Đánh giá tác dụng của phương pháp nhĩ châm trong điều dưỡng chăm sóc bệnh nhân sau phẫu thuật trĩ tại khoa b3 viện y học cổ truyền

B ăGIÁOăD CăVÀă ÀOăT O
TR

NGă

IăH CăTH NGăLONG

KHOAăKHOAăH CăS CăKH E
B ăMÔNă I UăD

NG

PH MăTH ăB́CHăHÀă
Mã sinh viên: B00333

ÁNHăGIÁăTÁCăD NGăC AăPH
TRONGă I UăD

NGăPHÁPăNH ăCHÂMă

NGăCH MăŚCăB NHăNHÂNăSAUăPH UăTHU TăTR ă

T IăKHOA B3 - ăVI NăYăH CăC ăTRUY NăQUÂNă

ăTÀIăT TăNGHI PăC ăNHÂNăH ăVLVH

HÀăN Iă- Thángă12ăn mă2015

I

B ăGIÁOăD CăVÀă ÀOăT O
TR

NGă

IăH CăTH NGăLONG

KHOAăKHOAăH CăS CăKH E
B ăMÔNă I UăD

NG

PH MăTH ăB́CHăHÀă
Mã sinh viên: B00333

ÁNHăGIÁăTÁCăD NGăC AăPH
TRONGă I UăD

NGăPHÁPăNH ăCHÂMă

NGăCH MăŚCăB NHăNHÂNăSAUăPH UăTHU TăTR ă

T IăKHOAăB3ă–ăVI NăYăH CăC ăTRUY NăQUÂNă

I

ăTÀIăT TăNGHI PăC ăNHÂNăH ăVLVH

Ng

iăHDKH:ăTS.ăPHANăHOÀIăTRUNG

HÀăN Iă– Thángă12ăn m 2015

Thang Long University Library


L IăCÁMă N
hoƠn thƠnh khóa lu n t t nghi p nƠy tr
ng y; Ban giám hi u tr
Y H c C Truy n Quơn
d

ng

c h t em xin chơn thƠnh cám n

i H c Th ng Long,

ng y; Ban giám đ c Vi n

i đư t o m i đi u ki n cho em theo h c l p C nhơn đi u

ng h v a lƠm ậ v a h c.
Em xin chơn thƠnh c m n t i giáo s ậ ti n s Ph m Th Minh

thƠy đáng kính c a bi t bao l p h c sinh gi đư lƠ nh ng ng
ngƠnh y t , ng
d

c, ng

i

i thƠy thu c gi i c a

i đư có nh ng đóng góp to l n trong vi c m l p C nhơn đi u

ng h v a lƠm ậ v a h c, t o môi tr

ng thu n l i cho chúng em theo h c nơng

cao tay ngh ; thái đ ph c v b nh nhơn t t h n.
Em xin chơn thƠnh c m n t i toƠn th các thƠy cô giáo c a tr
Th ng Long nói chung vƠ các thƠy cô giáo b môn đi u d

ng

ih c

ng nói riêng.

c

bi t lƠ Th c s V D ng , giáo viên ch nhi m l p đư nhi t tình dìu d t chúng em
trong h c t p.
Em xin chơn thƠnh c m n Ti n s Phan HoƠi Trung, ch nhi m khoa B3 ậ
Vi n Y H c C Truy n Quơn

i, ng

i đư nhi t tình giúp đ em hoƠn thƠnh khóa

lu n t t nghi p nƠy.
Cu i cùng em xin chơn thƠnh c m n t i gia đình, b n bè, đ ng nghi p nh ng
ng

i

bên em theo sát; đ ng viên; giúp đ em trong su t quá trình h c t p nƠy.


THU TăNG ăVI TăT T

BN

: B nh nhơn

YHCTQ

: Y h c c truy n Quơn đ i

YHH

: Y h c hi n đ i

RLTT

: R i lo n ti u ti n

Thang Long University Library


M CăL C
TV N
CH

.............................................................................................................1

NG 1: T NG QUAN TĨI LI U .....................................................................2

1.1. S l

c v gi i ph u sinh lỦ, th n kinh h u môn, tr c trƠng vƠ bƠng quang ...... 2

1.1.1 H u môn, tr c trƠng ....................................................................................2
1.1.2. BƠng quang ................................................................................................3
1.2. Nh chơm ...................................................................................................... 4
1.2.1. C s lỦ lu n c a nh chơm theo y h c c truy n ......................................5
1.2.2 Phơn b th n kinh

loa tai .........................................................................6

1.2.3. Nh ng thay đ i b nh lỦ

loa tai khi c th có b nh .................................6

1.2.4. Cách phát hi n nh ng thay đ i b nh lỦ trên loa tai ...................................6
1.2.5. Phơn b vùng trên loa tai ...........................................................................7
1.2.6. Dùng loa tai vƠo đi u tr ............................................................................9

1.2.7. Dùng loa tai vƠo ch n đoán .....................................................................10
1.3. Tình hình nh chơm hi n nay ....................................................................... 10
1.3.1. T i chơu Ểu ..............................................................................................10
1.3.2. T i Chơu ́ ...............................................................................................11
1.3.3. T i Vi t Nam ...........................................................................................11
CH

NG II:

2.1.

