Xây dựng văn hoá doanh nghiệp Việt Nam trong những năm đầu thế kỷ XXI.DOC

Xây dựng văn hoá doanh nghiệp Việt Nam trong những năm đầu thế kỷ XXI
Lời mở đầu
Một quốc gia không thể tồn tại và phát triển nếu không bảo tồn, giữ
gìn đợc nền văn hoá truyền thống của mình. Một gia đình sẽ không thể đầm
ấm, sum vầy và đóng góp tích cực cho xã hội nếu không có gia phong, gia
giáo. Cũng nh vậy một doanh nghiệp sẽ không thể có một sự phát triển lâu
dài, bền vững nếu không có một nền văn hoá đặc thù hoặc tệ hơn môi trờng
văn hoá doanh nghiệp lại là một bầu không khí căng thẳng ức chế hoặc đầy
rẫy bất công.
Bên cạnh đó, sự phát triển không ngừng của khoa học công nghệ, sự
hợp tác cùng với tiến trình hội nhập trong thế kỷ XXI, vấn đề xây dựng văn
hoá doanh nghiệp tạo thế mạnh trong cạnh tranh đang rất đợc nhiều ngời
quan tâm. Thế kỷ XXI đợc dự báo là thế kỷ thông tin, nền kinh tế thế giới
tiến vào thời đại tri thức và toàn cầu hoá, khi vấn đề công nghệ và chất lợng
sản phẩm giữa các doanh nghiệp không chênh lệch nhau nhiều, do đó không
ảnh hởng quá nhiều đến ngời tiêu dùng thì sắc thái văn hoá doanh nghiệp ảnh
hởng rất lớn đến quyết định lựa chọn của họ. Vì thế, ngày nay các doanh
nghiệp rất chăm lo đến việc tạo hình ảnh của mình, mỗi doanh nghiệp lại có
những cách thức tạo dựng riêng. Ngời lãnh đạo các ngành, các cấp đã bắt đầu
ý thức đợc văn hoá doanh nghiệp đang có tác dụng quan trọng cho mặt thành
tích tổng thể và mu lợi của doanh nghiệp, họ coi văn hoá doanh nghiệp là
phơng thức cuộc sống của doanh nghiệp.
Với Việt Nam nói riêng, chúng ta đang phát triển nền kinh tế thị trờng
theo định hớng xã hội chủ nghĩa, nên không tránh khỏi quy luật chung của
toàn thế giới nhng vẫn mang những nét đặc trng riêng. Trong quá tình vận
động và phát triển của kinh tế thị trờng, có ba phơng thức cạnh tranh hay ba
thế hệ cạnh tranh. Thế hệ cạnh tranh thứ nhất, dựa trên cơ sở chất lợng, giá cả
và kiểu dáng sản phẩm, ít chú ý tới văn hoá doanh nghiệp. Thế hệ cạnh tranh
thứ hai là cạnh tranh tiêu thụ, chủ yếu thông qua tuyên truyền, quảng cáo,
tiếp thị, khuyến mãi. Thế hệ cạnh tranh thứ ba sẽ phải là văn hoá doanh
nghiệp dựa trên nền tổng phơng thức tác động tới hành vi ứng xử, và nhìn

1
Xây dựng văn hoá doanh nghiệp Việt Nam trong những năm đầu thế kỷ XXI
chung các doanh nghiệp trong thế kỷ XXI chủ yếu cạnh tranh với nhau bằng
phơng thức thứ ba. Tuy nhiên các doanh nghiệp Việt Nam cha tạo dựng cho
mình một sắc thái văn hoá riêng, đây sẽ là một nguyên nhân dẫn đến sự thua
kém trong cạnh tranh.
Thấy đợc vai trò quan trọng của văn hoá doanh nghiệp trong thế kỷ
XXI và tính quyết định thắng lợi của nó đối với doanh nghiệp Việt Nam em
đã chọn đề tài Xây dựng văn hoá doanh nghiệp Việt Nam trong những
năm đầu thế kỷ XXI cho công trình nghiên cứu khoa học của mình.
Mục đích nghiên cứu nhằm:
- Tìm hiểu sâu hơn về văn hoá doanh nghiệp, trên cơ sở đó hệ thống
hoá các cơ sở lý luận.
- Tìm hiểu thực trạng văn hoá doanh nghiệp của Việt Nam hiện nay.
- Tìm hiểu quá trình xây dựng văn hoá doanh nghiệp đồng thời đa ra
một số kiến nghị trong việc xây dựng văn hoá doanh nghiệp Việt
Nam.
Các phơng pháp nghiên cứu: trong công trình của mình em đã sử dụng
một số phơng pháp nghiên cứu nh: phơng pháp duy vật lịch sử, phơng pháp
duy vật biện chứng, phơng pháp điều tra, thống kê, phơng pháp so sánh, ph-
ơng pháp phân tích
Nội dung bài viết gồm ba chơng:
- Chơng 1: Những vấn đề cơ bản về văn hoá doanh nghiệp.
- Chơng 2: Thực trạng văn hoá doanh nghiệp Việt Nam hiện nay.
- Chơng 3: Định hớng và quá trình xây dựng, phát triển văn hoá
doanh nghiệp Việt Nam trong những năm đầu thế kỷ XXI.
Phạm vi bài viết em xin phép đợc đề cập tới việc xây dựng văn hoá
doanh nghiệp Việt Nam trong những năm đầu thế kỷ XXI.
Mặc dù đã cố gắng và đợc sự giúp đỡ của thầy cô giáo, nhng với sự
hiểu biết có hạn nên không thể tránh khỏi thiếu sót. Vì vậy, em mong đợc sự

góp ý của thầy cô và các bạn.
2
Xây dựng văn hoá doanh nghiệp Việt Nam trong những năm đầu thế kỷ XXI
Chơng 1. Những vấn đề cơ bản về
văn hóa doanh nghiệp
1.1.Bản chất văn hóa doanh nghiệp
1.1.1.Văn hóa
Bớc vào thế kỷ XX, thuật ngữ văn hóa dần dần xâm nhập vào đời sống
xã hội một cách sâu sắc, đồng thời nó cũng trở thành đối tợng nghiên cứu của
nhiều ngành khoa học xã hội và nhân văn. Nhà ngôn ngữ học ngời Đức
W.Vun-đơ cho rằng: từ văn hóa bắt nguồn từ một động từ tiếng La tinh
colere sau chuyển thành cultura có nghĩa là cày cấy, vun trồng, và tiếp
sau nữa là chuyển thành vun trồng tinh thần, trí tuệ.
Theo từ điển tiếng Việt của tác giả Nguyễn Nh ý thì : Văn hóa là
những giá trị vật chất, tinh thần do con ngời tạo ra trong lịch sử, đời sống tinh
thần của con ngời, tri thức khoa học, trình độ học vấn, lối sống, cách ứng xử,
biểu hiện văn minh.
Theo tổ chức UNESCO : Văn hóa là tổng thể những nét riêng biệt về
tinh thần và vật chất, trí tuệ, xúc cảm quyết định tính cách của một xã hội
hoặc của một nhóm ngời trong xã hội, những hệ thống các giá trị, những tập
tục và tín ngỡng.
Vào những năm 1870, nhà nhân loại học Edwar Tylor đã đa ra định
nghĩa: Văn hóa là tổng thể các yếu tố bao gồm hiểu biết, lòng tin, nghệ
thuật, đạo đức, luật pháp, tập quán và các yếu tố khác do từng cá nhân với t
cách là một thành viên trong xã hội tạo ra.
Cho tới nay đã có khoảng 400-500 định nghĩa về văn hóa.
Theo nghĩa hẹp, văn hóa là những giá trị tinh hoa nh nếp sống văn hóa,
văn hóa nghệ thuật. Nó còn đợc hiểu là những giá trị trong từng lĩnh vực,
những giá trị đặc thù trong từng vùng, chỉ những giá trị trong từng giai đoạn
biến tạo và phát triển lịch sử của cộng đồng dân tộc.

