Thực trạng một số yếu tố liên quan đến stress của điều dưỡng viên và kết quả áp dụng thử nghiệm một số biện pháp can thiệp tại bệnh viện nhi trung ương, năm 2015

B GIÁO D CăVÀă ÀOăT O
TR NGă I H CăTH NGăLONG
KHOA KHOA H C S C KH E
B MỌNă I UăD
NG


NG TH HÀ
B00352

TH C TR NG, M T S
STRESS C A I UăD
D NG TH

Y UT

LIểNăQUANă

N

NG VIÊN VÀ K T QU ÁP

NGHI M M T S

BI N PHÁP CAN THI P

T I B NH VI NăNHIăTRUNGă

TÀI T T NGHI P H C

NG,ăN Mă2015ăă

NHÂN VLVH

HÀ N I - Thángă10ăn mă2015


B GIÁO D CăVÀă ÀOăT O
TR NGă I H CăTH NGăLONG
KHOA KHOA H C S C KH E
B MỌNă I UăD
NG


NG TH HÀ
B00352

TH C TR NG, M T S
STRESS C A I UăD
D NG TH

Y UT

N

NG VIÊN VÀ K T QU ÁP

NGHI M M T S

BI N PHÁP CAN THI P

T I B NH VI NăNHIăTRUNGă

TÀI T T NGHI P H C
H

LIểNăQUANă

ng d n khoa h c:ăTS.

NG,ăN Mă2015ăă

NHÂN VLVH
M nh Hùng

HÀ N I - Thángă10ăn mă2015

Thang Long University Library


L I C Mă N
Tôi xin bày t lòng bi tă năsơuăs căđ n:
T p th các th y cô giáo t i B mônă i uă d
Tr

ngă

i h căTh ngăLongăậ nh ngăng

ng, khoa Khoa h c S c kh e,

iăđưăh t lòng d y d , truy năđ t ki n

th c quý báu trong quá trình h c t p c a chúng tôi.
TS.

M nh Hùng, Phòng Truy năthôngăvƠăCh măsócăkháchăhƠng,ăB nh vi n Nhi

Trungă
D

ng;ăGi ng viên th nh gi ng, khoa Y t Công c ng,ăTr

c Thái Bình - ng

i th yăđưăd y d ,ăgiúpăđ ,ăh

ngă

ih cY

ng d n tôi trong su t quá

trình hoƠnăthƠnhăđ tài này.
Phòng Truy năthôngăvƠăCh măsócăkháchăhƠngăcùngăkhoaăKhámăb nh, B nh vi n
Nhiă Trungă

ngă - n iă đưă t oă đi u ki n thu n l iă đ choă chúngă tôiă cóă đ

c

ngu n l căđ tri năkhaiăđ tài.
Các anh ch đ ng nghi p,ă198ăđi uăd

ng viên, k thu t viênăđưăgiúpăđ tôi trong

quá trình thu th p s li u nghiên c uăchoăđ tài.
Cu i cùng tôi xin g i t iă giaă đìnhă yêuă quýă đưă luônăđ ngă viên,ă giúpăđ , t o m i
đi u ki năđ tôi th c hi n và hoàn thành khóa lu n.
Hà N i, ngày 25 tháng 01 n m 2016

ng Th Hà


DANH M C CÁC CH

VI T T T

BV

B nh vi n

BN

B nh nhân

DV

i uăd

ng viên

NV

Nhân viên

SL

S l

TL

T l

SNN

ng

Stress ngh nghi p

i

Thang Long University Library


DANH M C CÁC B NG
B ng 3.1. nhăh

ng stress ngh nghi păđ n th ch t ............................................ 19

B ng 3.2. nhăh

ngăSNNăđ n tinh th n ................................................................ 20

B ng 3.3. nhăh

ngăSNNăđ n hành vi .................................................................. 21

B ng 3.4. nhăh

ng gi aăđ căđi m c aă DVăv i SNN ........................................ 22

B ng 3.5. nhăh

ng c aătrìnhăđ , kinh nghi m đ n SNN

B ng 3.6. nhăh

ngăđi u ki nămôiătr

ng làm vi căđ n SNN

B ng 3.7. M t s ch s tácăđ ngăthayăđ iătr
B ng 3.8. Stress ngh nghi pătr

đi uăd

ng............... 23
DV ................. 23

c và sau can thi p........................... 25

c và sau can thi p

DV .................................. 25

DANH M C CÁC BI U
Bi uăđ 3.1. T l m căđ tress ngh nghi p
Bi uăđ 3.2. T l stress b nh lý

đi uăd

đi uăd

ng viên ............................ 18

ng viên ................................................ 18

ii


M CL C
T V Nă
Ch

................................................................................................................. 1

ngă1 T NG QUAN TÀI LI U .............................................................................. 3
1.1. Lý lu n chung v stress ngh nghi p .................................................................. 3
1.2.ă

căđi m ngành ngh .......................................................................................... 7

1.3. M t s nghiên c u v stress ngh nghi p
Ch

ngă2
2.1.

IăT
iăt

NGăVÀăPH

nhân viên y t .............................. 10

NGăPHÁPăNGHIÊNăC U ................................. 12

ng nghiên c u........................................................................................ 12

2.2. Th i gian vƠăđ aăđi m nghiên c u nghiên c u .................................................. 12
2.3.ăPh

ngăphápănghiênăc u ................................................................................... 12

2.4. C m u và ch n m u ......................................................................................... 12
2.5. Các bi n s nghiên c u ..................................................................................... 13
2.6.ăPh

ngăpháp,ăcôngăc và qui trình thu th p thông tin ...................................... 14

2.7. X lý s li u ...................................................................................................... 16
2.8. M t s sai s và cách kh ng ch sai s ............................................................. 16
2.9. Khía c nhăđ oăđ c trong nghiên c u ................................................................ 16
Ch

ngă3 K T QU NGHIÊN C U .......................................................................... 17
3.1. Th c tr ng SNN