IT

IT

NG VĨ PH

NG PH́P NGHIểN C U .......................12

NG NGHIểN C U ..................................................................... 12

2.1.1. Tiêu chu n ch n b nh nhơn .....................................................................12
2.1.2. Tiêu chu n lo i tr b nh nhơn kh i nhóm nghiên c u ............................12
2.1.3. Tiêu chu n ng ng nghiên c u .................................................................12
2.2. PH

NG PH́P NGHIểN C U. ............................................................... 13

2.2.1. Thi t k nghiên c u mô t ti n c u .........................................................13
2.2.2. Ph

ng pháp đánh giá, theo dõi lơm sƠng. ..............................................13

2.2.3. Ph

ng pháp ti n hƠnh ............................................................................15

2.3. X
2.4.
CH

Lụ S LI U ........................................................................................ 16
O

C NGHIểN C U ......................................................................... 17

NG III: K T QU NGHIểN C U ...............................................................18

3.1. K T QU NGHIểN C U M T S

C I M LỂM SĨNG ................... 18


3.2. K T QU NGHIểN C U T́C D NG C A NH CHỂM TRểN B NH
NHỂN SAU PH U THU T TR . ..................................................................... 25
3.2.1. K t qu đánh giá m c đ đau trên các b nh nhơn khi nh chơm .............25
3.2.2. K t qu đánh giá m c đ ph c h i ti u ti n trên các b nh nhơn khi nh
châm. ..................................................................................................................26
CH

NG IV: BĨN LU N......................................................................................28

4.1. M t s đ c đi m lơm sƠng c a b nh nhơn nghiên c u. .................................. 29
4.2. Tác d ng c a nh chơm trên b nh nhơn sau ph u thu t tr .............................. 31
K T LU N ...............................................................................................................33
KI N NGH ..............................................................................................................34
TÀI LI U THAM KH O

Thang Long University Library


DANHăM CăB NG,ăBI Uă

B ng 2.1.

ánh giá m c đ đau ....................................................................................... 14

B ng 3.1.

K t qu nghiên c u phơn lo i theo tu i c a các BN. ....................................... 18

B ng 3.2:

K t qu theo dõi s búi tr ph u thu t trên m i b nh nhơn. ............................. 19

B ng 3.3:

K t qu nghiên c u v trí ph u thu t các búi tr trên BN ................................. 20

B ng 3.4.

K t qu nghiên c u m c đ đau sau ph u thu t c a các BN ........................... 21

B ng 3.5.

K t qu nghiên c u m c đ RL ti u sau ph u thu t tr c a các BN ................ 22

B ng 3.6.

K t qu nghiên c u m c đ RL ti u sau ph u thu t tr theo tu i BN............. 23

B ng 3.7 . K t qu nghiên c u m c đ RL ti u theo s búi tr ph u thu t ....................... 24
B ng 3.8:

K t qu nghiên c u tác d ng gi m đau h u môn c a nh chơm trên b nh nhân
ph u thu t tr . ................................................................................................... 25

B ng 3.9:

K t qu nghiên c u tác d ng ph c h i ti u ti n c a nh chơm trên b nh nhơn
ph u thu t tr . ................................................................................................... 26

B ng 3.10. K t qu phơn lo i đi u tr sau nh chơm........................................................... 27
Bi u đ 3.1. K t qu nghiên c u tác d ng gi m đau ........................................................... 25
Bi u đ 3.2. K t qu chung sau đi u tr ............................................................................... 27


TăV Nă
Tr lƠ b nh r t th

ng g p trong nhóm b nh lỦ vùng h u môn. Theo th ng kê

g n đơy nh t b nh tr chi m t l kho ng 50% dơn s ; đ ng hƠng đ u trong c c u
b nh h u môn tr c trƠng [5]
Cho đ n nay, đi u tr b nh tr có 3 ph

ng pháp chính lƠ: đi u tr n i khoa,

đi u tr b ng th thu t vƠ đi u tr b ng ph u thu t [3]. V n đ đ c bi t quan tơm c a
các th y thu c ngo i khoa vƠ ng

i b nh sau khi lƠm th thu t ho c ph u thu t tr

là: đau, kích thích nhi u t i ch h u môn, r i lo n ti u ti n vƠ đ i ti n …Trong đó
đau vùng h u môn vƠ r i lo n ti u ti n lƠ hai tri u ch ng th
thu t m th t tr .Nh ng bi u hi n nƠy lƠm cho ng
đ n m i sinh ho t c a ng

ng x y ra sau ph u

i bênh lo l ng, gơy nh h

i b nh nh : gi c ng , b a n, v n đ ng nh h

ng

ng nhi u

đ n quá trình ch m sóc vƠ k t qu đi u tr
Trong chơm c u h c, tác d ng c a chơm c u nói chung vƠ nh chơm nói riêng

đ u theo nguyên lỦ: “Khi chơm kim vƠo huy t s có tác d ng đi u khí, thông qua đó
s đi u hoƠ ch c n ng toƠn thơn vƠ gi m đau”[2]. Ph

ng pháp nh chơm lƠ m t

lo i hình th c c a chơm c u,mƠ n i chơm lƠ các v trí đ i di n
đ n b nh t t

loa tai có liên quan

các c quan [7]. Nó có u đi m thích ng ch a b nh r ng, thao tác

thu n l i, tác d ng ph ít, có hi u qu kinh t , thích h p ng d ng đi u tr nhi u m t
b nh.

nơng cao ch t l

ng ch m sóc vƠ đi u tr b nh nhơn.Trong nhi u n m qua

khoa B3 đư ng d ng nh chơm vƠo qui trình đi u tr ch m sóc b nh nhơn sau can
thi p vùng t ng sinh môn.
d

đánh giá hi u qu ph

ng pháp nƠy chúng tôi đi u

ng viên nghiên c u đ tƠi “ă ánhăgiáătácăd ngăc aăph

taiă(ănh ăchơm)ătrongăđi uăd

ngăphápăgƠiăkimăloaă

ngăch măścăb nhănhơnăsauăph uăthu tătr ” nh m

m c tiêu sau:
́nh gí hi u qu gi m đau v̀ r i lo n ti u ti n c a ph

ng ph́p châm

loa tai trong th i k sau ph u thu t tr

1

Thang Long University Library


CH

NGă1

T NGăQUANăTÀIăLI U
1.1. S ăl

căv ăgi iăph uăsinhăĺ,ăth năkinhăh uămôn,ătr cătrƠngăvƠăbƠngăquang

1.1.1 H u môn, tr c tr̀ng

* Tr c trƠng: LƠ đo n ru t th ng

ph n cu i c a đ i trƠng, đi t đ t s ng

cùng th 3 t i l h u môn dƠi 12-15 cm g m có 2 ph n:
- Ph n trên lƠ bóng tr c trƠng n m trong ch u hông b́, bóng tr c trƠng c̀n g i
lƠ ch u c a tr c trƠng.
- Ph n d

i h p c̀n g i lƠ ng h u môn dƠi 2.5- 3 cm hay g i lƠ tr c trƠng

t ng sinh môn.