3
Xây dựng văn hoá doanh nghiệp Việt Nam trong những năm đầu thế kỷ XXI
Theo nghĩa rộng, văn hóa đợc xem là bao gồm tất cả những gì do con
ngời sáng tạo ra, thừa nhận và khẳng định mối liên hệ mật thiết văn hóa- con
ngời.
1.1.2.Văn hóa doanh nghiệp
Văn hóa doanh nghiệp đợc xem xét từ nhiều khía cạnh khác nhau, tùy
theo từng góc nhìn mà mỗi ngời có những cách hiểu, cách giải thích khác
nhau về khái niệm này. Tuy nhiên có thể thấy rằng văn hoá doanh nghiệp
nằm trong văn hóa kinh doanh của một quốc gia, một nền kinh tế hay nói
cách khác văn hoá doanh nghiệp là sự thể hiện văn hóa kinh doanh ở cấp độ
công ty.
Văn hóa kinh doanh là gì? Văn hóa kinh doanh là những giá trị văn
hoá gắn liền với hoạt động kinh doanh cụ thể trong toàn cảnh mọi mối quan
hệ văn hoá- xã hội khác. Văn hoá kinh doanh bao gồm ba bộ phận cấu thành,
đó là văn hoá doanh nhân, văn hoá thơng trờng và văn hoá doanh nghiệp;
trong đó bộ phận quan trọng nhất chính là văn hoá doanh nghiệp.
Theo tác giả Ngô Minh Khôi: Văn hóa doanh nghiệp (hay bản sắc
doanh nghiệp) là toàn bộ hệ thống các chuẩn mực về tinh thần và hành vi
ứng xử của tất cả các thành viên trong doanh nghiệp, hớng tới những giá trị
tốt đẹp nhất, tạo ra nét độc đáo riêng biệt đồng thời là sức mạnh lâu bền
của doanh nghiệp trên thơng trờng .
Ông Võ Tá Hân- chuyên viên kinh tế đang làm việc tại Singapore cho
rằng: khi tập hợp một nhóm ngời cùng đến với nhau để theo đuổi một mục
đích chung (kinh doanh), và sau khi sinh hoạt với nhau trong một thời gian
thì toàn nhóm nói chung sẽ thực hiện một cá tính riêng biệt mà ngời ta gọi đó
là văn hóa công ty.
Có nhiều ý kiến cho rằng Văn hóa doanh nghiệp là sự tạo ra các lợi
ích hài hòa giữa chủ doanh nghiệp với nhân viên, với khách hàng, với môi
trờng, xã hội, với cơ quan nhà nớc hay Văn hóa doanh nghiệp chính là sự

thể hiện phong cách và bản sắc của doanh nghiệp.
4
Xây dựng văn hoá doanh nghiệp Việt Nam trong những năm đầu thế kỷ XXI
Nh vậy, văn hoá doanh nghiệp hay văn hóa tổ chức đợc hiểu là một hệ
thống hữu cơ các giá trị, các chuẩn mực, các quan niệm và hành vi do các
thành viên trong doanh nghiệp sáng tạo và tích lũy trong quá trình tơng tác
với môi trờng bên ngoài và hội nhập bên trong tổ chức, do đó nó đợc chia sẻ
và phổ biến rộng rãi giữa các thế hệ thành viên nh một phơng pháp chuẩn
mực để nhận thức, t duy và cảm nhận trong mối quan hệ với các vấn đề mà
họ phải đối mặt.
1.2. Những yếu tố cấu thành văn hoá doanh nghiệp
Văn hoá doanh nghiệp đợc thể hiện ở hệ thống các quan điểm hay định
hớng phát triển doanh nghiệp về lâu dài đã thấm sâu vào thực tiễn doanh
nghiệp để làm ra hàng hóa. Đây là t tởng chiến lợc, là nền móng văn hoá
doanh nghiệp mà từ giám đốc đến nhân viên đều coi là mục tiêu sự nghiệp
của mình. Văn hoá doanh nghiệp còn thể hiện ở hệ thống các kí hiệu, biểu tr-
ng cho doanh nghiệp nh : hình ảnh, biểu tợng chung, ngày truyền thống
doanh nghiệp. Đó còn là kiểu mẫu, quy cách thống nhất, mang nét đặc trng
của đơn vị, từ đồng phục, biển tên,... cho đến các thiết bị đặc biệt khác. Hệ
thống tập quán về thái độ và hành vi ứng xử hàng ngày của mỗi thành viên là
một bộ phận tạo nên văn hoá doanh nghiệp . Văn hoá doanh nghiệp còn bao
gồm những tập quán không thành văn do các thành viên trong doanh nghiệp
tự nguyện xây dựng nên vì quan hệ tình ngời và cũng vì lợi ích chung. Nh
vậy văn hoá doanh nghiệp do rất nhiều yếu tố cấu thành nên, có thể chia các
yếu tố đó theo hai cách: theo bề mặt và theo cấu trúc.
1.2.1. Theo bề mặt:
Mỗi yếu tố hợp thành văn hoá doanh nghiệp có một vai trò, giá trị đặc
trng. Khi thiếu một trong những yếu tố này văn hoá doanh nghiệp không thể
phát triển bền vững. Xem xét theo bề mặt yếu tố cấu thành ta có thể chia văn
hoá doanh nghiệp thành:

Các chuẩn mực chung: là những điều nên làm và những điều không
đợc làm, những đức tính và thói quen cần phải từ bỏ theo những quy định
5
Xây dựng văn hoá doanh nghiệp Việt Nam trong những năm đầu thế kỷ XXI
chung của tập thể hoặc những phong tục, tập quán...đợc các thành viên của
doanh nghiệp tự giác tuân theo và đợc coi nh một hệ thống luật bất thành văn.
Hệ thống luật bất thành văn đó sẽ điều chỉnh các quyết định quản trị, các
hoạt động sản xuất kinh doanh. Doanh nghiệp thành công hay thất bại phụ
thuộc vào hệ thống luật bất thành văn đó.
Nghi lễ: là một tập hợp những biểu tợng lễ nghi phức tạp và chi tiết đ-
ợc thực hiện thông qua một sự kiện nào đó. Chẳng hạn, lễ tổng kết cuối năm
và trao giải thởng, lễ chào cờ, bài hát của hãng... Nghi lễ đóng vai trò thúc
đẩy các cá nhân và tập thể trong doanh nghiệp cố gắng hơn nữa để đạt thành
tích, thúc đẩy lòng trung thành, tinh thần hợp tác, thân thiện của nhân viên,
tăng cờng sự giao tiếp nội bộ của doanh nghiệp, làm cho những ý niệm về
doanh nghiệp đợc cụ thể hóa và trở nên sống động.
Các giai thoại: (hay truyền thuyết, huyền thoại) là những câu truyện
nổi tiếng về một nhân vật quan trọng nào đó dựa trên một sự kiện quá khứ đ-
ợc thêm thắt những chi tiết h cấu. Các giai thoại đợc các thành viên trong
doanh nghiệp coi là truyền thống và lấy đó làm tấm gơng để noi theo. Các
giai thoại có tác dụng duy trì bầu không khí tích cực trong các doanh nghiệp,
tạo nên tính h ảo, những tín điều có tính tôn giáo của văn hoá doanh nghiệp
và niềm tin nội thân của doanh nghiệp. Chúng có vai trò quan trọng trong
việc hình thành ý nghĩa cuộc sống cho các thành viên trong doanh nghiệp.
Ngoài những yếu tố trên, hai yếu tố đóng vai trò đặc biệt quan trọng
trong văn hoá doanh nghiệp là tinh thần doanh nghiệp và triết lý kinh doanh.
Tinh thần doanh nghiệp: là sự đam mê, là thái độ trách nhiệm với
công việc kinh doanh, là ý chí vơn tới thành công, là khát vọng làm giàu cho
mình và cho đất nớc. Nó là động lực sâu sắc nhất, cốt lõi nhất của hành động
kinh doanh. Tinh thần doanh nghiệp thờng đợc biểu hiện thông qua những

