Hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ tại ngân hàng thương mại cổ phần đầu tư và phát triển việt nam

LỜI CAM ĐOAN

Bản luận văn này được hoàn thành là cả quá trình
nghiên cứu nghiêm túc của tôi cùng với sự giúp đỡ tận
tình của giáo viên hướng dẫn PGS.TS Nguyễn
Thường Lạng. Các số liệu, kết quả, trích dẫn trong
luận văn có nguồn gốc rõ ràng và trung thực.

Hà Nội, ngày

tháng

Tác giả

`

Bùi Ngọc Hiếu

năm 2013


MỤC LỤC
1.1.1. Hoạt động kiểm soát nội bộ...........................................................................ii
1.1.2. Khái niệm và nội dung hoạt động kiểm soát nội bộ ...................................ii
1.1.3 Tầm quan trọng của hoạt động kiểm soát nội bộ tại Ngân hàng Thương
mại .......................................................................................................................... iii
- Bảo vệ tài sản và độ tin cậy của các thông tin tài chính....................................iii
- Bảo đảm việc tuân thủ luật pháp và các quy định.............................................iii
- Dự báo và ngăn ngừa rủi ro................................................................................iii
1.2. Nội dung hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ đối với ngân hàng thương
mại........................................................................................................................... iii

1.2.1 Quan niệm về hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ................................iii
1.2.2 Nội dung hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ tại ngân hàng thương
mại........................................................................................................................... iii
CHƯƠNG 2.............................................................................................................iv
THỰC TRẠNG HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TẠI
NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT
NAM........................................................................................................................ iv
2.1. Phân tích thực trạng hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ Ngân hàng
Thương mại Cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam.........................................iv
2.1.1. Hoạt động kiểm soát nội bộ tại BIDV.........................................................iv
- Hoạt động kiểm tra nội bộ....................................................................................v
2.1.2 Tình hình hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ tại BIDV........................v
- Hoàn thiện bộ máy kiểm soát nội bộ....................................................................v
- Nâng cao chất lượng hoạt động kiểm soát..........................................................vi
- Tăng cường công tác kiểm soát...........................................................................vi


3

2.2 Tác động của hoạt động kiểm soát nội bộ tới hoạt động kinh doanh của
BIDV....................................................................................................................... vii
2.2.1 Tình hình hoạt động kinh doanh của BIDV giai đoạn từ 2010 -2012.......vii
2.2.2 Tác động của hoạt động kiểm soát nội bộ tới hoạt động kinh doanh của
BIDV....................................................................................................................... vii
Tác động tích cực...................................................................................................vii
Tác động tiêu cực..................................................................................................viii
2.3. Đánh giá việc hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ tại BIDV...................ix
2.3.1. Kết quả hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ tại BIDV.........................ix
- Nguyên nhân..........................................................................................................x
3.2. Giải pháp tiếp tục hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ tại BIDV...........xi

3.2.2. Thực hiện triệt để việc kiểm soát lẫn nhau giữa các bộ phận tham gia quy
trình ........................................................................................................................xi
3.2.3 Bổ sung các thủ tục kiểm soát trong quy trình ..........................................xii
3.2.4 Xây dựng chính sách nhân sự và đào tạo đối với cán bộ đảm nhận nhiệm
vụ kiểm soát...........................................................................................................xii
3.2.5 Hoàn thiện chế tài thưởng phạt nghiêm minh đảm bảo tính răn đe.........xii
3.2.6 Ứng dụng Công nghệ thông tin vào công tác Kiểm soát nội bộ...............xiii
3.3 Các điều kiện để hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ.............................xiii
3.3.1. Phân định rõ ràng chức năng của bộ phận Kiểm soát nội bộ và Kiểm tra
nội bộ..................................................................................................................... xiii
3.3.2. Hoàn thiện tiêu chuẩn đối với các chức danh trong hệ thống kiểm soát
nội bộ..................................................................................................................... xiii
KẾT LUẬN............................................................................................................xv
CHƯƠNG 1.............................................................................................................. 7
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ THUYẾT VỀ HOẠT ĐỘNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ
TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI......................................................................7
1.1. Tầm quan trọng của hoạt động kiểm soát nội bộ đối với Ngân hàng thương
mại............................................................................................................................ 7


4

1.1.1. Hoạt động kiểm soát nội bộ...........................................................................7
1.1.2. Khái niệm và nội dunghoạt động kiểm soát nội bộ ..................................20
1.1.3. Tầm quan trọng của hoạt động kiểm soát nội bộ tại Ngân hàng Thương
mại.......................................................................................................................... 31
1.1.3.1. Bảo vệ tài sản và độ tin cậy của các thông tin tài chính.........................31
1.1.3.2. Bảo đảm việc tuân thủ luật pháp và các quy định..................................33
1.3.3.3. Dự báo và ngăn ngừa rủi ro.....................................................................34
1.2. Nội dung hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ tại Ngân hàng thương mại