2


ng h u môn đi t góc tr c trƠng h u môn t i l h u môn, đo n nƠy có m c
quan tr ng đó lƠ đ

ng l

van trên vƠ ph n van d

c.

ng l

c chia ng h u môn thƠnh 2 ph n: ph n

i (van bán nguy t).

- Ph n van trên niêm m c đ s m có các đám r i tr n i khá to, ph n d

van bao g m t trên xu ng d
- Vùng l

i

i.

c cao vƠi milimet, niêm m c nh n m ng, máu xám xanh ph t r t ít

di đ ng do các dơy ch ng treo niêm m c g i lƠ dơy ch ng Park.
- C u t o mô h c thì ng h u môn lƠ n i chuy n ti p gi a bi u mô tuy n
Lieberrkuhn c a tr c trƠng vƠ l p bi u mô lát t ng s ng hóa c a da. Nói cách khác
đo n nƠy đ

c bao ph b i m t bi u mô lát t ng không s ng hóa g i lƠ niêm m c

Hermann. T i đơy có r t nhi u đ u t n cùng c a th n kinh r t nh y c m, đ c bi t lƠ
c m đau vƠ nóng.
* Th n kinh h u môn
- V n đ ng: th n kinh giao c m vƠ phó giao c m chi ph i ng h u môn đi t
đám r i h v
+ C tr̀n trong nh n th n kinh giao c m, phó giao c m.
+ C tr̀n ngoƠi đ

c chi ph i b i các nhánh th n kinh c a S3- S4.

+ C nơng h u môn nh n t S4.
- C m giác: Tr c trƠng có b ph n nh n c m giác c ng ch
l p c vƠ th n kinh phó giao c m t h ch h v .
th n kinh

d

i niêm m c, đ

ng n m trong

ng h u môn có r t nhi u t ch c

ng c m giác v theo th n kinh th n trong.

1.1.2. B̀ng quang
- BƠng quang lƠ n i ch a n
quang n m trong ph n tr

c ti u t 2 ni u qu n đ xu ng. Khi r ng bƠng

c h ch u, sau x

ng mu tr

c các t ng sinh d c, tr c

trƠng, trên hoƠnh ch u.
- BƠng quang có hình tháp; có 3 m t,1 đáy vƠ 1 đ nh. Khi c ng bƠng quang
có hình c u n m trong

b ng.

3

Thang Long University Library


- Trong l̀ng bƠng quang có l ni u đ o trong ch g p nhau b i đáy vƠ m t
d

i bên ph n bƠng quang xung quanh l ni u đ o trong lƠ c bƠng quang.
- Liên quan đ n các c quan
+ M t trên

nam liên quan đ n ru t non, k t trƠng sigma. n liên quan đ n

th n, t cung khi bƠng quang r ng.
+ M t sau
quan đ n thƠnh tr

nam liên quan đ n ng d n tinh , túi tinh , tr c trƠng.

n liên

c ơm đ o, c t cung.

* C u t o ć 4 l p:
+ L p niêm m c.
+L pd

i niêm m c, không có

vùng tam giác bƠng quang.

+ L p c g m các l p c x p thƠnh 3 l p c v̀ng gi a, c d c ngoài vƠ trong.
+ L p thanh m c lƠ l p phúc m c ho c n i không có phúc m c ph , bƠng
quang đ

c ph b i l p mô liên k t.

- BƠng quang có th giưn ra theo l

ng n

c ti u trong l̀ng vƠ thay đ i đ

t ng th tích mƠ không t ng áp l c trong l̀ng bƠng quang . c ch giưn nƠy không
g p

b t c c quan nƠo khác nh ch c n ng đ c bi t

c tr̀n thƠnh bƠng quang

vƠ đi u ch nh th n kinh.
- Khi n

c ti u đ y bƠng quang thì mmootj ph n x lƠm co bóp bƠng quang

đ ng th i m c th t c bƠng quang vƠ n
bƠng quang b t n th

c ti u đ

c gi i phóng ra ngoƠi. Khi

ng nh t lƠ vùng c bƠng quang khi b kích thích thì n

c

ti u r t ít c ng đ gơy ra ph n x đó.
1.2. Nh ăchơm
Nh chơm lƠ m t di s n quỦ báu trong chơm c u h c c truy n c a nhơn lo i.
Nó có ngu n g c r t xa x a t l i ch a b nh dơn gian c a nhi u dơn t c thu c vùng
a Trung H i vƠo th i đ i v n minh c đ i Ai c p, đ ng th i c ng đ
trong kho tƠng y h c c truy n
nhi u n

ông ph

c nêu lên

ng , có tác d ng ch n đoán vƠ đi u tr .

c chơu á, chơu Ểu nh : Ai C p, ụ , Pháp , B

Ơo Nha, Nh t B n, Trung

Qu c có ghi vƠo s sách v nh ng tác đ ng váo loa tai đ ch a b nh.

4


1.2.1. C s ĺ lu n c a nh châm theo y h c c truy n

1.2.1.1 M i liên quan gi a tai v̀ ćc kinh m ch
Trong nh ng tƠi li u kinh đi n c a chơm c u đ u có đ c p đ n moois liên
quan gi a tai vƠ các kinh m ch. Trong Linh khu có nêu “ Tai lƠ n i h i t c a tông
m ch” (Kh u v n) ho c khí huy t c a 12 kinh m ch, 365 l c đ u lên m t đ t
cho 5 quan, 7 khi u, nưo t y
tai có th nghe đ

đ u m t ….trong đó có khí huy t tách ra đ t

i

i cho

c.

