Tiểu luận cao học Những vấn đề đặt ra về vai trò báo chí đối với việc phục vụ lãnh đạo quản lý ở nước ta

HỌC VIỆN BÁO CHÍ VÀ TUYÊN TRUYỀN

TIỂU LUẬN CHÍNH TRỊ HỌC
ĐỀ TÀI
NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA VỀ VAI TRÒ CỦA BÁO CHÍ VỚI
VIỆC PHỤC VỤ LÃNH ĐẠO, QUẢN LÝ Ở VIỆT NAM

Học viên thực hiện:
Lớp: Cao học Báo chí

HÀ NỘI 2012
1


MỤC LỤC
Mở

đầu........................................................................................................

3
Nội dung..................................................................................................
I.
1.
1.1.
1.2.
1.3.
1.4.
2.
II.

5

Cơ sở lý luận.................................................................................. 5
Các khái niệm............................................................................ 5
Vai trò là gì...................................................................... 5
Vai trò của báo chí là gì.................................................. 5
Lãnh đạo là gì.................................................................. 5
Quản lý là gì..................................................................... 6
Sự cần thiết của báo chí đối với việc lãnh đạo và quản lý....... 6
Những vấn đề đặt ra về vai trò của báo chí đối với việc phục vụ lãnh đao
quản lý ở nước ta........................................................................ 7

1. Báo chí phải kiên quyết đứng trên lập trường của Đảng và giai cấp công

nhân................................................................................ 7
2. Báo chí phải là công cụ đắc lực của Đảng và Nhà Nước trong việc tuyên, cổ

vũ và định hướng dư luận............................................ 10
3. Báo chí phải đóng vai trò phản biện xã hội.............................. 13

KÊT

LUẬN...................................................................................................

17

2


MỞ ĐẦU
Báo chí là một loại hình hoạt động chính trị xã hội. Với tính chất này, nội

dung quan trọng nhất của báo chí là thông tin chính trị. Thông tin chính trị không
chỉ phản ánh các sự kiện, hiện tượng và vấn đề của lĩnh vực chính trị mà còn hàm
chứa cả những tin tức về các lĩnh vực khác của đời sống kinh tế - xã hội. Trong
một xã hội có giai cấp, các quá trình kinh tế, xã hội, tinh thần đều có nội dung giai
cấp và được quản lý với ý thức về lợi ích của giai cấp thông trị chính trị. Do đó,
thông tin về các quá trình đó cũng mang tính khuynh hướng chính trị và được sử
dụng như một thứ công cụ, phương tiện nhằm tác động vào xã hội để thực hiện các
mục tiêu đã định trước.
Báo chí là hoạt động chính trị không chỉ vì nó là một hệ thống xã hội đại
diện và phát ngôn cho các tổ chức đoàn thể, đơn vị hành chính, kinh tế, không chỉ
vì nội dung thông tin của nó chủ yếu là về lĩnh vực chính trị và bị chi phối bởi hệ ý
thức nhà báo. Báo chí mang tính chất chính trị xã hội bởi vì nó có vai trò to lớn
trong đời sống chính trị - xã hội của mỗi quốc gia, dân tộc.
Không phải ngẫu nhiên mà các chính trị gia, các nhà cách mạng đã dành cho
báo chí sự quan tâm lớn. Không phải ngẫu nhiên nhiều lý luận gia phương Tây coi
báo chí là quyền lực thứ tứ trong xã hội. Thực tế, báo chí là thứ vũ khí lợi hại trong
hoạt động chính trị. Nó tác động vào xã hội để tạo ra sự can thiệp gián tiếp vào đời
sống chính trị, tham gia vào việc tập hợp lực lượng, giáo dục y tế, góp phần tích
cực vào việc hình thành các khuynh hướng, các phong trào chính trị xã hội.
Ở nước ta, chính trị Việt Nam đi theo nguyên mẫu nhà nước xã hội chủ
nghĩa đơn đảng, trong đó Đảng cộng sản Việt Nam được khẳng định vai trò trung
tâm. Trong bối cảnh, thời cơ và thách thức đan xen như hiện nay, vai trò lãnh đạo
sáng suốt của Đảng càng cực kỳ quan trọng và luôn là nhân tố hàng đầu quyết
định mọi thắng lợi của cách mạng nước ta. Để đảm đương được vai trò lãnh đạo,
3


bên cạnh việc liên tục tự đổi mới, tự chỉnh đốn thì Đảng phải biết sử dụng những
công cụ của xã hội để tăng thêm tính hiệu quả trong việc lãnh đạo nhân dân nói
chung và các các tổ chức chính trị nói riêng. Trong quá trình lãnh đạo ấy, Đảng và