................................................................................................................................. 35
1.2.1 Quan niệm về hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ...............................35
1.2.2 Nội dung hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ tại Ngân hàng thương
mại..........................................................................................................................36
1.2.2.1. Hoàn thiện hiệu quả môi trường kiểm soát............................................37
1.2.2.2. Hoàn thiện hệ thống chính sách và quy trình.........................................39
1.2.2.3. Nâng cao hệ thống thông tin và truyền dẫn thông tin............................43
1.2.2.4. Hoàn thiện hệ thống kiểm toán nội bộ.....................................................44
1.2.2.5. Hoàn thiện việc đánh giá hệ thống kiểm soát.........................................47
1.3. Kinh nghiệm một số ngân hàng về hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ.
................................................................................................................................. 51
1.3.1. Kinh nghiệm một số ngân hàng quốc tế về hoàn thiện hoạt động kiểm
soát nội bộ............................................................................................................... 51
1.3.1.1 Ngân hàng Deutsche Bank........................................................................51
1.3.1.2. Ngân hàng Thương mại Rabobank ........................................................52
1.3.1.3. Ngân hàng Indochinabank.......................................................................53
1.3.2. Bài học kinh nghiệm đối với BIDV.............................................................54
CHƯƠNG 2............................................................................................................55
THỰC TRẠNG HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TẠI
NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT
NAM....................................................................................................................... 55


5

2.1. Phân tích thực trạng hoạt động kiểm soát nội bộ Ngân hàng Thương mại
Cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam..............................................................55
2.1.1. Hoạt động kiểm soát nội bộ tại BIDV.........................................................55
2.1.1.1 Hoạt động kiểm soát nghiệp vụ.................................................................56
2.1.1.2 Hoạt động kiểm tra nội bộ.........................................................................60

2.1.2 Tình hình hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ tại BIDV......................63
2.1.2.1 Hoàn thiện bộ máy kiểm soát nội bộ........................................................63
2.1.2.2. Xây dựng, hoàn thiện hệ thống quy trình và thiết lập chính sách kiểm
soát nội bộ............................................................................................................... 74
2.1.2.3. Nâng cao chất lượng hoạt động kiểm soát..............................................77
2.1.2.4 Tăng cường công tác kiểm soát.................................................................80
2.2 Tác động của hoạt động kiểm soát nội bộ tới hoạt động kinh doanh của
BIDV....................................................................................................................... 87
2.2.1 Tình hình hoạt động kinh doanh của BIDV từ 2010 -2012........................87
2.2.2 Tác động của hoạt động kiểm soát nội bộ đến hoạt động kinh doanh của
BIDV....................................................................................................................... 94
2.2.2.1 Tác động tích cực.......................................................................................94
2.2.2.2 Tác động tiêu cực.......................................................................................98
2.3. Đánh giá việc hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ tại BIDV..................98
2.3.1. Kết quả hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ tại BIDV........................98
2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân trong công tác hoàn thiện hoạt động kiểm soát
nội bộ tại BIDV....................................................................................................100
2.3.2.1. Một số rủi ro trong kinh doanh của Ngân hàng Thương mại Cổ phần
Đầu tư và Phát triển Việt Nam trong giai đoạn 2007-2012...............................100
2.3.2.2. Hạn chế....................................................................................................104
2.3.2.3 Nguyên nhân............................................................................................108
CHƯƠNG 3..........................................................................................................115


6

ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP TIẾP TỤC HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG
KIỂM SOÁT NỘI BỘ TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐẦU
TƯ VÀ PHÁT TRIỂN.........................................................................................115
VIỆT NAM ĐẾN NĂM 2015..............................................................................115

3.1. Định hướng hoàn thiện kiểm soát nội bộ của BIDV đến năm 2015..........115
3.1.1. Định hướng hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ của BIDV..............115
3.1.2. Yêu cầu đối với công tác hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ của
BIDV.....................................................................................................................118
3.2. Giải pháp tiếp tục hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ tại BIDV........119
3.2.1. Cơ cấu lại hệ thống kiểm soát nội bộ........................................................119
3.2.2. Thực hiện triệt để việc kiểm soát lẫn nhau giữa các bộ phận tham gia quy
trình...................................................................................................................... 123
3.2.3 Bổ sung các thủ tục kiểm soát trong quy trình.........................................125
3.2.4 Xây dựng chính sách nhân sự và đào tạo đối với cán bộ đảm nhận nhiệm
vụ kiểm soát..........................................................................................................127
3.2.5 Hoàn thiện chế tài thưởng phạt nghiêm minh đảm bảo tính răn đe.......130
3.2.6 Ứng dụng Công nghệ thông tin vào công tác Kiểm soát nội bộ...............137
3.3 Các điều kiện để hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ............................142
3.3.1. Phân định rõ ràng chức năng của bộ phận Kiểm soát nội bộ và Kiểm tra
nội bộ....................................................................................................................142
3.3.2. Hoàn thiện tiêu chuẩn đối với các chức danh trong hệ thống kiểm soát
nội bộ....................................................................................................................143
KẾT LUẬN..........................................................................................................145
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................148