Nh ng đo n kinh v n sau đơy trong Linh khu vƠ T V n c ng cho th y rõ
m i quan h gi a tai va i kinh m ch , kinh bi t vƠ kinh cân.
+ Kinh thi u d

ng

tay t sau tai đi vƠo trong tai, r i ra tr

+ Kinh thi u d

ng

chơn t sau tai đi vƠo trong tai , r i ra tr

c tai.

+ Kinh thái d

ng

tay có nhánh đ n đuôi m t , r i vƠo trong tai.

+ Kinh thái d

ng

chơn đi qua giáp xa đ đ n tr

+ Kinh nhánh c a quy t ơm tơm bƠo
Tam tiêu

c tai.

tay đi ra sau tai h p v i thi u d

ng

HoƠn c t.

+ Kinh cơn thi u d

ng

chơn v̀ng ra sau tai

+ Nhánh c a kinh cơn d

c tai. Nhánh c a kinh

Nh ng đo n kinh v n nêu trên cho th y có 5 kinh d

ng, 1 kinh bi t, 4 kinh

ng

ng

ng minh

chơn k t

góc trán.
tr

cơn thái d
cơn d

c tai.

tay vƠo trong tai.

chơn vƠ kinh cơn d

ng minh

ta c ng bi t r ng m i kinh ơm vƠ kinh d

tay liên quan v i tai.

ng chính đ u có 1 kinh nhánh. T t c

nh ng kinh nhánh ơm đ u đ vƠo kinh nhánh d
vƠ t t c các kinh nhánh d

ng th i chúng

ng có quan h bi u lỦ t

ng ng

ng đ u đ vƠo kinh chính c a nó

1.2.1.2 M i liên quan gi a tai v̀ ćc t ng ph
- Th n khí thông ra tai. Th n hóa thì tai nghe đ

c.

- Th n khai khi u ra tai.
- T không đ y đ thì 9 khi u không thông.
- B nh

can h thì tai không nghe đ

c, khí ngh ch thì đau đ u chói tai.

- Ph khí h thì khí ít ….., tai đi c.

5

Thang Long University Library


- Ph ch ơm thanh, lƠm tai nghe đ

c ơm thanh.

Nh ng ghi ch́p trên cho th y tai có quan h v i t t c các t ng ph vƠ 12 kinh
m ch. ơy c ng chính lƠ c s lỦ lu n v YHCT c a ph
1.2.2 Phân b th n kinh

ng pháp chơm nƠy [2].

loa tai

Loa tai lƠ ngư r c a nhi u đ

ng th n kinh lƠm cho nó g n li n m t thi t v i

toƠn th n. Nh s phơn b th n kinh c m giác c a nó . loa tai đ
- Các đ

c liên h v i :

ng t y: Nh vƠo đám r i c nông lƠ n i đư phát ra dơy th n kinh tai to.

- Nưo b ch y u d a vƠo dơy th n kinh sinh ba.
- H th n kinh th c v t.
+ H giao c m: Có r t nhi u s i c a th n kinh giao c m c đ

c ph vƠo các

nhánh c a đám r i t y c nông, c a dơy ph v , c a dơy sinh ba vƠ dơy l
Dơy l

ih ul iđ

i h u.

c liên h tr c ti p v i đám r i giao c m c a xoang c nh.

+ H ph́ giao c m: có các nhánh m ch vƠ bƠi ti t n
giao c m thu c hƠnh nưo, ph vƠo dơy trung gian , dơy l

c b t c a dơy phó

i h u vƠ ch y u lƠ dơy

ph v qua nhánh tai c a nó.
1.2.3. Nh ng thay đ i b nh ĺ
Bình th

ng th y da

loa tai khi c th ć b nh
loa tai đ ng mƠu, c ng có th th y nh ng ch m hay

nh ng m ng s c t . Khi c th có b nh t ng vùng da trên loa tai có th thay đ i
(đi m ph n ng trên loa tai) tr nên đ h n ho c tái đi, xù xì,thô ráp, bong v y khác
v i xung quanh. T i các vùng hay đi m nói trên đi n tr s th p h n nh ng vùng
g n đ y, khi n n ho c dùng que đ u tù n vƠo, b nh nhơn th y đau h n

vùng kê.

1.2.4. Ćch ph́t hi n nh ng thay đ i b nh ĺ trên loa tai
Th c ti n lơm sƠng cho th y: Khi c th có b nh trong đa s tr

ng h p trên

m t c a loa tai, t i nh ng v trí c a loa tai có quan h v i n i đang b b nh xu t hi n
nh ng vùng ph n ng b nh lỦ.

i m ho c vùng nƠy có th xu t hi n t lúc b t đ u

có b nh đ n khi kh i b nh. Hai tính ch t ph bi n c a đi m ph n ng nƠy lƠ n đau
vƠ đi n tr c a da th p.

6


T̀m đi m n: Dùng đ c kim chơm n v i m t l c v a ph i đ d̀ tìm, khi
đúng vƠo đi m ph n ng b nh lỦ th

ng b nh nhơn s chau mƠy , nh n m t ho c

nhích đ u ra.

* o đi n tr c a da.
T i đi m ph n ng b nh lỦ , đi n tr da s th p h n vùng k c n. N u lo i b
đ

c y u t gơy l m l n thì vi c đo đi n tr da s giúp xác đ nh nhanh đi m ph n
ng b nh lỦ c n tìm [2].

1.2.5. Phân b v̀ng trên loa tai
1.2.5.1. Ćc b ph n c a loa tai
- VƠnh tai: b ph n vi n ngoƠi c a tai.
- Chơn vƠnh tai: b ph n c a vƠnh tai đi vƠo n m ngang
- L i c vƠnh tai: ch l i lên c a vƠnh tai n m

trong xo n tai.

phía sau.