DVăt i b nh vi năNhiătrungă

B ng 1Thông tin v đ iăt

ng nghiên c u .............................................................. 17

3.2. M t s y u t liênăquanăđ n SNN
3.3. K t qu can thi pă ch
Nhiătrungă
Ch

ng ................................... 17

DV ....................................................... 22

ngă trìnhă “t ngăn c

i, thêm ni mă tin”ă t i b nh vi n

ng ......................................................................................................... 24

ngă4 BÀN LU N ................................................................................................. 26

4.1. Th c tr ng SNN

DVăt i b nh vi năNhiăTrungă

4.2. M t s y u t liênăquanăđ n SNN

ng .................................. 26

DVăt i b nh vi năNhiăTrungă

ng ...... 31

iii

Thang Long University Library


4.3. K t qu can thi păch
trungă

ngătrìnhăt ngăn c

i thêm ni m tin t i b nh vi n Nhi

ng ................................................................................................................ 34

K T LU N ................................................................................................................... 36
KI N NGH ................................................................................................................... 38
TÀI LI U THAM KH O
PHI Uă I U TRA

iv


T V Nă
Stress ngh nghi p là b nh có t l m c ph bi n

đi uăd

th gi iăc ngănh ăt i Vi t Nam. T iăCanadaă(2006),ă75%ăđi uăd

ng viên

trên

ng viên nói r ng

c ngăth ng c a h là khá kh c nghi t và không th a mãn v i cu c s ng, 54% cho
r ng h đangăcóătrongăs c kh e x uăvƠăđi u ki n kinh t nghèo [16]. Nghiên c u
Massachusetts 65%ă đi uă d

ng viên, cho bi t: nh ngă đi u ki n làm vi c

b nh

vi n hi n nay kh c nghi tăđ i v i h ; g n m t n a mu n b ngh [17].
T i Vi t Nam, theo nghiên c u c a Tr năTrúcăLinhăn mă2008 cóăđ n 45.2%
đi uă d

ng viên b Stress ngh nghi p [7]. Theo Nguy n Thu Hà (2000) Stress

ngh nghi p

DV:ă22,6%ăcóăm c cao; 41,9% có m c trung bình. Nghiên c u

c a Nguy n Thu Hà và c ng s (2004) cho k t qu 46% có bi u hi n stress. Theo
Tr n Qu (2005) có 55,83% ý ki n cho là b áp l c tâm lý khi làm vi c; 62,11%
cho r ng thu nh păkhôngăt
d

ngăx ng v i công vi c và trách nhi m c aăng

i đi u

ng viên hi n nay [12].
Stress ngh nghi p có bi u hi n làm suy gi m s c kh e c aăđi uăd

ng viên

v th ch t l n tinh th n c ngănh ăgơyăraăm t s hành vi không t t nhăh

ng tr c

ti păđ n s c kh e c aăng

i b nh, nhăh

ng đ n ch tăl

ng đi u tr ,ăch măsócăvƠ

hình nh c a b nh vi n.
T i Vi t Nam, theo nghiên c u c a

M nh Hùng, Lê Thanh H i và c ng

s , nguyên nhân xu t phát t đi u ki n làm vi c thi u trang thi t b , th i gian kéo
dài >8h/ngày, mâu thu n v i b nhă nhơn,ă đ ng nghi p, không h ng thú v i công
vi c, thu nh păch aăth aăđáng; s mâu thu năn iălƠmăvi c, công vi c quá t iăđưăgơyă
chán n n trong công vi c c aăđi uăd
B nh vi năNhiăTrungă

ng viên [4].

ngălƠăb nh vi n tuy năTrungă

ngătr c thu c B Y

t ,ălƠătrungătơmăđi u tr chuyên sâu cho b nh nhân tr em. Trong nh ngăn măqua,ă

1

Thang Long University Library


đ

c s đ uă t ă c a B Y t , b nh vi nă đưă khôngă cònă tìnhă tr ng quá t i b nh

nhơn/gi

ng b nh.

Tuy v y,ădoăl

ng b nhănhơnăđông,ătrongăkhiăđóăl

đápă ngăđ nhu c u, do v y cán b y t b nh vi năth
m i ngày t i khoa khám b nh m iăđi uăd

ng cán b y t cònăch aă

ng xuyên quá t i trung bình

ng ph i ti păđónăvƠiăch căđ năvƠiătr mă

b nh nhân, t iăcácă khoaă đi u tr n i trú m iăđi uăd

ng viên ph i ph c v 20-30

b nh nhân. Bên c nhăđó,ăk n ngă ng phó v i công vi c c a m t s đi uăd

ng

viên còn m t s h n ch .
Nh m tìm hi u th c tr ng và tìm ra gi i pháp gi m thi u stress ngh nghi p
đi uăd

ngăviên,ăquaăđơyămu n góp ph n vào vi c nâng cao ch tăl

ng khám, ch a

b nh t i b nh vi n, chúng tôi ti n hành nghiên c u v iăđ tài: Th c tr ng, m t s
y u t liên quan đ n stress ngh nghi p c a đi u d
th

ng viên và k t qu áp d ng

nghi m m t s bi n pháp can thi p t i b nh vi n Nhi Trung

ng, n m

2015”, v i 02 m c tiêu sau:
1. Mô t th c tr ng stress ngh nghi p
Trung
2.

đi u d

ng viên t i b nh vi n Nhi

ng n m 2015 và m t s y u t liên quan.

ánh giá k t qu ban đ u vi c áp d ng th nghi m m t s gi i pháp can
thi p t i b nh vi n Nhi Trung

ng.