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG ANH
STT

CHỮ VIẾT
TẮT

NGHĨA ĐẦY ĐỦ
TIẾNG ANH

TIẾNG VIỆT


7

1

2

ACCA

BIDV

The Association of

Hiệp hội Kế toán Công

Chartered Certified

chứng Anh

Accountants
Bank

for Ngân

Investment

and mại Cổ phần Đầu tư và

Development
3
4

hàng

Thương

of Phát triển Việt Nam

CPA

Vietnam
Certificated

Chứng chỉ hành nghề

IFAC

Public Accountant
International

kế toán kiểm toán.
Liên đoàn Kế toán

Federation of

quốc tế

Accountant

DANH MỤC BẢNG, HÌNH
BẢNG
Bảng 2.1. Thống kê số cuộc kiểm tra và số lượng sai phạm giai
đoạn 2009 - 2012.................Error: Reference source not found
Bảng 2.2 .Thống kê số lượng sai phạm trong hoạt động cấp tín
dụng tại BIDV giai đoạn 2009 - 2012. .Error: Reference source
not found
Bảng 2.3. Thống kê số lượng sai phạm trong hoạt động cấp tín
dụng tại BIDV giai đoạn 2009 - 2012. .Error: Reference source
not found
Bảng 2.4. Tổng hợp hoạt động kinh doanh của BIDV từ 20102012.....................................Error: Reference source not found
Bảng 2.5. Phân loại sai phạm do các bộ phận kiểm soát phát
hiện giai đoạn 2009 – 2012 tại BIDV...Error: Reference source
not found
HÌNH
1.1.1. Hoạt động kiểm soát nội bộ...........................................................................ii
1.1.2. Khái niệm và nội dung hoạt động kiểm soát nội bộ ...................................ii
1.1.3 Tầm quan trọng của hoạt động kiểm soát nội bộ tại Ngân hàng Thương
mại .......................................................................................................................... iii
- Bảo vệ tài sản và độ tin cậy của các thông tin tài chính....................................iii
- Bảo đảm việc tuân thủ luật pháp và các quy định.............................................iii
- Dự báo và ngăn ngừa rủi ro................................................................................iii
1.2. Nội dung hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ đối với ngân hàng thương
mại........................................................................................................................... iii
1.2.1 Quan niệm về hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ................................iii
1.2.2 Nội dung hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ tại ngân hàng thương
mại........................................................................................................................... iii

9

CHƯƠNG 2.............................................................................................................iv
THỰC TRẠNG HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TẠI
NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT
NAM........................................................................................................................ iv
2.1. Phân tích thực trạng hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ Ngân hàng
Thương mại Cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam.........................................iv
2.1.1. Hoạt động kiểm soát nội bộ tại BIDV.........................................................iv
- Hoạt động kiểm tra nội bộ....................................................................................v
2.1.2 Tình hình hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ tại BIDV........................v
- Hoàn thiện bộ máy kiểm soát nội bộ....................................................................v
- Nâng cao chất lượng hoạt động kiểm soát..........................................................vi
- Tăng cường công tác kiểm soát...........................................................................vi
2.2 Tác động của hoạt động kiểm soát nội bộ tới hoạt động kinh doanh của
BIDV....................................................................................................................... vii
2.2.1 Tình hình hoạt động kinh doanh của BIDV giai đoạn từ 2010 -2012.......vii
2.2.2 Tác động của hoạt động kiểm soát nội bộ tới hoạt động kinh doanh của
BIDV....................................................................................................................... vii
Tác động tích cực...................................................................................................vii
Tác động tiêu cực..................................................................................................viii
2.3. Đánh giá việc hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ tại BIDV...................ix
2.3.1. Kết quả hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ tại BIDV.........................ix
- Nguyên nhân..........................................................................................................x
3.2. Giải pháp tiếp tục hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ tại BIDV...........xi
3.2.2. Thực hiện triệt để việc kiểm soát lẫn nhau giữa các bộ phận tham gia quy
trình ........................................................................................................................xi
3.2.3 Bổ sung các thủ tục kiểm soát trong quy trình ..........................................xii
3.2.4 Xây dựng chính sách nhân sự và đào tạo đối với cán bộ đảm nhận nhiệm

vụ kiểm soát...........................................................................................................xii
3.2.5 Hoàn thiện chế tài thưởng phạt nghiêm minh đảm bảo tính răn đe.........xii


10

3.2.6 Ứng dụng Công nghệ thông tin vào công tác Kiểm soát nội bộ...............xiii
3.3 Các điều kiện để hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ.............................xiii
3.3.1. Phân định rõ ràng chức năng của bộ phận Kiểm soát nội bộ và Kiểm tra
nội bộ..................................................................................................................... xiii
3.3.2. Hoàn thiện tiêu chuẩn đối với các chức danh trong hệ thống kiểm soát
nội bộ..................................................................................................................... xiii
KẾT LUẬN............................................................................................................xv
CHƯƠNG 1.............................................................................................................. 7
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ THUYẾT VỀ HOẠT ĐỘNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ
TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI......................................................................7
1.1. Tầm quan trọng của hoạt động kiểm soát nội bộ đối với Ngân hàng thương
mại............................................................................................................................ 7
1.1.1. Hoạt động kiểm soát nội bộ...........................................................................7
1.1.2. Khái niệm và nội dunghoạt động kiểm soát nội bộ ..................................20
1.1.3. Tầm quan trọng của hoạt động kiểm soát nội bộ tại Ngân hàng Thương
mại.......................................................................................................................... 31
1.1.3.1. Bảo vệ tài sản và độ tin cậy của các thông tin tài chính.........................31
1.1.3.2. Bảo đảm việc tuân thủ luật pháp và các quy định..................................33
1.3.3.3. Dự báo và ngăn ngừa rủi ro.....................................................................34
1.2. Nội dung hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ tại Ngân hàng thương mại
................................................................................................................................. 35
1.2.1 Quan niệm về hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ...............................35
1.2.2 Nội dung hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ tại Ngân hàng thương
mại..........................................................................................................................36