- uôi vƠnh tai: Ch ranh gi i c a đo n cu i vƠnh tai vƠ dái tai.
-

i vƠnh tai : b ph n n i lên

phía trong vƠ đ i x ng v i vƠnh tai, phía

trên nó chia lƠm hai nhánh.
- Chơn trên đ i vƠnh tai: nhánh phía trên c a đ i vƠnh tai.
- Chơn d

i đ i vƠnh tai: nhánh phía d

i c a đ i vƠnh tai.

- H tam giác : ch lõm hình tam giác gi a chơn trên vƠ chơn d

i đ i vƠnh tai.

- Thuy n tai: rưnh lõm gi a vƠnh tai vƠ đ i vƠnh tai.
-

i bình tai: ph n n i lên

phía d

i đ i vƠnh tai, đ i x ng v i bình tai.

- Rưnh trên bình tai; ch lõm gi a vƠnh tai vƠ b trên bình tai.
- Rưnh bình tai: ch lõm gi a bình tai vƠ đ i bình tai.
- Dái tai : ph n không có s n

d

i cùng c a loa tai.

- Xo n tai trên: ph n trên chơn vƠnh tai c a xo n tai.
- Xo n tai d

i: ph n d

i chơn vƠnh tai c a xo n tai [2].

7

Thang Long University Library


H̀nh 1: S đ ćc b ph n c a loa tai
1.2.5.2. Phân v̀ng

loa tai

Theo Nogier, loa tai đ i bi u cho hình thái c a bƠo thai l n ng

c, chúc đ u xu ng

chơn trên. Do đó, v trí khái quát c a các vùng đ i bi u đ c s p x p nh sau:
- Th n kinh giao c m: đo n che kín c a chơn d i đ i vƠnh tai đi đ n vƠnh tai.
- Sinh d c ngoƠi, ng đái , tr c trƠng trên vƠnh tai t ng đ ng v i chơn d
đ ivƠnh tai x p t trên xu ng.
- T cung : trong h tam giác , vùng gi a b phía vƠnh tai c a h tam giác.

i

V trí các vùng trên loa tai, đ i bi u cho các vùng trong c th , h th ng l i
theo cách nƠy lƠ h p lỦ vƠ đư đ c th c ti n ki m đ nh nên đ tin c y đ m b o h n.

H̀nh 2: S đ phân b huy t trên loa tai
8


Tr c trƠng, h u môn (H19)

. V trí n m

1/3 phía trên chơn vƠnh tai

. Tác d ng: Bí ti u ti n , đái r t , đái bu t
- Giao c m (H25)
. V trí:

ch giáp gi i c a b trên chơn d

i đ i vƠnh tai vƠ b bên trong c a

vƠnh tai.
Tác d ng; dùng cho các b nh sinh ra do th n kinh th c v t (giao c m, phó
giao c m) b r i lo n.
t

i v i n i t ng có tác d ng gi i tr co th t vƠ tr n th ng

ng đ i m nh. ơy lƠ huy t ch y u dùng trong chơm tê.
- Th n môn (H29)
. V trí:

góc h tam giác ch phơn nhánh c a chơn trên vƠ chơn d

iđ i

vƠnh tai.
1.2.6. D̀ng loa tai v̀o đi u tr
Trong đi u tr b ng chơm c u nói chung, có cách chơm vƠo n i đau (A th

huy t) đau đơu chơm đ y đ ch a b nh. Cách nƠy khá thông d ng đ

c dùng riêng

l hay k t h p trong m t công th c huy t. Th c ti n cho th y tác đ ng trên huy t A
th huy t đ t đ
ch a b nh ng

c k t qu theo Ủ mu n. Trong ph
i tƠ th

loa tai đ

ng dùng 3 cách sau:

- Dùng huy t A th (c ng có ng
đ

ng pháp chơm kim

i s d ng kim chơm

các huy t c a 14

ng kinh c a c th v a chơm vƠo huy t a th c a loa tai).
- Chơm kim vƠo các vùng

loa tai đ

c qui

c lƠ có quan h v i n i đang

có b nh (Ví d đau d dƠy chơm vƠo vùng d dƠy , đau

đ u g i chơm vƠo đ u g i

v v…) Cách nƠy tuy ch a đ y đ nh ng đ n gi n vƠ d áp d ng.
- Dùng các đi m ph n ng trên loa tai theo lỦ lu n y h c hi n đ i vƠ y h c c
truy n, th c t ch cách nƠy lƠ đem l i k t qu t t.
Ví d : au m t đ chơm vùng gan, m t đ bình can giáng h a (theo lỦ lu n y
h c c truy n); t c tia s a chơm vùng tuy n vú, n i ti t đ thông s a (theo y h c
hi n đ i).
NgƠy nay các th y thu c ngƠy Ơng có xu h

ng k t h p cách th 3 v i huy t

a th tìm th y trên loa tai trong m t công th c đi u tr [2].

9

Thang Long University Library


1.2.7. D̀ng loa tai v̀o ch n đón
i m ph n ng b nh lỦ xu t hi n t i các vùng đ i bi u
quan n i t ng b b nh trong khá nhi u tr

loa tai c a các c

ng h p giúp cho th y thu c h

ng ch n

đoán, xác đ nh c quan t ng ph b b nh. Ví d : i m n đau gi a vùng đ i tr
vƠ ti u tr

ng trong b nh đau ru t th a c p; đi m n đau

ng

vùng d dƠy trong c n

đau d dƠy c p …
Nói chung s thay đ i

loa tai đ n nay đư có nh ng đóng góp nh t d nh vƠo

ch n đoán v trí b nh , nh ng ph i bi t đánh giá vƠ ch n đúng nh ng đi m ph n ng
tiêu bi u. Trong công trình g n đơy c a mình , Nogiercos gi i thi u m t ph
h

ng

ng tìm t̀i thông qua s đáp ng c a các đi m ph n ng b nh lỦ trên loa tai đ i

v i kích thích nóng l nh đ xác đ nh tr ng thái hƠn nhi t vƠ h th c c a b nh.
Thông th