mặt cụ thể;
+Nỗ lực tìm kiếm công nghệ mới, thị trờng mới. Đây chính là hai hoạt
động quan trọng thúc đẩy doanh nghiệp lớn mạnh nhng làm ra sản phẩm mới
hoàn toàn là bài toán khó, ngoài ra doanh nghiệp còn khám phá những phơng
6
Xây dựng văn hoá doanh nghiệp Việt Nam trong những năm đầu thế kỷ XXI
thức sản xuất mới làm những sản phẩm chất lợng mà giá rẻ. Cách tân công
nghệ còn bao gồm cả việc tìm thị trờng mới, nguồn cung cấp mới hoặc áp
dụng hình thái tổ chức mới.
+Sự tích cực đầu t, tinh thần mạo hiểm, sẵn sàng chịu đựng rủi ro. Th-
ơng trờng vốn nhiều rủi ro, bất trắc nếu không mạo hiểm thì không thể thành
công. Mạo hiểm không có nghĩa là làm ăn liều không tính toán, chính trí tuệ
cân nhắc sẽ giúp tránh bớt rủi ro.
+Mu tìm lợi nhuận: cũng là yếu tố quan trọng tạo nên tinh thần doanh
nghiệp, hơn nữa đem lại tính cao thợng trong hoạt động kinh doanh.
+Đạo đức trong kinh doanh: là kết quả tổng hợp của các yếu tố trên.
Nhng điều kiện nào để có đợc tinh thần doanh nghiệp? Nhà nớc cần có
chính sách, cơ chế nhằm tạo môi trờng cạnh tranh lành mạnh, có hình thức
biểu dơng các doanh nghiệp thành công, các doanh nghiệp trong nớc cần liên
kết với các công ty tổng hợp thơng mại nớc ngoài để có đợc thông tin, kết
quả nghiên cứu,...
Triết lý kinh doanh: là lý tởng, tôn chỉ, phơng châm hành động làm
cho doanh nghiệp đạt hiệu quả cao trong kinh doanh. Triết lý kinh doanh
vạch ra mục tiêu, phơng thức thực hiện và các giá trị đạo đức cho mọi thành
viên nên nó là cốt lõi của phong cách doanh nghiệp, là hạt nhân và là trụ cột
của văn hoá doanh nghiệp.
Nh vậy, xét về mặt lịch sử, triết lý kinh doanh của doanh nghiệp có trớc
và là cơ sở để xây dựng văn hoá doanh nghiệp; còn văn hoá doanh nghiệp
không phải là kết quả của sự phát triển tự phát trong quá trình kinh doanh, nó
đợc định hớng và xây dựng trên ý thức tự giác, bằng tinh thần kinh doanh của

ngời lãnh đạo biểu hiện tập trung trong triết lý của họ về kinh doanh và quản
lý. Cần lu ý rằng từ triết lý kinh doanh của những ngời sáng lập đến triết lý
kinh doanh của doanh nghiệp đợc toàn thể thành viên của nó chấp nhận cũng
cần một thời gian dài với nhiều cố gắng của giới quản lý doanh nghiệp.
Khi một nền văn hoá doanh nghiệp tốt đợc định hình đầy đủ thì triết lý
doanh nghiệp là lực lợng bảo vệ, duy trì và phát triển nền văn hoá đó, bất
7
Xây dựng văn hoá doanh nghiệp Việt Nam trong những năm đầu thế kỷ XXI
chấp sự thay đổi thờng xuyên của cá nhân, kể cả những ngời sáng lập và lãnh
đạo doanh nghiệp.
Những nhà quản trị doanh nghiệp xuất sắc đều biết rằng, triết lý doanh
nghiệp mà họ khởi xớng còn tồn tại lâu hơn bản thân sự lãnh đạo và quản lý
của họ, phong cách và văn hoá doanh nghiệp có tính ổn định và bền vững.
1.2.2.Theo cấu trúc:
Ông Nguyễn Quang Vinh - chuyên viên xã hội học đã nêu lên 6 biểu
hiện của văn hoá doanh nghiệp trong một cấu trúc 3 tầng. Cụ thể:
- ở tầng bề mặt: đó là những sự việc và hiện tợng văn hoá có thể quan
sát đợc nh: 1. Cách trang trí doanh nghiệp, đồng phục, các khẩu hiệu, bài ca
của doanh nghiệp 2. Các nếp ứng xử, các hành vi giao tiếp đ ợc chờ đợi.
- ở tầng trung gian: đó là 3. Các biểu tợng của doanh nghiệp; 4. Các
truyền thuyết, các giai thoại về các năm tháng gian khổ và vinh quang của
doanh nghiệp, về nhân vật anh hùng của doanh nghiệp; 5. Các tập quán, nghi
thức, các tín ngỡng đợc thành viên tin theo và tôn thờ
- ở tầng sâu nhất: là 6. Các giá trị cơ bản và các triết lý kinh doanh mà
doanh nghiệp đang theo đuổi. Những giá trị này gắn liền theo những mức độ
khác nhau với hệ giá trị của văn hoá dân tộc.
Ngoài ra khi xem xét cấu trúc của văn hoá doanh nghiệp theo Edgar
H.Schein
(1)
, văn hoá doanh nghiệp có 3 tầng giá trị đó là: các giá trị hữu hình,

các giá trị đợc chấp nhận, các giá trị nền tảng.
- Các giá trị hữu hình: đó là những gì một ngời từ bên ngoài tổ chức có
thể nhìn thấy, nghe thấy hoặc cảm nhận thấy khi tiếp xúc với doanh nghiệp.
Các yếu tố hữu hình này có thể là kiến trúc, ngôn từ, công nghệ và sản phẩm,
tác phẩm nghệ thuật, trang phục, những câu truyện truyền miệng, các hình
thức nghi lễ, sinh hoạt, Các giá trị hữu hình này chỉ là biểu hiện bên ngoài
của hệ thống văn hoá doanh nghiệp chứ không có tác động nhiều đến hành vi
của thành viên và hiệu quả của doanh nghiệp.
1
Giáo s viện công nghệ Massachusets, Hoa Kỳ
8
Xây dựng văn hoá doanh nghiệp Việt Nam trong những năm đầu thế kỷ XXI
- Các giá trị đợc chấp nhận bao gồm những chiến lợc, những mục tiêu và
triết lý kinh doanh của doanh nghiệp đ ợc hình thành trong quá trình giải
quyết các vấn đề thích ứng với bên ngoài và phối hợp bên trong của tổ chức.
- Tầng sâu nhất của văn hoá doanh nghiệp là những giá trị nền tảng. Khi
các giá trị đợc thừa nhận và phổ biến đến mức gần nh không có sự thay đổi,
chúng sẽ trở thành các giá trị nền tảng.
Giữa các tầng văn hoá này có mối quan hệ tơng tác chặt chẽ với nhau.
Các nhà lãnh đạo doanh nghiệp muốn xác lập các giá trị văn hoá nền tảng
cho doanh nghiệp mình thì trớc hết phải làm cho các thành viên chấp nhận và
phổ biến. Đến lợt mình các giá trị nền tảng sẽ quyết định việc lựa chọn các
giá trị văn hoá ở các tầng bên ngoài và chỉ có những giá trị nào phù hợp với
các giá trị văn hoá nền tảng mới có thể đợc lựa chọn và phổ biến.
1.3.Vai trò của văn hóa doanh nghiệp
Văn hoá doanh nghiệp có vai trò to lớn đối với việc nâng cao hiệu quả
hoạt động của doanh nghiệp, giúp doanh nghiệp khẳng định đợc hình ảnh, vị
thế của mình trong lòng đối tác và khách hàng đặc biệt trong thế kỷ XXI.
Thứ nhất, văn hoá doanh nghiệp là tài sản tinh thần của doanh
nghiệp, là một nguồn lực để doanh nghiệp phát triển bền vững.