2

Ch

ngă1ă

T NG QUAN TÀI LI U
1.1.ăLỦălu năchungăv ăstressăngh ănghi p
1.1.1. Khái ni m v stress và stress ngh nghi p
1.1.1.1. Khái ni m v stress
Thu t ng stress có ngu n g c t ti ngălatinhălƠă“stringere”ăcóăngh aălƠăkéoă
c ng,ă đèă nén.ă Trongă ti ngă Anh,ă stressă cóă ngh aă lƠă nh n m nh - lúcă đ uă đ

cs

d ng trong v t lý h căđ ch s c nén mà v t li u ph i ch u.
N mă1914,ăW.B.Cannonăl năđ uătiênăđưăs d ng thu t ng stress trong các
nghiên c u v sinh lý h c.ă Tuyă nhiên,ă ng

i có công l n trong vi că đ aă raă kháiă

ni m stress m t cách khoa h căđóălƠăH.Selyeă(nhƠăsinhălýăh căng

i Canada). Ông

đưăs d ng thu t ng stressăđ mô t h i ch ng c a quá trình thích nghi v i m i
lo i b nh t t (GAS) [15]. Ọngăđưăđ aăraăđ nhăngh a:ă“StressălƠăm t ph n ng sinh
h căkhôngăđ c hi u c aăc ăth tr

c nh ngătnhăhu ngăc ngăth ng”.ă

V sau, trong các nghiên c u c aă nh,ă H.Selye nh n m nh: stress có tính
ch t t ng h p ch không ph i ch th hi n trong m t tr ng thái b nhăl .ăStressălƠă
ph n ng s ng, là ph n ngă khôngă đ c hi u c aă c ă th v i b t k tácă đ ng nào.
Nh ăv y,ăH.Selyeăđưănêuălênăđ

c b n ch t sinh h c c a stress, tuy nhiênăôngăc ngă

ch aăđ c păđ n khía c nh tâm lý-xã h i c a v năđ này.
Theo t đi n y h c Anh-Vi t [1], stressăđ
d aăđ n s c kh eăc ăth hayăcóătácăđ ngăph
t năth

ng,ăb nh t t hay tâm tr ng lo l ng”.ă

c hi uălƠă“b t c nhân t nƠoăđeă

ngăh iăđ n các ch căn ngăc ăth nh ă
nhăngh aănƠyăđưăxemăstressănh ălƠă

các tác nhân.
Trong tâm th n h c,ăstressăđ

c xem là t t c nh ng s vi c, hoàn c nh trong

cácăđi u ki n sinh ho t xã h i, trong m i liên quan ph c t p gi aăng

i v iăng

tácăđ ng vào tâm th n gây nên nh ng c m xúc m nh. Ngu n g c c a các y u t
3

Thang Long University Library

i


gây stress này có th là các bi n c trongăgiaăđình,ăngh nghi p và xã h i [5].
Nh ăv y, có th th yăstressăđ
nhau. Stress v aăđ

i r t nhi uăgócăđ , khía c nh khác

căxemănh ălƠănh ng nguyên nhân, h u qu v a có th là cách

đápă ng c a ch th tr
Stress không ch đ
đ

c hi uăd

c nh ng yêu c u n y sinh trong cu c s ng,ă laoă đ ng.

c khai thác

căxemăxét,ăphơnătíchăd

gócăđ y h c, sinh h c, tâm lý h c mà nó còn

iăgócăđ c a các khoa h c liên ngành.

1.1.1.2. Khái ni m v stress ngh nghi p
Theo Vi n nghiên c u S c kh e và An toàn ngh nghi p Qu c gia Hoa K ,
SNN có th đ

căđ nhăngh aănh ălƠ:ănh ngăđápă ng có h i v m t c măxúcăvƠăc ă

th x y ra khi yêu c u công vi c không phù h p v i kh n ng,ănhuăc u và ngu n
l c c aăng

iălaoăđ ng [17].

Nh ăv y, có th hi uăSNNănh ălƠănh ngăđápă ng v m t sinh h c và tâm lý
x y ra khi các yêu c u c a công vi c không phù h p v i kh n ng,ă nhuă c u và
ngu n l c c aăng
nghi p…)ăvƠăng
nhân. SNN nhăh

iălaoăđ ng. SNNăth

ngăliênăquanăđ n c t ch că(c ăquan,ăxíă

iălaoăđ ng, ch không ph i ch là v năđ riêngăt ,ămangătínhăcáă
ngăđ n c t ch c và b năthơnăng

iălaoăđ ng trên nhi u khía

c nh. Vi c ng phó v iăSNNăđòiăh i các gi i pháp c v phíaăc ăquan,ăđ năv và cá
nhơnăng

iălaoăđ ng.

1.1.2. Bi u hi n c a stress ngh nghi p
Có th nói, SNN bi u hi n nhi uăgócăđ , khía c nhăvƠăđaăd ng, ph c t p. Nhìn
chung,ăkhiăng iălaoăđ ng b stress trong công vi c,

h có nh ngăthayăđ i v m t th

ch t và tâm lý (nh n th c, xúc c m và hành vi) [9].
1.1.3. M c đ stress ngh nghi p
Vi c phân lo i m căđ SNNăc ngăd a trên cách phân lo i m căđ stress nói
chung. Th c t , có nhi u cách phân lo i khác nhau:
Theo H.Selye, stress có hai m căđ [6]:
- M căđ eustress: là m căđ stressăbìnhăth
4

ng, là ph n ng thích nghi bình


th

ng c aăc ăth ,ăđơyălƠăstressătíchăc c,ănóăhuyăđ ng kh n ngăc aăc ăth đ v

t

qua tác nhân gây stress và l y l i s cân b ng.
- M căđ dystress: là m căđ stress b nh lý, ph n ng thích nghi c aăc ăth
b th t b i,ăconăng

i không th v

tăquaăđ

c tác nhân gây stress và d năđ n tình

tr ng măđau,ăb nh t t…
Cách phân lo i c aăH.Selyeăđưăch ra m căđ có l i và có h iăchoăc ăth c a
stressănh ngăch aăch rõ nh ng d u hi u tâm sinh lý c a t ng m căđ stress nên tác
d ng d báoăđ phòng ng a còn h n ch .
ngăPh

ngăKi t phân chia m căđ stressănh ăsau:

- Stress m căđ th p: Là m căđ mà ch th có th c m nh nănh ăm t thách
th călƠmăt ngăthƠnhătích.
- Stress m că đ v a: Là m că đ phá v

ng x và có th d nă đ n nh ng

hƠnhăđ ng r p khuôn, l păđiăl p l i.
- Stress m căđ cao: là m căđ d năđ năng năch n ng x gây ra nh ng ph n
ng l ch l c, d b i r i, gi n d và tr mănh
Cách phân lo iă nƠyă đưă ch raă đ

c.

