Hạ huyết áp tư thế ở bệnh nhân đái tháo đường typ 2 đến khám và điều trị tại khoa điều trị ban ngày bệnh viện nội tiết tư năm 2015

GIÁO D CăVÀă ÀOăT O

B
TR

NGă

I H CăTH NGăLONG

KHOA KHOA H C S C KH E
B

MỌNă I UăD

NG

***********

V ăNG C CHÂM
Mã sinh viên: B00346

H HUY TăÁPăT ăTH

B NHăNHỂNă ÁIăTHÁOă

NG TYP 2

NăKHÁMăVÀă I U TR T IăKHOAă I U TR BAN NGÀY
B NH VI N N I TI TăTRUNGă

TÀI T T NGHI P C

NG

NG N Mă2015

NHÂN H V A LÀM V A H C

IăHDKH:ăThs.ă DăNguy năLêăH

HÀ N I - N Mă2015

ng


L IC M N

M

đ u lu n v n c a mình tôi xin bày t lòng bi t n t i:

Ban Giám hi u, Khoa Khoa h c s c kh e, B môn

i ud

ng tr

ng

i

h c Th ng Long đã t o m i đi u ki n thu n l i cho tôi trong su t quá trình h c t p.
Ban Giám đ c B nh vi n N i ti t, t p th khoa
N i Ti t Trung

ng đã t o đi u ki n cho tôi đ

i u tr Ban ngày B nh vi n

c ti n hành nghiên c u và giúp đ

tôi r t nhi u trong quá trình h c t p.
Tôi xin trân tr ng bày t lòng bi t n sâu s c t i Th c s
Nguy n Lê H

ng – ng

i th y đã t n tình h

i u d

ng

ng d n cho tôi trong su t quá trình

nghiên c u và hoàn thành khóa lu n .
Tôi xin chân thành c m n t i các b n đ ng nghi p nh ng ng

i đã giúp đ

và đóng góp nh ng ý ki n quý báu cho tôi đ tôi hoàn thành khóa lu n này.

Cu i cùng tôi xin dành t t c tình c m yêu quý và bi t n t i nh ng ng

i

thân trong gia đình, b n bè đã chia s nh ng khó kh n, đ ng viên và giúp đ tôi đ
có k t qu ngày hôm nay.
Tôi vô cùng bi t n và trân tr ng nh ng s giúp đ quý báu này.
Hà N i, tháng 10 n m 2015

V Ng c Châm

Thang Long University Library


THU T NG

VI T T T

ADA

: Hi p h i ái tháo đ

BN

: B nh nhơn

BMI

: Ch s kh i c th

BV

: B nh vi n

T

: ái tháo đ

H

:

ng Hoa k

ng

ng huy t

HbA1C

: Hemoglobin A1c

HA

: Huy t áp

THA

: T ng huy t áp

HHATT

: H huy t áp t th

HATT

: Huy t áp tơm thu

HATTr

: Huy t áp tơm tr

HDL - C

: (High density lipoprotein cholesterol)

ng

Cholesterol c a lipoprotein t tr ng cao
LDL ậC

: (Low density lipoprotein cholesterol)
Cholesterol c a lipoprotein t tr ng th p

WHO

: T ch c Y t th gi i


M CL C

TV N
Ch

.............................................................................................................1

ng 1. T NG QUAN ...........................................................................................2

1. B nh đái tháo đ
1.1.

ng týp 2 ...................................................................................2

nh ngh a b nh T ..................................................................................2

1.2. D ch t b nh T ........................................................................................2
1.3. Ch n đoán b nh T ..................................................................................2
1.4. Phân lo i b nh T ....................................................................................3
1.5. Bi n ch ng b nh T týp 2 ........................................................................3
2. H huy t áp t th
2.1.

b nh nhơn T týp 2 .........................................................4

nh ngh a h huy t áp t th ......................................................................4

2.2. D ch t h huy t áp t th

b nh nhơn T týp 2 .....................................4

2.3. Nguyên nhân h huy t áp t th

BN T týp 2 ......................................4

2.4. Sinh lý b nh h huy t áp t th

BN T týp 2 .......................................5

2.5. Tri u ch ng h huy t áp t th

BN T týp 2 ........................................6

2.6.

i u tr h huy t áp t th ............................................................................6

2.7. Các nghiên c u trong vƠ ngoƠi n
Ch

ng 2.
2.1.

IT
it

NG VÀ PH

c ...........................................................7

NG PHÁP ......................................................10

ng nghiên c u .................................................................................10

2.1.1. Tiêu chu n l a ch n .............................................................................10
2.1.2. Tiêu chu n lo i tr : ..............................................................................10
2.2. Th i gian vƠ đ a đi m: ....................................................................................10
2.3. Ph

ng pháp nghiên c u ................................................................................10

2.3.1. Thi t k nghiên c u ..................................................................................10
2.3.2. C m u và cách ch n m u: ......................................................................10
2.4. Ph

ng pháp thu th p .....................................................................................11

2.5. Các tiêu chu n s d ng trong nghiên c u: .....................................................12
2.6. X lý s li u ...................................................................................................14
2.7. S đ nghiên c u ...........................................................................................14
2.8. V n đ đ o đ c trong nghiên c u: ..................................................................15

Thang Long University Library


Ch

ng 3. K T QU ...............................................................................................16

3.1.

