HOAN THIEN BO MAY CHINH QUYEN CAP TINH DAP UNG YEU CAU XAY DUNG NHA NUOC PHAP QUYEN XA HOI CHU NGHIA VIET NAM TRINH TUAN THANH

HC VIN CHNH TR QUC GIA H CH MINH

TRNH TUN THNH

hoàn thiện bộ máy chính quyền cấp tỉnh
đáp ứng yêu cầu xây dựng nhà nớc pháp quyền
xã hội chủ nghĩa việt nam
Chuyờn nganh : Lý lun v lch s nh nc v phỏp lut
Ma sụ

: 62 38 01 01

LUN N TIN S LUT HC

Ngi hng dn khoa hc: PGS.TS. Lấ THIấN HNG

H NI - 2015

M U


1. Tính cấp thiết của đề tài
Chính quyền cấp tỉnh là bộ phận cấu thành quan trọng của hệ thống
chính quyền địa phương, là cầu nối trực tiếp giữa chính quyền trung ương với
chính quyền địa phương, trực tiếp chỉ đạo, giải quyết những công việc trong
phạm vi lãnh thổ địa phương. Vì vậy, năng lực, hiệu lực và hiệu quả hoạt động
của chính quyền cấp tỉnh tác động trực tiếp đến việc phát huy quyền làm chủ
tập thể của nhân dân, bảo đảm cho sự ổn định và phát triển của đất nước.
Thực tiễn cho thấy ở đâu chính quyền cấp tỉnh mạnh thì ở đó các chủ
trương, chính sách, đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước được chấp
hành nghiêm chỉnh, quyền làm chủ của nhân dân lao động được phát huy và ở

đâu chính quyền cấp tỉnh hoạt động kém hiệu lực, hiệu quả thì thì ở đó đời
sống kinh tế, văn hóa của nhân dân gặp nhiều khó khăn, trật tự an ninh mất ổn
định. Chính vì vậy, từ khi khai sinh Nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hòa đến
nay Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm đến việc củng cố, hoàn thiện bộ máy
chính quyền địa phương và kết quả hoạt động của bộ máy chính quyền địa
phương đã góp phần vào nhiều thành tựu đạt được trên các lĩnh vực kinh tế - xã
hội; quốc phòng - an ninh; hội nhập quốc tế... Tuy nhiên, trước yêu cầu cải
cách hành chính nhà nước, hội nhập quốc tế và xây dựng Nhà nước pháp quyền
XHCN, bộ máy chính quyền địa phương nói chung, bộ máy chính quyền cấp
tỉnh ở nước ta nói riêng trong thời gian qua cũng còn những tồn tại, hạn chế.
Đó là: cơ cấu tổ chức bộ máy chính quyền địa phương hiện nay còn chưa có sự
phân cấp rõ ràng về trách nhiệm, quyền hạn; hiệu lực, hiệu quả hoạt động của
bộ máy chính quyền cấp tỉnh với vai trò là “cầu nối” giữa Trung ương và địa
phương chưa đáp ứng các yêu cầu đặt ra; vẫn còn tình trạng tham ô, lãng phí,
quan liêu, tham nhũng của một số cán bộ, công chức của các cơ quan trong bộ
máy nhà nước cấp tỉnh. Từ năm 2005 đến nay, để đánh giá mức độ hiệu quả
của hoạt động điều hành chính sách kinh tế của chính quyền cấp tỉnh, ở nước ta
đã áp dụng 02 chỉ số là chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) và chỉ số cách
hành chính (PAR INDEX), tuy nhiên, kết quả đánh giá 2 chỉ số này của nhiều
tỉnh trong những năm gần đây chưa tốt (ví dụ: năm 2012, có 13/63 tỉnh, thành
phố xếp loại tốt về PCI; có 19/63 tỉnh xếp loại tốt về PAR INDEX; năm 2013,


có 13/63 tỉnh thành phố xếp loại rất tốt và tốt về PCI; 28/63 tỉnh có kết quả
PAR INDEX dưới mức trung bình của cả nước).
Nguyên nhân của thực trạng trên là do bộ máy chính quyền địa phương
nói chung, bộ máy chính quyền cấp tỉnh chưa được tổ chức theo mô hình phù
hợp; địa vị pháp lý chưa được phân định cụ thể dẫn đến còn tình trạng chồng
chéo công vụ, không rõ trách nhiệm; quyền tự quản và tự chủ của HĐND và
hiệu quả hoạt động của HĐND còn nhiều bất cập; thể chế cho tổ chức và hoạt