Văn hoá doanh nghiệp chính là bầu không khí hoạt động, môi trờng bên
trong của doanh nghiệp do các thành viên của nó, trớc hết là ban lãnh đạo tạo
ra, nó ảnh hởng trực tiếp tới tinh thần, thái độ lao động của mỗi thành viên và
lòng trung thành của họ đối với doanh nghiệp. Văn hoá doanh nghiệp sẽ tạo
ra bầu không khí làm việc hăng say, hào hứng vì mục tiêu chung. Văn hoá
doanh nghiệp tạo điều kiện cho mọi ngời hợp tác với nhau làm việc tốt và
thúc đẩy mọi ngời vơn tới thành công. Văn hoá doanh nghiệp thậm chí quyết
định cả ý nghĩa, việc làm của nhân viên vì nó khẳng định tính chân chính của
công việc và lý tởng của doanh nghiệp.
Nguồn lực của doanh nghiệp hiểu theo nghĩa rộng, bao gồm không chỉ
con ngời, máy móc, thiết bị, vật t, hàng hóa, vốn... mà còn cả nguồn lực vô
hình (nguồn lực mắt thờng không nhìn thấy nhng lại có tác dụng cực kỳ to
9
Xây dựng văn hoá doanh nghiệp Việt Nam trong những năm đầu thế kỷ XXI
lớn nh danh tiếng của doanh nghiệp, cách thức quản lý, tinh thần lao động và
năng lực sáng tạo của nhân viên ). Bộ phận quan trọng nhất của nguồn lực
vô hình là văn hoá doanh nghiệp. Doanh nghiệp muốn ổn định lâu dài mà chỉ
dựa vào nguồn lực vật chất thì không thể tác động sâu sắc đến nhân viên,
quan trọng nhất là phải truyền bá quan niệm, bắt rễ từ chỗ sâu kín trong nội
tâm, nâng cao lực hớng tâm của công nhân viên chức.
Bất cứ doanh nghiệp nào muốn tồn tại và thành công đều phải xây
dựng các giá trị. Các giá trị là tầng lớp sâu nhất của văn hoá doanh nghiệp.
Các công ty xuất sắc đều có một hệ thống giá trị, bản sắc riêng không bắt ch-
ớc ai. Đó là cố gắng cung cấp cơ hội cho một sự phát triển nhanh chóng
của Intel,..
Thứ hai, văn hoá doanh nghiệp định hớng cho hoạt động của doanh
nghiệp.
Văn hoá doanh nghiệp có tính ổn định và bền vững, bất chấp sự thay
đổi thờng xuyên của cá nhân kể cả ngời sáng lập và lãnh đạo doanh nghiệp.
Nó quan hệ sâu sắc với động cơ hành động của doanh nghiệp, tạo thành địng

hớng có tính chất chiến lợc cho bản thân doanh nghiệp. Văn hoá doanh
nghiệp luôn đóng vai trò nh một lực lợng hớng dẫn, một lực hớng tâm chung,
là ý thức thống nhất toàn thể nhân viên của doanh nghiệp.
Đối với tầng lớp cán bộ quản lý, lãnh đạo, văn hoá doanh nghiệp thể
hiện rõ nét ở triết lý kinh doanh, là định hớng và là cơ sở pháp lý để đa ra các
quyết định quản lý quan trọng.
Một khi văn hoá doanh nghiệp đã thâm nhập vào toàn bộ công nhân
viên chức, thì lúc đó, công ty có một sức mạnh lớn và một sự mềm dẻo hơn
trong kinh doanh. Với tinh thần tôn trọng con ngời hãng IBM đã thích ứng
với nhiều miền đất mới trong khi rất nhiều công ty Mỹ đã không thành công
khi tìm cách xuất khẩu phong cách quản lý của họ.
Văn hoá doanh nghiệp tạo ra sự thống nhất về ý chí hành động của tất
cả các thành viên doanh nghiệp, hớng mọi hoạt động vì mục tiêu chung, hành
10
Xây dựng văn hoá doanh nghiệp Việt Nam trong những năm đầu thế kỷ XXI
động một cách có hiệu quả mà nhà quản trị không cần phải dùng nhiều đến
mệnh lệnh, chỉ thị.
Thứ ba, văn hoá doanh nghiệp góp phần nâng cao khả năng cạnh
tranh của doanh nghiệp.
Văn hoá doanh nghiệp là một yếu tố góp phần tạo nên khả năng cạnh
tranh của doanh nghiệp, biểu hiện thông qua những vấn đề sau:
- Tạo ra bầu không khí và tác phong làm việc tích cực.
Văn hoá doanh nghiệp là sự kết tinh của hệ thống các giá trị của doanh
nghiệp đợc đa số thành viên trong doanh nghiệp thừa nhận và ủng hộ, vì vậy
nó là chất kết dính các thành viên trong doanh nghiệp lại với nhau. ở nơi nào
có đợc văn hoá doanh nghiệp tích cực và lành mạnh, coi trọng các giá trị tinh
thần, ở nơi đó ngời ta cảm nhận thấy một bầu không khí làm việc thân thiện,
chan hoà, tinh thần tơng thân tơng ái, giúp đỡ và học hỏi lẫn nhau. Chính bầu
không khí làm việc lành mạnh là tác nhân tạo ra sức mạnh cộng đồng, là
thừa số chung trong phép nhân các trí tuệ cá nhân thành trí tuệ tập thể.

Tác phong làm việc của đa số thành viên trong doanh nghiệp cũng
mang nặng dấu ấn của văn hoá doanh nghiệp. Tác phong làm việc khẩn tr-
ơng, công nghiệp sẽ là tiền đề quan trọng để tạo ra những sản phẩm hàng hoá
cũng nh dịch vụ khách hàng có chất lợng cao, phù hợp với tập quán tiêu dùng
của các tầng lớp dân c trong thời đại công nghiệp hoá.
- Nâng cao đạo đức kinh doanh.
Đạo đức kinh doanh là một phần quan trọng của văn hoá doanh
nghiệp, đồng thời cũng là một yếu tố của văn hoá doanh nghiệp. Trong thời
đại hiện nay, chất lợng và giá thành không còn là những vũ khí đặc chủng
trong cạnh tranh nữa. Khách hàng tìm đến và ở lại với doanh nghiệp nào biết
tôn trọng họ, biết quý thời gian và sức khoẻ của họ nh của chính mình.
- Làm phong phú dịch vụ cho khách hàng.
Trong các doanh nghiệp, văn hoá doanh nghiệp sẽ nâng cao bởi chất l-
ợng các dịch vụ trong và sau bán hàng, và chính những dịch vụ đó góp phần
11
Xây dựng văn hoá doanh nghiệp Việt Nam trong những năm đầu thế kỷ XXI
làm cho khách hàng tiêu dùng mua nhiều hơn sản phẩm của doanh nghiệp và
sử dụng có hiệu quả hơn.
- Mang lại hình ảnh của doanh nghiệp.
Hình ảnh của doanh nghiệp ngày nay chủ yếu đợc phản ánh thông qua
thơng hiệu sản phẩm. Thơng hiệu vừa là sức mạnh hữu hình, vừa là sức mạnh
vô hình của doanh nghiệp. Thơng hiệu đợc coi là một yếu tố hình thành nên
văn hoá doanh nghiệp, bởi nó không chỉ phản ánh chất lợng sản phẩm, mà
còn phản ánh triết lý kinh doanh, quan điểm phục vụ ngời tiêu dùng, thơng
hiệu và văn hoá doanh nghiệp có ảnh hởng qua lại lẫn nhau. Chẳng hạn,
Bitis nâng niu bàn chân Việt hay Trung Nguyên khơi niềm sáng tạo.
Từ những phân tích trên cho thấy vai trò quan trọng của văn hoá doanh
nghiệp trong quá trình hình thành và phát triển doanh nghiệp, khả năng cạnh
tranh của doanh nghiệp đợc tạo bởi nhiều yếu tố khác nhau nhng quan trọng
nhất vẫn là văn hoá doanh nghiệp. Vì vậy, xây dựng và phát huy văn hoá

doanh nghiệp là một vấn đề thiết yếu và có tính chất lâu dài của bất kỳ doanh
nghiệp nào muốn thành công trên thơng trờng.
1.4. Quan hệ văn hóa doanh nghiệp và văn hóa doanh
nhân
Doanh nhân trớc hết là ngời có ý chí làm giàu, biết tự chế và kiểm soát
đợc mình. Họ cũng kiên trì với những ý tởng sáng tạo, chăm chỉ làm việc,
thiên về hành động và chấp nhận rủi ro tính toán đợc, cao hơn nữa họ đã tạo
nên tinh thần doanh nghiệp - một bộ phận cấu thành quan trọng của văn hoá
doanh nghiệp.
Nói đến văn hóa doanh nhân là nói đến:
+Tố chất của doanh nhân.
+Môi trờng tác động đến doanh nhân.
Một cái liên quan đến cá nhân, một cái bị tác động bởi các yếu tố xã
hội. Về tố chất, doanh nhân có cái mà ta gọi là đầu óc kinh doanh. Doanh
nhân là ngời dám làm, dám chấp nhận rủi ro để gây dựng một cơ sở kinh
doanh và điều hành nó, doanh nhân luôn chủ động và có tầm nhìn bao quát,
12
Xây dựng văn hoá doanh nghiệp Việt Nam trong những năm đầu thế kỷ XXI
họ có đầy đủ khả năng để quy tụ mọi ngời xung quanh mình. Tại nơi làm
việc tố chất của doanh nhân đợc truyền sang ngời khác dới quyền, sang cách
sắp xếp công việc nội bộ, thói quen kinh doanh... từ đó doanh nhân thể hiện
những hoài bão và tính cách ngời chủ và văn hoá doanh nghiệp trong cơ sở đ-
ợc hình thành. Khi phải đối phó với những khó khăn, với cạnh tranh họ kết
hợp với nhau theo kiểu cùng hội cùng thuyền và tạo nên những hiệp hội
kinh doanh, những phòng thơng mại. Từ đó hình thành nên văn hóa doanh
nhân của một xã hội.
Khi nói đến môi trờng xã hội tác động tới doanh nhân để hình thành
nên văn hóa doanh nhân không thể nhắc tới văn hóa nói chung, Trong t duy
của nền văn hóa Việt Nam, ngời ta rất coi trọng học vấn, kinh doanh chỉ đợc
đặt thứ hạng cuối cùng sỹ, nông, công ,thơng, từng có một thời kỳ dài kinh