c đi m chung c a nhóm nghiên c u...........................................................16

3.2. T l h huy t áp t th

b nh nhơn T týp 2 ............................................18

3.3. M i liên quan gi a h huy t áp t th v i m t s ch s
CH

b nh nhơn T týp 2 ..19

NG 4: BÀN LU N ........................................................................................23

4.1.

c đi m chung c a đ i t

4.2. T l h áp t th

ng nghiên c u ....................................................23

b nh nhơn T týp 2 ...................................................23

4.3. M i liên quan gi a m t s đ c đi m trên bênh nhơn T typ2 v i h huy t
áp t th .................................................................................................................24
Ch

ng 5. K T LU N .............................................................................................27

KI N NGH ..............................................................................................................28
TÀI LI U THAM KH O

DANH M C B NG

B ng 2.1. Phân lo i BMI ...........................................................................................12
B ng 2. 2: Phơn đ t ng huy t áp theo ESH/ESC. ....................................................13
B ng 3.1. Các tri u ch ng lâm sàng và c n lâm sàng c a nhóm nghiên c u. ..........17
B ng 3.2. S BN T týp 2 có h áp t th

các th i đi m ...................................18

B ng 3.3. M i liên quan gi a tu i và HHATT .........................................................19
B ng 3.4. M i liên quan gi a gi i tính v i HHATT ................................................19
B ng 3.5. M i liên quan gi a th i gian phát hi n b nh v i HHATT .......................19
B ng 3.6. M i liên quan gi a ch s kh i c th v i HHATT..................................20
B ng 3.7. M i liên quan gi a tình tr ng THA và HHATT .......................................20
B ng 3.8. M i liên quan gi a m c đ ki m soát glucose máu v i HHATT ............21
B ng 3.9. M i t

ng quan gi a các ch s lipid máu v i hi u huy t áp t th .......22

Thang Long University Library


DANH M C BI Uă

Bi u đ 3.1. Phân b gi i tính c a nhóm nghiên c u ...............................................16
Bi u đ 3.2. Phân b nhóm tu i

b nh nhơn T týp 2. ........................................16

Bi u đ 3.3. T l h huy t áp t th

b nh nhơn T týp 2. .................................18

Bi u đ 3.4. M i t

ng quan gi a hi u HA t th vƠ hi u m ch t th . ..................21

Bi u đ 3.5. M i t

ng quan gi a hi u huy t áp t th v i ch sô LDL-C ..............22


T V Nă
ái tháo đ
ng

ng ( T ) lƠ b nh n i ti t chuy n hóa nay đ

c coi lƠ “k gi t

i th m l ng” vì t c đ phát tri n nhanh vƠ t ng t l t vong do nh ng bi n

ch ng nguy hi m c a b nh gơy ra[2]. Theo Hi p h i
T

týp 2 đang gia t ng

T

qu c t (IDF), s l

ng

ng

i m c b nh

m i qu c gia, trong đó có 80% s

ng

i m c b nh s ng trong các qu c gia có thu nh p th p và trung bình[18].N m

1990, trong báo cáo c a Framingham đư ghi nh n b nh nhơn
tim m ch nhi u h n ng

i không

T

T

có các b nh lý

2- 4 l n, kho ng 80% nguyên nhân t vong

BN T có liên quan đ n bi n ch ng tim m ch [3].
H huy t áp t th (HHATT) lƠ m t trong các bi u hi n c a bi n ch ngth n

kinh t đ ng tim m ch

T

b nh nhân

týp 2.

ơy lƠ nguyên nhơn th

ng g p

c a ng t, d b sót ch n đoán vƠ có th góp ph n gơy ra tƠn t t vƠ th m chí t vong
vì các nguy c ti m tƠng c a t n th

ng. Ngay c khi không bi u hi n tri u ch ng,

HHATT c ng lƠ m t y u t nguy c đ c l p c a đ t qu , bi n c tim m ch, b nh
th n m n tính và c t vong chung, nh t là

ng

i trung niên ho c cao tu i[17],

[19]. Vi c xác đ nh k p th i và x trí HHATT h p lý là r t quan tr ng, đòi h i công
tác ch m sóc t n tình th

ng xuyên c a cán b y t , đ c bi t lƠ đi u d

ngày.Trong khi đó, t i B nh vi n N i Ti t Trung

cáo v HHATT
ápăt ăth

BN

T

ng ch a có đi u d

ng hàng

ng nào báo

týp 2. B i v y, chúng tôi ti n hƠnh đ tƠi: “ H huy t

b nhănhơnăđáiătháoăđ

ng týp 2ăđ n khám vƠăđi u tr t iăkhoaă i u

tr ban ngày B nh vi n N i ti tăTrungă

ng” v i hai m c tiêu:

1. Xác đ nh t l h huy t áp t th
khám và đi u tr t i khoa

b nh nhân đái tháo đ

ng týp 2 đ n

i u tr Ban ngày B nh vi n N i ti t Trung

ng.
2. Mô t m t s y u t liên quan đ n h huy t áp t th trên nh ng b nh
nhân đ n khám và đi u tr .

1

Thang Long University Library


Ch
B nhăđáiătháoăđ

1.

ngă1.ăT NG QUAN

ng týp 2

nhăngh aăb nhă T

1.1.

