Sử dụng các video và các hình ảnh phù hợp nhằm nâng cao kết quả học tập môn hóa học của học sinh lớp 11 ban cơ bản khi học xong chương 7 hiđrocacbon thơm – nguồn hiđrocacbon thiên nhiên – hệ thống hóa về hiđrocacb

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO LÀO CAI
TRƯỜNG THPT SỐ 3 HUYỆN VĂN BÀN

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM:
SỬ DỤNG VIDEO VÀ CÁC HÌNH ẢNH PHÙ HỢP NHẰM NÂNG
CAO KẾT QUẢ HỌC TẬP MÔN HÓA HỌC CỦA HỌC SINH LỚP 11 BAN
CƠ BẢN KHI HỌC XONGCHƯƠNG 7: HIĐROCACBONTHƠM - NGUỒN
HIĐROCACBON THIÊN NHIÊN - HỆ THỐNG HÓA VỀ HIĐROCACBON.

- Họ tên tác giả : Trần Anh Tài
- Chức vụ: Giáo viên
- Tổ chuyên môn: Hóa – Sinh – Địa – Thể dục
- Đơn vị công tác: Trường THPT số 3 huyện Văn Bàn


Trần Anh Tài
Lào Cai

Trường THPT số 3 Văn Bàn tỉnh

Văn Bàn, tháng 5 năm 2014

Mục lục

Mục
lục………………………………………………………………………….Trang
ĐẶT VẤN
ĐỀ………………………………………………………………….....3
1. Lí do chọn đề tài………………………………………………………………..3
2. Mục đích nghiên cứu...........................................................................................3
3. Đối tượng nghiên

cứu..........................................................................................3
4. Kháng thể nghiên
cứu..........................................................................................3
NỘI
DUNG..............................................................................................................4
I. Cơ sở lí luận.........................................................................................................4
II. Thực trạng vấn đề...............................................................................................4
III. Các biện pháp đã tiến hành giải
quyết...............................................................4
1. Phương pháp nghiên cứu.....................................................................................4
1.1. Thiết kế nghiên cứu.......................................................................................45
1.2. Quy trình nghiên
cứu........................................................................................5
Sáng kiến kinh
nghiệm

2


Trần Anh Tài
Lào Cai

Trường THPT số 3 Văn Bàn tỉnh

1.2.1. Chuẩn bị của giáo viên..................................................................................5
1.2.2. Tiến trình dạy thực
nghiệm............................................................................5
2. Những hình ảnh, video sưu tầm và chỉnh
sửa......................................................5
3. Kế hoạch lên

lớp..................................................................................................5
3.1. Kế hoạch lên lớp bài 35...............................................................................512
3.2. Kế hoạch lên lớp bài 36.............................................................................1214
4. Kết quả sáng
kiến...............................................................................................14
IV. KẾT LUẬN.....................................................................................................14
1. Kết
luận..............................................................................................................14
2. Khuyến
nghị.......................................................................................................14
TÀI LIỆU THAM
KHẢO......................................................................................15
PHỤ LỤC..........................................................................................................1619

Sáng kiến kinh
nghiệm

3


Trần Anh Tài
Lào Cai

Trường THPT số 3 Văn Bàn tỉnh

ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lí do chọn đề tài:
Ngày nay, khoa học công nghệ thông tin phát triển rất mạnh mẽ. Công
nghệ thông tin có rất nhiều ứng dụng trong giảng dạy. Học sinh có thể lãnh hội
kiến thức một cách trực quan hơn, rõ ràng hơn và nhiều nội dung hơn.Vì vậy,

việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy và học là một việc làm
cần thiết và quan trọng trong việc đổi mới dạy học theo hướng tích cực hóa người
học.
Hóa học là bộ môn khoa học thực nghiệm, các thí nghiệm, hình ảnh trong
sách giáo khoa chỉ là những hình ảnh tĩnh kèm theo mô tả nhưng còn tương đối
trừu tượng đòi hỏi giáo viên cung cấp kiến thức cho học sinh phải trực quan
hơn, đa dạng hơn giúp học sinh tư duy tốt hơn để hiểu sâu bản chất của vấn đề.
Trong chương “Hiđrocacbon thơm-Nguồn hiđrocacbon thiên nhiên-Hệ thống hóa
về hiđrocacbon”, nếu giáo viên giảng dạy chỉ sử dụng các câu hỏi gợi mở, các
hình ảnh tĩnh minh họa để dẫn dắt vấn đề thì việc tiếp thu bài của học sinh sẽ rất
hạn chế và ít gây được hứng thú học tập. Với phương pháp này, học sinh sẽ rất
khó lĩnh hội được kiến thức và vận dụng các kĩ năng để giải quyết nhiệm vụ học
tập và thực tế cuộc sống.
Nếu sử dụng các video và các hình ảnh phù hợp sẽ cung cấp cho học sinh
một cách trực quan hơn, sinh động về cấu trúc phân tử và các hiện tượng hóa học
từ đó học sinh có thể lĩnh hội được kiến thức tốt hơn, ghi nhớ lâu hơn và khả
năng áp dụng kiến thức vào việc giải quyết các vấn đề học tập và cuộc sống tốt
hơn. Vì vậy tôi chọn đề tài: Sử dụng các video và các hình ảnh phù hợp nhằm
nâng cao kết quả học tập môn hóa học của học sinh lớp 11 ban cơ bản khi học
xong chương 7: Hiđrocacbon thơm – Nguồn hiđrocacbon thiên nhiên – Hệ thống
hóa về hiđrocacbon.
2. Mục đích nghiên cứu
Sử dụng video và hình ảnh có nội dung phù hợp vào bài giảng để cung cấp
thêm hình ảnh động, các hiện tượng hóa học mà thực tế các em không quan sát
được giúp các em hiểu nhanh hơn, hứng thú hơn và có kĩ năng vận dụng vào thực
tế tốt hơn.
3. Đối tượng nghiên cứu:
chương 7: Hiđrocacbon thơm – Nguồn hiđrocacbon thiên nhiên – Hệ thống
hóa về hiđrocacbon Hóa học 11 chương trình cơ bản.
4. Khách thể nghiên cứu

Sáng kiến kinh
nghiệm

4


Trần Anh Tài
Lào Cai

Trường THPT số 3 Văn Bàn tỉnh

Nghiên cứu được tiến hành trên hai nhóm tương đương là hai lớp 11A2 và
lớp 11A4 trường THPT số 3 Văn bàn. Lớp thực nghiệm là lớp 11A2 được thực
hiện giải pháp thay thế khi dạy các bài của chương “Hiđrocacbon thơm - Nguồn
hiđrocacbon thiên nhiên - Hệ thống hóa về hiđrocacbon” (Chương trình cơ bản).
Lớp đối chứng là lớp 11A4 giảng dạy theo phương pháp truyền thống.