doanh bị xem là phi lao động, là hành vi trung gian trục lợi, thậm chí không
có cái gọi là giới doanh nhân. Hiện nay, ở nớc ta vai trò của doanh nhân đã đ-
ợc nhìn nhận và khuyến khích một cách rõ rệt. Các doanh nhân làm giàu
chính đáng cho bản thân và xã hội đã đợc tôn vinh.
Nói đến văn hóa doanh nhân ta có thể xem xét nó trên 3 góc độ sau:
+ Văn hóa ngời sáng lập doanh nghiệp.
+ Văn hóa ngời lãnh đạo.
+ Văn hóa nhóm phi tổ chức.
Chủ doanh nghiệp và ban giám đốc: là những ngời thành lập doanh
nghiệp, họ đa ra những triết lý kinh doanh, những khẩu hiệu hành động cho
doanh nghiệp mình. Các hoạt động của họ có ảnh hởng quan trọng tới các
thành viên trong doanh nghiệp, tới văn hoá doanh nghiệp. Thông qua những
gì họ nói và cách họ xử sự, các nhà quản trị cấp cao xây dựng những chuẩn
mực thấm sâu vào tổ chức, chẳng hạn nh: liệu chấp nhận rủi ro có là mong
muốn của tổ chức hay không? quần áo của nhân viên nh thế nào? những hành
động nào bị thởng hay bị phạt? cách c xử trong tổ chức nh thế nào?..Các nhà
lãnh đạo hiện nay thờng sử dụng triết lý 3P trong tổ chức đó là: con ngời
(people), sản phẩm (product), lợi nhuận (profit). Mỗi ngời chủ lại quản lý
13
Xây dựng văn hoá doanh nghiệp Việt Nam trong những năm đầu thế kỷ XXI
doanh nghiệp mình theo những cách khác nhau, các cách quản lý khác nhau
hình thành nên những nét văn hoá doanh nghiệp khác nhau. Có thể chỉ ra 4
cách quản lý thờng sử dụng hiện nay là: quản lý kiểu hớng dẫn, quản lý kiểu
t vấn, quản lý kiểu hỗ trợ, quản lý kiểu phong cách phân cấp, uỷ quyền.
Với mỗi cách quản lý khác nhau thì phong cách làm việc của các nhà
lãnh đạo lại có những đặc trng riêng. Với điều kiện hiện nay, dặc biệt với
Việt Nam để khắc phục tệ quan liêu, độc đoán thì xây dựng phong cách dân
chủ, tập thể là một yêu cầu cơ bản đối với ngời lãnh đạo. Bởi có phong cách
làm việc dân chủ mới khơi đợc trí tuệ sáng tạo của tập thể, tạo điều kiện khai
thác mọi tiềm năng để phát triển kinh tế, tạo điều kiện gắn bó trong tập thể

giữa ngời lao động và lãnh đạo, tăng thêm sức mạnh của tổ chức. Ngoài ra
phong cách làm việc dân chủ còn tăng thêm uy tín cho ngời lãnh đạo.
Văn hoá của chủ doanh nghiệp quyết định đến văn hoá của cả doanh
nghiệp. Nhng đến lợt nó, văn hoá doanh nghiệp khi đã hình thành và phát
triển sẽ tác động trở lại đối với văn hoá của mọi thành viên trong doanh
nghiệp, nhất là đối với chủ doanh nghiệp. Mối quan hệ biện chứng ở đây là
chủ doanh nghiệp, các thành viên cùng tham gia phát triển văn hoá doanh
nghiệp, trong quá trình đó doanh nhân và các thành viên trong doanh nghiệp
cũng trở nên văn hoá hơn, hàm lợng văn hoá trong mỗi ngời đều tăng.
Những nhóm phi tổ chức: văn hoá doanh nghiệp là nhận thức chung đ-
ợc nắm giữ bởi các thành viên của doanh nghiệp. Tất cả thành viên của một
doanh nghiệp phải chia sẻ và có chung nhận thức này. Tuy nhiên mức độ chia
sẻ là không giống nhau, và vì thế sẽ có văn hoá chính thống và văn hoá nhóm
trong công ty. Văn hoá nhóm trong doanh nghiệp là những giá trị đợc chia sẻ
bởi thiểu số các thành viên trong doanh nghiệp. Văn hoá nhóm là kết quả của
những vấn đề hoặc những kinh nghiệm đợc chia sẻ bởi các thành viên của
một bộ phận hoặc một đơn vị trong doanh nghiệp. Văn hoá nhóm có ảnh h-
ởng không nhỏ tới văn hoá doanh nghiệp, có thể làm yếu hoặc sói mòn văn
hoá doanh nghiệp nếu nó mâu thuẫn với văn hoá chính thống và các mục tiêu
tổng thể của doanh nghiệp. Ngời lãnh đạo hiểu và biết khai thác văn hoá
14
Xây dựng văn hoá doanh nghiệp Việt Nam trong những năm đầu thế kỷ XXI
nhóm sẽ tận dụng đợc những thế mạnh trong việc xây dựng văn hoá doanh
nghiệp.
1.5. Những yếu tố ảnh hởng đến văn hoá doanh nghiệp
Thứ nhất, nền văn hoá dân tộc.
Văn hoá doanh nghiệp là một bộ phận của văn hoá dân tộc nhng văn
hoá doanh nghiệp không phải là văn hoá dân tộc thu nhỏ. Do sự giao lu trong
đời sống xã hội nói chung và trong kinh doanh nói riêng giữa các quốc gia,
giữa các doanh nghiệp đặc biệt là trong điều kiện của quá trình toàn cầu hoá

thì văn hoá doanh nghiệp và văn hoá kinh doanh cũng có thể chứa đựng
những yếu tố quốc tế. Hơn nữa, các thành viên của xã hội mang nét riêng
trong văn hoá dân tộc vào doanh nghiệp. Các nền văn hoá phơng Tây thờng
đề cao tính quyết đoán trong khi các nền văn hoá phơng Đông thờng nhấn
mạnh tinh thần hợp tác, thân thiện. Sự xung đột văn hoá trong các liên doanh
có các bên tham gia mang đặc trng văn hoá phơng Đông và phơng Tây có
nguồn gốc từ sự khác nhau về bản sắc văn hoá Đông Tây khó có thể dung
hoà.
Thứ hai, chính sách của chính phủ.
Các chính sách của chính phủ ảnh hởng đến chiến lợc kinh doanh của
doanh nghiệp, điều chỉnh các loại quan hệ giữa doanh nghiệp với các chủ thể
kinh doanh khác và có tác động đến mối quan hệ bên trong doanh nghiệp.
Các nét văn hoá trong doanh nghiệp đều phải phù hợp với khuôn khổ pháp
luật, với những điều mà Nhà nớc không cấm.
Thứ ba, sứ mệnh và mục tiêu chiến lợc của doanh nghiệp.
Đây là những yếu tố quyết định đến quá trình phát triển lâu dài của
doanh nghiệp nên chúng ảnh hởng đến cơ cấu lãnh đạo, nhân sự và cơ cấu bộ
máy, cách thức tổ chức các giao dịch, xây dựng uy tín cho doanh nghiệp. Sứ
mệnh và mục tiêu chiến lợc có thể làm hình thành một kiểu văn hoá mới hoặc
làm thay đổi cơ bản các yếu tố văn hoá cũ.
Thứ t, phong cách ngời lãnh đạo.
15
Xây dựng văn hoá doanh nghiệp Việt Nam trong những năm đầu thế kỷ XXI
Nh trên đã trình bày ta thấy rõ quan hệ giữa văn hoá doanh nghiệp và
văn hoá ngời lãnh đạo. Tôi cho rằng, khảo sát văn hoá của một doanh
nghiệp cần phải bắt đầu từ lãnh đạo tầng bậc cao nhất. Dựa vào quan điểm
giá trị thống nhất của họ mà định ra một điệu chủ cho văn hoá doanh
nghiệp- Kathleen P.Black, chủ nhiệm báo nớc Mỹ ngày nay
(2)
Ngời lãnh đạo hiện nay cần có một số phẩm chất và năng lực nhất