Theo Hi p H i đái tháo đ

ng Hoa K (ADA) n m 2010, đái tháo đ

ng

( T ) là m t b nh r i lo n chuy n hóa do nhi u nguyên nhơn, đ c tr ng b i tình
tr ng t ng glucose máu m n tính và r i lo n chuy n hóa glucid, lipid và protid do
h u qu c a vi c thi u h t ti t insulin, ho t đ ng insulin ho c c hai. Tình tr ng
t ng glucose máu v lâu dài s gây ra nhi u r i lo n c u trúc, ch c n ng, suy m n
tính

các c quan khác nhau đ c bi t là m t, th n, th n kinh, tim và các m ch máu

1.2.

D ch t b nhă T
Trên th gi i, m c dù c 2 týp

T

týp 2 trong t

s ng l
ng

T

đ u t ng, nh ng

c tính t l b nh

ng lai s gia t ng nhanh h n do t ng t l ng

i béo phì và l i

i v n đ ng.Theo s li u c p nh t m i nh t c a IDF, n m 2013 có 382 tri u

i m c b nh T , d ki n đ n n m 2030 con s này s lên 592 tri u ng

l

ng ng

s

ng

i m c b nh

T

týp 2 đang gia t ng

i. S

m i qu c gia. Trong đó có 80%

i m c b nh s ng trong các qu c gia có thu nh p th p và trung

bình[18]. Trong khi b nh T týp 2 đ t ra m t gánh n ng kinh t r t l n cho t t c
các qu c gia thì các n

c đang phát tri n ph i ch u gánh n ng cao nh t k t i h n

80%[23]. T i Vi t Nam, t l ng

i m c b nh

Theo k t qu đi u tra n m 2012, t l

T

T

đang gia t ng nhanh chóng.

trên toƠn qu c là 5,7% dân s . So sánh

gi a s li u th ng kê c a n m 2002 vƠ n m 2012 thì t l m c
t i 211%.
đ

áng chú ý lƠ trên 60% s ng

c phát hi n, khi đ

i m c b nh

T

n

c ta t ng

T trong c ng đ ng không

c phát hi n thì đư có nhi u bi n ch ng nguy hi m nh : bi n

ch ng tim m ch, th n kinh, suy th n, mù lòa, bi n ch ng bƠn chơn T [3].
1.3.

Ch năđoánăb nhă T
Theo tiêu chu n ch n đoán b nh

T

áp d ng t n m 1999 [11], b nh T đ
-

đ

c ch n đoán khi:

Có các tri u ch ng lâm sàng c a b nh

T , n ng đ glucose máu t i th i đi m

b t k ≥ 11,1 mmol/l (200 mg/dl).
-

c WHO công nh n n m 1998 vƠ

Glucose máu lúc đói ≥ 7,0 mmol/l (126 mg/dl).

2

-

Glucose máu gi th 2 ≥ 11,1 mmol/l sau lƠm nghi m pháp dung n p glucose
(NPDNG) đ

ng u ng.

L u ý: N u b nh nhân không có tri u ch ng c a t ng glucose máu, c n ph i
th l i glucose máu l n 2 đ xác đ nh ch n đoán.
Phân lo i b nhă T

1.4.

Theo Hi p H i T Hoa K (ADA) n m 2010 [13], T đ c phân lo i nh sau:
T týp 1

1.4.1.

T bào beta b phá h y, th

ng đ a đ n thi u insulin tuy t đ i

T týp 2

1.4.2.

Tình tr ng kháng insulin chi m u th v i thi u insulin t
khuy t ti t insulin. B nh

là b nh

T

T

ng đ i và khi m

týp 2 chi m 90 ậ 95 % s b nh nhơn

không ph thu c insulin, xu t hi n

ng

T , còn g i

i l n, không c n ph i đi u

tr b ng insulin ngay t đ u.
1.4.3.

T týp đ c bi t khác
- Gi m ch c n ng t bào beta do khi m khuy t gen
- Gi m ho t tính insulin do khi m khuy t gen
- B nh lý t y ngo i ti t
- B nh n i ti t
- T ng glucose máu do hóa ch t: Corticoid; hormone tuy n giáp…
- Nhi m virus: nhi m Rubella b m sinh; cytomegano virus...
- Các th qua trung gian mi n d ch

1.4.4.

T thai k
T thai k lƠ khi T đ

tr

ng h p có T đư có tr

c phát hi n l n đ u trong lúc có thai, không lo i tr

c khi có thai nh ng ch a đ

c ch n đoán.

1.5. Bi n ch ng b nhă T týp 2
1.5.1. Bi n ch ng m ch máu:
- Bi n ch ng m ch máu l n:
+ B nh m ch vƠnh tim gơy nh i máu c tim.
+ B nh m ch máu nưo gơy đ t qu .
+ B nh m ch máu ngo i vi, hay g p nh t lƠ b nh m ch máu chi d

i gơy

ho i t d n đ n c t c t chi.

3

Thang Long University Library

- Bi n ch ng m ch máu nh :
+ B nh lý võng m c.
+ B nh lý vi m ch c u th n.
1.5.2. B nh lý th n kinh:
- T n th

ng th n kinh ngo i biên.

- T n th

ng th n kinh s não.

- T n th

ng th n kinh t đ ng.