Nhà nước luôn quan tâm đến hoạt động báo chí, coi báo chí là công cụ đắc lực để
tuyên truyền, vận động nhân dân, là vũ khí sắc bén tấn công kẻ thù. Chính nền báo
chí cách mạng đã làm tròn sứ mệnh mà Đảng và nhân dân giao phó. Báo chí đã
đưa những chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước đến với các giai tầng xã
hội, cổ vũ, động viên, góp phần làm cho chủ trương, chính sách đi vào cuộc sống,
thành những phong trào hành động cách mạng sôi động. Đồng thời, chính từ thực
tiễn cuộc sống, báo chí đã kịp thời chỉ ra những khiếm khuyết, tồn tại của các
quyết sách đã ban hành; đề xuất, kiến nghị với Đảng và Nhà nước cần phải sửa đổi,
bổ sung để đáp ứng nhu cầu cuộc sống, nguyện vọng của nhân dân, góp phần làm
cho “ý Đảng, lòng dân” hòa làm một. Báo chí cũng đã đấu tranh không khoan
nhượng với cái xấu, cái ác, những hiện tượng tham ô, lãng phí, tiêu cực trong đời
sống xã hội; đề đạt những tâm tư, nguyện vọng của nhân dân với Đảng; thật sự là
diễn đàn tiếng nói của mọi tầng lớp nhân dân, là “tai mắt” của Đảng, Nhà nước
trong quá trình lãnh đạo, điều hành đất nước. Đó chính là sứ mệnh thiêng liêng, vai
trò cao cả trong việc phục vụ sự lãnh đạo, quản lý của Đảng và Nhà Nước mà các
cơ quan báo chí và nhà báo-những người cầm bút, phải đảm đương, thể hiện sự dân
chủ hóa trong đời sống xã hội, tính ưu việt của chế độ ta.

NỘI DUNG
4


Cơ sở lý luận

I.

1. Các khái niệm
1.1.

Vai trò là gì?

Vai trò (theo giải thích trong Từ Điển Tiếng Việt) là chức năng và tác dụng.
Từ đó có thể suy rộng ra: “Vai trò là chức năng và tác dụng của một cá nhân hay
tập thể tới một vấn đề, một sự việc trong một hoàn cản, bối cảnh hay một mối
quan hệ nào đó và nó quyết định đến sự tồn tại của sự vật hiện tượng đó”.

1.2.

Vai trò của báo chí là gì?
Dựa trên khái niệm của vai trò, ta có thể định nghĩa một cách phổ quát vai
trò của báo chí trong xã hội ngày nay, đó là: “Chức năng và tác dụng của báo chí
đối với các chính đảng, hệ thống xã hội cũng như giai cấp nắm quyền lãnh đạo xã
hội nhằm tác động vào ý thức xã hội, hình thành một hệ tư tưởng thống trị với
những định hướng nhất định.”

1.3.

Lãnh đạo là gì?
Chúng ta nên chú ý đến hai cụ từ: “Lãnh đạo” và “Nhà lãnh đạo”. Lãnh đạo
là động từ chỉ hoạt động còn Nhà lãnh đạo là danh từ chỉ chủ thể thực hiện hành
động. Nhưng lãnh đạo và nhà lãnh đạo không phải bao giờ cũng gắn với nhau. Đôi
khi người được mệnh danh là nhà lãnh đạo thì không thực hiện được công việc
lãnh đạo.
Trên thực tế, có rất nhiều khái niệm về người lãnh đạo nhưng khái niệm về
hoạt động lãnh đạo sẽ cần có những định nghĩa chuẩn tắc được thừa nhận chung.
Xin giới thiệu một định nghĩa được chấp nhận tương đối rộng: “hoạt động lãnh đạo
là quá trình định hướng và tác động vào những hoạt động liên quan đến nhiệm vụ
của một nhóm người nhất định” (theo saga.vn)

1.4.

Quản lý là gì?
5


Quản lý về cơ bản và trước hết là tác động đến con người để họ thực hiện,
hoàn thành những công việc được giao; để họ làm những điều bổ ích, có lợi !?
Điều đó đòi hỏi ta phải hiểu rõ và sâu sắc về con người như : cấu tạo thể chất,
những nhu cầu, các yếu tố năng lực, các quy luật tham gia hoạt động ( tích cực,
tiêu cực ).
Quản lý là thực hiện những công việc có tác dụng định hướng, điều tiết, phối
hợp các hoạt động của cấp dưới, của nhữgn người dưới quyền. Biểu hiện cụ thể
qua việc, lập kế hoạch hoạt động, đảm bảo tổ chức, điều phối, kiểm tra, kiểm soát.
Hướng được sự chú ý của con người vào một hoạt đông nào đó; điêu tiết được
nguồn nhân lực, phối hợp được các hoạt đông bộ phận.
Quản lý là thiết lập, khai thông các quan hệ cụ thể để hoạt động đông người
được hình thành, tiến hanh trôi chảy, đạt hiệu quả cao bền lâu và không ngừng phát
triển. Ngoài ra, quản lý là tác động của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý một
cách gián tiếp và trực tiếp nhằm thu được nhưng diễn biến, thay đổi tích cực.
2. Sự cần thiết của báo chí đối với việc phục vụ lãnh đạo, quản lý

Trong xã hội tư bản, báo chí thực chất là công cụ thông tin, tuyên truyền
phục vụ lợi ích của giai cấp tư sản. Mục đích của báo chí tư sản là lợi nhuận, các
ông chủ báo chí không cho phép các nhà báo viết những gì có hại đến quyền lợi
của các nhà tư sản.
Báo chí cách mạng là công cụ của Đảng. Báo chí cách mạng có nhiệm vụ
phục vụ sự nghiệp cách mạng của Đảng và nhân dân, đồng thời thể hiện sinh động
quan điểm, đường lối của Đảng.
Báo chí cách mạng vừa là người tuyên truyền, cổ động, tổ chức tập thể, vừa
là nhà giáo dục có trí tuệ bách khoa, là vũ khí sắc bén trong đấu tranh giai cấp, đấu
tranh cách mạng. Báo chí nếu được sử dụng đúng đắn có thể tạo ra sức mạnh rất to