NỘI DUNG
I. CƠ SỞ LÍ LUẬN
Trong sách giáo khoa thuộc chương Hiđrocacbon thơm - Nguồn
hiđrocacbon thiên nhiên - Hệ thống hóa về hiđrocacbon - hóa học 11 chương
trình cơ bản các thí nghiệm của phản ứng giữa benzen và toluen với halogen, axít
nitric, và phản ứng giữa benzen, toluen, stiren với dung dịch brôm, dung dịch
KMnO4 chỉ là những hình ảnh tĩnh kèm theo các mô tả hiện tượng hóa học kém
sinh động. Việc sưu tầm các video, các hình ảnh phù hợp với nội dung bài giúp
các em học sinh quan sát rễ dàng hơn, hứng thú hơn và hiểu bản chất hơn về các
hiện tượng, bản chất của các phản ứng hóa học trên.
II. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ
Tại trường THPT số 3 Văn Bàn, giáo viên chỉ mới cố gắng khai thác kênh
hình, kênh chữ trong sách giáo khoa để phục vụ cho giảng dạy. Số giáo viên biết

tìm tòi, khai thác trên mạng internet và chỉnh sửa cho phù hợp nội dung bài học,
với đối tượng học sinh còn hạn chế.
Qua việc dự giờ thăm lớp, sinh hoạt tổ, nhóm chuyên môn tại trường
THPT số 3 Văn Bàn tôi thấy giáo viên chỉ mới khai thác các hình ảnh trong sách
giáo khoa, hệ thống câu hỏi gợi mở dẫn dắt học sinh tìm hiểu vấn đề để phục vụ
cho giảng dạy, học sinh thuộc bài nhưng chưa hiểu sâu kiến thức và khắc sâu
kiến thức và khả năng vận dụng vào thực tế chưa được cao. Việc sử dụng các
video, hình ảnh được khai thác ngoài sách giáo khoa cho phù hợp với nội dung
bài học, với đối tượng học sinh còn hạn chế.
Vấn đề sử dụng công nghệ thông tin để dạy học trực quan sử dụng các
viedeo, hình ảnh đã có trong các bài viết liên quan:
+ Bài viết “Ứng dụng Công nghệ thông tin trong đổi mới phương pháp dạy học
ở trường trung học phổ thông” – Đặng Trần Phong – THPT Hóa Châu – Thừa Thiên
Huế

+ Bài viết “Sử dụng và khai thác internet trong học tập và nghiên cứu hóa
học” – Daỵhoahoc.com

Sáng kiến kinh
nghiệm

5


Trần Anh Tài
Lào Cai

Trường THPT số 3 Văn Bàn tỉnh

Nhiều thầy cô trong trường và các trường THPT trong tỉnh cũng đã thực

hiện và có nhiều sáng kiến đề cập đến việc sủ dụng các video và hình ảnh phục
vụ cho giảng dạy.
Các sáng kiến đề cập tới ứng dụng CNTT chủ yếu chỉ đánh giá những
thuận lợi, khó khăn khi áp dụng vào thực tiễn giảng dạy. Một số sáng kiến đã áp
dụng cụ thể vào giảng dạy tuy nhiên còn chưa phù hợp với đối tượng.
III. CÁC BIỆN PHÁP ĐÃ TIẾN HÀNH GIẢI QUYẾT
1. Phương pháp nghiên cứu
1.1. Thiết kế nghiên cứu.
Chọn hai lớp: Lớp 11A2 làm nhóm thực nghiệm, lớp 11A4 làm nhóm đối
chứng. Dùng bài kiểm tra 1 tiết đầu học kì II năm học 2013 – 2014 làm bài kiểm
tra trước tác động. Kết quả kiểm tra cho thấy điểm trung bình của hai nhóm có sự
tương đương.
Kiểm tra sau tác động: Bài kiểm tra được thiết kế gồm 20 câu hỏi câu trắc
nghiệm khách quan.
1.2. Quy trình nghiên cứu
1.2.1. Chuẩn bị của giáo viên.
Lớp thực nghiệm: Sử dụng các video, thí nghiệm ảo và các hình ảnh phù
hợp trong chương “Hiđrocacbon thơm-Nguồn hiđrocacbon thiên nhiên-Hệ thống
hóa về hiđrocacbon” đã sưu tầm ở trên vào các tiết dạy.
Lớp đối chứng: Không sử dụng các video, thí nghiệm ảo và các hình ảnh
phù hợp trong chương “Hiđrocacbon thơm-Nguồn hiđrocacbon thiên nhiên-Hệ
thống hóa về hiđrocacbon” đã sưu tầm ở trên vào các tiết dạy.
1.2.2. Tiến trình dạy thực nghiệm.
Thời gian tiến hành thực nghiệm tuân theo kế hoạch và thời khóa biểu
chính khóa năm học 2013 -2014. Cụ thể:
Thời gian thực hiện
Tiết
Thứ
Môn/Lớp
Tên bài