2. H huy tăápăt ăth
2.1.

b nhănhơnă T týp 2

nhăngh a h huy tăápăt ăth
Theo Hi p H i Th n Kinh T Ch Hoa K (American Autonomic Society)

vƠ Vi n Th n Kinh Hoa K (American Academy of Neurology), h huy t áp t th
lƠ tình tr ng lơm sƠng v i huy t áp tơm thu gi m ít nh t 20 mmHg vƠ/ho c huy t áp
tơm tr

ng gi m ít nh t 10 mmHg khi đ ng trong vòng 3 phút so v i huy t áp khi

ng i ho c n m ng a[20].
2.2. D ch t h huy tăápăt ăth
ng

T l g p HHATT
l nl

b nhănhơnă T ătýpă2
i đái tháo đ

ng týp 1 và týp 2 trong c ng đ ng

BN

dao đ ng t 8,2-43% tùy giai đo n

t là 8,4 và 7,4% [5] t l này

phát hi n đái tháo đ

T

ng [6].

2.3. Nguyên nhân h huy t ápăt ăth

BNă T ătýpă2

M t s nguyên nhân gây h huy t áp th đ ng c a bao g m:

2.3.1. Thu c
-

Thu c ch ng tr m c m ba vòng

-

Thu c ch n 1-giao c m

-

Thu c ch a Parkinson

-

Thu c h huy t áp

2.3.2. Nguyên nhân do th n kinh nh
-

B nh lý th n kinh t đ ng tiên phát.

-

R i lo n th n kinh t đ ng đ n thu n.

-

Teo đa h th ng c a h th n kinh trung

-

B nh Parkinson,Sa sút trí tu th Lewy.

-

B nh lý th n kinh t đ ng th phát.

-

ái tháo đ

ng (týp 1 và týp 2).

4

ng.


2.3.3. Nguyên nhân không do th n kinh nh
-

Suy y u tr

l i t nh m ch: nh

R i lo n kh n ng co m ch qua

1-giao c m, gi m kh n ng giưn c a tim vƠ t nh m ch.
-

Gi m th tích tu n hoƠn: Gi m nh n th c khát vƠ gi m kh n ng gi
mu i vƠ n

c.

-

Do nguyên nhân tim m ch nh nh i máu c tim, suy tim

-

Do nguyên nhân n i ti t nh suy th

2.4. Sinh lý b nh h huy tăápăt ăth
Khi m t ng

huy t.

ng th n, gi m ti t aldosterone.

BNă T ătýpă2

i chuy n t t th n m t i t th đ ng thì có kho ng 300-800

ml máu chuy n xu ng chi d

i. C ch b o toƠn huy t áp khi thay đ i v trí lƠ khá

ph c t p v i s tham gia c a nhi u c quan nh y c m nh tim, m ch máu, th n

kinh, c . H th ng th n kinh t đ ng đóng m t vai trò quan tr ng trong vi c duy trì
huy t áp khi m t ng

i thay đ i v trí. H th ng th n kinh giao c m đi u ch nh nh p

đi u co th t trong đ ng m ch, t nh m ch, vƠ tim. Các th th Baro n m ch y u
trong các đ ng m ch c nh vƠ đ ng m ch ch r t nh y v i nh ng thay đ i c a huy t
áp. Khi các th th Baro c m nh n s s t gi m nh áp l c s lƠm gia t ng áp l c
trong dòng ch y. Khi đó đ ng m ch co đ t ng s c đ kháng ngo i vi, huy t áp,
nh p tim vƠ t ng co bóp tim. T t c nh ng ph n ng nƠy lƠ nh m m c đích duy trì
huy t áp vƠ cơn b ng d ch th . M t vƠi c ch sinh lý khác có th tham gia nh các
th th gi m áp

tim, ph i, h th ng renin-angiotensin-aldosterone, vasopressin và

h th ng c a norepinephrine. Khi các c ch nƠy b r i lo n ho c n u b nh nhơn có
gi m th tích tu n hoƠn thì h huy t áp th đ ng có th x y ra.
t t huy t áp th đ ng, l

nh ng ng

i có

ng máu tr v t nh m ch quá m c cho phép d n đ n gây

gi m huy t áp vƠ đe d a thi u máu c c b nưo [15].
Nói chung, t t c các b ph n c a h th ng tim m ch vƠ th n kinh ph i lƠm
vi c cùng nhau. N u thi u s l
ch , gi m kh n ng l

ng n i m ch, suy gi m c a h th ng th n kinh t

ng máu tr l i c a t nh m ch, ho c tim không có kh n ng

đ p nhanh vƠ m nh h n thì h huy t áp t th có th x y ra [15].

5

Thang Long University Library


2.5. Tri u ch ng h huy tăápăt ăth

BNă T ătýpă2

Tình tr ng nƠy có th có ho c không có tri u ch ng đi kèm. Các tri u ch ng
nh hoa m t, nhìn m , chóng m t, lú l n… x y ra vƠi giơy đ n vƠi phút khi đ ng vƠ
bi n m t khi n m. M t s b nh nhơn có th té ngư, ng t ho c đ ng kinh toƠn th .
i u tr h huy tăápăt ăth

2.6.

H huy t áp c p tính t th th
b n.

ng gi i quy t và đi u tr các nguyên nhơn c

b nh nhân h huy t áp th đ ng mưn tính, ph

ng pháp không dùng thu c

và đi u tr dùng thu c đ u có th áp d ng[20].
2.6.1. Không dùng thu c
i u tr không dùng thu c nên đ

c áp d ng cho t t c các b nh nhơn ngay

lúc đ u.
Tránh n nhi u th c n giƠu carbohydrate (đ tránh t t huy t áp sau n), h n
ch u ng r

u, vƠ đ m b o u ng đ n

c.