định. Đó là phẩm chất về t tởng- chính trị nh: phẩm chất trí tuệ, phẩm chất ý
chí, phẩm chất đạo đức kinh doanh; và năng lực về quản lý, năng lực tổ chức,
năng lực giao tiếp ứng xử. Đặc biệt phẩm chất đạo đức và phong cách làm
việc của ngời lãnh đạo có ảnh hởng rất lớn tới văn hoá doanh nghiệp.
2
Thế kỷ XXI-Lãnh đạo nh thế nào
16
Xây dựng văn hoá doanh nghiệp Việt Nam trong những năm đầu thế kỷ XXI
Chơng 2. Thực trạng văn hoá doanh nghiệp
Việt Nam hiện nay
2.1 Khái quát về thực trạng văn hoá doanh nghiệp Việt Nam
Văn hoá doanh nghiệp là một bộ phận cấu thành nền văn hoá chung,
phản ánh trình độ của con ngời trong lĩnh vực kinh doanh. Tuy văn hoá
doanh nghiệp chủ yếu phản ánh nhận thức, các giá trị, các truyền thống và
các quan hệ phân phối, lu thông của cải của đời sống xã hội, phản ánh những
mối quan hệ trong một doanh nghiệp, song nó cũng liên hệ mật thiết với văn
hoá sản xuất, sáng tạo, lu giữ và tiêu dùng. Mỗi thời đại có một sự phát triển
khác nhau của lực lợng sản xuất, những nhu cầu tiêu dùng khác nhau và do
đó các trình độ kinh doanh cũng khác nhau, văn hoá doanh nghiệp trong từng
thời kinh tế cũng mang những nét riêng. Bản chất trong văn hoá doanh
nghiệp là làm cho cái lợi gắn chặt với cái đúng, cái tốt và cái đẹp. Để cái lợi
gắn liền với cái đúng, cái tốt và cái đẹp trong xã hội, mối quan hệ đều hình
thành các truyền thống văn hoá doanh nghiệp trong nền văn hoá chung.
ở Việt Nam, khái niệm văn hoá doanh nghiệp mới chỉ đợc thực sự
quan tâm trong những năm gần đây. Đặc biệt trong quá trình hội nhập các
doanh nghiệp Việt Nam đã nhận thấy vai trò quan trọng của văn hoá doanh
nghiệp trong việc mở rộng và phát triển doanh nghiệp. Có thể nhìn nhận văn
hoá doanh nghiệp nớc ta qua hai thời kỳ nh sau:
*Trớc thời kinh tế đổi mới.
Trong những năm đất nớc bị đô hộ, nhiều doanh nhân đã khởi xớng

những ý tởng rất mới trong việc phát triển công thơng nghiệp, hình thành
những nền móng đầu tiên của văn hoá doanh nghiệp nớc ta. Đó là tinh thần
dân tộc trong kinh doanh, dũng cảm cạnh tranh với t bản Pháp, Hoa lúc bấy
giờ đang thâu tóm thị trờng. Lịch sử đã ghi lại tên tuổi những danh nhân thời
bấy giờ nh: vua vận tải Bắc Việt Bạch Thái Bởi, chủ hãng sơn Resistanco
Nguyễn Sơn Hà, chủ hãng xà phòng Cô Ba Trơng Văn Bền.
17
Xây dựng văn hoá doanh nghiệp Việt Nam trong những năm đầu thế kỷ XXI
Đặc trng nổi bật của xã hội Việt Nam trớc thời kỳ đổi mới là một xã
hội làm ruộng và làm vờn, nền văn hoá truyền thống có sự phát triển u tiên
của các quan hệ đạo đức, d luận xã hội trọng thị ngời làm ruộng và ngời làm
quan, nghề kinh doanh chỉ đợc đứng thứ hạng cuối cùng trong xã hội. Trong
cơ cấu xã hội truyền thống ấy, cả nhà doanh nghiệp và tầng lớp trí thức đều
bị coi nhẹ. Hậu quả của nó là không những khoa học tự nhiên không đợc phát
triển, các năng lực cá nhân không đợc giải phóng, mà cả hành lang pháp lý
cũng cha sâu; chủ nghĩa kinh nghiệm, sự tuỳ tiện ăn rất sâu vào hệ thống
quản lý xã hội.
Thời kỳ thực hiện thể chế kế hoạch hoá tập trung, mọi việc trong
doanh nghiệp đều đợc thực hiện theo chỉ tiêu, pháp lệnh nên việc xây dựng
văn hoá doanh nghiệp không đợc xem xét tới; tác phong làm việc của các cấp
trên thì quan liêu, cửa quyền; còn nhân viên thì ỷ lại; hạn chế tính sáng tạo và
tinh thần kinh doanh của ngời quản lý doanh nghiệp; cả xã hội dờng nh mất
đi sự tích cực trong sản xuất.
Tuy nhiên trong thời kỳ này, có nhiều cán bộ quản lý doanh nghiệp đã
mạnh dạn tìm tòi, phát huy sáng tạo hình thành một số mô hình kinh doanh
có hiệu quả. Những mô hình này đã nêu lên một số nét văn hoá doanh
nghiệp thời kỳ đó: tinh thần dám nghĩ dám làm, năng động sáng tạo, vơn lên
khắc phục khó khăn thiếu thốn.
*Hiện nay
Sau năm 1986, chúng ta bắt đầu đổi mới t duy và trớc hết là t duy kinh

tế, chế độ hai thị trờng chuyển thành phát triển kinh tế thị trờng có sự quản lý
của Nhà nớc theo định hớng xã hội chủ nghĩa. Nhân cách nhà doanh nghiệp
bắt đầu đợc coi trọng và việc kinh doanh, buôn bán không ngừng đợc mở
rộng, hàng năm đều diền ra những cuộc biểu dơng các doanh nhân tiêu biểu
nh giải thởng Sao Vàng đất Việt (phụ lục 1). Sự nghiệp đổi mới đất nớc là
mốc thực sự quan trọng trong việcgiải phóng nhân cách các nhà doanh
nghiệp, xây dựng văn hoá doanh nghiệp lành mạnh. Trong một cuộc điều tra
xã hội học về nhận thức và thái độ xã hội đối với kinh doanh và doanh nhân,
18
Xây dựng văn hoá doanh nghiệp Việt Nam trong những năm đầu thế kỷ XXI
94% số ngời đợc hỏi cho rằng kinh doanh là một nghề có ích cho xã hội
và vị thế của doanh nhân đang ngày càng đợc coi trọng.
Trớc hết, phải nói rằng về mặt yếu tố, năng lực kinh doanh của ngời
Việt còn rất nhiều tiềm ẩn bởi sự thông minh, nhanh nhẹn, cần cù, dũng cảm
do nền văn hoá truyền thống tạo nên. Song về mặt cơ chế, nền văn hoá không
coi trọng thơng nghiệp, không có khả năng giải phóng cá nhân, cố gắng giữ
gìn tính thống nhất của cộng đồng, do dó các yếu tố doanh nghiệp tiềm ẩn
không phát triển đợc. Khi bớc vào nền kinh tế thị trờng, trớc bối cảnh cạnh
tranh gay gắt, để có thể đứng vững và vơn cao trong xã hội thì mỗi doanh
nghiệp phải tự mình xây dựng một nét đặc trng riêng - đó chính là văn hoá
doanh nghiệp. Kinh tế và kinh doanh ở Việt Nam tuy còn cha phát triển
mạnh, nhng điều đó không có nghĩa là không cần hoặc cha cần thiết quan
tâm tới văn hoá doanh nghiệp. Trái lại, các doanh nghiệp Việt Nam cần tạo
dựng sắc thái văn hoá trong hoạt động kinh doanh của mình. Nếu có định h-
ớng cùng với việc thực hiện tốt và sớm, đây sẽ là lợi thế của nớc đi sau để bắt
kịp cũng nh hội nhập với xu thế tiến vào xã hội thông tin và nền kinh tế tri
thức trong bối cảnh toàn cầu hoá của nền kinh tế thế giới hiện nay.
Đất nớc và con ngời Việt Nam cũng nh các nớc Châu á và phơng Đông
khác giầu truyền thống văn hoá, trong nhận thức và phơng thức quan hệ, ứng
xử hàng ngày đều thắm đợm sắc thái văn hoá - nhân văn, do đó khi xây dựng