PPCT
Thứ 3
Hoá học
Benzen và đồng đẳng. Một số
50
04/3/2014 11A2
hiđrocacbon thơm khác.
Thứ 6
Hoá học
Benzen và đồng đẳng. Một số
51
07/3/2014 11A2
hiđrocacbon thơm khác.
Thứ 3
Hoá học
Benzen và đồng đẳng. Một số
52
11/3/2014 11A2
hiđrocacbon thơm khác.
Thứ 6
Hoá học
53
Luyện tập: Hiđrocacbon thơm.
14/3/2014 11A2
Thứ 3
Hoá học
54
Hệ thống hóa về hiđrocacbon.
18/3/2014 11A2
Sáng kiến kinh

nghiệm

6


Trần Anh Tài
Lào Cai

Trường THPT số 3 Văn Bàn tỉnh

2. Những hình ảnh, video sưu tầm và chỉnh sửa.
Sưu tầm các hình ảnh, video phù hợp trong chương Hiđrocacbon thơmNguồn hiđrocacbon thiên nhiên-Hệ thống hóa về hiđrocacbon: Video (Phản ứng
giữa benzen với dung dịch brôm, benzen với dung dịch axít nitric, benzen và
toluen với dung dịch KmnO4...); hình ảnh mô hình benzen...
3. Kế hoạch lên lớp.
3.1. Kế hoạch bài 35:
- Phân phối chương trình bài 35 (Tiết 50, 51, 52)
+ Tiết 50: Nếu chỉ sử dụng hình ảnh mô hình phân tử benzen, bảng 7.1
trong sách giáo khoa học sinh khó có thể quan sát được cấu tạo phẳng của phân
tử benzen và không nhận biết được các vị trí nhóm thế giống nhau. Việc sử dụng
thêm các hình ảnh động về mô hình phân tử benzen (cấu tạo) sẽ giúp học sinh
hiểu sâu hơn, trực quan hơn về cấu trúc phân tử benzen và hình ảnh về vị trí các
nhóm thế trong vòng benzen của các ankylbenzen (Đồng phân, danh pháp) sẽ
giúp học sinh phân biệt được các vị trí trong vòng benzen của ankylbenzen từ đó
giúp cho học sinh có thể rễ ràng hơn khi viết các đồng phân và gọi tên các đồng
phân.
+ Tiết 51: Nếu chỉ sủ dụng kênh chữ mô tả hiện tượng của phản ứng giữa
benzen với brom và với axít nitric thì học sinh chỉ được tiếp thu một cách thụ
động về các bước tiến hành, hiện tượng sảy ra. Việc sử dụng video mô tả phản
ứng của benzen với brom và với axít nitric (Phản ứng thế) sẽ giúp học sinh tiếp

thu kiến thức một cách trực quan hơn, gây ấn tượng sâu sắc hơn giúp học sinh ghi
nhớ lâu và hiểu sâu hơn về tính chất của hidrocacbon thơm.
+ Tiết 52: Nếu chỉ sử dụng hình ảnh tĩnh, kênh chữ trong sách giáo khoa
học sinh chỉ quan sát được hiên tượng của phản ứng giữa benzen và toluen với
KMnO4 ở điều kiện thường nhưng không quan sát được hiện tượng của phản ứng
trên khi đun nóng. Việc sử dụng video phản ứng giữa benzen và toluen với dung
dịch brom sẽ giúp học sinh quan sát được đầy đủ các hiện tượng của phản ứng
giúp học sinh nhớ sâu và trực quan hơn.
Tiết 50:BENZEN VÀ ĐỒNG ĐẲNG.
MỘT SỐ HIĐROCACBON THƠM KHÁC
I. MỤC TIÊU
1. Kiến thức
* Hs biết:
- Cấu trúc electron của benzen.
Sáng kiến kinh
nghiệm

7


Trần Anh Tài
Lào Cai

Trường THPT số 3 Văn Bàn tỉnh

- Đồng đẳng, đồng phân, danh pháp của ankylbenzen.
- Tính chất vật lí, tính chất hóa học của benzen và ankylbenzen.
* Hs hiểu: Sự liên quan của cấu trúc phân tử và tính chất hóa học của benzen.
2. Kĩ năng
- Dự đoán tính chất, kiểm tra, kết luận về tính chất hoá học benzen.

- Viết ptpư minh hoạ tính chất của benzen.
3. Thái độ: HS tích cực phát biểu xây dựng bài.
II. CHUẨN BỊ:
1. GV: Giáo án, SKG, hình ảnh về benzen, video...
2. HS: Đọc trước bài mới.
III. PHƯƠNG PHÁP
- Thuyết trình
- Vấn đáp
- Trực quan
IV. THIẾT KẾ CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
1. Ổn định lớp ( 1 phút).
2. Bài mới:
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ
HS
Hoạt động 1: Đồng đẳng, đồng
phân, danh pháp và cấu tạo của
benzen.
+ Thời gian: 30 phút.
* Gv yêu cầu Hs trả lời:
- Công thức phân tử của
benzen?
- Dựa vào khái niệm đồng đẳng
lấy 3 ví dụ về đồng đẳng của
benzen?
- Dựa vào mối quan hệ về số
lượng nguyên tử C và H hãy
viết CTPT chung dãy đồng đẳng
của benzen? (khá-giỏi)
Hs: suy nghĩ trả lời?

NỘI DUNG
A. BENZEN VÀ ĐỒNG ĐẲNG:
I. ĐỒNG ĐẲNG, ĐỒNG PHÂN, DANH
PHÁP, CẤU TẠO:
1. Dãy đồng đẳng của benzen:
- VD: C6H6, C7H8, C8H10, C9H12 …
- Dãy đồng đẳng của benzen (C6H6) có CTPT
chung là
CnH2n-6 (n ≥ 6)

Sáng kiến kinh
nghiệm

8


Trần Anh Tài
Lào Cai

- Quan sát mô hình phân tử
benzen và rút ra nhận xét:
- Dạng cấu tạo.
- Số lượng C và H.
- Số liên kết trong phân tử giữa
C và C, C và H
Hs: suy nghĩ trả lời?