Gi m t cu n nh t ký ghi l i các tri u ch ng vƠ tránh các y u t góp ph n
làm HHATT.
B nh nhơn l n tu i nên tiêu th t i thi u lƠ 1,25-2,50 lit n
cơn b ng d ki n m t qua n
n

c ti u 24 gi . Li u 480 ml n

c m i ngƠy đ

c ho c hai ly 250 ml

c đ t ng huy t áp tơm thu h n 20 mmHg trong hai gi [24].
Natri có th đ

c b sung b ng cách thêm mu i vƠo th c n ho c u ng t

0,5 đ n 1,0g mu i. N ng đ natri trong n
tr . B nh nhơn n u có giá tr Natri d

c ti u 24 gi có th h tr trong đi u

i 170 mmol trong n

b sung 1-2 g natri chia ba l n m t ngƠy vƠ đ

c ti u 24 gi ph i đ

c

c đánh giá l i sau m t đ n hai tu n,

v i m c tiêu n ng đ Natri vƠo kho ng 150 - 200 mEq.
B ng ép b ng có th có l i. M t nghiên c u ng u nhiên, mù đ n có ki m
soát s d ng th nghi m b ng Tiltch ng minh hi u qu qu n lý c a h huy t áp th
đ ng b ng cách b ng ép

b ng.

T p th d c t p trung vƠo vi c c i thi n vƠ thích ng v i m iđi u ki n đ
tránh h huy t áp th đ ng đư đ

c ch ng minh lƠ có l i. B nh nhơn nên tích c c

t p đ ng b t chéo chơn, có ho c không nghiêng v phía tr

c và ng i x m, các bài

t p liên quan đ n v n đ ng đ ng th i cánh tay, chơn vƠ c b ng khi thay đ i v trí
ho c đ ng lơu.

6


2.6.2. Dùng thu c.
nh ng b nh nhơn không đáp ng v i ph

ng pháp không dùng thu c thì

c n cho thu c đ đi u tr n u có ch đ nh.
Fludrocortisone. Fludrocortisone: lƠ m t mineralocorticoid t ng h p, đ

c

coi lƠ đi u tr đ u tay cho đi u tr h huy t áp th đ ng. Các tác d ng ph bao g m
đau đ u, t ng huy t áp n m ng a và suy tim sung huy t.
Midodrine. Midodrine lƠ thu c ch v n alpha-1-adrenergic ngo i vi, lƠm
t ng đáng k huy t áp tơm thu th đ ng vƠ c i thi n các tri u ch ng
tháo đ

b nh nhơn đái

ng týp 2 có bi n ch ng th n kinh gơy h huy t áp th đ ng. Các tác d ng

ph bao g mng a, vƠ d c m.

Pyridostigmine (Mestinon): Pyridostigmine lƠ m t ch t c ch cholinesterase
đ c i thi n d n truy n th n kinh

t bƠo th n kinh acetylcholine qua trung gian c a

h th ng th n kinh t ch . Thu c đư ch ng minh gi m tình tr ng h huy t áp tơm
tr

ng t th đ ng mƠ không lƠm t ng huy t áp n m ng a. Các tác d ng ph bao

g m phơn l ng, toát m hôi[20].
2.7. Các nghiên c u trong và ngoƠiăn
Trong n

c

c

Trong n

c đư có m t vài nghiên c u v t l h huy t áp t th

T týp 2, v i các k t qu khác nhau tùy thu c vƠo đ i t

b nh nhân

ng nghiên c u nh :

Hoàng Th Bích, Nguy n Khoa Di u Vơn, V Bích Nga (2005) [4]nghiên
c u trên 150 b nh nhơn đái tháo đ

ng đi u tr n i trú t i Khoa N i ti t B nh vi n

B ch Mai cho th y t l HHATT đ ng là 60,7%, 100 % b nh nhân HHATT đ ng có
t ng nh p tim khi thay đ i t th , m c đ HHATT đ ng càng nhi u thì nh p tim
t ng cƠng nhanh.
Tác gi Lê Trúc Th y và c ng s (2005) ghi nh n b nh nhân béo phì thì
nguy c b HHATT cao g p 2 l n ng
nghiên c u trên 55 b nh nhơn

T

i không béo. Nguy n Th Nh n (2003)

type 2 ghi nh n có t

ng quan ngh ch HHATT

v i BMI.
Nguy n Doãn S n, Nguy n Th Nh n (2011)[8] nghiên c u s thay đ i huy t
áp t th và Holter nh p tim 24 gi trên 56 b nh nhơn

T

týp 2 đi u tr n i trú t i

7

Thang Long University Library

khoa N i ti t - Th n kinh - Hô h p B nh vi n Trung
i h c Y D

ng Hu và khoa N i T ng

h p B nh vi n tr

ng

c Hu đ a ra k t lu n: T l HHATT là

42,85%, có m i t

ng quan thu n gi a h huy t áp t th v i th i gian phát hi n

b nh (r = 0,45 và r = 0,36; p < 0,05).
G n đơy nh t là Tr n B c (2014)[1]nghiên c u m i t

ng quan HHATT v i

m t s y u t liên quan và glucose huy t sau n trên 59 b nh nhơn T cho th y t
l HHATT đ ng trên b nh nhơn đái tháo đ

ng là 45,8%, có m i t

ng quan gi a

HHATT v i tu i, th i gian phát hi n b nh, HbA1c và THA. Không có m i t

ng

quan gi a HHATT v i ch s kh i c th và glucose máu toàn ph n sau n.
N

c ngoài
các n

c trên th gi i đư có nhi u nghiên c u v HHATT

b nh nhân

T týp 2, các nghiên c u m i g n đơy nh :
BN T t 12 - 28%[21].