c d u hi u tâm lý c a m t s m că đ

stress.
1.1.4. Nguyên nhân gây ra stress ngh nghi p
Nh ăchúngătaăđưăbi t, stress trong ho tăđ ng NN n y sinh khi có s m t cân

b ng gi aăcácăđi u ki n, yêu c u c a công vi c v i kh n ngăđápă ng c aăng

i lao

đ ng. Có r t nhi u nguyên nhân gây ra SNN.
 Nhóm nguyên nhân xu t phát t đi u ki n, môi tr

ng làm vi c

 Nhóm các nguyên nhân xu t phát t vai trò, nhi m v công vi c
 Nhóm các nguyên nhân xu t phát t m i quan h gi a các cá nhân
 Nhóm các nguyên nhân xu t phát t s phát tri n ngh nghi p
 Nhóm nguyên nhân xu t phát t c c u t ch c
 Nhóm các nguyên nhân xu t phát t b n thân ng

i lao đ ng;

5

Thang Long University Library


Nh ăv y, nguyên nhân gây ra SNN có th b t ngu n t môiătr

ng,ăđi u ki n

làm vi c,ăc ăc u t ch c c aăc ăquan,ăđ năv , hay n y sinh t b n thân ng i lao
đ ng. Vi c tìm hi u nguyên nhân gây ra SNN giúp cho c cá nhân và t ch c tìm ra
đ c gi i pháp thích h păđ

ng phó: gi i quy t, phòng ng a ho c gi m b t nh ng m t

m i,ăc ngăth ngătrongăquáătrìnhălaoăđ ng.
1.1.5. nh h

ng c a stress ngh nghi p

Stress luôn hi n di n trong ho tăđ ng NN, nó nhăh
đ n b năthơnăng

iălaoăđ ng, mà còn nhăh

khía c nh: nhăh

ngăđ n cá nhân; nhăh

h

ng r t l n không ch

ngăđ năgiaăđìnhăvƠăxưăh i trên nhi u
ng tích c c; nhăh

ng tiêu c c; nh

ngăđ năgiaăđình,ăc ăquan,ăt ch c, xã h i
1.1.6.

ng phó v i stress ngh nghi p [1]

Theo Lazarus và Folkman (Stress, appraisal and coping, New York:
Springer), ngăphóălƠă“nh ng n l c không ng ngăthayăđ i v nh n th c và hành vi
c aăcáănhơnăđ gi i quy t các yêu c u c th , t n t i bên trong cá nhân và trong môi
tr

ng mà cá nhân nh năđ nh chúng có tính ch tăđeăd a, thách th c ho căv

t quá

ngu n l c c a h ”ă[17].
Vi c ng phó v iăSNNăđòiăh i các gi i pháp c v m t t ch c,ăc ăquan,ăđ nă
v và c ng

iălaoăđ ng.

i v i cá nhân [5].
Có r t nhi u cách th că khácă nhauă đ ng

iă laoă đ ng có th

ng phó v i

SNN.
i u quan tr ngătr

c h t là ph i phát hi n s m ngu n gây stress

n iălƠmă

vi c và các y u t liênăquan.ăTrongăđóăt đi u ch nh b n thân l i là bi n pháp vô

cùng quan tr ngă(Thayăđ i cách nhìn nh n v năđ c ngănh ătháiăđ c a b n thân,
ch p nh n th c t , t b ng lòng v iăgìămìnhăcó…).
NgoƠiăra,ăt ngăc
hi uăđ

ng nâng cao s c kh eăđ

ng phó v iăSNN.ă i uănƠyăgiúpăng
6

căxemănh ălƠăm t bi n pháp h u

iălaoăđ ng nâng cao s căđ kháng,


ch ngăđ v i b nh t t, duy trì s cân b ng v th l c và tinh th n, t o nên s b n
b , d o dai trong công vi c.
Trong công vi c,ăng

iălaoăđ ng c n t o ra m tămôiătr

ng làm vi c phù h p

và d ch uănh :ăTrangătríăl i phòng làm vi c, s p x p th i gian ngh ng iăh p lý;
T o m i quan h t t v iăđ ng nghi p và c p trên: Th ng th nătraoăđ i y ki n,ăt

ngă

tr ,ăgiúpăđ nhau cùng hoàn thành nhi m v chung.
i v iăc ăquan,ăt ch c [5]

Nh ăv y, v khía c nhănƠoăđó,ăSNNăgópăph năgiúpăng

iălaoăđ ng phát tri n

và hoàn thi n các ph m ch t, k n ngăngh nghi p, s n sàng thích ng v i nh ng
đòiăh i ngày càng cao c a công vi c trong m t xã h i hi năđ i.
Tuyănhiên,ăSNNăc ngăđemăđ n nh ng tác h i không nh đ i v i s c kh e th
ch t, tinh th n và hi u qu laoăđ ng. Vi c hi u bi t v v năđ này s r t h u ích cho
ng

iălaoăđ ngăđ gi đ

v iăstress,ăv

c s th ngăb ng v tinh th n, có thêm k n ngă ng phó

t qua nh ngăkhóăkh n,ăth thách trong ngh nghi păđ hoàn thành t t

nhi m v c a mình.
1.2.ă

căđi măngƠnhăngh ă

1.2.1.ăS ăl

c v ngh đi uăd

ng [4].

Trên th gi i có r t nhi uăđ nhăngh aăkhácănhauăv đi uăd

ng, và m iăđ nh

ngh aăchoăchúngătaăhi uărõăh năv ch căn ngăvƠănhi m v c a nh ng cán b công
tác trong ngành ngh này [4].
Theo Florent Nightingale: i u d
c a ng

ng là m t ngh thu t s d ng môi tr

ng

i b nh đ h tr s h i ph c c a h .ăFlorentăNightingaleăđưănh n m nh

đ n công vi c c aăng

iăđi uăd

ngănh ălƠă m t ngh thu t,ăđòiăh i s khéo léo,

tinh t , nh y c m…đ k t h p, hóa gi i, c i bi n và s d ng chính các y u t ,
nh ngătácăđ ng c aămôiătr

ngăxungăquanhăđ giúpăng

i b nh h i ph c m t cách

t nhiên.
Theo t đi n ti ng Vi tăđ nhăngh a:ăY tá là ng

i có trình đ trung c p tr

7

Thang Long University Library


xu ng và ch m sóc ng

i b nh theo y l nh c a bác s .