Trường THPT số 3 Văn Bàn tỉnh

2. Cấu tạo:

- Benzen có cấu tạo phẳng.
- 6 nguyên tử C liên kết với nhau bằng 3 liên kết
đơn và 3 liên kết đôi xen kẽ nhau.
- Nguyên tử C liên kết với nguyên tử H bằng các
liên kết đơn
- Biểu diễn cấu tạo của benzen:
hoặc

* Gv: yêu cầu Hs quan sát bảng
7.1(SGK) và rút ra nhận xét về
các loại đồng phân của dãy đồng
đẳng của benzen.
Hs trả lời. Gv bổ sung.
* Gv: Cho Hs quan sát hình ảnh
về các vị trí trong vòng benzen
của các ankylbenzen và rút ra
nhận xét về các vị trí?
* Gv giới thiệu cách đọc tên và
gọi Hs đọc tên một số đồng
phân đơn giản.

3. Đồng phân và danh pháp:
- C6H6 và C7H8 không có đồng phân thơm.
- Từ C8H10 trở lên có đồng phân mạch cacbon và
đồng phân vị trí tương đối của các nhóm ankyl
trên vòng benzen.
- Tên hệ thống: nhóm ankyl + benzen (đánh số
làm sao cho tổng số chỉ vị trí là nhỏ nhất)
Ngoài ra vị trí nhóm ankyl ở 2, 3, 4 còn gọi theo
chữ cái: o, m, p (ortho, meta, para).

CH3

CH2CH3

1,2-đimetylbenzen
0 – đimetylbenzen
(0 –xilen)

CH3

etylbenzen
CH3

CH3

* Gv hướng dẫn thêm cách đọc
CH3
CH3
tên của nhóm C6H5CH2- là nhóm
1,4 đimetyl benzen
1,3 –đimetylbenzen
benzyl, nhóm C6H5- là nhóm
p- đimetylbenzen
m – đimetylbenzen
phenyl.
(p- xilen)
(m –xilen )
Hoạt động 2: Tính chất vật lý
II. TÍNH CHẤT VẬT LÍ:
+ Thời gian: 10 phút.

(SGK)
* Gv gọi Hs đọc SGK và rút ra
tính chất vật lí.
Hs trả lời.
V. CỦNG CỐ, DẶN DÒ ( 4 phút):
Sáng kiến kinh
nghiệm

9


Trần Anh Tài
Lào Cai

Trường THPT số 3 Văn Bàn tỉnh

1. Củng cố:
- Làm bài tập 2 trang 159 SGK.
2. Dặn dò.
- Làm bài tập 3, 4, 5, 7 trang 159+160 SGK.
Tiết 51: BENZEN VÀ ĐỒNG ĐẲNG.
MỘT SỐ HIĐROCACBON THƠM KHÁC
IV. THIẾT KẾ CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
1. Ổn định lớp ( 2 phút).
2. Kiểm tra bài cũ: (5 phút)
Viết các đồng phân của C8H10 ?
3. Bài mới:
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ
NỘI DUNG
HS

Hoạt động 1: Phản ứng thế
III. TÍNH CHẤT HÓA HỌC:
+ Thời gian: 25 phút.
1. Phản ứng thế:
* Gv: Dựa vào CTCT em có
a. Thế nguyên tử H của vòng benzen
nhận xét gì về tính chất hóa học - Phản ứng với halogen:
của benzen và đồng đẳng của
Với benzen:
Br
H
nó.(khá-giỏi)
Hs trả lời. Gv gợi ý, bổ sung.
Fe
* Gv: Chiếu thí nghiệm giữa
+ Br2
+ HBr↑
brombenzen
benzen và dung dịch brom yêu
cầu Hs quan sát sự thay đổi về
Toluen phản ứng dễ hơn:
màu sắc, trạng thái và viết pthh,
CH3
Br
đọc tên sản phẩm.
2-bromtoluen
Hs: Quan sát thí nghiệm, nhận
(o-bromtoluen)
CH3
xét và lên bảng viết phương

(41%)
trình và đọc tên sản phẩm.
CH3
+ Br2
Fe
- HBr

* GV: Đính chính lại nếu có sai
xót.
* Gv: Chiếu thí nghiệm
giữa benzen và dung dịch axít
nitric yêu cầu Hs quan sát sự
thay đổi màu sắc, trạng thái và

Br

- Phản ứng với axit nitric:
Với benzen:
H

4-bromtoluen
(p-bromtoluen)
(59%)

NO2
Sáng kiến kinh

nghiệm

10

Trần Anh Tài
Lào Cai

Trường THPT số 3 Văn Bàn tỉnh

viết pthh, đọc tên sản phẩm.
Hs: Quan sát thí nghiệm, nhận
xét và lên bảng viết phương
trình và đọc tên sản phẩm.
* GV: Đính chính lại nếu có sai
xót.

+ HNO3 (đặc) H2SO4 (đđ)
nitrobenzen

+ H2O
Với đồng đẳng:
CH3

+ HNO3

* GV: Làm sáng tỏ quy luật thế
ở vòng benzen thông qua các ví
dụ.
HS: Ghi chú

CH3

H2SO4 đđ
- H2O

CH3

NO2

NO2

2-nitrotoluen
(o-nitrotoluen)
(58%)
4-nitrotoluen
(p-nitrotoluen)

Quy tắc thế: Các ankylbenzen dễ tham gia phản
ứng thế nguyên tử H của vòng benzen và sự(42%)
thế
ưu tiên ở vị trí ortho và para so với nhóm ankyl.
b. Thế nguyên tử H của mạch nhánh:
0

+ HBr

t
CH3 + Br2 
→
as

CH2Br

Hoạt động 2: Phản ứng cộng
+ thời gian: 10 phút
benzyl bromua
* Gv giới thiệu benzen không có
2.
Phản
ứng
cộng:
phản ứng cộng ở nhiệt độ
a. Cộng hiđro:
thường và không có xúc tác.
, Ni
+ 3H2 t
- Khi đun nóng, xt: Ni pứ với
→
xiclohexan
H2.
- Khi chiếu sáng phản ứng với
Cl
Cl2.
Cl
b.
Cộng
clo:
Cl
as
* Gv viên hướng dẫn Hs viết
+ 3Cl2 →
hexacloran
PTHH.