Maule S. và cs (2007) báo cáo t l HHATT

Mototaka Y. và cs ti n hành nghiên c u trên 277 b nh nhân
ng

T

týp 2

i Nh t B n cho th y t l HHATT là 40,7%[30].
Nghiên c u c a Jin Sang Wu và c ng s n m 2009 cho th y t l HHATT

b nh nhơn

T

týp 2 lƠ 25,5%, HHATT có m i t

ng quan thu n v i ch s

HbA1C và tình tr ng THA[29].
n n m 2010 có nghiên c u c a Shafig ur Rahman và c ng s trên 200 BN
T cho th y t l HHATT là 26%, t l HHATT

b nh nhơn THA cao h n so v i

BN T không có THA[25].
Van Hateren KJ và c ng s n m 2012 cho th y t l HHATT

BN

T

lƠ

28% vƠ HHATT lƠm t ng nguy c ngư qu và các tai n n khác d n đ n t ng t l t
vong [27].
G n đơy nh t có nghiên c u c a Eze CO và c ng s n m 2013 th y t l
HHATT là 23,3%, HHATT có m i t

ng quan thu n v i các bi n ch ng th n kinh,

m t và th n [16].

8

Các nghiên c u trong n
nh ng BN

T

c t tr

c th

ng v i c m u nh , đ i t

ng là

nói chung vƠ mang nhi u y u t nhi u nh tu i cao. Trong khi

B nh Vi n N i Ti t Trung

ng là m t b nh vi n l n tuy n cu i hàng ngày có r t

nhi u BN đ n khám vƠ đi u tr nh ng hi n t i ch a có nghiên c u nào v i c m u
l n đánh giá th c tr ng bi n ch ng HHATT

BN T týp 2 đ cho k t qu nghiên

c u mang tính th ng kê vƠ đ i di n cao trong c ng đ ng. H n n a, bi n ch ng
HHATT là bi n ch ng c n đ
ch m sóc s c kh e ph i th

c phát hi n và x trí s m

BN

T

týp 2 đòi h i

ng xuyên liên t c theo dõi c a công tác đi u d

ng và

y t gia đình.

9

Thang Long University Library


Ch
iăt

2.1.

ngă2.ă

IăT

NGăVÀăPH

NGăPHÁP

ng nghiên c u

Là nh ng BN
vi n N i ti t Trung

T

týp 2 khám vƠ đi u tr t i Khoa

i u tr Ban ngày b nh

ng t 1/2015- 10/2015.

2.1.1. Tiêu chu n l a ch n
-

Tu i : t 30 ậ 75 tu i đ tránh y u t nhi u v tu i cao c ng nh d ch t b nh
T týp 2.

-

ng ý tham gia nghiên c u.

2.1.2. Tiêu chu n lo i tr :
- B nh nhơn ≥ 75 tu i: do khó th c hi n nghi m pháp
- B nh nhân có kèm b nh lý n i ti t khác nh : Basedow, u th

ng th n, r i

lo n các hormon n i ti t t …
- B nh nhơn đang dùng thu c làm nh h
m ch ( c ch calci, nitrate);

ng đ n m ch, HA nh : thu c dãn

c ch alpha (prazosin, phenoxybenzamine),

thu c h áp (clonidine, methyldopa, reserpine, c ch beta), thu c ch ng
lo n th n (phenothiazines), MAOIs, thu c ch ng tr m c m 3 vòng ho c 4
vòng, thu c l i ti u quai (furocemid).
- B nh nhân có các b nh lý nh nhi m trùng n ng, suy gan, suy th n n ng,
thi u máu n ng, suy tim, Parkinson…
- BN không có kh n ng h p tác.
- BN t ch i tham gia nghiên c u.
2.2. Th iăgianăvƠăđ aăđi m:
- Th i gian: t tháng 1/2015 đ n 10/2015
2.3. Ph

a đi m: khoa i u tr Ban ngày B nh vi n N i ti t Trung
ngăphápănghiênăc u

2.3.1. Thi t k nghiên c u
Nghiên c u mô t c t ngang
2.3.2. C m u và cách ch n m u:
-

C m u nghiên c u
n = Z21-

/2

[p(1-p)/(p. )2]

10

ng.


Trong đó: n c m u nghiên c u
Z1- /2: h s tin c y v i

= 0,05 tra b ng có Z1-

P: t l h huy t áp t th
chính xác t

:

/2 =

1,96

nghiên c u khác: 40 %

ng đ i, ch n = 0,2.

Thay vào công th c trên ta có:
n = 1,962 × 0,4 × (1- 0,4)/ (0,2 × 0,4)2 = 144,06

( l y tròn n = 150 BN )
-

Cách ch n m u: ch n m u thu n ti n.