văn hoá trong doanh nghiệp không phải là một điều quá xa lạ, không cần tới
sự tuyên truyền quá mức.
Đảng và Nhà nớc ta cũng rất chú ý tới phát triển văn hoá trong mọi lĩnh
vực của đời sống xã hội, coi phát triển văn hoá vừa là mục tiêu, vừa là động
lực của hoạt động kinh tế, chính trị, xã hội và sinh hoạt của nhân dân
(3)
. Đây
là một trong nhiều động lực quan trọng giúp doanh nghiệp xây dựng văn hoá
của mình. Nhiều phơng tiện thông tin đại chúng, diễn đàn khoa học, trên các
tạp chí đã đề cập tới vấn đề văn hoá doanh nghiệp giúp cho các doanh nghiệp
có thêm thông tin và một sự định hớng đúng đắn. Vừa qua, hội thảo Xây
3
Văn kiện đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX, Nxb Chính trị quốc gia2001.
19
Xây dựng văn hoá doanh nghiệp Việt Nam trong những năm đầu thế kỷ XXI
dựng văn hoá doanh nghiệp trong quá trình hội nhập quốc tế do phòng Th-
ơng mại và công nghiệp Việt Nam và Học viện Hành chính quốc gia tổ chức
tháng 5/2003 cho thấy một khuynh hớng mới cho các doanh nghiệp Việt
Nam hội nhập vào nền kinh tế thế giới- đó là phải xây dựng cho mình một
nét văn hoá riêng.
Những năm gần đây, nhiều doanh nghiệp đã và đang cố gắng xây dựng
một văn hoá doanh nghiệp lành mạnh trong doanh nghiệp mình, không ít
giám đốc đã tạo dựng đợc những nét riêng về văn hoá của doanh nghiệp mình
rất đáng khích lệ nh khách sạn Hơng Giang (Huế), Vinamilk, Bitis,
Petrolimex, Đến khách sạn H ơng Giang, du khách nh đợc sống thực sự
trong Nội Cung Huế xa từ trang trí nội thất phòng ngủ, nhà ăn, món ăn đến
phong cách ăn mặc, giao tiếp hàng ngày của đội ngũ nhân viên đều toát lên
vẻ lịch lãm, hiện đại mà cổ kính Phơng Đông. Khách sạn Hơng Giang tuy ch-
a có cơ sở hạ tầng thật tốt nhng bù lại có sức thu hút du khách từ một nền văn
hoá đặc sắc, đậm đà tính dân tộc thân thiện. Công ty không ngừng nâng cao

trình độ tay nghề nghiệp vụ và ý thức nghề nghiệp cho nhân viên bằng nhiều
hình thức đào tạo, bảo đảm thu nhập bình quân một ngời là
1.000.000đ/tháng. Chỉ trong 6 tháng đầu năm 2002 doanh thu của công ty
tăng 22%, lợi nhuận tăng 79% .
Hơn nữa, văn hoá doanh nghiệp chịu ảnh hởng tích cực của văn hoá
truyền thống thể hiện rõ trong thái độ đối xử giữa ngời với ngời trong một
doanh nghiệp, các hoạt động nghi lễ, các phong tục của từng doanh nghiệp,
cánh ứng xử đối với đối tác, Ngày nay các doanh nghiệp đã thể hiện đ ợc
nhiều nét đẹp trong văn hoá doanh nghiệp nh: tài trợ, quà tết, giúp đỡ những
gia đình khó khăn, các hoạt động giao lu, lễ hội, tổ chức sinh nhật, đám cới,
phục dỡng gia đình cách mạng Theo ông Trần Quốc Minh Tổng giám
đốc Công ty Kinh doanh sản xuất Sài Gòn Daklak thì thởng tết chính là nếp
văn hoá của công ty, tiền thởng đối với cán bộ nhân viên của doanh nghiệp
mang hai ý nghĩa: đánh giá thành quả lao động trong năm qua của ngời lao
20
Xây dựng văn hoá doanh nghiệp Việt Nam trong những năm đầu thế kỷ XXI
động; sự động viên về tinh thần, thể hiện tính gắn bó của doanh nghiệp với
ngời cộng sự của mình.
Cho đến nay, do vẫn còn đang phải cố gắng để trụ đợc trong cạnh
tranh nên trừ các liên doanh, nhìn chung các doanh nghiệp Việt Nam vẫn còn
cha tạo dựng cho mình triết lý kinh doanh chung. Những hiện tợng nh hàng
giả, hàng nhái, thái độ hách dịch, tác phong lề lối cũ còn phổ biến của nhiều
doanh nghiệp. Đi vào thị trờng thế giới và khu vực mà không có sắc thái kinh
doanh riêng của mình sẽ không thể tồn tại lâu dài, bền vững đợc.
2.2.Thực trạng văn hoá doanh nghiệp Việt Nam qua kết
quả điều tra xã hội học
Để có cái nhìn khách quan hơn trong việc đánh giá thực trạng văn hoá
doanh nghiệp Việt Nam hiện nay, em đã tiến hành một cuộc điều tra xã hội
học về văn hoá doanh nghiệp trong các doanh nghiệp Việt Nam. Với phơng
pháp điều tra chọn mẫu, cuộc điều tra diễn ra với quy mô nhỏ, số phiếu phát

ra là 100 phiếu, số phiếu thu về 88 phiếu, 85% số phiếu đạt yêu cầu. Thời
điểm tiến hành điều tra tháng 3 năm 2004, đối tợng điều tra tập trung vào
nhân viên trong các doanh nghiệp nhà nớc, công ty TNHH, liên doanh, doanh
nghiệp t nhân,
Để có thể xây dựng và phát triển văn hoá doanh nghiệp thì bản thân
ngời lãnh đạo và nhân viên trớc hết phải am hiểu đúng và có định hớng rõ
ràng. Đó sẽ là nền móng đầu tiên để xây dựng một văn hoá doanh nghiệp
vững chắc. Tuy nhiên trong số những ngời đợc hỏi chỉ có 18.5% hiểu kĩ về
văn hoá doanh nghiệp, 63% có hiểu biết bình thờng về văn hoá doanh nghiệp
còn lại họ không hề biết hoặc hiểu rất ít. Đây là một khó khăn lớn trong quá
trình xây dựng văn hoá doanh nghiệp ở nớc ta.
Các doanh nghiệp hiện nay đang phải cạnh tranh hết sức khốc liệt và
theo dự đoán thế kỷ XXI này sẽ là thế kỷ của thế hệ cạnh tranh thứ ba
cạnh tranh về văn hoá doanh nghiệp, từ đó thấy đợc vai trò quan trọng của
văn hoá doanh nghiệp. Khi đợc hỏi về mức độ quan trọng của văn hoá doanh
nghiệp ở Việt Nam hiện nay 48% cho rằng văn hoá doanh nghiệp có vai trò
21
Xây dựng văn hoá doanh nghiệp Việt Nam trong những năm đầu thế kỷ XXI
quan trọng, 22% đánh giá vai trò rất quan trọng của văn hoá doanh nghiệp.
Các phơng tiện thông tin nhằm truyền bá văn hoá doanh nghiệp đến với ngời
lao động cha rộng chỉ tập trung ở báo chí (63%), truyền hình (33%), còn lại
để có hiểu biết về văn hoá doanh nghiệp ngời lao động thờng thông qua
doanh nghiệp mình, qua bạn bè và đồng nghiệp. Điều này cho thấy Nhà nớc
cha có một chính sách hợp lý trong việc truyền bá và định hớng xây dựng văn
hoá doanh nghiệp.
Trên là những đáng giá khái quát về văn hoá doanh nghiệp chung
trong toàn xã hội, còn với mỗi doanh nghiệp thì văn hoá doanh nghiệp của
mình đợc đánh giá nh thế nào? 11% ngời đợc hỏi đánh giá văn hoá doanh
nghiệp mình rất tốt, 59% đánh giá tốt nhng vẫn còn khoảng 5% đánh giá văn
hoá doanh nghiệp mình rất kém. Trong các doanh nghiệp Việt Nam hiện nay