6


lớn. Báo chí cách mạng phải nêu cao tính đảng cộng sản trong mọi hoạt động của
mình.
Theo Lê-nin, sự nghiệp báo chí phải là một bộ phận trong sự nghiệp của giai
cấp vô sản, do đội tiên phong của giai cấp công nhân lãnh đạo; sự nghiệp báo chí
phải thành một bộ phận khăng khít của công tác có tổ chức, có kế hoạch thống nhất
của Đảng, gắn với các bộ phận khác; các nhà báo nhất thiết phải tham gia các tổ
chức của Đảng và do Đảng lãnh đạo.
Đảng lãnh đạo báo chí và báo chí tuân thủ sự lãnh đạo của Đảng là nhằm
mục đích để báo chí phát huy quyền tự do ngôn luận, tự do thông tin của báo chí;
mặt khác, thông qua báo chí, Đảng phát huy quyền làm chủ của nhân dân trong sự
nghiệp cách mạng của đất nước.
Sự lãnh đạo của Đảng tạo điều kiện cho báo chí phát triển và cống hiến
nhiều nhất cho nhân dân, đất nước, đồng thời, qua đó, Đảng kịp thời phát hiện, uốn
nắn những thiếu sót của báo chí, ngăn chặn những âm mưu của kẻ thù lợi dụng báo
chí để phá hoại cách mạng. Sự lãnh đạo của Đảng đối với báo chí vừa là nguyên
tắc, vừa là điều kiện để báo chí làm tròn chức năng của mình, xứng đáng là công
cụ của Đảng và diễn đàn của nhân dân.
I.

Những vấn đề đặt ra về vai trò báo chí đối với việc phục vụ lãnh đạo quản lý
ở nước ta
1. Báo chí phải kiên quyết đứng trên lập trường của Đảng và giai cấp công nhân.

Tính đảng là nguyên tắc nền tảng của công tác tư tưởng nói chung và của
báo chí nói riêng. Hệ tư tưởng nào cũng có tính giai cấp và được truyền bá bằng
báo chí, và do đó, mới có tính đảng vô sản hay tính đảng tư sản của báo chí.

Báo chí mang tính đảng cộng sản, trước hết, phải lấy chủ nghĩa Mác - Lê-nin
làm nền tảng cho mọi hoạt động của mình. Điều đó có nghĩa là báo chí quán triệt

7


trong nội dung của mình lý tưởng cộng sản chủ nghĩa, thế giới quan duy vật biện
chứng, nhân sinh quan cách mạng.
Tính đảng của báo chí cách mạng, một mặt, phải bảo vệ lợi ích của giai cấp
công nhân và nhân dân lao động, mặt khác, đấu tranh một cách kiên quyết chống
lại những tư tưởng thù địch, những quan điểm sai trái, những hiện tượng tiêu cực.
Ở phương diện này, tính đảng cũng có nghĩa là tính chiến đấu. Tính chiến đấu của
báo chí cách mạng thể hiện trên ba mặt: đấu tranh phê bình và tự phê bình, đấu
tranh lý luận và đấu tranh chống những hiện tượng tiêu cực trong Đảng, trong bộ
máy Nhà nước và trong xã hội.
Phê bình và tự phê bình là quy luật phát triển của Đảng, của các tổ chức
chính trị - xã hội, cũng như của mỗi cá nhân. Song phê bình và tự phê bình những
khuyết điểm trên báo là việc không dễ dàng đối với các tác giả bài báo và cả người
là đối tượng của phê bình. Đó là chưa kể những trường hợp phức tạp hơn, khó
khăn hơn là phê phán, đấu tranh chống những hiện tượng tiêu cực.
Trong quá khứ, đã có một thời gian dài, báo chí nặng về đăng tin, ảnh về lễ
tân. Đã có một thời, khuynh hướng chính của báo chí là một chiều biểu dương cái
thiện, cái tốt. Nêu lên cái tiêu cực, cái xấu là điều kiêng kỵ trên các trang báo. Chủ
tịch Hồ Chí Minh đã có lần nhận xét báo chí ta: “Thường nói một chiều và đôi khi
thổi phồng các thành tích, mà ít hoặc không nói đúng mức đến khó khăn và khuyết
điểm của ta” . Mặc dầu Đảng ta đã phê phán khuynh hướng phiến diện, một chiều
nói trên, nhưng cho đến nay, không phải báo chí đã khắc phục hết những lệch lạc
đó. Khi đấu tranh chống tiêu cực thì ít chú ý biểu dương nhân tố mới. Ngược lại,
khi biểu dương, cổ vũ nhân tố mới thì lại quên chống tiêu cực hoặc có chống tiêu
cực thì chỉ chống những hiện tượng tiêu cực vụn vặt, nhỏ nhặt, không chạm đến

“trên” và cũng chẳng đụng đến “dưới”.

