo điều kiện thuận lợi từ Ban Tuyên giáo Trung ương, Bộ Thông tin và
Truyền thông, Bộ Ngoại giao.
Đặc biệt, Nhà xuất bản đã coi trọng mở rộng hợp tác với nhà xuất bản
của các nước để trao đổi kinh nghiệm, tăng cường hữu nghị, như với Nhà
xuất bản và Phát hành sách Quốc gia Lào, Nhà xuất bản nhân dân Trung
Quốc, Nhà xuất bản nhân dân Thượng Hải, Nhà xuất bản nhân dân Giang Tô
bằng việc trao đổi thường xuyên. Từ năm 2007 đến nay, Nhà xuất bản đã mở
rộng mối quan hệ hợp tác xuất bản với các đối tác của Cộng hòa Liên bang
Đức, Pháp, Mỹ, Ôxtrâylia, Xingapo, Hàn Quốc, Cu Ba, Vênêzuêla…Nhà
xuất bản còn mở rộng quan hệ với nhiều sứ quán và tổ chức quốc tế ở Việt
Nam để xuất bản sách, như với Ralda Baren của sứ quán Thụy Điển, với
UNICEP, UNDP, Quỹ Ford, Quỹ Toyota, Trường đại học quốc gia
Ôxtrâylia, sứ quán Trung Quốc, sứ quán Hoa Kỳ, sứ quán Đức, sứ quán
Pháp, sứ quán Ấn Độ, sứ quán các nước ASEAN, Đại diện kinh tế và văn

hóa Đài Loan…Đây là một bước phát triển mới trong công tác đối ngoại và
hợp tác quốc tế, tạo điều kiện cho cán bộ, công chức viên chức Nhà xuất bản
có dịp tiếp cận công nghệ mới, cách làm mới, hiện đại, mở rộng tầm nhìn và
học hỏi kinh nghiệm công tác xuất bản tại các nước. Đồng thời đây cũng là

23


Khóa luận tốt nghiệp

kênh phân phối quan trọng giúp ta phát hành rộng rãi mảng sách tuyên truyền
đối ngoại đến bạn bè, nhân dân thế giới cũng như Kiều bào ta ở nước ngoài.
Nhà xuất bản cũng thường xuyên tham gia vào các triển lãm, hội chợ
sách được tổ chức ở trong và ngoài nước. Đây là những hoạt động văn hóa thu
hút đông đảo sự tham gia của các cá nhân, tổ chức trong và ngoài nước hoạt
động trong lĩnh vực xuất bản. Tại các sự kiện này, ngoài việc mở các gian hàng
bán và trưng bày sách, Nhà xuất bản đã có những buổi giao lưu, gặp mặt giữa
biên tập viên - tác giả - bạn đọc nhằm giới thiệu những cuốn sách mới, sách
hay, trong đó có rất nhiều sách về tuyên truyền đối ngoại. Đặc biệt, nhờ việc
tham gia hội chợ, triển lãm, nhà xuất bản đã tăng cường mối quan hệ hợp tác,
ký được các hợp đồng phát hành sách trên quy mô lớn. Đây thực sự là những
kết quả đáng ghi nhận trong việc tạo thế và lực cho hoạt động xuất bản sách
tuyên truyền đối ngoại.
2.2. Quy trình biên tập - xuất bản mảng sách tuyên truyền đối
ngoại ở Nhà xuất bản Chính trị quốc gia
2.2.1. Công tác kế hoạch đề tài
Công tác đề tài và kế hoạch đề tài được coi là khâu mở đường trong
hoạt động biên tập xuất bản. Bản chất của hoạt động xuất bản là khai thác,
truyền bá, phổ biến chứ không phải sáng tác, nghiên cứu. Cho nên, khác với
các nhà khoa học, các nghệ sĩ, đề tài của họ là phạm vi cuộc sống đang được

nghiên cứu, phản ánh, có những khía cạnh còn mới bắt đầu nhận thức chưa
được làm sáng tỏ. Đối với cán bộ biên tập, những đề tài chọn làm sách chủ
yếu phải là những vấn đề đã được tác giả nhận thức, nghiên cứu có kết quả,
những tác phẩm văn hóa đã được kiểm nghiệm và thừa nhận.
Đối với mảng sách này, việc xây dựng bản thảo sách thường có những
nguồn sau: thứ nhất, Nhà xuất bản thường lấy từ các chương trình nghiên
cứu khoa học, các đề tài khoa học cấp bộ, ngành đã đăng ký và đang được
triển khai nghiên cứu; thứ hai, Nhà xuất bản lên kế hoạch đề tài rồi đặt tác

24


Khóa luận tốt nghiệp

giả viết theo kế hoạch đề tài; thứ ba là Nhà xuất bản nhận bản thảo do chính
tác giả gửi đến (bản thảo lai cảo).
Với những đề tài do Nhà xuất bản tự lên kế hoạch và đặt tác giả viết,
căn cứ để xây dựng kế hoạch đề tài là dựa vào nhiệm vụ chức năng của nhà
xuất bản, tình hình thực tiễn, những vấn đề bức thiết đang đặt ra với chính
trị nước nhà và quan trọng hơn cả là các mục tiêu định hướng của Đảng,
Nhà nước ta về công tác đối ngoại. Tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ
X, Đảng ta đã xác định rõ mục tiêu và phương hướng về quan hệ đối ngoại
như sau “Chúng ta thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập tự chủ,
hòa bình, hợp tác và phát triển; chính sách đối ngoại rộng mở, đa phương
hóa, đa dạng hóa các quan hệ quốc tế. Việt Nam là bạn, là đối tác tin cậy
của các nước trong cộng đồng quốc tế, tham gia tích cực vào tiến trình hợp
tác quốc tế và khu vực. Nhiệm vụ của công tác đối ngoại là giữ vững môi
trường hòa bình, tạo các điều kiện quốc tế thuận lợi cho công cuộc đổi
mới, đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội, công nghiệp hóa, hiện đại hóa
đất nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, đồng thời góp phần tích cực vào

cuộc đấu tranh chung của nhân dân thế giới vì hòa bình, độc lập dân tộc,
dân chủ và tiến bộ xã hội” (1).
Một điều dễ nhận thấy là tùy vào từng mảng sách mà sự lựa chọn đề tài
và xây dựng kế hoạch đề tài lại có sự khác nhau. Đối với những sách tuyên
truyền đường lối đối ngoại dành cho đối tượng phổ thông nhà xuất bản hướng
tới lựa chọn những vấn đề mang tính thời sự, gần những đề tài mà các phương
tiện thông tin đại chúng hàng ngày phản ánh. Còn đối với sách tuyên truyền
đối ngoại dành cho tham khảo, nghiên cứu thường lựa chọn những đề tài có
tính cấp thiết về lý luận, nghĩa là những vấn đề cần thiết để phát triển sâu sắc
hơn lý luận mà những người nghiên cứu trước chưa đề cập tới hoặc đề cập
chưa đầy đủ. So hai mảng đề tài này với nhau, Nhà xuất bản thường ưu ái
1(1)

Đảng cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb. CTQG, H.2006, tr.38, 39.

25