Cl
Cl
0

Cl

-GDBVMT: Xử lý các chất thải
sau thí nghiệm: an toàn
V. CỦNG CỐ, DẶN DÒ ( 3 phút):
1. Củng cố:
- Làm bài tập 3 trang 159 SGK
- Gv nhắc lại trọng tâm của bài về tính chất hóa học.
2. Dặn dò.
- Làm bài tập 4, 5, 7 trang 160 SGK.
Tiết 52: BENZEN VÀ ĐỒNG ĐẲNG.
Sáng kiến kinh
nghiệm

11


Trần Anh Tài
Lào Cai

Trường THPT số 3 Văn Bàn tỉnh

MỘT SỐ HIĐROCACBON THƠM KHÁC
IV. THIẾT KẾ CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
1. Ổn định lớp ( 2 phút).
2. Kiểm tra bài cũ ( 5 phút): Trình bày tính chất hóa học (phản ứng thế và phản

ứng cộng) của benzen và ankylbenzen?
3. Bài mới:
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS
Hoạt động 1: Phản ứng oxi hóa
+ Thời gian: 15 phút
* Gv: Yêu cầu Hs viết pthh của phản
ứng giữa benzen và oxi và 1 Hs (KháGiỏi) lên viết, cân bằng pthh của
ankuylbenzen và oxi.
Hs: Thực hiện.

NỘI DUNG
3. Phản ứng oxi hóa:
a. Oxi hóa hoàn toàn::
C 6H6 +

15
O2 → 6CO2 + 3H2O
2

-3273 kJ
CnH2n – 6 +

∆H=

3n − 3
O2 → nCO2 + (n – 3)
2

H2 O
b. Oxi hóa không hoàn toàn:

* Gv: Chiếu thí nghiệm cho benzen và
toluen vào dung dịch KMnO4 ở nhiệt độ - Benzen không tác dụng với KMnO 4.
- Các ankylbenzen khi đun nóng với
thường và đun nóng.
dung dịch KMnO4 thì nhóm ankyl bị oxi
Hs: quan sát nhận xét màu sắc, trạng
hóa.
thái của dung dịch và viết PTHH.
COOK

0

t
→
CH3 + KMnO4 

Kalibenzoat
+ 2MnO2 + KOH + H2O

Hoạt động 2: Cấu tạo và tính chất vật lí
+ Thời gian: 5 phút
* Gv nêu ra công thức cấu tạo của
stiren.
* Gv yêu cầu Hs nhận xét đặc điểm cấu
tạo của phân tử stiren?
Hs trả lời.
* Gv: Từ đặc điểm cấu tạo Hs dự đoán
tính chất hoá học của stiren?
Hs trả lời. Gv nhận xét bổ sung.
* Gv thông báo tính chất vật lí của

stiren.

4. Ứng dụng: SGK
B. STIREN
1. Cấu tạo:
CH=CH2
- Stiren ( vinylbenzen hoặc phenyletilen)
+ Có vòng benzen.
+ Có 1 liên kết đôi ngoài vòng benzen.
- Tính chất vật lí của stiren: Chất lỏng
không màu, nhẹ hơn nước và không tan
Sáng kiến kinh

nghiệm

12


Trần Anh Tài
Lào Cai

Trường THPT số 3 Văn Bàn tỉnh

trong nước.
Hoạt động 3: Tính chất hóa học, ứng
dụng
+ Thời gian: 15 phút.
* Gv mô tả thí nghiệm.
Hs dự đoán hiện tượng thí nghiệm: Cho
stiren vào dung dịch nước brôm. Hs giải

thích và viết phương trình phản ứng.
* Gv stiren có phản ứng thế với H2. Yêu
cầu Hs lên viết PTHH.
Hs lên viết PTHH. Gv nhận xét.
* Gv lưu ý phản ứng cộng HX theo quy
tắc Mac-côp-nhi-côp.
* Gv giới thiệu phản ứng trùng hợp của
stiren.

2. Tính chất hoá học:
- Stiren có khả năng tham gia phản ứng thế
vào vòng benzen, phản ứng cộng vào nối
đôi.
* Phản ứng với dung dịch brom:
C6H5-CH=CH2 + Br2 → C6H5-CH=CH2
Br Br
* Phản ứng với hidro:
CH=CH2
CH2CH3
+H2
t0, p, xt

CH2CH3

+3H2
t0, p, xt

Etylbenzen etylxiclohexan
* Phản ứng trùng hợp:
xt ,t

nCH=CH2 
→ …(-CH-CH2-)n
0

* Gv gợi ý: Tương tự etilen, stiren cũng
làm mất màu dung dịch KMnO4.
C6H5
C6H5
Hs viết sơ đồ phản ứng như SGK.
- Stiren cũng tham gia phản ứng thế
Hs nghiên cứu SGK liên hệ thực tiễn.
nguyên tử H của vòng benzen.
- Tương tự etilen, stiren cũng làm mất màu
dung dịch KMnO4.
4. Củng cố, dặn dò ( 3 phút): Gv nhắc lại trọng tâm của bài.
- Về nhà xem trước bài nguồn hiđrocacbon thiên nhiên.
- Làm bài tập 2, 3, 4 SGK.
3.2. Kế hoạch bài 36
Tiết 53: LUYỆN TẬP HIDROCACBON THƠM
I MỤC TIÊU
1. Kiến thức:
- Củng cố tính chất hóa học cơ bản của hidrocacbon thơm.
- So sánh tính chất hóa học của hidrocacbon thơm với ankan và anken.
2. Kỹ năng:
- Rèn luyện kĩ năng viết PTHH minh họa tính chất hóa học của hidrocacbon
thơm.
- Kĩ năng giải toán về hidrocacbon thơm.
Sáng kiến kinh
nghiệm

13


Trần Anh Tài
Lào Cai

Trường THPT số 3 Văn Bàn tỉnh

II. CHUẨN BỊ
* Gv: - Hệ thống câu hỏi gợi ý.
- Hệ thống bài tập bám sát nội dung luyện tập.
* Hs: Ôn lại kiến thức trong chương.
III. PHƯƠNG PHÁP:
- Đàm thoại
- Nêu và giải quyết vấn đề.
IV. THIẾT KẾ CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
1. Ổn định lớp ( 2 phút).
2. Kiểm tra bài cũ ( 5 phút)
- Bài tập 1, 2 trang 159 SGK.
3. Bài mới:
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS
Hoạt động 1: Lí thuyết
+ Thời gian: 10 phút.
* Gv: Yêu cầu Hs nhắc lại cách gọi
tên ankylbenzen?
Hs: Trả lời
* Gv: Sử dụng hình ảnh yêu cầu Hs
nhắc lại các vị trí của các nhóm thế
trong vòng benzen?
Hs: Quan sát, nhớ lại và trả lời.