1.2.2.1. Hoàn thiện hiệu quả môi trường kiểm soát............................................37
1.2.2.2. Hoàn thiện hệ thống chính sách và quy trình.........................................39
1.2.2.3. Nâng cao hệ thống thông tin và truyền dẫn thông tin............................43
1.2.2.4. Hoàn thiện hệ thống kiểm toán nội bộ.....................................................44
1.2.2.5. Hoàn thiện việc đánh giá hệ thống kiểm soát.........................................47


11

1.3. Kinh nghiệm một số ngân hàng về hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ.
................................................................................................................................. 51
1.3.1. Kinh nghiệm một số ngân hàng quốc tế về hoàn thiện hoạt động kiểm
soát nội bộ............................................................................................................... 51
1.3.1.1 Ngân hàng Deutsche Bank........................................................................51
1.3.1.2. Ngân hàng Thương mại Rabobank ........................................................52
1.3.1.3. Ngân hàng Indochinabank.......................................................................53
1.3.2. Bài học kinh nghiệm đối với BIDV.............................................................54
CHƯƠNG 2............................................................................................................55
THỰC TRẠNG HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TẠI
NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT
NAM....................................................................................................................... 55
2.1. Phân tích thực trạng hoạt động kiểm soát nội bộ Ngân hàng Thương mại
Cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam..............................................................55
2.1.1. Hoạt động kiểm soát nội bộ tại BIDV.........................................................55
2.1.1.1 Hoạt động kiểm soát nghiệp vụ.................................................................56
2.1.1.2 Hoạt động kiểm tra nội bộ.........................................................................60
2.1.2 Tình hình hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ tại BIDV......................63
2.1.2.1 Hoàn thiện bộ máy kiểm soát nội bộ........................................................63
2.1.2.2. Xây dựng, hoàn thiện hệ thống quy trình và thiết lập chính sách kiểm
soát nội bộ............................................................................................................... 74

2.1.2.3. Nâng cao chất lượng hoạt động kiểm soát..............................................77
2.1.2.4 Tăng cường công tác kiểm soát.................................................................80
2.2 Tác động của hoạt động kiểm soát nội bộ tới hoạt động kinh doanh của
BIDV....................................................................................................................... 87
2.2.1 Tình hình hoạt động kinh doanh của BIDV từ 2010 -2012........................87
2.2.2 Tác động của hoạt động kiểm soát nội bộ đến hoạt động kinh doanh của
BIDV....................................................................................................................... 94
2.2.2.1 Tác động tích cực.......................................................................................94


12

2.2.2.2 Tác động tiêu cực.......................................................................................98
2.3. Đánh giá việc hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ tại BIDV..................98
2.3.1. Kết quả hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ tại BIDV........................98
2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân trong công tác hoàn thiện hoạt động kiểm soát
nội bộ tại BIDV....................................................................................................100
2.3.2.1. Một số rủi ro trong kinh doanh của Ngân hàng Thương mại Cổ phần
Đầu tư và Phát triển Việt Nam trong giai đoạn 2007-2012...............................100
2.3.2.2. Hạn chế....................................................................................................104
2.3.2.3 Nguyên nhân............................................................................................108
CHƯƠNG 3..........................................................................................................115
ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP TIẾP TỤC HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG
KIỂM SOÁT NỘI BỘ TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐẦU
TƯ VÀ PHÁT TRIỂN.........................................................................................115
VIỆT NAM ĐẾN NĂM 2015..............................................................................115
3.1. Định hướng hoàn thiện kiểm soát nội bộ của BIDV đến năm 2015..........115
3.1.1. Định hướng hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ của BIDV..............115
3.1.2. Yêu cầu đối với công tác hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ của
BIDV.....................................................................................................................118

3.2. Giải pháp tiếp tục hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ tại BIDV........119
3.2.1. Cơ cấu lại hệ thống kiểm soát nội bộ........................................................119
3.2.2. Thực hiện triệt để việc kiểm soát lẫn nhau giữa các bộ phận tham gia quy
trình...................................................................................................................... 123
3.2.3 Bổ sung các thủ tục kiểm soát trong quy trình.........................................125
3.2.4 Xây dựng chính sách nhân sự và đào tạo đối với cán bộ đảm nhận nhiệm
vụ kiểm soát..........................................................................................................127
3.2.5 Hoàn thiện chế tài thưởng phạt nghiêm minh đảm bảo tính răn đe.......130
3.2.6 Ứng dụng Công nghệ thông tin vào công tác Kiểm soát nội bộ...............137
3.3 Các điều kiện để hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ............................142


13

3.3.1. Phân định rõ ràng chức năng của bộ phận Kiểm soát nội bộ và Kiểm tra
nội bộ....................................................................................................................142
3.3.2. Hoàn thiện tiêu chuẩn đối với các chức danh trong hệ thống kiểm soát
nội bộ....................................................................................................................143
KẾT LUẬN..........................................................................................................145
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................148


i

TÓM TẮT LUẬN VĂN
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt
Nam (BIDV), Ban lãnh đạo có sự quan tâm sâu sát và dành nhiều
chi phí để xây dựng hệ thống kiểm soát nội bộ và phần nào đạt được