8


Tính đảng của báo chí cách mạng thể hiện ở nhiều mặt, nhưng quan trọng
nhất là thể hiện trong suy nghĩ và hành động của nhà báo. Gắn bó với cách mạng,
bảo vệ cách mạng là truyền thống quý báu của đội ngũ nhà báo chân chính nước ta.
Trong hai cuộc kháng chiến trường kỳ suốt 30 năm, đội ngũ nhà báo nước ta đã
xông pha trên khắp các chiến trường với tư thế của người dũng sĩ với lý tưởng cao
cả. Nhiều nhà báo đã hy sinh. Có thể nói lịch sử báo chí cách mạng nước ta là lịch
sử đấu tranh kiên cường của đội ngũ nhà báo - chiến sĩ. Không có đội ngũ nhà báo
đáng quý đó thì cũng không thể có báo chí cách mạng.
Lê-nin đòi hỏi: “Chúng ta ra sức phấn đấu và theo dõi một cách chặt chẽ
nhất để tính đảng không phải chỉ thể hiện ở lời nói, mà là ở việc làm”
Tính đảng của báo chí đòi hỏi sự nghiên cứu kỹ lưỡng đường lối, quan điểm
của Đảng, lý luận khoa học của chủ nghĩa Mác – Lê-nin. Chính vì dựa trên cơ sở
của lý luận Mác – Lê-nin mà tính đảng cộng sản gắn chặt với tính khoa học. Đặc
điểm khoa học của hệ thống tư tưởng Mác – Lê-nin cho phép nhà báo, khi nắm
được nó, có khả năng gắn kết lập trường của Đảng với chân lý khách quan, giúp
nhà báo nhận rõ các khuynh hướng phát triển của xã hội và khám phá những khả
năng sáng tạo của cách mạng xã hội chủ nghĩa.
Tất cả những yêu cầu về tính đảng thể hiện trên báo chí phụ thuộc trước hết
vào nhà báo, vào lương tâm và trách nhiệm của nhà báo. Nhà báo phải không
ngừng phấn đấu để xứng đáng là chiến sĩ tiên phong trong công cuộc đổi mới,
xứng đáng là nhà báo cách mạng có tính đảng cao…
Theo Lê-nin, sự nghiệp báo chí phải là một bộ phận trong sự nghiệp của giai
cấp vô sản, do đội tiên phong của giai cấp công nhân lãnh đạo; sự nghiệp báo chí
phải thành một bộ phận khăng khít của công tác có tổ chức, có kế hoạch thống nhất
của Đảng, gắn với các bộ phận khác; các nhà báo nhất thiết phải tham gia các tổ

chức của Đảng và do Đảng lãnh đạo.
9


Đảng lãnh đạo báo chí và báo chí tuân thủ sự lãnh đạo của Đảng là nhằm
mục đích để báo chí phát huy quyền tự do ngôn luận, tự do thông tin của báo chí;
mặt khác, thông qua báo chí, Đảng phát huy quyền làm chủ của nhân dân trong sự
nghiệp cách mạng của đất nước.
Sự lãnh đạo của Đảng tạo điều kiện cho báo chí phát triển và cống hiến
nhiều nhất cho nhân dân, đất nước, đồng thời, qua đó, Đảng kịp thời phát hiện, uốn
nắn những thiếu sót của báo chí, ngăn chặn những âm mưu của kẻ thù lợi dụng báo
chí để phá hoại cách mạng. Sự lãnh đạo của Đảng đối với báo chí vừa là nguyên
tắc, vừa là điều kiện để báo chí làm tròn chức năng của mình, xứng đáng là công
cụ của Đảng và diễn đàn của nhân dân.
2. Báo chí phải là công cụ đắc lực của Đảng và Nhà Nước trong việc tuyên, cổ

vũ và định hướng dư luận
Trên phạm vi toàn xã hội, nhiệm vụ đặt ra cho công tác tư tưởng chính là
liên kết những thành viên riêng rẽ của xã hội thành một khối thống nhất dựa trên
một lập trường chính trị chung, thái độ trách nhiệm tích cực nhằm thực hiện mục
tiêu đặt ra. Một khi nhận thức rõ tính ưu việt của chế độ xã hội, mục đích và kết
quả hành động phù hợp với những lợi ích của mình, nhân dân sẽ tự giác thực hiện
những nhiệm vụ to lớn của xã hội trên những vị trí công việc cụ thể, trong các lĩnh
vực đời sống xã hội nhất định.
Ngay từ khi mới thành lập, Đảng và Nhà nước đã rất coi trọng công tác tư
tưởng, coi đó là một trong những nhiệm vụ hàng đầu của mình. Điều này xuất phát
từ sự tự nhận thức sâu sắc của Đảng về vai trò và tác dụng của công tác tư tưởng
trong hoạt động nhằm thực hiện nhưng nhiệm vụ cách mạng to lớn.
Với khả năng tác động một cách rộng lớn, nhanh chóng và mạnh mẽ vào
toàn bộ xã hội, hoạt động của các phương tiện thông tin đại chúng có vai trò và ý