* Gv: Hãy viết CTCT và gọi tên các
hiđrocacbon thơm có CTPT C8H10,
C8H8.
Hs viết CTCT và gọi tên.
Lưu ý: Đánh số sao cho tổng số chỉ
vị trí trong tên gọi là nhỏ nhất.

NỘI DUNG
I. KIẾN THỨC CẦN NẮM VỮNG.
1. Cách gọi tên các đồng đẳng của
benzen
a. Vòng benzen liên kết với một nhóm
ankyl
Tên nhóm ankyl + benzen
b. Vòng benzen liên kết với nhiều nhóm
ankyl
Số chỉ vị trí ankyl-tên ankyl + benzen

* Gv yêu cầu Hs viết PTHH:
- Toluen với Br2 (bột Fe), HNO3
(H2SO4 đặc).
- Benzen với H2 (xt: Ni).
- Etylbenzen với Cl2 (as), với dd
KMnO4 (t0).
- Stiren với dd Br2.
* Gv: Dựa vào các phản hãy rút ra
tính chất hóa học chung của

2. Tính chất hóa học chung của
hiđrocacbon thơm

Hs viết PTHH và rút ra tính chất hóa học
chung của hiđrocacbon thơm.
- Pư thế nguyên tử H của vòng benzen
( thế halogen, thế nitro).
- Pư thế nguyên tử H của nhóm ankyl liên
kết với vòng benzen.
- Pư cộng với Br2, HBr, H2O vào liên kết
đôi ở nhánh của vòng benzen.

Vị trí: 1,2 hay 1,6: ortho- (o-)
Vị trí: 1,3 hay 1,5: meta- (m-)
Vị trí: 1,4: para- (p-)

Sáng kiến kinh
nghiệm

14


Trần Anh Tài
Lào Cai

hiđrocacbon thơm.

Hoạt động 2: Bài tập
+ Thời gian: 25 phút.
Bài 2: Gv yêu cầu Hs viết CTCT các
chất → dựa vào CTCT để xác định
thuốc thử dùng để nhận biết.
Hs: Dựa vào CTCT để xác định

thuốc thử dùng để nhận biết.

Bài 3: Gv yêu cầu Hs lập sơ đồ pư
điều chế các chất rồi viết pthh của
các pư.
Hs lập sơ đồ và viết ptpư.

Trường THPT số 3 Văn Bàn tỉnh

- Pư cộng H2 vào vòng benzen tạo thành
xiclohexan hoặc ankyl xiclohexan.
- Pư oxi hóa nhánh ankyl bằng KMnO4
đun nóng.
II. BÀI TẬP:
Bài 2:
- Dùng dd AgNO3 trong NH3 để nhận biết
hex-1-in.
- Dùng dd KMnO4 để nhận biết được
stiren ở điều kiện thường và nhận biết
được toluen khi đun nóng.
- Còn lại là benzen không có hiện tượng
gì.
Bài 3: Lập sơ đồ và viết ptpư:
1500 C
+ H ( Pd / PbCO , t )
→ C2H4
CH4 → C2H2     
0

2

6000 C

0

Fe , t
C2H2 Than


→ C6H6 Cl, 
→
hoaït tính
2

0

C6H5Cl
, H SO
C6H6 HNO
  → C6H5NO2
Bài 4.
3

Bài 4. Gv yêu cầu Hs giải theo trình
tự sau:
- Viết pthh ở dạng CTPT.
- Tìm mối liên quan giữa chất đã biết
và chất cần tìm.
a. Khối lượng TNT là: 56,75(kg)
b. Khối lượng HNO3 pư là 47,25 (kg)

Hs: lên bảng trình bày bài giải.

3

2

4ñ

+ H2SO4đ

C7H8 + 3HNO3

TNT + 3 H2O

0.25kmol 0.75kmol
0.25kmol.
Khối lượng TNT: 0,25 . 227 = 56,75 kg.
Khối lượng HNO3: 0,75 . 63 = 47,25 kg.

4. Củng cố, dặn dò: (3 phút)
- Làm bài tập 5 trang 162 SGK
- Yêu cầu Hs về nhà xem trước bài “Hệ thống hóa về hidrocacbon”
4. Kết quả thu được
So sánh điểm trung bình bài kiểm tra trước và sau tác động
Thực nghiệm
Đối chứng
Điểm trung bình trước tác động
5.68
5,62
Điểm trung bình sau tác động

6,10
6.58
Sáng kiến kinh
nghiệm

15


Trần Anh Tài
Lào Cai

Trường THPT số 3 Văn Bàn tỉnh

Kết quả kiểm tra sau tác động của nhóm thực nghiệm có điểm trung bình
là:6.58, kết quả bài kiểm tra tương ứng của nhóm đối chứng điểm trung bình là:
6,10. Độ chênh lệch điểm số giữa hai nhóm là: 0,48; Tỉ lệ học sinh có điểm số từ
trung bình trở lên đã tăng rõ rệt ở lớp thực nghiệm. lớp được tác động có tỉ lệ
điểm trên trung bình và điểm trung bình cộng cao hơn lớp đối chứng.