ng các th y thu c k t h p nh ng d u hi u b nh lỦ xu t hi n trên

loa tai , các d u hi u trên đ

ng kinh ho c các bi u hi n v m ch ch ng khác đ

ch n đoán toƠn di n vƠ chính xác [2].
1.3.ăT̀nhăh̀nhănh ăchơmăhi nănay
1.3.1. T i châu Âu
T n m 1962 khi tr

ng phái nh chơm Nogier ra đ i đư t p h p đ

c nhi u

nhƠ nghiên c u có tên tu i Jarricot, Pellin ….vƠ v i nhi u công trình nghiên c u
trên th c nghi m vƠ trên ng

i đư ch ng minh đ

c s ánh x c a than th vƠ ph

t ng trên loa tai. Nh ng nghiên c u c b n nƠy đư lƠm cho nh chơm phát tri n r t
m nh sau 30 n m sau đó. T i các h i ngh chơm c u qu c t trong nh ng n m 70
ng

i ta đ giƠnh h n m t n a th i gian c a h i ngh cho nh chơm vƠ chơm tê.
T i Liên Xô c , ti p theo Vogralick, c ng có nhi u nhƠ nghiên c u Liên Xô

công b các công trình nghiên c u v nh chơm nh Ia, Balacan( 1962),
E.S.Belkhova (1963) M.S. Kagan (1974) , đư có nhi u tác ph m v nh chơm đ c

xu t b n. c bi t trong cu n đi n chơm ph n x li u pháp c a Portnop( 1982)tác
có gi i thi u nh ng công trình th c nghi m c a mình trên chó vƠ th ch ng minh s
t n t i khách quan c a các khu đ i di n c a các c quan n i t ng trên loa tai đ ng
v t vƠ đ c p t i đi n nh chơm vƠ đi n nh li u pháp.

10


1.3.2. T i Châu ́
- T i Trung Qu c: V n đ nh chơm th t s tr nên đ c quan tơm t sau
nh ng công b c a Nogier. N m 1959 xu t b n t p sách nh chơm , ch y u t p h p
m t s bƠi báo ph n nh các công trình c a tr ng phái Th ng H i. Th i k nƠy
các nhƠ chơm c u Trung Qu c l y b n đ huy t loa tai c a Nogier lƠm c s .
Cho đ n n m 1970, c quan quơn y t nh Qu ng Chơu n hƠnh b tranh chơm
c u có phơng h ng d n 115 huy t loa tai trong đó có nhi u huy t m i ra đ i mang
tên theo YHCT nh Th n Môn, Tam tiêu, Can d ng (1 vƠ 2….) ( b n đ huy t v
nƠy có nh ng đi m d đ ng v i b n đ huy t v c a tr ng phái Nogier). Nói
chung tình hình nghiên c u c a nh chơm Trung Qu c ch y u d a vƠo th c ti n
lơm sƠng , ít có nh ng công trình nghiên c u c b n [2].
1.3.3. T i Vi t Nam
T tháng 5 n m 1962 vi n nghiên c u ông y kh i s nghiên c u nh chơm.
T i h i thu c nam chơm c u toƠn nghƠnh l n th 2 (tháng 11 n m 1962) khoa chơm
c u c a vi n đư gi i thi u nh ng ńt đ i c ng v nh chơm. H i ngh thƠnh l p
H i chơm c u Vi t Nam (1968) t nh chơm c a vi n đư báo cáo t ng k t 5 n m
nghiên c u nh chơm trên 1923 đ i t ng, kh o sát di m đau trên loa tai đ ph̀ng
vƠ ch a b nh , kh o sát s đ loa tai, ch n đoán v i máy d̀ huy t

tai.

N m 1969, NhƠ xu t b n Y h c xu t b n cu n Nh chơm, Th y chơm, mai

hoa chơm. Tuy nhiên tƠi li u v nh chơm v n ch d ng l i m c đ ph bi n m t
s ki n th c chung nh t . công ty Gang th́p Thái Nguyên có nhóm nghiên c u v
nh chơm c a d c s Nguy n Trung Ti n ho t đ ng r t tích c c, nhóm nƠy t l c
trang b v các thi t b c n thi t cho nghiên c u nh máy d̀ kinh l c, máy đi n
chơm….Trong nh ng n m 1981 - 1984, B môn YHDT c a Tr ng đ i h c Y HƠ
N i có thông báo v k t qu ng d ng chơm loa tai (trên 1000 ca theo dõi nh sau:
+ Chơm loa tai có hi u l c đi u tr rõ r t nhi u lo i ch ng b nh
+ S ngƠy đi u tr không ḱo dƠi, r t ít tai bi n.
T n m 1962 đ n 1992 giáo s Nguy n TƠi Thu đư ti n hƠnh nghiên c u nh
châm kh o sát nh ng đi m đau

loa tai đ ch n đoán ph̀ng b nh vƠ ch a b nh.

T n m 1992 đ n nay, vi n chơm c u Vi t nam đư thƠnh l p nhóm nghiên c u
nh chơm c a vi n đ ti p t c đánh giá tác d ng c a nh chơm.

11

Thang Long University Library


CH
IăT
IăT

2.1.ă

NGăVÀăPH

NGăII

NGăPHÁPăNGHIÊNăC U

NGăNGHIÊNăC U

B nh nhơn nghiên c u g m 69 b nh nhơn ph u thu t tr trong t ng s 692 b nh
nhơn đư đ

c ph u thu t h u môn t i Khoa B3 - Vi n YHCT Q , t tháng 8/ 2014

đ n tháng 10/ 2015.
2.1.1. Tiêu chu n ch n b nh nhân:
- Tu i trên 18 tu i, t nguy n h p tác nghiên c u.
- Không phơn bi t gi i, ngh nghi p.
- Các b nh nhơn đư đ
cùng ph
-

c ph u thu t tr theo cùng ph

ng pháp c a Vi n vƠ

ng pháp vô c m b ng gơy tê t i h u môn b ng lidocain 0,5%.
u có r i lo n ti u ti n sau ph u thu t

các m c đ khác nhau.