- Các ch s , bi n s s d ng trong nghiên c u:
c đi m chung:
Tu i, gi i, th i gian m c b nh, bi n ch ng T , d u hi u HHATT.
Bi n s gi i quy t m c tiêu 1:
+ T l BN HHATT

các th i đi m

+ T l HHATT nói chung
Bi n s gi i quy t m c tiêu 2:
Nhóm các bi n s tìm hi u v m i liên quan t i h HHATT g m:
Tu i, gi i, th i gian m c T

typ 2, hi u HA t th (HA t th n m ậ HA t th

đ ng), hi u m ch t th (m ch t th đ ng ậ m ch t th n m), BMI, THA, HbA1c,
lipid máu.
2.4. Ph ngăphápăthuăth p
Các b c ti n hành
-

Khai thác ti n s , b nh s

-

Khám b nh:
+ o chi u cao, cân n ng, tính ch s kh i c th (BMI).
Ch s BMI đ

c tính theo công th c:
BMI =

â

+ o huy t áp :
o HA

t th n m vƠ đ ng. N u b nh nhơn không th đ ng, có th đánh

giá v i t th ng i th ng.

11

Thang Long University Library


Gi i thích cho b nh nhơn hi u cách lƠm vƠ yêu c u b nh nhơn báo các tri u
ch ng khó ch u trong quá trình lƠm nghi m pháp.
o HA cùng 1 cánh tay trái v i 1 máy đo HA.
o HA sau khi BN n m đ u ngang 5 phút; đ ng 1 phút vƠ 3 phút.
Xác đ nh HHATT: HATT gi m ≥ 20 mmHg vƠ/ho c HATTr gi m ≥ 10 mmHg.
+

o m ch: B t m ch cùng 1 v trí, xác đ nh m ch

các th i đi m cùng v i

huy t áp nh sau khi BN n m đ u ngang 5 phút; đ ng 1 phút vƠ 3 phút.
+ H i các tri u ch ng c n ng vƠ đánh giá các tri u ch ng th c th đi kèm.:
nh choáng váng, đau đ u, bu n nôn, th u, ng t.
+ Phát hi n các bi n ch ng c a b nh

T

nh m t, th n, th n kinh, tim

m ch, bàn chân.
- Xét nghi m c n lâm sàng: làm các XN HbA1c, các ch s lipid máu, ure,
creatinin, GOT, GPT, đi n gi i đ …
2.5. Các tiêu chu n s d ng trong nghiên c u:
- Ch n đoán h huy t áp t th
Theo Hi p H i Th n Kinh T

Ch

Hoa K (AAS - American Autonomic

Society) và Vi n Th n Kinh Hoa K (AAN - American Academy of Neurology)
[20]: H huy t áp t th khi huy t áp tơm thu (HATT) gi m ít nh t 20 mmHg
vƠ/ho c huy t áp tơm tr

ng (HATTr) gi m ít nh t 10 mmHg khi đ ng trong vòng

3 phút so v i huy t áp khi ng i ho c n m ng a.
- ánh giá ch s nhân tr c (BMI):

Theo tiêu chu n c a WHO (2000) áp d ng cho ng i ông Nam Á [28].
B ng 2.1. Phân lo i BMI
Phân lo i

BMI (kg/m2)

Nh cân

< 18,5

Bình th

18,5 ậ 22,9

ng

≥ 23,0

Th a cân và béo phì

12


- Phân đ THA
Phơn đ

theo Hi p h i THA châu Âu và H i tim m ch Châu Âu[9]

(ESH/ESC) n m 2007.

B ng 2. 2: Phân đ t ng huy t áp theo ESH/ESC.

Lý t

HA tơm tr

HA tâm thu

Phân lo i

(mmHg)

ng

ng

(mmHg)

< 120

Và

< 80

Bình th

ng

120-129

và/ho c

80-84

Bình th

ng cao

130-139

và/ho c

85-89

THA đ 1

140-159

và/ho c

90-99

THA đ 2

160-179

và/ho c

100-109

THA đ 3

> 180

và/ho c

> 110

THA tơm thu đ n đ c

> 140

Và

< 90

- Ki m soát đ

ng huy t

Theo Hi p h i T m (ADA) n m 2013[14]:
+T

ng đ i t t HbA1c < 7%.

+ Không t t ≥ 7%.
- Phân lo i r i lo n lipid máu theo tiêu chu n c a H i Tim M ch Vi t Nam
(2008)[5]
ThƠnhăph nălipidămáu
(mmol/l)

Bìnhăth

ng

Cóăr iălo n

Cholesterol

< 5,2

≥ 5,2

Triglycerid

< 1,7

≥ 1,7

HDL-C

> 1,0

≤ 1,0

LDL-C

< 3,4

≥ 3,4

* Non - HDL-C có r i lo n khi > 4.1mmol/l

13

Thang Long University Library


2.6. X lý s li u
Các k t qu , s li u đ

c thu th p và x lý trên máy tính theo Excel 2007 và

ph n m m th ng kê SPSS 22.0.
Các thu t toán th ng kê s d ng trong nghiên c u:
Giá tr c a các ch s nghiên c u đ
± đ l ch chu n (SD), đ

c trình bƠy d

i d ng s trung bình (X)

c ki m đ nh so sánh test Student (T- test).