việc xây dựng văn hoá doanh nghiệp thờng đợc xây dựng theo cách: doanh
nghiệp đa ra các quy định về quan hệ, tiêu chuẩn làm việc, khẩu hiệu hành
động năm, và sau đó quán triệt xuống nhân viên. Văn hoá doanh nghiệp
hiện nay thờng đợc biểu hiện thông qua các mặt nh: khẩu hiệu hành động
năm (63%), bài hát truyền thống (15%), đồng phục (48%), giao lu đối thoại
(63%), picnic (37%), Nh vậy có thể thấy những biểu hiện văn hoá doanh
nghiệp còn cha mạnh và chỉ thực sự tích cực ở một số doanh nghiệp, các
doanh nghiệp cần phải xây dựng cho mình một sắc thái riêng theo cách của
mình nhng không xa rời văn hoá truyền thống.

Biểu đồ: đánh giá văn hoá doanh nghiệp Việt Nam hiện nay
22
Xây dựng văn hoá doanh nghiệp Việt Nam trong những năm đầu thế kỷ XXI

Đánh giá văn hoá doanh nghiệp Việt
Nam
11%
59%
25%
5%
Rất tốt
Tốt
Bình thường
Rất kém
Cụ thể những biểu hiện về mối quan hệ trong doanh nghiệp Việt Nam
hiện nay một nội dung của văn hoá doanh nghiệp theo kết quả điều tra
cho thấy:
Điểm
Cách c xử
Điểm 1 Điểm 2 Điểm 3 Điểm 4 Điểm 5

Cấp trên-cấp dới 0% 4% 22% 48
%
26%
Trong cùng một cấp 0% 4% 15% 44
%
10%
Với ngời lao động 4% 11
%
37% 30
%
18%
Đoàn kết nội bộ 4% 11
%
11% 44
%
30%
Chăm lo đời sống nhân viên 4% 4% 26% 48
%
19%
Chăm sóc khách hàng 0% 0% 22% 33
%
45%
(điểm 1- thấp nhất, điểm 5 cao nhất)
Qua kết quả điều tra trên có thể nhận thấy văn hoá doanh nghiệp
Việt Nam tuy mới ở giai đoạn đầu song chúng ta đã đạt đợc những thành quả
khá tốt nhng cha đều và cần có một định hớng cụ thể trong đờng lối pháp
triển của từng doanh nghiệp và của Nhà nớc.
23
Xây dựng văn hoá doanh nghiệp Việt Nam trong những năm đầu thế kỷ XXI
2.3. Thực trạng văn hoá ở một số doanh nghiệp Việt Nam

điển hình
Việt Nam hiện nay, một số doanh nghiệp đã và đang xây dựng rất
thành công nét văn hoá riêng biệt của công ty mình nh: Công ty FPT, Công ty
Kymdan, Khách sạn Hơng Giang hay nh liên doanh LG Meca đã có riêng
một phòng Innovation- nhằm phát triển văn hoá của LG. Đây chỉ là một số
trờng hợp tiêu biểu giúp chúng ta có cái nhìn tổng quát về văn hoá doanh
nghiệp ở Việt Nam.
Văn hoá FPT
Trong những năm qua FPT đã chứng tỏ đợc mình là một doanh nghiệp
luôn năng động, không ngừng lớn mạnh. Trong sự thành công của công ty có
phần đóng góp không nhỏ của các hoạt động tinh thần của công ty. Từ những
ngày đầu thành lập, văn hoá và tinh thần FPT đã mang lại niềm tự hào cho
công ty. FPT đã rất nghiêm túc khi đa ra khái niệm văn hoá FPT và văn
hoá đợc xem là nhân tố quan trọng tác động tới sự thành công của doanh
nghiệp.
Nói đến FPT, trớc tiên phải nói về nét văn hoá, về những con ngời FPT
và những giá trị tinh thần bao năm xây đắp. Có thể nói đối với FPT văn hoá
doanh nghiệp chính là cốt lõi của sự phát triển. Văn hoá FPT đợc khởi nguồn
từ văn hoá STCo là tên một tổ chức không có thật nhng hiện hữu trong
lòng mỗi thành viên. Văn hoá STCo thể hiện bằng những bài thơ, hát, kịch và
các hình thức khác mang tính sáng tạo và hài hớc. Phong trào sáng tác này đã
đem lại một cuộc sống tinh thần lành mạnh, gắn bó mọi ngời. Từ Tổng Giám
đốc Trơng Gia Bình đến các nhân viên văn phòng, lái xe, họ đều có thể viết
và tham gia vào phong trào STCo. Ngoài ra, ngời FPT thì ai cũng biết hát đặc
biệt hát FPT ca. Văn hoá STCo còn thể hiện ở cách ứng xử giữa ngời với
ngời trong FPT một cách ứng xử chân thành, gắn bó thân thiết nh ruột thịt.
Xét về lịch sử văn hoá FPT: Văn hoá FPT đợc hình thành cùng với sự
ra đời FPT, phản ánh sự sáng tạo và lao động hết mình của mọi ngời trong
24
Xây dựng văn hoá doanh nghiệp Việt Nam trong những năm đầu thế kỷ XXI

những ngày đầu gian khó. Những sáng tác chính của STC đợc thể hiện trên
các hội diễn STC chuyên nghiệp hàng năm vào ngày 13/09 (Ngày thành lập
FPT ở Hà Nội) và 13/03 (Ngày thành lập chi nhánh FPT tại Thành phố Hồ
Chí Minh). Văn hoá FPT thể hiện ở rất nhiều khía cạnh khác nhau tạo nên
nét đặc sắc riêng nh sau:
- Phong cách làm việc FPT: đợc kế thừa từ tinh thần học hỏi nghiên
cứu không ngừng của những ngời sáng lập, xây dựng qua những ngày tháng
gian khổ, tôi luyện qua các giai đoạn thăng trầm và đặc biệt đợc thực hiện bởi
những con ngời trẻ tuổi, say mê nghề nghiệp.
- Các thành phần của phong cách FPT gồm: niềm tin vào những giá trị
vĩnh cửu, mục tiêu rõ ràng của tổ chức trong từng giai đoạn, các chiến lợc và
hớng dẫn hành động,
- Tôn trọng con ngời và tài năng cá nhân: tạo nên một không khí làm
việc dân chủ và sáng tạo, cùng chung lý tởng. Tôn chỉ công ty nhằm đem lại
cho mỗi thành viên của mình điều kiện phát triển đầy đủ nhất với triết lý
coi trọng tài năng.
- Trí tuệ tập thể: ở FPT không có những quyết định đợc ra một mình,
không có chỗ cho những nhà độc tài.
- Tôn trọng lịch sử công ty, học hỏi truyền thống văn hoá, lịch sử dân
tộc.
- Các tổ chức hoạt động thiên về tinh thần nh Đoàn thanh niên FPT, tờ
nội san chúng ta,
- Các lễ hội FPT: là một phần không thể thiếu đợc của văn hoá FPT.
Đây là dịp các cán bộ, nhân viên tụ lại cùng nhau vui chơi, làm việc, để cảm
thấy mình là thành viên của đại gia đình FPT nh: Lễ hội ngày thành lập công
ty 13/09, lễ tất niên, lễ rớc trạng, phong trào thi Trạng và phong Chim Vàng
u tú
Từ 13 thành viên ban đầu, FPT ngày nay đã có tới hơn 1500 nhân
viên trong đó hầu hết là những cán bộ, chuyên gia tin học trẻ đầy tài năng.
Họ đến với FPT và làm việc hết mình cho FPT. Doanh số của công ty

25