Vi tăNam,ăn mă1995,ăB Y t đưăđ i mã ng chăđƠoăt oăYătáăthƠnhă i u
d

ngăvƠăđ i tên H i Y tá ậ

Ph mă

i uăd

ng thành H iă i uăd

c M c, chúng ta c n có cái nhìn m i v đi uăd

đ v trí và vai trò c aăng

iăđi uăd

ng và ngh đi uăd

ngăn mă1997.ăTheoă

ng viênăđ ph năánhăđ y
ng trong s nghi păch mă

sóc s c kh e hi n nay [12].
Nh ăv y, t t c cácăđ nhăngh aătrênăđ u nh n m nh vai trò r t quan tr ng c a
ng

iăđi uăd

ngătrongăch măsócăvƠăb o v s c kh e nhân dân. Xã h i ngày càng

phát tri n, nhu c u ðý c ti p c n và s d ng d ch v y t ngƠyăcƠngăcao,ăỤòiăđ i s
ph năđ u không ng ng c a toàn ngành y t nói chung và ngh
n

Hi n nay
Ơoăt oăđi uăd

c ta, ngh đi uăd

ngăviênăđ

đ i h c. Nhi uătr

c t ngăb

DVănóiăriêng.ă

ngăviênăđưăcóănh ngăthayăđ i r t c ăb n.
c nâng lên t trung h căđ năđ i h c và sau

ngăđưăm chuyênăngƠnhăđi uăd

ngăđ đƠoăt o ra ngu n nhân

l c,ăđápă ng v iănh ăc uăch măsócăs c kh e ngày càng cao c a xã h i. Th c hành
đi uă d
tr

ngă đang có nh ng chuy n bi n m nh m thông qua vi c th c hi n ch

ngăch măsócăng

i b nh toàn di n.

1.2.2 M t s ph m ch tăđ cătr ngăc aăng
- Ng

iă Dăph iălƠăng

- Ng

iă Dă ph iă lƠă ng

iăđi uăd

ng [4].

i có tinh th n trách nhi m r t cao trong công vi c
i có ki n th c chuyên môn sâu, k n ngă ngh

nghi p thành th o, hi u bi t v cácăl nhăv c khác.
- Ng

iă Dăph iălƠăng

i có óc quan sát tinh t

- Ng

iă Dăph iălƠăng

iăcóăn ngăl c giao ti p t t

1.2.3. i u ki n lao đ ng đ c thù c a ng
-

it

i đi u d

ng ho t đ ng ngh nghi p c a ng

ng

i đi u d

ng

Nh ăchúngătaăđưăbi t, ngh y là m t trong nh ng ngh cao quý nh t c a xã
h i, thu c nhóm ngh cóăđ iăt ng quan h tr c ti pălƠăconăng
cáchălƠăđ iăt

i.ăConăng i v iăt ă

ng ho tăđ ng c a đi uăd ng viên có nh ngăđ căđi m [3]:
8


- Tr

c h t,ăđóălƠănh ng ng

i

m i l a tu i, m i t ng l p trong xã h i: t

emă béă s ă sinhă đ n các c già, c nam và n , h c sinh, công nhân, nông dân, trí
th c,ăng

i ngh h u...th m chí c nh ngăng

iăđangăb t

c quy n công dân. M i

ng i b nh khi y là m t cá th v i nh ngăđ căđi m riêng, khác bi t c v th ch t và
tâm lý, xã h i.

Vì v y, trong ho tă đ ng ngh nghi p,ă ng

iă đi uă d

ng ph i h t s c c n

tr ng, tránh ph m ph i sai sót dù là r t nh , b i nó có th gây nguy hi măđ n tính
m ng cho b nh nhân. Vì th ,ăng

iăđi uăd

ng ph i không ng ng h c h i nâng cao

trìnhăđ ,ăk ăn ngăngh nghi p, giao ti p ng x và rèn luy nănhơnăcáchăđ đápă ng
ngày càng t tă h nă v i yêu c u c a công vi c.ă i uă nƠyă c ngă t o ra m t áp l c
không nh cho ng

iăđi uăd

ng trong qu trình làm vi c.

- i u ki n lao đ ng c a ng
Laoăđ ng c aăng
viên làm vi c

iăđi uăd

i đi u d

ng [4].

ng là m t d ngălaoăđ ngăđ căthù,ăđi uăd

m iăchuyênăkhoaăcóăđ căđi m riêng v đi u ki nălaoăđ ng, song h

có chung nh ngăđ căđi m:ămôiătr

ng làm vi c; tính ch t công vi c.

Nhân viên y t nóiăchungăvƠăđ c bi tăđi uăd
r t cao, trách nhi m ông vi c l n, kh iăl
th

ng

ngăviênăcóăc

ngăđ làm vi c

ng công vi c nhi u, th i gian làm vi c

ng quá gi quyăđ nh.
Ng

i b nh khi vào vi năđ

căcácăbácăs ăkhámăvƠăkêăđ năđi u tr , th i gian

ti p xúc c aăcácăbácăs ăv i b nh nhân không nhi u. H u h t th i gian còn l iăđi u
d

ngăviênălƠăng

iăth

ng xuyên ti păxúc,ăch măsócăvƠăph c v ng

i b nh.

Công vi c h ng ngày c a h lƠ:ăđ m b o hô h p,ă nău ng, bài ti t, v năđ ng,
v sinh cá nhân, thay m c qu n áo, v n chuy n b nh nhân và th c hi n y l nh c a
bácăs ăv tiêm, truy n,ăđ tăsonde,ăthayăb ngăc t ch …ă
Th i gian ti p xúc nhi u v i b nhă nhơnă c ngă lƠă m t y u t nguyă c ă lơyă
nhi m b nh t t choă đi uă d

ngă viên,ă đ c bi t nh ngă ng

i làm

khoa truy n

nhi m, hô h pă…ăDoăđó,ăh ph i ch u hoàn toàn trách nhi m v vi c ra quy tăđ nh
9

Thang Long University Library


c aămìnhăvƠăđi uănƠyăđưăt o nên nh ng áp l c r t l năđ i v iăđi uăd
1.3. M t s nghiên c u v stress ngh nghi p

ng viên.

nhân viên y t [14], [17].