Các bi n đ nh tính đ

c trình bƠy d

(%), quan h gi a các bi n đ nh tính đ

i d ng s quan sát (n) và ph n tr m

c ki m đ nh “khi bình ph

ng”.

2.7. S ăđ nghiên c u

150 BN T týp 2

Khai thác ti n s , b nh s

o M,HA t th n m, sau
đ ng 1 phút, 3 phút

Khám LS, xét nghi m CLS

M c tiêu 1

K T LU N

Hình 1. S đ nghiên c u

14

M c tiêu 2


2.8. V năđ đ oăđ c trong nghiên c u:
c ng nghiên c u đ c h i đ ng khoa h c BV N i ti t Trung

qua và cho phép th c hi n tr
-

T tc đ it

ng thông

c khi ti n hành t i khoa.

ng tham gia nghiên c u đ u đ

c thông báo và gi i thích rõ v

m c đích nghiên c u, có quy n rút kh i nghiên c u n u không đ ng ý tham
gia.
-

Các thông tin cá nhân c a đ i t

ng nghiên c u đ

c gi bí m t vƠ đ

c mã

hóa trong quá trình x lý trên máy tính, đ m b o không l thông tin.
-

tài nghiên c u nh m m c đích h c t p, nghiên c u khoa h c, không vì
b t k m c đích khác.

-

Các xét nghi m sinh hóa ph c v cho vi c ch n đoán vƠ đi u tr đ

cb o

hi m chi tr , BN không ph i tr thêm b t k chi phí nào khác.

15

Thang Long University Library


Ch
3.1.

ngă3.ăK T QU

căđi m chung c a nhóm nghiên c u

Bi u đ 3.1. Phân b gi i tính c a nhóm nghiên c u
Nh n xét: Trong 150 b nh nhân nghiên c u có t l nam là 62/150 (41,3%) th p h n
n gi i là 88/150 ( 58,7%).

30,7%

8%

30 - 39 tu i

25,3%

40 - 49 tu i
50 - 59 tu i
≥ 60 tu i

36%

Bi u đ 3.2. Phân b nhóm tu i
Nh n xét: Tu i trung bình c a các đ i t

b nh nhân T týp 2.

ng nghiên c u là 53.6 ± 9.9 tu i, trong đó

th p nh t là 30 tu i, cao nh t là 75 tu i. Nhóm tu i chi m t l cao nh t là t 50-59
chi m t l 36%.
Th i gian m c b nh trung bình

b nh nhơn

th p nh t là l n đ u (0 n m), cao nh t lƠ 27 n m.

16

T

týp 2 lƠ 4,3 ± 5,4 n m,

B ng 3.1. Các tri u ch ng lâm sàng và c n lâm sàng c a nhóm nghiên c u.
TT

Ch s

Phân lo i

n

%

Hoa m t, chóng m t

20

13.3

Nhìn m

13

8.7

Bu n nôn

0

0

Choáng

0

0

Ng t

0

0

Tim

7

4.7

M t

10

6.7

Th n

9

6.0

Th n kinh

68

45.3

Nh cân (<18.5)

19

12.7

ng (18.5-22.9)

66

44

Th a cơn, béo phì (>23)

65

43

T ng

Có

32

21.3

HA

không

118

78.7

Kém (≥7.0%)

102

68

T t (<7.0%)

48

32

T ng Cholesterol (≥ 5,2 mmol/l)

46

30.7

Ch s

T ng LDL-C (≥ 3,4 mmol/l)

23

15.3

RLLM

Gi m HDL-C (< 1 mmol/l)

29

19.3

T ng Triglycerid ( ≥ 1,7 mmol/l)

85

56.7

Các
1

tri u
ch ng
LS

Bi n
2

ch ng
T

3

4

5

6

BMI
(kg/m2)

HbA1C

Bình th

17

Thang Long University Library


Nh n xét:


Tri u ch ng hay g p nh t là hoa m t chóng m t (13.3%) và nhìn m (8.7%)

 Bi n ch ng hay g p nh t là bi n ch ng th n kinh (45.3%) và m t (6.7%).
 Ch s BMI trung bình là 22.6 ± 3.2, th p nh t là 15.9, cao nh t là 33.5.

 T l th a cân và béo phì
 T l t ng huy t áp
 T l ki m soát đ

b nh nhơn T týp 2 lƠ 43%.

b nh nhân T týp 2 lƠ 21.3%.
ng máu kém chi m 68%.

 R i lo n lipid máu

các đ i t

3.2. T l h huy tăápăt ăth

ng hay g p nh t lƠ t ng Triglycerid (56.7%).

b nhănhơnă T ătýpă2

B ng 3.2. S BN T týp 2 có h áp t th
Th i gian

các th i đi m

S BN h HA
Tơm thu (≥ 20mmhg)

Tơm Tr

ng (≥ 10mmhg)

T ng

Sau 1 phút

5

30

33

Sau 3 phút

7

25

7

T ng

40

Nh n xét: S b nh nhân h áp t th ch y u là h áp tơm tr

ng vƠ hay x y ra ngay

sau đ ng 1 phút.

26,7%

H áp t th
Bình th

73,3%

Bi u đ 3.3. T l h huy t áp t th
T l h huy t áp t th đ ng

b nh nhân T týp 2.

b nh nhơn T týp 2 lƠ 26,7%.

18

ng