IV. KẾT LUẬN
1. Kết luận:
Sử dụng các video và các hình ảnh phù hợp sẽ cung cấp cho học sinh một
cách trực quan hơn, sinh động về cấu trúc phân tử và các hiện tượng hóa học từ
đó học sinh có thể lĩnh hội được kiến thức tốt hơn, ghi nhớ lâu hơn và khả năng
áp dụng kiến thức vào việc giải quyết các vấn đề học tập và cuộc sống tốt hơn khi
học xong chương 7: Hiđrocacbon thơm – Nguồn hiđrocacbon thiên nhiên – Hệ
thống hóa về hiđrocacbon.
Sáng kiến này chỉ có phạm vi hẹp trong một chương và nó phụ thuộc vào
khả năng sưu tầm, ứng dụng phù hợp trong từng tiết dạy bài dạy của giáo viên và
cũng chỉ nên áp dụng ở những trường học sinh có năng lực tư duy hạn chế, khả

năng khai thác kiến thức trên các kênh thông tin còn chưa cao.
Sáng kiến này chỉ đề cập tới chương 7 - hóa học 11 (ban cơ bản) tuy nhiên
nó cũng có thể áp dụng một cách tương tự cho các chương khác của hóa hưu cơ
trong chương trình THPT.
2. Khuyến nghị:
Đối với các cấp lãnh đạo cần quan tâm đầu tư về cơ sở vật chất như: trang
thiết bị máy tính, máy chiếu Projector cho nhiều phòng học trên lớp kết nối
Wireless Network,.... cho các nhà trường mở các lớp bồi dưỡng về ứng công
nghệ thông tin vào trong dạy học.
Đối với giáo viên: tích cực tự học, tự bồi dưỡng về công nghệ thông tin,
nâng cao khả năng khai thác thông tin trên mạng Internet.
Với phạm vi và kết quả của sáng kiến này tôi mong rằng các đồng nghiệp
quan tâm chia sẻ, đóng góp ý kiến và có thể ứng dụng sáng kiến này vào giảng
dạy ở đơn vị để gây hứng thú và nâng cao kết quả học tập của học sinh.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng – Nhà xuất bản Đại học Quốc
gia Hà Nội.
Sáng kiến kinh
nghiệm

16


Trần Anh Tài
Lào Cai

Trường THPT số 3 Văn Bàn tỉnh

2. Sách giáo khoa Hóa học 11 ban cơ bản – Nhà xuất bản giáo dục.
3. Sách bài tập Hóa học 11 ban cơ bản – Nhà xuất bản giáo dục.

4. Chuẩn kiến thức, kĩ năng môn Vật lí 12 cơ bản.
5. Hình ảnh, video – Youtobe.

Sáng kiến kinh
nghiệm

17


Trần Anh Tài
Lào Cai

Trường THPT số 3 Văn Bàn tỉnh

PHỤ LỤC
I. ĐỀ VÀ ĐÁP ÁN KIỂM TRA SAU TÁC ĐỘNG
ĐỀ KIỂM TRA SAU TÁC ĐỘNG
Câu 1: Chọn cụm từ thích hợp điền vào khoảng trống .... trong câu sau:
Sáu nguyên tử C trong phân tử benzen liên kết với nhau tạo thành ........
A. Mạch thẳng

B. Vòng 6 cạnh đều, phẳng.

C. vòng 6 cạnh, phẳng D. mạch có nhánh.
Câu 2: Dãy đồng đẳng của ankylbenzen có công thức tổng quát là:
A. CnH2n+2

B. CnH2n

C. CnH2n-2

D. CnH2n-6

Câu 3: Trong các chất sau đây, chất nào là đồng đẳng của benzen:
1, Toluen
A. 1

2, etylbezen 3, p–xylen
B. 1, 2, 3, 4

4, Stiren
C. 1, 2,3

D. 1, 2

Câu 4: Công thức phân tử của toluen là:
A. C6H6

B. C7H8

C. C8H8

D. C8H10

C. C8H8

D. C8H10

Câu 5: Công thức phân tử của Stizen là:
A. C6H6

B. C7H8

Câu 6: Ứng với công thức phân tử C8H10 có bao nhiêu đồng phân hiđrocacbon
thơm?
A. 2
B. 3
C. 4
D. 5
Câu 7: Danh pháp IUPAC ankylbenzen có CTCT sau là:

CH3

A.1–etyl–3–metylbenzen B.5–etyl–1–metylbenzen
C.2–etyl–4–metylbenzen
D.4–metyl–2–etyl benzen

C2H5

Câu 8: Hiện tượng gì xảy ra khi cho brom lỏng vào ống nghiệm chứa benzen, lắc
rồi để yên ?
A.dd brom bị mất màu.

B.Có khí thoát ra

C.Xuất hiện kết tủa

D.dd brom không bị mất màu

Câu 9: Phản ứng của benzen với chất nào sau đây gọi là phản ứng nitro hóa ?

A.HNO3 đ /H2SO4

B.HNO2 đ /H2SO4 đ

C.HNO3 loãng /H2SO4 đ

D.HNO3 đ
Sáng kiến kinh

nghiệm

18


Trần Anh Tài
Lào Cai

Trường THPT số 3 Văn Bàn tỉnh

Câu 10: Hiện tượng gì xảy ra khi đun nóng toluen với dung dịch thuốc tím ?
A.Dung dịch KMnO4 bị mất màu

B.Có kết tủa trắng

C.Có sủi bọt khí
D.Không có hiện tượng gì
Câu11: Hóa chất nào sau đây được dùng để nhận biết cả ba chất: Benzen, toluen,
stiren.
A. Quỳ tím

B. HCl

C. NaOH

D. KMnO4

Câu 12: phản ứng thế nguyên tử H ở vòng benzen của các ankybenzen ưu tiên
vào vị trí nào:
A. Ortho (o)