1.3.1. Nghiên c u trên th gi i
Trên th gi i,ăđ c bi t

cácăn

c phát tri năđưăcóănhi u công trình nghiên

c u v stress c a nhân viên y t trong th c hành ngh nghi p.
N mă2003,ă i u tra Y t Canada (CCHS), l y m u t t c các nhân viên y t
Canada. Trong s 41300ăng

i tham gia cu c kh oăsát,ăthìă67%ăcóăc ngăth ng t i

n iălƠmăvi c. 75% y tá nói r ngăc ngăth ng c a h là khá kh c nghi t và không th a
mãn v i cu c s ng. 54% nói r ng h đangăcóătrongăs c kh e x u/ nghèo [16].
65%ă đi uă d

ng

nh ngăđi u ki n làm vi c

Massachusetts tham gia m t cu c kh o sát, cho bi t:
b nh vi n hi n nay kh c nghi tăđ i v i h ; g n m t n a

Dă đangă côngă tácă t i các b nh vi n c a Massachusetts mu n b ngh , b i tình
tr ng thi u nhân l că Dăd năđ n công vi c c a h luôn luôn quá t i và làm vi c

trongămôiătr

ng không an toàn [17].

LýădoăchínhălƠmăchoă Dăđangăd n b ngh là do tình tr ng nhân l c ít, trong
khi kh iăl

ng công vi c quá nhi u (Colleagues in Caring, 2002).

Nghiên c u c aăBourbonaisătrênă1.870ăđi uăd

ng viên c a 6 b nh vi năđaă

khoa (t nh Quebec) cho th yă30,9%ă Dăcóăbi u hi n SNN [15].
Nh ă v y, qua nh ng công trình nghiên c u c a các tác gi trên th gi i,
chúngă taă đưă ph n nào hìnhă dungăđ
nhi u chi u v v năđ SNNăđi uăd

c b că tranhă đaă d ng,ă sinhăđ ng và ph c t p
ng viên.

Các k t qu nghiên c uăđưă gópăph n không nh trong vi c gi m thi u h u
qu do stress gây ra cho các bác s ,ă D,ă h lýă …ă trongă ho tă đ ng ngh nghi p.
Nhi u n

c trên th gi iăđưăcóănh ngăh

các nhân viên y t ,ătrongăđóăcóăh

ng d n v an toàn v sinhălaoăđ ng cho

ng d n ki m soát lây nhi m, các y u t nguyăc ă

đ i v i h nh ăti p xúc v i hóa ch t, phóng x , ki măsoátăstress…

10


1.3.2. Nghiên c u

Vi t Nam

Vi t Nam, stress ngh nghi p

nhân viên y t ngày càng là m t ch đ thu

hút s quan tâm, chú ý c a nhi u nhà nghiên c u.
Kh o sát s hài lòng v ngh nghi p
vi n và 4 Trung tâm Y t

987ănhơnăviênăđi uăd

ng t i 10 b nh

TP.HCM, tháng 8/2005 c a Tr n Trúc Linh cho k t

qu : 55,83% ý ki n cho là b áp l c tâm lý khi làm vi c; 62,11% cho r ng thu nh p
khôngăt

ngăx ng v i công vi c và trách nhi m c aăng

iă Dăhi n nay [7].

K t qu nghiên c uă378ă DăđangălƠmăvi c t i b nh vi năđaăkhoaăTrungă

ngă

C năTh ,ăB nh vi năđaă khoaă TPăC năTh ,ăB nh vi năđaăkhoaăChơuăThƠnh- H u
Giangă(n mă2008)ăc a Lê Thành Tài, Tr n Ng c Xuân cho th y: T l SNN trong
nhóm nghiên c u khá cao v i 45,2%, h u h t
Có th nói, v năđ stress
riêngăc ngăđưăđ

m c trung bình 42,8% [13].

nhân viên y t nóiăchungăvƠăđi uăd

c các tác gi trongăn

c quan tâm nghiên c u

ng viên nói

nhi u khía c nh

khác nhau.
Tuy nhiên, c n thi t ph i có nh ng nghiên c u ti n hành trên nhi uăđ iăt
đi uăd

ng

nh ngăl nhăv c chuyên ngànhăđ th yăđ

đ c ngăth ng v tinh th n, tâm lý

ng

c m t cách toàn di n m c

các cán b y t ,ătrênăc ăs đó,ăđ ra nh ng gi i

pháp và có chính sách phù h p góp ph n b o v , duy trì và nâng cao s c kh e cho
đi uăd

ngăviênăđ c bi tătrongăl nhăv căch măsócăs c kh e tr em.

11

Thang Long University Library


Ch
IăT
iăt

2.1.
-

NGăVÀăPH

ngă2
NGăPHÁPăNGHIểNăC U

ngănghiênăc u

i uăd

ng viên: nh ngăng

iăđ

c h c chuyên môn v đi uăd

ng

t t

c cácătrìnhăđ s ăc p, trung c p,ăcaoăđ ng,ăđ i h căvƠăsauăđ i h c hi năđangălƠmă
công tác đi uăd

ng t i b nh vi năNhiăTrungă

ng.