mục tiêu quản trị rủi ro. Tuy nhiên, hệ thống kiểm soát nội bộ tại
BIDV vẫn còn một số vấn đề cần được hoàn thiện như: Cơ cấu bộ
máy kiểm soát nội bộ chưa thực sự phát huy hết hiệu quả; hệ thống
kiểm soát nội bộ còn yếu kém trong việc phát hiện và ngăn chặn các
gian lận và sai sót trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng;hệ
thống kiểm soát nội bộ chỉ có ý nghĩa phát hiện chưa phát huy vai
trò cảnh báo rủi ro; hệ thống quy trình, quy định về kiểm soát rủi ro
còn chồng chéo; chưa có cơ chế khen thưởng phù hợp và hệ thống
đào tạo chưa chuyên nghiệp.
Chính vì vậy, đề tài “Hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ
tại Ngân hàng Thương mại Cổ phầnĐầu tư và Phát triển Việt
Nam” được lựa chọn để nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
- Nghiên cứu hoạt động kiểm soát nội bộ trong ngân hàng
thương mại, kinh nghiệm của một số ngân hàng.
- Phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động kiểm soát nội bộ tại
BIDV và đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện hoạt động kiểm soát
nội bộ của BIDV.


ii

CHƯƠNG 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ THUYẾT VỀ HOẠT ĐỘNG KIỂM
SOÁT NỘI BỘ TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
1.1. Tầm quan trọng của hoạt động kiểm soát nội bộ tại ngân
hàng thương mại
1.1.1. Hoạt động kiểm soát nội bộ
Phần này, luận văn đưa ra những lý thuyết về kiểm soát nội bộ,
hệ thống kiểm soát nội bộ.

Kiểm soát nội bộ là một quá trình giám sát xuyên suốt và liên
tục gắn liền với các hoạt động hàng ngày của một tổ chức, để đảm
bảo tính hiệu quả cho các hoạt động, duy trì sự tuân thủ các quy
định, quy chế và đảm bảo độ tin cậy của các thông tin tài chính
trong tổ chức.
Hệ thống kiểm soát nội bộ gồm các thành phần: Môi trường
kiểm soát; Đánh giá rủi ro; Hoạt động kiểm soát (các thủ tục kiểm
soát); Giám sát độc lập (Kiểm toán nội bộ).
1.1.2. Khái niệm và nội dung hoạt động kiểm soát nội bộ
Các nhân tố tác động đến hoạt động kiểm soát nội bộ


iii

(i)- Các yếu tố thuộc môi trường kiểm soát
(ii) Sự phát triển của công nghệ ngân hàng
(iii) Đặc tính của các giao dịch trong ngân hàng
1.1.3 Tầm quan trọng của hoạt động kiểm soát nội bộ tại Ngân
hàng Thương mại
- Bảo vệ tài sản và độ tin cậy của các thông tin tài chính
- Bảo đảm việc tuân thủ luật pháp và các quy định
- Dự báo và ngăn ngừa rủi ro
1.2. Nội dung hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ đối với ngân
hàng thương mại
1.2.1 Quan niệm về hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ
Hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ phải được thực hiện dựa
trên việc đánh giá hiệu quả của hệ thống kiểm soát nội bộ và áp
dụng các biện pháp để nâng cao hiệu quả của hệ thống này. Hoàn
thiện hoạt động kiểm soát nội bộ có thể được thực hiện bằng cách
nâng cao cường độ kiểm soát thông qua bổ sung các thủ tục kiểm

soát mới, thiết lập thêm các chốt kiểm soát trong quy trình nghiệp
vụ nhằm giám sát hoạt động kinh doanh một cách chặt chẽ hơn để
tăng khả năng ngăn ngừa và phát hiện sai phạm.
1.2.2 Nội dung hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ tại ngân
hàng thương mại
- Hoàn thiện môi trường kiểm soát là quá trình gia tăng ảnh
hưởng kiểm soát đến sự vận hành trong nội bộ ngân hàng.
- Hoàn thiện hệ thống chính sách và quy trình
- Nâng cao hệ thống thông tin và truyền dẫn thông tin
- Hoàn thiện hệ thống kiểm toán nội bộ
-Hoàn thiện việc đánh giá hệ thống kiểm soát


iv

1.3. Kinh nghiệm một số ngân hàng về hoàn thiện hoạt động kiểm
soát nội bộ.
Phần này, luận văn nghiên cứu một số mô hình kiểm soát nội
bộ tại các ngân hàng lớn trên thế giới như: Deutsche Bank;
Rabobank (Hà Lan); Ngân hàng Indochinabank, qua đó rút ra được
một số kinh nghiệm để hoàn thiệt hoạt động kiểm soát tại BIDV
gồm:
Hoạt động kiểm soát nội bộ hình thành các tổ chức chuyên
nghiệp có trách nhiệm nghiên cứu, đào tạo một cách bài bản về
kiểm soát nội bộ ngân hàng.
Hoạt động kiểm soát nội bộ được xây dựng thành những chuẩn
mực tổ chức, hoạt động, quy định, phương pháp kiểm soát nội bộ
ngân hàng.
Có các quy định chặt chẽ các tiêu chuẩn của các kiểm tra viên.
CHƯƠNG 2