B. Meta (m)

C. Para (p)

D. Ortho(o) và

para(p)
Câu 13: o-xylen có tên theo danh pháp thay thế là:
A. 1,2-đimetylbenzen

B. 1,3-đimetlybenzen

B. 1,4-đimetylbenzen

D. Etylbenzen

Câu 14: m-xylen có tên theo danh pháp thay thế là:
A. 1,2-đimetylbenzen

B. 1,3-đimetlybenzen

B. 1,4-đimetylbenzen

D. etylbenzen

Câu 15: p-xylen có tên theo danh pháp thay thế là:
A. 1,2-đimetylbenzen

B. 1,3-đimetlybenzen

B. 1,4-đimetylbenzen

D. Etylbenzen

Câu 16: Khi phân tích thành phần nguyên tố của hiđrocacbon Y cho kết quả
%H=9,44 %, %C=90,56 %. Y chỉ tác dụng với brom theo tỉ lệ 1:1 đun nóng có
bột Fe xúc tác. Y có công thức phân tử là:
A. C8H10.
B. C9H12.
C. C8H8.
D. Kết quả khác.
Câu 17: Đốt cháy hoàn toàn 0,01 mol một hiđrocacbon X là đồng đẳng của
benzen thu được 1,08g H2O. X có công thức phân tử là:
A. C8H8.
B. C8H10.
C. C7H8.
D. C9H12.
Câu 18: Chất A là 1 đồng đẳng của benzen. Để đốt cháy hòa toàn 13,25gam chất
A cần dùng vừa hết 29,4 lít oxi (đktc).Xác định công thức phân tử của A.
A. C7H8.

B. C9H8.
C. C8H10
D. C7H7

Sáng kiến kinh
nghiệm

19


Trần Anh Tài
Lào Cai

Trường THPT số 3 Văn Bàn tỉnh

Câu 19: Hidrocacbon X là chất lỏng có tỉ khối hơi so với không khí là 3,17. Đốt
cháy hoàn toàn X thu được CO2 có khối lượng bằng 4,28 lần khối lượng H2O. Ở
nhiệt độ thường X không làm mất màu dd brôm. Khi đun nóng X làm mất màu
dd KMnO4. CTPT của X là:
A. C7H8.
B. C9H8.
C. C8H10
D. C7H7
Câu 20: Cho benzen tác dụng với lượng dư HNO3 đặc có xúc tác H2SO4 đặc để
điều chế nitrobenzen. Tính khối lượng nitrobenzen thu được khi dùng 1,00 tấn
benzen với hiệu suất 78%.
A. 1,220 tấn
B. 1,230 tấn
C. 1,210 tấn
D. 1,240

tấn
ĐÁP ÁN KIỂM TRA SAU TÁC ĐỘNG
câu 1
A
B
C
D

2

3

4

5

6

7

8

x
x

9
x

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

0
x

1

2

3
x

4

5

6
x

7

8

9
x

x
x

x
x

x

x
x

x

x

x

x

x
x

II. BẢNG ĐIỂM
LỚP ĐỐI CHỨNG 11A2
S
T
T
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11

LỚP THỰC NGHIỆM 11A2

Họ và tên

Trướ
c TĐ

Sau
TĐ

ST
T

Họ và tên

Trước
TĐ

Sau
TĐ

Vương Thị Ban
Vàng A Dế
Sùng A Dơ
Hoàng Văn Dũng
Hà Văn Dương
Sùng A Đa
Đào Thị Giang
Lự Ngọc Giang
La Ngọc Hải
La Thị Hảo
La Thọ Hòa

7
4.5
5
4
5
5

8
5
5.5
6.5
6

7.5
5
5.5
4
6
4.5
8.5
6.5
6
7
7

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11

Sùng A Chứ
La Thị Thùy Dung
La Thanh Dự
Chảo A Đơ
Triệu Thị Ghến
Hà Thị Hằng
Dương Thị Hóa
Hà Huy Hoàng
Sầm Văn Huân
Vàng A Khoa
Bàn Mùi Líu

5
7
8
5
5
4.5
5
6
5
4.5
8.5

6.5
8
9.5
6
6.5
5.5

6.5
7
6
5
9.5

Sáng kiến kinh
nghiệm

20

20


Trần Anh Tài
Lào Cai

Trường THPT số 3 Văn Bàn tỉnh

6.5

7.5

12

Lương Thị Luyến

8

8.5

4

4.5

13

Lương Thị Mây

7

8

5
3
5

5.5
4
6

14
15
16

6.5
4.5
6

6.5

5
7

8

9

17

7

6.5

18 Lương Hoài Nam

3.5

4.5

18

4

4.5

19
20
21
22
23

24
25
26
27

6
7
5
5
7.5
8
4
5.5
6

5.5
8
5
5.5
8
7
5
6.5
5

19
20
21
22
23

24
25
26
27

Bàn Mùi Mấy
Hà Văn Ngam
Đồng Thị Ngoan
Lương Công
Nguyên
Hoàng Thị
Nguyễn
Lê Thanh Ngự
Triệu Ông san
Hoàng Văn Thắm
Vàng A Thắng
Lê Văn Thế
Vương Văn Thiêm
Hoàng Văn Thoại
Ma Kim Thúy
Lê Thị Trang

3.5
3
7
5
5
6
5
7

5

4
4
7.5
5.5
6
6.5
5.5
8.5
6

8

8.5

28

Hoàng Văn Tú

5

6

4.5
5.5

4.5
6

29
30
31
32

Hoàng Minh Tuấn
Ma Hồng Tuyên
Ma Thị Xen
La Thị Yên

7
4
6.5
6

7.5
5
7.5
6

12 Dương Thị Huệ
Hà Thị Thúy
13
Hưởng
14 Nguyễn Văn Hữu
15 Lương Đức Kiêm
16 Hoàng Văn Luận
17 Lương Văn Lực

Hoàng Văn Ngam

Hoàng Thị Niên
Lục Văn Oai
Hoàng Thị Oanh
Lương Thị Pénh
La Văn Quyết
Vương Văn Thành
Hà Thị Tình
Sầm Văn Toan
Đặng Thị Hồng
28
Tự
29 Hà văn Vũ
30 Sầm Thanh Xuân

III. CÁC VIDEO VÀ HÌNH ẢNH SƯU TẦM
( Đính kèm theo SKNN)

Sáng kiến kinh
nghiệm

21