+ Cácă DVăđangătr c ti p làm nhi m v ch măsóc,ăti păđónăb nh nhân t i
b nh vi n trong kho ng th i gian nghiên c u và có th i gian th c hi n công tác
đi uăd

ng t i b nh vi n t i thi u là 6 tháng.
+

ng ý tham gia nghiên c u trên tinh th n t nguy n sauăkhiăđưăđ

c nhóm

nghiên c u thông báo c th m căđíchăvƠăn i dung nghiên c u.
2.2. Th iăgian vƠăđ aăđi mănghiênăc u nghiênăc u
- Th i gian nghiên c u: 06 tháng; t tháng 3 đ n tháng 9 n mă2015.
-

aăđi m nghiên c u: b nh vi năNhiăTrungă

2.3.ăPh

ngă

ngăphápănghiênăc u

- Nghiên c u mô t c t ngang có phân tích, nghiên c uăđ nhăl

ng

- ánhăgiáăk t qu áp d ng 03 nhóm gi i pháp can thi p th nghi mătr

c và

sau khi ti n hành can thi p 6 tháng..
2.4.ăC ăm uăvƠăch năm u
Ch n m u theo công th c:

n

Z(21 / 2) p(1  p) * N
d 2 ( N  1)  Z(21 / 2) p(1  p)

Trongăđó:ă
Hi n b nh vi năcóă750ă DV.ăTuyănhiênăcóă250ăđ iăt

ngăkhôngăđ tiêu

chu n tham gia nghiên c u do: không tr c ti pă thamă giaă côngă tácă ch mă sócă
b nh nhi t i b nh vi n, là k thu tă viên,ă doă đi h c, t ch i tham gia ph ng
v n…ăDoăv y, qu n th nghiên c uăNă=ă500ă DV.
12


p = 0,3037 là t l

DVăb stress m căđ cao theo nghiên c u c a tác gi

M nh Hùng và c ng s
Z = 1,96 ( =ă0,05,ăđ tin c y 95%, thu t b ng Z)
d = 0,05 là sai s tuy tăđ i
Thay các giá tr trên vào công th cătaăđ

cănă=ă198ă DV.

2.5. Cácăbi năs ănghiênăc u
TT

N i dung
nghiên c u

Tên bi n

Ch s

- Tu i
- Gi i
- Thâm niên công tác.
- B ng c p
- Ch c v
- Tr căđêm
- năv công tác

- T l % DV theo nhóm tu i.
- T l % DV theo gi i.
- T l % DV theo nhóm thâm
niên công tác.
- T l % DV phân theo b ng c p
chuyên môn.
- T l % DV phân theo ch c v .
- T l % DV theo nhóm s bu i
tr c trong m t tháng.
- T l % DV theo khoa phòng
- T l % DV b SNN các t n
su t khác nhau.
- T l % DV b SNN theo các
m căđ .
- T l % DV nh n th y các bi u

hi n v th ch t khi b SNN
- T l % DV nh n th y các bi u
hi n v nh n th c, c m xúc khi b
SNN.
- T l % DV nh n th y các bi u
hi n hi n v hành vi khi b SNN.
- T l % DV nh n ra nh ng nh
h ng c aăSNNăđ i v i b n thân.

1

Thông tin
chung v đ i
t ng nghiên
c u

2

Th c tr ng
- T n su t b SNN
SNN NV D - M căđ SNN
- Bi u hi n v m t
th ch t khi b SNN
- Bi u hi n v m t
nh n th c, c m xúc
khi b SNN
- Bi u hi n v m t
hành vi khi b SNN
- nhăh ng c a
SNNăđ i v i DV

13

Thang Long University Library


TT
3

N i dung
nghiên c u

Tên bi n

Ch s

Mô t m căđ
th c hi n các
bi n pháp
gi m và phòng
ng a SNN c a
DV.

- M căđ th c hi n
các bi n pháp gi m
SNN c a DV
- M căđ th c hi n
các bi n pháp phòng
ng a SNN c a DV

- T l %ă DV th c hi n bi n pháp
gi m SNN m căđ khác nhau.
- T l % DV th c hi n các bi n
pháp phòng ng a SNN các m c
đ khác nhau.

2.6. Ph
* Ph

ngăpháp,ăcôngăc ăvƠăquiătrìnhăthuăth păthôngătin
ngăphápăthu th p thông tin:ă i u tra b ng b câu h i t đi n

* Công c thu th p thông tin:
- Thang đo đánh giá stress ngh nghi p:ă ơyălƠălƠăthangăđoădùngăđ kh o sát
m căđ SNNăđưăđ

c

ngăPh

ngăKi t d ch và gi i thi u trong cu năsáchă“Stressă

và s c kh e”.ă Thangă đoănƠyă c ngăđ
SNN

c các nhà nghiên c u s d ngăđ tìm hi u

các nhi u ngành ngh khác nhau
Thangăđoăt đánhăgiáăSNNăg mă57ăcơu,ăchiaălƠmă3ăthangăđoăthƠnhăph n:
•ăCơuă1ăđ n 26: Các v năđ trong m i quan h gi a cá nhân trong ho t đ ng

ngh nghi p.
•ăCơuă27ăđ nă48:ăCácăđi u ki n s c kh eăđápă ng v i yêu c u c a NN.
•ăCơu 49ăđ n 57: H ngăthúăđ i v i ngh và nh ng h qu doăNNăđ aăl i.
T
ph

ngă ng m iăcơuăcóă5ăph

ngăánăl a ch n,ăng

i tr l i c n ch n ra m t

ngăánăphùăh p nh t v i mình.
i m s cácăph

ngăánăl a ch năđ

cătínhănh ăsau:

Không h x yăra:ă1ăđi măăăăăăăăăăăăăăăăăăăăăăTh
Hi m khi x yăra:ă2ăđi m

ng xuyên x yăra:ă4ăđi m

H u h t th iăgianăđ u x yăra:ă5ăđi m

ôi khi x yăra:ă3ăđi m

14

Tính t ngăđi m t ngăthangăđoăthƠnhăph n và t ngăđi m c a c 3ăthangăđo.ă
Sauăđóăđ i chi u v i b ng phân lo iăđ xácăđ nh m căđ SNN.
Không
M căđ stress
m c
Thangăđo

i u ki n s c kh e
H ng thú, h qu do
NN
T ngăđi m
c thangăđo
-

nhăh

c m,ăhƠnhăviăđ

M căđ
Trung bình

27-50ăđi m

51 ậ 61ăđi m

23- 47ăđi m

48 ậ 57ăđi m

9ăđi m

10-17ăđi m

18 ậ 22ăđi m

57
đi m

58- 116
đi m

117 ậ 142
đi m

26 câu

Quan h cá nhân

* nh h

M căđ
th p

22ăđi m

62ăđi m
tr lên
58ăđi m

tr lên
23ăđi m
tr lên
143ăđi m
tr lên

ng c a stress ngh nghi p đ n m t s y u t
ng stress ngh nghi păđ n các bi u hi n th ch t, nh n th c, xúc
c xây d ngătrênăc ăs nghiên c u c a Levi, L.