nghĩa hết sức to lớn trong công tác tư tưởng.
10


Báo chí chí là công cụ tuyên truyền tập thể, cổ vũ tập thể, là cơ quan ngôn
luận của Đảng, chính quyền và là diễn đàn tiếng nói của các giai tầng xã hội. Do
đó, báo chí cần chủ động, tích cực tạo ra dư luận xã hội, nhất là trong thời đại bùng
nổ thông tin, các thế lực thù địch đang tìm cách chống phá cách mạng Việt Nam
bằng âm mưu "Diễn biến hoà bình"; trong đó mặt trận thông tin tuyên truyền được
kẻ thù triệt để khai thác nhằm tạo những làn sóng dư luận làm xói mòn niềm tin
của nhân dân với Đảng, tạo ra sự mất ổn định xã hội. Hoạt động báo chí cần bám
sát hiện thực xã hội, phản ánh một cách khách quan, trung thực những vấn đề xã
hôi, tạo ra luồng dư luận xã hội chính thống, vạch trần những mưu đồ đen tối của
các thế lực thù địch. Mặt trận tư tưởng-văn hoá, hơn bao giờ hết là nơi đầy thử
thách và cam go, rất cần sự sáng suốt, bản lĩnh chính trị của đội ngũ những người
làm công tác tư tưởng mà báo chí là một trong những lĩnh vực mũi nhọn, xung
kích, các nhà báo là chiến sĩ trên mặt trận này. Thông tin báo chí vừa phải đảm bảo
nhanh nhạy, vừa phải đảm bảo khách quan trung thực mới tạo nên thế chủ động
tiến công. Bởi nếu thông tin báo chí không phản ánh kịp thời theo đúng bản chất
vấn đề, để trống mặt trận tư tưởng thì các phương tiện truyền thông của các thế lực
thù địch sẽ nhảy vào thông tin sai lệch, tạo thành những luồng dư luận không tốt,
gây ảnh hưởng đến an ninh chính trị-xã hội, hoặc kẻ xấu lợi dụng phao tin đồn
nhảm làm rối lòng dân; hậu quả lúc đó sẽ khôn lường.
Vì thế, trước mọi vấn đề xã hội, báo chí phải kịp thời vào cuộc, nhìn nhận
đánh giá vấn đề hết sức khách quan như bản chất vốn có của nó. Khi Đảng, Nhà
nước đề ra một chủ trương, chính sách, nhiệm vụ của báo chí là phải tạo ra sự đồng
thuận xã hội, tạo nên "hợp lực mạnh" của quần chúng nhân dân, biến nó thành
luồng tư tưởng chủ đạo trong đời sống xã hội. Việc chỉ ra những vấn đề bất cập là
cần thiết, song phải với cái nhìn tích cực mang tính xây dựng. Nhà báo trước khi
phản ánh thông tin phải xem xét một cách thấu đáo, không được nóng vội quy chụp

11


mà phải có cái nhìn toàn cục, đặt lợi ích tập thể, lợi ích dân tộc, lợi ích quốc gia lên
trên; quyết bỏ qua những toan tính nhỏ nhen; thông tin vấn đề vào lúc nào, thông
tin như thế nào là cả một vấn đề mà ở đó rất cần năng lực nghề nghiệp, tư duy sáng
tạo và bản lĩnh chính trị của nhà báo. Nhà báo không làm chính trị nhưng làm báo
là làm chính trị nên mỗi phóng viên cần có "trái tim nóng và cái đầu lạnh", thông
tin phải được chọn lọc và phản ánh vấn đề đúng sự thật khách quan, vì chỉ cần sự
thật không được phản ánh đầy đủ thì sẽ tạo ra cái nhìn thiên lệch.
Sức mạnh thông tin của báo chí có ảnh hưởng rất lớn trong đời sống xã hội.
Vụ việc tư thương đầu cơ gây nên cơn sốt ảo về giá gạo vừa qua, báo chí đã kịp
thời gặp gỡ các cơ quan chức năng thông tin làm rõ là an ninh lương thực chúng ta
hoàn toàn bảo đảm, đây chỉ là những tin đồn thất thiệt của những kẻ đầu cơ, các cơ
quan quản lý nhà nước kịp thời vào cuộc đã góp phần ổn định tình hình giá cả thị
trường. Và, chỉ cần sự nóng vội khi xử lý thông tin, một cơ quan báo chí đưa tin
không đúng rằng trong quả bưởi có chất gây ung thư đã gây khốn đốn cho người
dân trồng bưởi. Do đó, nhà báo cần ý thức một cách đầy đủ trách nhiệm cá nhân
khi phản ánh những vấn đề xã hội.
Thông tin báo chí vì thế cần phải góp phần định hướng dư luận xã hội. Khi
đứng trước một vấn đề nảy sinh trong đời sống xã hội, bên cạnh trách nhiệm thông
tin kịp thời, nhà báo phải đặt trách nhiệm công dân, trách nhiệm xã hội lên trên; tức
là trăn trở, tìm hiểu và lý giải vấn đề một cách thấu đáo với cái nhìn sắc nét, biện
chứng. Cách đưa thông tin của nhà báo làm sao giúp độc giả nhìn vấn đề dưới một
góc nhìn trọn vẹn nhất, từng câu, từng chữ phải được cân nhắc sao cho khách quan,
trung thực. Từ đó, giúp độc giả có những suy nghĩ, tình cảm, hành động đúng để
bảo vệ cái tốt, cái tiến bộ, đấu tranh với cái xấu, cái ác. Đồng thời, báo chí cần tỏ
rõ thái độ ủng hộ cái tốt, cái tích cực và đấu tranh không khoan nhượng với những
tiêu cực trong đời sống xã hội. Làm được như thế, báo chí và nhà báo đã góp phần
12