THỰC TRẠNG HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG KIỂM SOÁT NỘI
BỘ TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐẦU TƯ VÀ
PHÁT TRIỂN VIỆT NAM
2.1. Phân tích thực trạng hoàn thiện hoạt động kiểm soát
nội bộ Ngân hàng Thương mại Cổ phần Đầu tư và Phát triển
Việt Nam
2.1.1. Hoạt động kiểm soát nội bộ tại BIDV
Hoạt động kiểm soát nội bộ tại BIDV bao gồm hai mảng cụ thể:
hoạt động kiểm tra nội bộ và hoạt động kiểm soát nghiệp vụ:
- Hoạt động kiểm soát nghiệp vụ
Hoạt động này được thiết lập ngay trong quy trình các mặt hoạt
động nghiệp vụ hàng ngày của ngân hàng như hoạt động tín dụng,


v

kế toán tài chính, kinh doanh vốn, tác nghiệp và tài trợ thương
mại… Theo đó khi phát sinh một nghiệp vụ bất kì các giao dịch
viên thực hiện các thao tác trong quy trình để hoàn thành công việc
đó, và quá trình thực hiện này được kiểm soát bởi một cán bộ kiểm
soát (thường là lãnh đạo các phòng/ban tại Hội sở chính hoặc Chi
nhánh), tùy vào mức độ phức tạp của nghiệp vụ, quy trình kiểm soát
phải thực hiện qua nhiều khâu nhiều bước và phải được sự phê
duyệt của kiểm soát viên.
- Hoạt động kiểm tra nội bộ
Hoạt động kiểm tra nội bộ được thực hiện bởi Ban kiểm tra nội
bộ - trực thuộc Hội đồng quản trị của BIDV được thiết lập với
nhiệm vụ chủ yếu thực hiện công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động
của Ban giám đốc và bộ phận liên quan tại các đơn vị thành viên
việc thực hiện quy trình quy định có tuân thủ pháp luật và các quy

định hiện hành của nhà nước, tuân thủ các quy trình, quy chế, quy
định của ban lãnh đạo ngân hàng hay không.
2.1.2 Tình hình hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ tại
BIDV
- Hoàn thiện bộ máy kiểm soát nội bộ
Kể từ năm 2007 đến nay, hệ thống kiểm soát nội bộ của BIDV
đã từng bước được hoàn thiện đảm bảo phù hợp với quy định của
Ngân hàng nhà nước và từng bước tiếp cận đến tiêu chuẩn quốc tế.
Điều này khẳng định việc nâng cao năng lực kiểm soát nội bộ là cần
thiết.
- Xây dựng, hoàn thiện hệ thống quy trình và thiết lập chính
sách kiểm soát nội bộ


vi

BIDV đã xây dựng mô hình tổ chức, phân cấp ủy quyền cụ thể
từ Hội đồng quản trị, hội đồng tín dụng, Ban điều hành. Xây dựng,
ban hành các quy trình, quy chế nội bộ, thủ tục thiết lập hạn mức,
kiểm soát giao dịch, thành lập bộ phận Kiểm toán nội bộ, xây dựng
hệ thống báo cáo, thông tin quản lý, đảm bảo cho việc kiểm soát rủi
ro tại BIDV. Các hoạt động nghiệp vụ đều có quy trình đầy đủ, chặt
chẽ nhằm tăng cường kiểm soát, hạn chế rủi ro ở mức thấp nhất.
- Nâng cao chất lượng hoạt động kiểm soát
+ Nâng cao năng lực kiểm soát trong quy trình nghiệp vụ
Qua quá trình hoạt động, các khâu, các nút kiểm soát dần được
đưa vào các bước trong từng mảng nghiệp vụ kinh doanh với tư
cách là một khâu không thể thiếu trong quy trình nghiệp vụ đó.
+ Nâng cao năng lực bộ phận kiểm soát nội bộ
Kiểm soát sau được hệ thống kiểm tra nội bộ thực hiện. Các

kiểm tra viên của bộ phận kiểm tra nội bộ thường tiến hành kiểm tra
theo vụ việc hoặc toàn bộ các mảng hoạt động tại một chi nhánh
hoặc tại một số phòng ban thuộc Hội sở chính. Các cuộc kiểm tra có
tổ chức thành đoàn cán bộ, có quyết định thành lập đoàn. Các cuộc
kiểm tra được tiến hành thường xuyên đảm bảo hàng năm mỗi chi
nhánh đều được thực hiện kiểm tra một hay nhiều mặt nghiệp vụ.
- Tăng cường công tác kiểm soát.
Hàng năm số lượng các cuộc kiểm tra đều được tăng cường và
tổ chức với quy mô và chất lượng cao hơn. Qua kết quả kiểm tra đã
phát hiện được nhiều tồn tại, sai phạm và có những cảnh báo kịp
thời.


vii

2.2 Tác động của hoạt động kiểm soát nội bộ tới hoạt động kinh
doanh của BIDV
2.2.1 Tình hình hoạt động kinh doanh của BIDV giai đoạn từ
2010 -2012
2.2.2 Tác động của hoạt động kiểm soát nội bộ tới hoạt động kinh
doanh của BIDV
Tác động tích cực
(i) Bảo vệ tài sản và độ tin cậy của các thông tin tài chính.
Thông qua hệ thống kế toán, hoạt động kiểm soát nội bộ mà cụ
thể kiểm soát tài chính đã giúp cho Hội đồng quản trị nắm bắt được
những thông tin tổng thể cũng như chi tiết của các khoản mục trên
báo cáo tài chính. Các khoản đầu tư, các khoản công nợ được quản
lý một cách chi tiết tới từng đối tượng khách hàng, qua đó bảo đảm
tài sản của ngân hàng được quản lý rõ ràng, hiệu quả tránh thất
thoát. Đồng thời với việc quản lý chi tiết tới từng đầu mục, từng loại