M căđ stress b nhălýătheoăH.Selye,ăđ

căl

lý t i khoa Tâm b nh, b nh vi năNhiăTrungă

ng giá b i các chuyên gia tâm

ng,ăg m 2 m căđ nh ăsau:

- M căđ eustress: là m căđ stressăbìnhăth
th

M căđ cao

ng, là ph n ng thích nghi bình

ng c aăc ăth ,ăđơyălƠăstressătíchăc c,ănóăhuyăđ ng kh n ngăc aăc ăth đ v

t

qua tác nhân gây stress và l y l i s cân b ng.
- M căđ dystress: là m căđ stress b nh lý, ph n ng thích nghi c aăc ăth
b th t b i,ăconăng

i không th v

tăquaăđ

c tác nhân gây stress và d năđ n tình

tr ng măđau,ăb nh t t…
- Qui trình thu th p s li u:
+ Xây d ng b câu h iăđi u tra d a trên các bi n s nghiên c u. In n b câu
h iăvƠăthangăđoăt đánhăgiáăSNN.ă
+ăSauăđóăliênăh tr

c v i nh ngăng

i tham gia h tr đ traoăđ i k ho ch

thu th p s li u cho nghiên c u và thông báo v iăđ iăt

ngătr

c khi đi u tra.

15

Thang Long University Library

+ă Tr

că khiă đi n vào b câu h i và tr c nhi mă SNN,ă đ iă t

ngă đ

c gi i

thích rõ m căđích,ăýăngh aăc a nghiên c u, xin ý ki năđ ng ý tham gia nghiên c u
vƠăh

ng d n tr l i câu h i.
+ Nghiên c u viên s soát l i phi uăsauăkhiăđ iăt

ng nghiên c u hoàn thành

xongăđ đ m b o không b b sót câu tr l i.
2.7. X ălỦăs ăli u
- Làm s ch s li uătr

c khi nh p

- Nh p và x lý s li u b ng ph n m m SPSS 16.0
2.8.ăM tăs ăsaiăs ăvƠăcáchăkh ngăch ăsaiăs
- Trong nghiên c u này m t s sai s có th g p là:
+ Sai s do DV b tr ngăkhôngăđi n/ch aăhi u rõ câu h i.
+ Sai s trong quá trình nh p s li u.
- Cách kh c ph c sai s :

+ăH

ng d n k cách tr t ng câu h i cho các DV tr

c khi h t đi n vào

b phi u.
+ Ki m tra b phi u mà DV đưătr l i ngay sau khi h hoƠnăthƠnhăxongăđ đ m
b o các thông tin thu th păđ căđ yăđ vƠăđúngăm c tiêu nghiên c u.
+ Gi i thích k câu h i mà DV ch aăhi u rõ trong khi đi n phi u.
+ Ki m tra k các file s li uătr

căkhiăphơnătíchăđ phát hi n nh ng l i sai

trong quá trình nh p và kh c ph căsaiăsótăđó.
2.9.ăKhíaăc nhăđ oăđ cătrongănghiênăc u
- Tr

c khi ti n hành nghiên c u,ăđ iăt

ngăđ

c gi i thích rõ n i dung, m c

đích,ăýăngh a c a vi c tham gia nghiên c u.
- Nghiên c u ch ti n hành v i nh ng
đ m b o gi bí m t v i các thông tin thu th păđ

DV đ ng ý tham gia nghiên c u và
c.

- K t qu nghiên c u, các ý ki năđ xu tăđ

c s d ng vào m căđíchănơngă

cao s c kh e, góp ph n phòng ng a và gi mă c ngă th ng trong ho tă đ ng ngh
nghi p cho các đi uăd

ng viên.
16


Ch

ngă3

K T QU NGHIÊN C U
3.1.

Th c tr ng SNN

DVăt i b nh vi năNhiătrungă

B ng 1. Thông tin v đ iăt
Phân lo i

căđi m

Tu i
Gi i

Hôn nhân
Có nhà

Trìnhăđ

Thâm niên
công tác
Thu nh p
aăs đi uăd

<25 tu i
25-35 tu i
35-45 tu i
45-59 tu i
Nam
N
Ch aăk t hôn
angăcóăv , ch ng
Ly d
Có
Không
Trung c p
Caoăđ ng
ih c
Th c s
D iă5ăn m
5-10ăn m
10-20ăn m
>20ăn m

D i 4 tri u
Trên 4 tri u
ngăviênăd

ng

ng nghiên c u
S l ng
(n = 198)
72
106
14
6
30
168
75
120
3
61
137
124
30
39
5
104
73
14
7
49
149

i 30 tu i v i g nă90%,ăđi uăd

v i g n 85%, h nă60%ălƠăđưăcóăv , ch ng, t l không có nhà
chi m 1/3 s đi uăd

ng,ăđaăs đi uăd

T l
(%)
36,36
53,54
7,07
3,03
15,15
84,85
37,88
60,61
1,52
30,81
69,19
62,63
15,15
19,70
2,53
52,53
36,87
7,07
3,54
24,75

75,25
ng viên là n gi i
ph iăđiăthuê,ă nh

ngălƠătrìnhăđ trung c p v iăh nă60%,ăh nă

17

Thang Long University Library


1 n a s đi uăd
nh păd

ngăcóăthơmăniênăcôngătácăd

i 4 tri u chi m ¼ s đi uăd

iă5ăn m,ăđi uăd

ng có m c thu

ng.

Bi uăđ 3.1. T l m căđ tress ngh nghi p
K t qu nghiên c u cho th y 26,77% s tr

đi uăd

ng viên

ng h p SNN m căđ cao, g n

32,32% SNN m căđ trungăbình,ăh nă40%ăSNNăm căđ th p.

Bi uăđ 3.2. T l stress b nh lý
T l SNN b nh lý

đi uă d

đi uăd

ng viên

ng viên là 2,53% t ng s đi uă d

b nh vi n t nguy n tham gia nghiên c u

18

ng t i