trong định hướng dư luận xã hội, tạo ra những luồng dư luận tích cực làm lành
mạnh hoá đời sống xã hội, tạo đà khai thác tốt sức mạnh nội lực cho quá trình phát
triển phát triển kinh tế-xã hội của từng địa phương và của cả nước. Và, đó chính là
góp phần vào hoat động tư tưởng của Đảng.
3. Báo chí phải đóng vai trò phản biện xã hội
Trong sự nghiệp đổi mới và hội nhập vào nền kinh tế thế giới do Đảng ta
khởi xướng và lãnh đạo, vai trò của báo chí và nhà báo không ngừng nâng cao.
Báo chí đã đồng hành với dân tộc, đất nước trong sự nghiệp dựng xây, đấu tranh
không khoan nhượng với cái trì trệ, cái ác, cái xấu; cổ vũ kịp thời các phong trào
hành động cách mạng, những điển hình tiên tiến. Đặc biệt, báo chí đã làm tốt chức
năng phản biện xã hội đối với chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước; là cầu
nối giữa Đảng với dân, dân với Đảng. Tuy nhiên, hoạt động báo chí có lúc vẫn còn
tả khuynh hoặc hữu khuynh, chưa thật sự phản ánh đúng cái bản chất vốn có của
hiện thực xã hội, thiếu nhạy cảm chính trị để kẻ xấu lợi dụng; hiện tượng thương
mại hóa hoạt động báo chí vẫn còn diễn ra. Một số nhà báo do thiếu rèn luyện bản
lĩnh chính trị và đạo đức nghề nghiệp, bị cái lợi trước mắt làm lu mờ nên đã đưa
tin, viết bài không đúng sự thật, làm tổn hại đến lợi ích tập thể, lợi ích quốc gia,
dân tộc; có nhà báo dùng báo chí như một công cụ để trục lợi cá nhân, “maphia
hóa” hoạt động báo chí. Những tồn tại nêu trên thẳng thắn nhìn nhận thì một phần
là do chính từ nội tại các cơ quan báo chí và bản thân các nhà báo đã để mặt trái
của cơ chế thị trường chi phối. Song, điều quan trọng là chúng ta đã buông lỏng
công tác quản lý nhà nước về báo chí; các chế tài đối với hoạt động báo chí chưa
kịp sửa đổi, bổ sung phù hợp với yêu cầu mới và chưa đủ sức răn đe; công tác đào
tạo, bồi dưỡng, cơ chế đãi ngộ đối với nhà báo và hoạt động báo chí chưa được
quan tâm đúng mức; việc bổ nhiệm lãnh đạo các cơ quan báo chí có lúc, có nơi còn
tùy tiện, chưa xem xét thận trọng đến “cái tâm, cái tầm và cái tài” đối với từng cá
13

nhân…Nước ta đang hội nhập sâu vào nền kinh tế thế giới; sự nghiệp cải cách
đang đến hồi tăng tốc; công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước dưới sự lãnh đạo
của Đảng với quyết tâm đến 2020 nước ta trở nước có nền công nghiệp phát triển
theo hướng hiện đại, làm cho “dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ,
văn minh đang đòi hỏi phải nâng cao vai trò phản biện xã hội đối với hoạt động
báo chí.Trước hết, để báo chí làm tốt vai trò phản biện xã hội thì phải thật sự coi
trọng việc đào tạo, bồi dưỡng một cách bài bản, có hệ thống về chính trị tư tưởng,
coi đây là đòi hỏi bắt buộc đối với mỗi nhà báo. Bởi, nếu không được đào tạo một
cách kỹ lưỡng thì khó có thể đòi hỏi nhà báo có nhân sinh quan, thế giới quan một
cách khoa học, biện chứng khi tiếp xúc với hiện thực xã hội; từ đó, tư duy phân
tích, đánh giá vấn đề sẽ bị hạn chế nhất định; việc nhìn nhận, đánh giá vấn đề
không tránh khỏi hời hợt. Nhà báo không hiểu đường lối, chủ trương, chính sách
của Đảng và Nhà nước cặn kẽ thì nhất định báo chí sẽ không làm tốt vai trò phản
biện xã hội. Do đó, mỗi nhà báo phải được đào tạo ít nhất đạt trình độ trung cấp
chính trị (việc đào tạo này không nhất thiết nhà báo phải là đảng viên); Ban tuyên
giáo các cấp cần kịp thời quán triệt các nghị quyết của Đảng đến đội ngũ các nhà
báo ở cấp mình, địa phương mình quản lý. Đồng thời cần làm cho các nhà báo ý
thức được sự cần thiết của việc bồi dưỡng trình độ chính trị mà có ý thức tự học
tập, nghiên cứu.Báo chí là kênh thông tin quan trọng, là tiếng nói đại diện cho cho
tâm tư, nguyện vọng chính đáng của các giai tầng xã hội; là phương tiện cổ vũ tập
thể, tuyên truyền tập thể. Nhà báo không làm chính trị nhưng góp phần làm cho tư
tưởng chính trị “đơm hoa, kết trái” trong đời sống xã hội. Mọi thông tin chính xác,
lý lẽ sắc bén để cổ vũ các phong trào hành động cách mạng, đấu tranh với cái xấu,
cái ác, bênh vực công bằng, lẽ phải sẽ tạo nên những “hiệu ứng xã hội” tốt đẹp,
góp phần định hướng dư luận xã hội. Ngược lại, sự sai lệch về thông tin sẽ dẫn đến
những hậu quả khôn lường. Nhà báo cần phải ý thức được sự lợi hại của ngòi bút,
14