2.1.2. Tiêu chu n lo i tr b nh nhân kh i nh́m nghiên c u:
- B nh nhơn không h p tác.
- B nh nhơn m c b nh tơm th n.
- B nh nhơn m c các b nh t i ch : b nh lỦ v loa tai, b nh lỦ v bƠng quang,

ni u đ o vƠ sinh d c (viêm, d d ng l śo, phì đ i ti n li t tuy n...).
- B nh nhơn m c các b nh lỦ toƠn thơn nh t ng huy t áp, r i lo n nh p tim...
2.1.3. Tiêu chu n ng ng nghiên c u
Sau nh chơm, b nh nhơn không ti u đ
b nh nhơn v n đau, ph i đi u tr ph

c ph i ch đ nh đ t thông ti u ho c

ng pháp khác. B nh nhơn không đ ng Ủ ti p

t c tham gia nghiên c u. Bác s đi u tr nh n x́t c n ng ng nh chơm, ho c đ ngh
thay b ng ph

ng pháp đi u tr khác;

Sau nh chơm kho ng 20 ậ 30 phút, b nh nhơn không ti u đ

c ho c ti u r t ít

(< 20ml), c u bƠng quang c ng to, ph i ch đ nh đ t thông ti u gi i áp (không theo
dõi, ng ng nghiên c u).

12


2.2.ăPH

NGăPHÁPăNGHIÊNăC U.

2.2.1. Thi t k nghiên c u mô t ti n c u

- Các b nh nhơn sau khi đ

c ph u thu t tr , đ tiêu chu n s đ

c đ a vƠo

di n nghiên c u.
- S d ng ph

ng pháp th nghi m lơm sƠng đ i ch ng tr

- B nh nhơn đ
B nh nhơn đ

c sau đi u tr .

c theo dõi n i trú t i b nh vi n:
c th m khám vƠ theo dõi lơm sƠng tr

c, trong vƠ nh t lƠ ngay

sau ph u thu t. Các ch s theo dõi đau v̀ t̀nh tr ng ti u ti n đ

c ghi nh n liên

t c ngay sau ph u thu t vƠ đánh giá k t qu qua m c đ đau v̀ t̀nh tr ng ti u ti n
sau khi nh chơm.
2.2.2. Ph

ng ph́p đ́nh giá, theo dõi lâm sàng.

Các b nh nhơn đ
*

c theo dõi trên b nh án vƠ m t m u phi u th ng nh t.

c đi m chung c a b nh nhân:

- Tu i, gi i.
- Ph

ng pháp ph u thu t vƠ vô c m.

-S l

ng vƠ v trí các búi tr đ

c ph u thu t.

* Kh́m lâm s̀ng YHH :
- Khám toàn thân.
- T n s m ch: đ
trong 1 phút.

c xác đ nh

m s m ch

n v đo lƠ nh p/phút.

- Huy t áp đ ng m ch: đ
o

m ch quay trên c tay trái.

c đo b ng huy t áp k đ ng h c a Trung Qu c.

t th n m, đ n v đo lƠ milimet thu ngơn (mmHg).
* Ph

ng ph́p đ́nh gí m c đ đau c a ćc b nh nhân:

Tình tr ng đau h u môn c a các b nh nhơn khi thay b ng đ
thang đi m VAS (visual analogue scale) t 0 đ n 10 b ng th

c đánh giá theo

c đo đ đau c a hưng

Astra- Zeneca [16].
+ 0 đ n 1 đi m : không đau.
+ 2 đ n 4 đi m

: au ít

+ 5 đ n 6 đi m

: au v a

13

Thang Long University Library


+ 7 đ n 8 đi m

: au nhi u

+ 9 đ n 10 đi m

: r t đau.

- Nh : b nh nhơn đau rát nh sau ph u thu t, nh ng v n ch u đ
ph i dùng thu c gi m đau vƠ không nh h
đ

c vƠ không

ng đ n các t th v n đ ng. (T

ng

ng < 4 đi m VAS)
- V a: b nh nhơn đau nhi u h n. Không có bi n đ i đáng k m ch vƠ huy t

áp. (< 5l n/ phút v̀ 5mmHg)...(T

ng đ

ng < 7 đi m VAS)

- R t đau: b nh nhơn đau nhi u, có th gơy t ng t n s m ch vƠ huy t áp đáng
k ...(T

ng đ

ng ≥ 7 đi m VAS)

(Th ng nh t d̀ng thu c Efferalgan Codein 0,5g đ gi m đau cho t t c các
b nh nhân, n u ph i d̀ng)
B ng 2.1. ́nh gí m c đ đau
M c đ đau

Thang đi m c

ng đ

Thang đi m đánh giá đau theo ńt m t

đau

Wong-Baker

Nh

1-3

H i đau

Trung bình

4-6

H i đau h n - au h n n a

N ng

Trên 7

* Ph

au nhi u - C c k đau

ng ph́p đ́nh gí m c đ r i lo n ti u ti n c a ćc b nh nhân:

- Khó ti u: B nh nhơn c m giác c ng t c nh h v , mót ti u vƠ ti u nhi u l n
nh ng s l

ng ít d

i 500 ml n

c ti u trong 6 ti ng t sau ph u thu t.

- Bí ti u: B nh nhơn c m giác c ng t c h v , mót ti u vƠ ti u nhi u l n nh ng
s l

ng ít d

i 200 ml n

c ti u trong 6 ti ng t sau ph u thu t. S th y rõ c u

bàng quang.