tài sản, công nợ đã cung cấp cho người quản lý các thông tin tài
chính chính xác nhất và phòng ngừa được các rủi ro, gian lận trong
việc biển thủ, thất thoát tài sản.
(ii) Góp phần hoàn thiện hệ thống quy trình, quy định các mặt
hoạt động nghiệp vụ.
Hoạt động kiểm soát nội xem xét đánh giá các nguyên nhân, lý
do của việc không thực hiện theo quy trình xuất phát từ sự cẩu thả,
thiếu trách nhiệm của nhân viên hay nguyên nhân xuất phát từ
những hạn chế, những bất cập của các nút kiểm soát, các bước thực
hiện trong quy trình. Từ đó đưa ra kiến nghị cụ thể để chỉnh sửa, bổ
sung hoàn thiện quy trình, hoàn thiện các nút kiểm soát đảm bảo


viii

phù hợp với thực tế của nghiệp vụ, phù hợp với những thay đổi
trong điều kiện, bối cảnh kinh doanh hiện tại.
(iii) Đảm bảo tuân thủ quy định của pháp luật; các quy định của
Ngân hàng nhà nước.
Hệ thống kiểm soát nội bộ với chức năng và nhiệm vụ của mình
thường xuyên kiểm tra,đánh giá tính tuân thủ quy trình, quy định
đồng thời từ những sai sót, hạn chế kiến nghị để chỉnh sửa, bổ sung
các quy định nội bộ nhằm đảm bảo phù hợp với sự thay đổi của các
quy định pháp luật hiện hành, các chỉnh sách, đường lối mới của các
cơ quan chủ quản. Chính nhờ hoạt động của hệ thống kiểm soát nội
bộ, các hoạt động của BIDV luôn đảm bảo sự tuân thủ quy định của
pháp luật, quy định của Ngân hàng nhà nước.
Tác động tiêu cực
Hoạt động kiểm soát nội bộ ảnh hưởng tới tốc độ thực hiện giao
dịch và khả năng cạnh tranh: Hoạt động kiểm soát nội bộ tại BIDV được

thiết lập ngay trong quy trình, quy định của các nghiệp vụ ngân hàng,
thể hiện qua các khâu, các bước kiểm soát và tùy thuộc vào mức độ, tính
chất phức tạp của nghiệp vụ đó mà các nút kiểm soát được thiết lập sao
cho đảm bảo an toàn, phòng ngừa được rủi ro. Tuy nhiên trong một số
nghiệp vụ, các nút kiểm soát này được bố trí quá nhiều khâu, nhiều bước
dẫn đến việc để xử lý thành công một nghiệp vụ, một giao dịch phải tốn
rất nhiều thời gian. Điều này gây ra lãng phí về mặt thời gian cũng như
làm mất đi những cơ hội tốt trong hoạt động kinh doanh đòi hỏi phải
được xử lý và có quyết định ngay tức thời.


ix

2.3. Đánh giá việc hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ tại
BIDV
2.3.1. Kết quả hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ tại BIDV
Thứ nhất, Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam đã
xây dựng được quy chế kiểm soát nội bộ khá chặt chẽ, hạn chế khả
năng xảy ra rủi ro tác nghiệp. Hiện tại, Ngân hàng TMCP Đầu tư và
Phát triển Việt Nam quản lý rủi ro tác nghiệp bằng một số biện pháp
nội bộ như kiểm tra hai tay trên nhiều mảng, phân lập trách nhiệm,
phân cấp quyền truy cập, duyệt giao dịch nhiều tầng… để đảm bảo
bảo mật thông tin của ngân hàng và khách hàng, ngăn chặn việc sử
dụng tài sản của ngân hàng sai mục đích.
Thứ hai, việc thiết lập các nút kiểm soát trong quy trình các mặt
nghiệp vụ khá hợp lý, có tác dụng ngăn ngừa gian lận thông qua
việc kiểm duyệt của kiểm soát vięn ở hầu hết các chốt kiểm soát
quan trọng.
Thứ ba, các thủ tục kiểm soát tương đối đồng bộ, hợp lý đã góp
phần hạn chế tương đối các gian lận trong các hoạt động ngân hàng.

Thủ tục kiểm soát được xây dựng trên nguyên tắc "bốn mắt", đảm
bảo có sự giám sát lẫn nhau trong các hoạt động nghiệp vụ.
Thứ tư, công tác kiểm tra sau của bộ máy kiểm tra nội bộ cũng
đã đóng góp khá tích cực cho việc nâng cao chất lượng hoạt động
tại các chi nhánh của Ngân hàng bằng việc phát hiện sai phạm.
2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân trong công tác hoàn thiện hoạt
động kiểm soát nội bộ tại BIDV
- Hạn chế


x

Hệ thống kiểm soát nội bộ còn yếu kém trong việc phát hiện và
ngăn chặn các gian lận và sai sót trong hoạt động kinh doanh của
ngân hàng.
 Công tác kiểm soát trong đối với một số hoạt động còn
lỏng lẻo.
 Kiểm soát nội bộ chỉ có ý nghĩa phát hiện, chưa có tác dụng
hoàn thiện, chưa phát huy vai trò cảnh báo rủi ro.
- Nguyên nhân
Nguyên nhân khách quan
 Quy định chung của nhà nước chưa định hướng cho lĩnh vực
kiểm soát nội bộ tại các ngân hàng thương mại, chưa phân định rõ
vai trò của Hội đồng quản trị và Tổng giám đốc, dẫn tới sự không rõ
ràng giữa chức năng kiểm toán nội bộ với chức năng kiểm soát điều
hành.
Nguyên nhân chủ quan.
 Công tác kiểm soát sau của bộ máy kiểm tra nội bộ chưa
thực sự độc lập và khách quan.
 Thủ tục kiểm soát chưa chặt chẽ và chưa phát huy tác dụng do ít