từ đó đắn đo suy nghĩ trước những vấn đề mình phản ánh, trên cơ sở tôn trọng sự
thật, đặt lợi ích cộng đồng, lợi ích quốc gia, dân tộc trên hết, đừng bao giờ để
“danh lợi cá nhân” chen vào trang viết của mình. Chính vì thế, trách nhiệm nhà báo
không đơn thuần là phản ánh hiện thực đời sống xã hội mà ở đó ý thức công dân,
trách nhiệm xã hội phải đề cao; đạo đức nhà báo là một phần quan trọng không thể
xem nhẹ khi chọn lựa nhà báo-những chiến sĩ tiên phong trên mặt trận tư tưởngvăn hóa. Như vậy, để báo chí làm tốt vai trò phản biện xã hội thì đạo đức nhà báo
là một trong những điều cốt lõi cần quan tâm.Tri thức và sự dấn thân cũng là một
yêu cầu đối với mỗi nhà báo khi thực thi vai trò phản biện xã hội của báo chí. Nhà
báo không thể phản ánh tốt một vấn đề, một lĩnh vực xã hội khi không hiểu về vấn
đề, lĩnh vực đó. Bởi, không hiểu biết thì thông tin chỉ đơn thuần là “sao chép hiện
thực”, sẽ hoàn toàn không có sự phân tích, đánh giá sâu sắc, thuyết phục, nhìn ra
chiều sâu và cả những mặt trái tồn tại của vấn đề, cái mà độc giả cần. Tác phẩm
báo chí lúc đó sẽ “vô hồn”, khiến độc giả thờ ơ. Khi báo chí đóng vai trò phản biện
xã hội mà nhà báo không có nền tảng tri thức nhất định thì không thể chỉ ra những
tinh hoa trí tuệ trong các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước để tập hợp,
cổ vũ các phong trào hành động cách mạng; đồng thời cũng không thể kiến nghị
những vấn đề cần phải sửa đổi, bổ sung các chủ trương chính sách khi ứng dụng
vào cuộc sống, đáp ứng nhu cầu thực tiễn. Để làm được những điều nêu trên nhà
báo cần phải không ngừng học hỏi tri thức và đi vào thực tiễn đời sống xã hội để
đắm mình trong cuộc sống, lắng nghe hơi thở của cuộc sống, học nhân dân và hiểu
nhân dân…Lúc đó, tác phẩm báo chí thực sự mang sức nặng tư tưởng, nhà báo sẽ
phụng sự tốt hơn cho tổ quốc và nhân dân.Nghề báo là một nghề nhọc nhằn và
nguy hiểm. Mỗi một vinh quang trong nghề của nhà báo phải đổi bằng gian nguy,
dấn thân và trải nghiệm, đôi khi còn là sinh mạng của nhà báo. Vì vậy, để báo chí
làm tốt vai trò phản biện xã hội, ngoài những điều nêu trên, rất cần sự hợp tác sẻ
15


chia với cái nhìn thiện cảm và công bằng của xã hội; Đảng và Nhà nước quan tâm
nhiều hơn nữa đến đối với đội ngũ hoạt động báo chí và cá nhân mỗi nhà báo, có

chế độ đãi ngộ xứng đáng sự cống hiến của các nhà báo; như thế sẽ động viên đội
ngũ nhà báo, họ sẽ làm tốt vai trò là cầu nối giữa Đảng với nhân dân. Làm như vậy
cũng là góp phần thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 (khóa X) Về “Công tác tư
tưởng, lý luận và báo chí trước yêu cầu mới”.

16


KẾT LUẬN
Báo chí là công cụ tuyên truyền của Đảng. Đảng ta lãnh đạo báo chí tuyệt
đối trong việc tuyên truyền chủ trương đường lối của Đảng nhằm phục vụ sự
nghiệp cách mạng Việt Nam, phấn đấu vì mục tiêu lý tưởng của Đảng, xây dựng
xã hội XHCN, "dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh". Đó
cũng là nguyện vọng tha thiết của dân tộc Việt Nam. Vì thế, được góp phần làm
cho lý tưởng của Đảng trở thành hiện thực trong đời sống xã hội là niềm kiêu hãnh
của những nhà báo chân chính, của nền báo chí cách mạng Việt Nam. Chúng ta
không hề tránh né điều này mà coi đó là trách nhiệm và nghĩa vụ của báo chí với
Đảng, với dân tộc. Thực tế không hề có một nền báo chí phi giai cấp trong một xã
hội có giai cấp; có chăng chỉ là sự lừa mị của giai cấp thống trị nhằm che đậy
những ý đồ không trong sáng với quảng đại quần chúng nhân dân. Tự do báo chí là
tự do phản ánh sự thật, bảo vệ lẽ phải, đấu tranh vì công bằng, tiến bộ xã hội, phục
vụ tổ quốc, phục vụ dân tộc.
Dư luận xã hội là những phản ứng, tư tưởng và tình cảm, những nhận xét,
đánh giá của một nhóm người, một tầng lớp xã hội, một giai cấp, một cộng
đồng...trước một vấn đề xã hội (có thể đó là một chủ trương, chính sách; một vấn
đề nảy sinh; một hành động có ảnh hưởng đến cộng đồng xã hội...) nên nó rất quan
trọng trong quá trình lãnh đạo cách mạng của Đảng; bởi nó góp phần hình thành
niềm tin, tư tưởng của nhân dân. Lãnh đạo tư tưởng lại là một trong 3 thành tố làm
nên quyền lực lãnh đạo của Đảng (Đảng lãnh đạo xã hội bằng chủ trương đường
lối, bằng công tác tổ chức cán bộ và bằng công tác tư tưởng). Việc tạo ra dư luận

xã hội và định hướng dư luận xã hội là việc làm hết sức cần thiết trong hoạt động
tư tưởng của Đảng ta. Từ đó, tập hợp sức mạnh đại đoàn kết dân tộc ủng hộ chủ
trương, đường lối của Đảng, đấu tranh với cái xấu, cái ác, vạch trần những âm mưu
đen tối của các thế lực thù địch nhằm chống phá cách mạng Việt Nam, bảo vệ
17