14


2.2.3. Ph

ng ph́p ti n h̀nh

2.2.3.1 Chu n b d ng c
- Máy đo huy t áp, ng nghe.
- H p ch ng s c.
- Panh không m u.
- Khay qu đ u.
- Bông c n, g c khô.
- Máy d̀ huy t loa tai.
- Kim chơm gƠi loa tai do vi n chơm c u Vi t Nam s n xu t.
2.2.3.2. Chu n b b nh nhân
-

i ud

ng viên gi i thích cho b nh nhơn yên tơm, tin t

ng vƠ ph i h p

trong quá trình đi u tr .

- Ki m tra mach, nhi t đ , huy t áp vƠ toƠn tr ng.
- T th b nh nhơn: n m ng a trên gi

ng b nh

2.2.3.3. Ti n h̀nh th thu t
- Xác đ nh v trí huy t c n chơm
*ăThaoătácăchơmăloaătai
- Ng

i đi u d

ng th c hi n l n l

t các b

c sau:

15

Thang Long University Library


Sát trùng da vùng huy t đư đ
ngón tr vƠ ngón cái tay thu n ng

c xác đ nh ( Giao c m, th n môn, tr c trƠng )
i đi u d

ng ( vô khu n )c m hƠo kim, tay c̀n l i

gi c đ nh vƠnh tai, đ t đ u kim lên m t da vùng huy t đư đ
( kim đ th ng đ ng ) n nh vƠo l p d
sau đó tay đi u d

c xác đ nh lƠ d

ng tính

i da trên l p s n vƠnh tai.

ng c m đ c kim vê m nh m t phút l n l

t

v trí các

huy t đư chơm. B nh nhơn có c m giác đau chói, đau nóng, ho c đau gi t sau đó
nóng b ng tai vƠ th y tai đ . Lúc đó c m giác đau c a b nh nhơn s gi m d n
-C 5 phút vê kim m t l n
-L u kim 10 phút, 20 phút , 30 phút.
- Rút kim
-Sát trùng l i vùng huy t v a chơm
Trong quá trình chơm ng

i đi u d

ng c n theo dõi b nh nhơn n u có bi u

hi n v ng chơm nh : hoa m t , chóng m t, vư m hôi, m ch nhanh da xanh tái thì

ng ng chơm, rút kim vƠ báo bác s
2.2.3.4. Ph

ng ph́p đ́nh gí hi u qu đi u tr

Ki m tra ch s đau (đi m VAS) c m i 10’ l n; vƠ đánh giá tình tr ng ti u ti n
sau 30 phút nh chơm.
+ T t: L
đau gi m đ

c ti u l n đ u ngay sau chơm đ

c m t m c (T

+ V a: L
đau gi m đ

ng n

ct

ng n
ng đ

ng đ

c trên 350 ml; vƠ m c đ

ng kho ng ≥ 2,5 đi m VAS)

c ti u l n đ u ngay sau chơm đ

c trên 200 ml vƠ m c đ

ng 2 đi m VAS.

+ Không k t qu (ḱm): L
200 ml vƠ m c đ đau gi m đ

ct

ng n

c ti u l n đ u ngay sau chơm đ

ng đ

ng < 1đi m VAS.

2.3.ăX ăLÝăS ăLI Uă
Các s li u đ

c x lỦ b ng ch

m

ng trình



X 

SPSS 16.0
- Tính giá tr trung bình b ng công th c:

t 

- Ki m đ nh t cho nghiên c u t ng c p
đ

c tính theo công th c:

t 

- Ki m đ nh t cho nghiên c u hai nhóm đ c
l p đ

cd

c tính theo công th c:
16

i  1

xi n

i

n

X1  X 2
SE
X 1  X2

SE12  SE 22

i


2.4.ă

Oă

CăNGHIÊNăC Uă

- Các đ i t

ng tham gia nghiên c u đ u lƠ t nguy n sau khi đ

c thông báo

vƠ gi i thích v m c đích c a nghiên c u.
- Nh ng b nh nhơn sau khi đ
nh ng không đ t k t qu đ

c đi u tr b ng ph

c chuy n sang ph

ng pháp chơm loa tai

ng pháp đi u tr khác.

17

Thang Long University Library


CH

NGăIII

K TăQU ăNGHIÊNăC U
3.1. K TăQU ăNGHIÊNăC UăM TăS ă
K t qu nghiên c u đ

Că I MăLÂMăSÀNG

c ti n hƠnh trên 69 b nh nhơn sau ph u thu t tr t i

khoa B3 ậ Vi n YHCT Q , có đau vƠ r i lo n ti u ti n.
K t qu nghiên c u m t s đ c đi m chung c a b nh nhân:

Nam (a)

N (b)

T ng s

(n = 35)

(n = 34)

(n = 69)

Tu i

n

%

n

%

n

%

< 40 (1)

13

37.14

11

32.35

24

33.33

40 - 59 (2)

19

54.29

20

61.76

39

57.97

> 60

3

8.57

3

8.82

6

8.70

(3)

X  SE

43.48 ± 4.37

41.76 ± 3.91

> 0,05

Nhóm

pa-b

B ng 3.1. K t qu nghiên c u phân lo i theo tu i c a ćc BN.

42.63 ±2.70

< 0,01 ậ 0.001

P 2 ậ 1,3

Nh n x́t:
-

S b nh nhơn nam vƠ n trong nghiên c u nƠy lƠ t
đ

-

ng đ

ng nhau vƠ t

ng

ng c v l a tu i gi a 2 nhóm nam vƠ n

Tu i trung bình c a b nh nhơn trong nghiên c u lƠ 42.63 tu i. Nhóm tu i
c a b nh nhơn < 40 lƠ 24 b nh nhơn ; nhóm 40 ậ 59 tu i lƠ 39 b nh nhơn vƠ
trên 60 tu i lƠ 6 b nh nhơn

-

Trong đó nam gi i tu i > 40 lƠ 22 b nh nhơn trong đó 1 b nh nhơn lƠ 82 tu i.
( ơy lƠ l a tu i d r i lo n ti u ti n b i các b nh lỦ liên quan ti n li t tuy n).
18