được áp dụng.
 Hoạt động kiểm soát nội bộ của Ngân hàng TMCP Đầu tư và
Phát triển Việt Nam hiện nay không tập trung, thẩm quyền phê
duyệt tập trung lớn trong tay giám đốc chi nhánh.
 Nhân sự kiểm soát quá ít; trình độ và ý thức của nhân viên và
kiểm soát viên chưa cao.
CHƯƠNG 3
ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP TIẾP TỤC HOÀN THIỆN
HOẠT ĐỘNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TẠI NGÂN HÀNG


xi

THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT
NAM ĐẾN NĂM 2015
3.1. Định hướng
- Hiệu quả kiểm soát đem lại phải tương ứng với chi phí đầu tư cho bộ
máy kiểm soát.
- Kiểm soát nội bộ phải độc lập và khách quan trong phạm vi
hoạt động của nó với chức năng kiểm tra và chức năng kiểm toán
phải được phân định rõ ràng.
- Kiểm soát nội bộ phải có đủ điều kiện và năng lực để nhận
diện và đánh giá rủi ro (đặc biệt là rủi ro tác nghiệp).
3.2. Giải pháp tiếp tục hoàn thiện hoạt động kiểm soát nội bộ tại
BIDV
3.2.1. Cơ cấu lại hệ thống kiểm soát nội bộ
Mô hình kiểm soát nội bộ phổ biến ở các công ty nói chung và
ngân hàng nói riêng trên thế giới được phân chia rõ ràng thành hai
mảng chính: kiểm soát quản trị nằm trong quy trình nghiệp vụ và kiểm
toán nội bộ trực thuộc hội đồng kiểm toán - bộ phận chuyên trách của

Đại hội đồng cổ đông, trực tiếp chịu sự quản lý và thực hiện chế độ
báo cáo đối với Hội đồng quản trị - bộ phận đại diện cho các cổ đông.
3.2.2. Thực hiện triệt để việc kiểm soát lẫn nhau giữa các bộ phận
tham gia quy trình
Theo thông lệ quốc tế tiên tiến nhất, chức năng Quản lý rủi ro
phải được tách khỏi chức năng tác nghiệp. Hơn nữa, công tác đánh
giá rủi ro và rà soát nghiệp vụ phải do những người không liên quan
đến phê duyệt nghiệp vụ thực hiện và quản trị rủi ro phải được tiến
hành độc lập. Ngân hàng cần có sự phân tách trách nhiệm từ cấp cao
đến các cấp tác nghiệp để tránh những xung đột tiềm tàng có thể có,


xii

tuân thủ đúng nguyên tắc chuẩn trong thực hiện các hoạt động kiểm
soát: phân công phân nhiệm, bất kiêm nhiệm, uỷ quyền và phê
chuẩn.
3.2.3 Bổ sung các thủ tục kiểm soát trong quy trình
(i) Kiểm tra chéo định kỳ giữa các cán bộ nghiệp vụ liên quan
với nhau trong nội bộ chi nhánh.
(ii) Thực hiện luân chuyển cán bộ theo các phương thức :
- Luân chuyển cán bộ nghiệp vụ trong nội bộ chi nhánh và giữa
các chi nhánh trên cùng địa bàn.
- Luân chuyển kiểm soát viên định kỳ (giám đốc, trưởng các bộ
phận nghiệp vụ liên quan) giữa các chi nhánh hoặc có thể cho
những người này nghỉ phép trong một khoảng thời gian ngắn, bố trí
người khác phụ trách tiếp công việc.
3.2.4 Xây dựng chính sách nhân sự và đào tạo đối với cán bộ đảm
nhận nhiệm vụ kiểm soát.
Ngân hàng cần xây dựng được một cơ chế kiểm soát hữu hiệu

và có hệ thống. Trên cơ sở tổ chức lại hệ thống kiểm soát nội bộ,
các kiểm toán viên nội bộ sẽ được đào tạo theo hướng chuyên môn
hoá, tập trung vào một mặt nghiệp vụ nhưng vẫn phải có cái nhìn
tổng quát và thấy được mối liên hệ giữa các khâu trong quy trình
nghiệp vụ, qua đó phục vụ tốt cho công tác kiểm toán nội bộ.
3.2.5 Hoàn thiện chế tài thưởng phạt nghiêm minh đảm bảo tính
răn đe.
Chế tài thưởng phạt mang tính chất kinh tế là công cụ khá hữu
hiệu trong các công ty trên toàn thế giới nhằm khuyến khích nhân
viên trong công tác nghiệp vụ. Chế tài thưởng phạt cũng có tác dụng
trong việc ngăn ngừa và phát hiện gian lận và sai sót (rủi ro nghiệp