Đảng, bảo vệ chế độ. Vai trò của báo chí trong việc tạo ra dư luận xã hội và định
hướng dư luận xã hội trong một xã hội bùng nổ thông tin, hội nhập với thế giới là
hết sức quan trọng.
Báo chí chí là công cụ tuyên truyền tập thể, cổ vũ tập thể, là cơ quan ngôn
luận của Đảng, chính quyền và là diễn đàn tiếng nói của các giai tầng xã hội. Do
đó, báo chí cần chủ động, tích cực tạo ra dư luận xã hội, nhất là trong thời đại bùng
nổ thông tin, các thế lực thù địch đang tìm cách chống phá cách mạng Việt Nam
bằng âm mưu "Diễn biến hoà bình"; trong đó mặt trận thông tin tuyên truyền được
kẻ thù triệt để khai thác nhằm tạo những làn sóng dư luận làm xói mòn niềm tin
của nhân dân với Đảng, tạo ra sự mất ổn định xã hội. Hoạt động báo chí cần bám
sát hiện thực xã hội, phản ánh một cách khách quan, trung thực những vấn đề xã
hôi, tạo ra luồng dư luận xã hội chính thống, vạch trần những mưu đồ đen tối của
các thế lực thù địch. Mặt trận tư tưởng-văn hoá, hơn bao giờ hết là nơi đầy thử
thách và cam go, rất cần sự sáng suốt, bản lĩnh chính trị của đội ngũ những người
làm công tác tư tưởng mà báo chí là một trong những lĩnh vực mũi nhọn, xung
kích, các nhà báo là chiến sĩ trên mặt trận này. Thông tin báo chí vừa phải đảm bảo
nhanh nhạy, vừa phải đảm bảo khách quan trung thực mới tạo nên thế chủ động
tiến công. Bởi nếu thông tin báo chí không phản ánh kịp thời theo đúng bản chất
vấn đề, để trống mặt trận tư tưởng thì các phương tiện truyền thông của các thế lực
thù địch sẽ nhảy vào thông tin sai lệch, tạo thành những luồng dư luận không tốt,
gây ảnh hưởng đến an ninh chính trị-xã hội, hoặc kẻ xấu lợi dụng phao tin đồn
nhảm làm rối lòng dân; hậu quả lúc đó sẽ khôn lường.
Vì thế, trước mọi vấn đề xã hội, báo chí phải kịp thời vào cuộc, nhìn nhận

đánh giá vấn đề hết sức khách quan như bản chất vốn có của nó. Khi Đảng, Nhà
nước đề ra một chủ trương, chính sách, nhiệm vụ của báo chí là phải tạo ra sự đồng
thuận xã hội, tạo nên "hợp lực mạnh" của quần chúng nhân dân, biến nó thành
18


luồng tư tưởng chủ đạo trong đời sống xã hội. Việc chỉ ra những vấn đề bất cập là
cần thiết, song phải với cái nhìn tích cực mang tính xây dựng. Nhà báo trước khi
phản ánh thông tin phải xem xét một cách thấu đáo, không được nóng vội quy chụp
mà phải có cái nhìn toàn cục, đặt lợi ích tập thể, lợi ích dân tộc, lợi ích quốc gia lên
trên; quyết bỏ qua những toan tính nhỏ nhen; thông tin vấn đề vào lúc nào, thông
tin như thế nào là cả một vấn đề mà ở đó rất cần năng lực nghề nghiệp, tư duy sáng
tạo và bản lĩnh chính trị của nhà báo. Nhà báo không làm chính trị nhưng làm báo
là làm chính trị nên mỗi phóng viên cần có "trái tim nóng và cái đầu lạnh", thông
tin phải được chọn lọc và phản ánh vấn đề đúng sự thật khách quan, vì chỉ cần sự
thật không được phản ánh đầy đủ thì sẽ tạo ra cái nhìn thiên lệch.
Thông tin báo chí vì thế cần phải góp phần định hướng dư luận xã hội. Khi
đứng trước một vấn đề nảy sinh trong đời sống xã hội, bên cạnh trách nhiệm thông
tin kịp thời, nhà báo phải đặt trách nhiệm công dân, trách nhiệm xã hội lên trên; tức
là trăn trở, tìm hiểu và lý giải vấn đề một cách thấu đáo với cái nhìn sắc nét, biện
chứng. Cách đưa thông tin của nhà báo làm sao giúp độc giả nhìn vấn đề dưới một
góc nhìn trọn vẹn nhất, từng câu, từng chữ phải được cân nhắc sao cho khách quan,
trung thực. Từ đó, giúp độc giả có những suy nghĩ, tình cảm, hành động đúng để
bảo vệ cái tốt, cái tiến bộ, đấu tranh với cái xấu, cái ác. Đồng thời, báo chí cần tỏ
rõ thái độ ủng hộ cái tốt, cái tích cực và đấu tranh không khoan nhượng với những
tiêu cực trong đời sống xã hội. Làm được như thế, báo chí và nhà báo đã góp phần
trong định hướng dư luận xã hội, tạo ra những luồng dư luận tích cực làm lành
mạnh hoá đời sống xã hội, tạo đà khai thác tốt sức mạnh nội lực cho quá trình phát
triển phát triển kinh tế-xã hội của từng địa phương và của cả nước. Và, đó chính là
góp phần vào hoat động tư tưởng của Đảng.

19