động của bộ máy chính quyền cấp tỉnh chưa được hoàn thiện; đội ngũ cán bộ,
công chức ở nhiều tỉnh, thành phố chưa đáp ứng được yêu cầu quản lý nhà
nước trong điều kiện xây dựng NNPQ và hội nhập quốc tế; tính minh bạch, dân
chủ trong bộ máy chính quyền ở nhiều địa phương chưa được đề cao…
Để khắc phục những tồn tại, hạn chế trong hoạt động của bộ máy nhà
nước nói chung, bộ máy chính quyền cấp tỉnh nói riêng đáp ứng nhu cầu mở
rộng dân chủ và thực hiện quyền làm chủ trực tiếp của nhân dân và những đòi
hỏi mới của thực tiễn, Đại hội XI của Đảng đã đặt ra nhiệm vụ:“Khẩn trương
nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung Hiến pháp năm 1992 (được sửa đổi, bổ sung năm
2001) phù hợp với tình hình mới”, trong đó có vấn đề về chính quyền địa phương.
Thực hiện Nghị quyết Đại hội XI, ngày 28/11/2013, Quốc hội đã thông qua Hiến
pháp năm 2013, trong đó có một chương (Chương IX) quy định về chính quyền
địa phương, tuy nhiên, những quy định của Hiến pháp 2013 về chính quyền địa
phương mới chỉ dừng ở những quy định có tính nguyên tắc, quy định chung và
trong quá trình triển khai thi hành Hiến pháp cần phải khẩn trương sửa đổi, bổ
sung các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành về chính quyền địa phương.
Từ thực trạng và yêu cầu nêu trên, tác giả chọn đề tài: “Hoàn thiện bộ
máy chính quyền cấp tỉnh đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền
xã hội chủ nghĩa Việt Nam” nhằm phân tích, đánh giá cơ sở lý luận, thực
trạng hoạt động và đưa ra các giải pháp góp phần hoàn thiện bộ máy chính
quyền cấp tỉnh có ý nghĩa cấp thiết cả về mặt lý luận và thực tiễn, đáp ứng
yêu cầu cải cách hành chính nhà nước, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội
chủ nghĩa Việt Nam hiện nay và những năm tới.
2. Mục đích và nhiệm vụ của luận án


2.1. Mục đích của luận án
Mục đích của luận án là đề xuất quan điểm và những giải pháp nhằm
hoàn thiện tổ chức và hoạt động của bộ máy chính quyền cấp tỉnh đáp ứng
yêu cầu xây dựng NNPQ XHCN ở Việt Nam hiện nay.

2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu của luận án
- Làm rõ khái niệm, vị trí, vai trò, chức năng của bộ máy chính quyền
cấp tỉnh trong bộ máy nhà nước.
- Xác định các yêu cầu của công cuộc xây dựng nhà nước pháp quyền
đối với việc hoàn thiện tổ chức và hoạt động của bộ máy chính quyền cấp
tỉnh ở Việt Nam hiện nay.
- Phân tích các yếu tố ảnh hưởng và các tiêu chí đánh giá mức độ hoàn
thiện trong tổ chức và hoạt động của bộ máy chính quyền cấp tỉnh.
- Khái quát lịch sử phát triển, thực trạng về bộ máy chính quyền cấp
tỉnh từ năm 1945 đến nay và xác định những yêu cầu cần hoàn thiện bộ máy
chính quyền cấp tỉnh đáp ứng yêu cầu xây dựng NNPQ XHCN Việt Nam.
- Phân tích mô hình tổ chức chính quyền cấp tỉnh của một số nước trên
thế giới và rút ra những vấn đề có thể tham khảo, vận dụng vào việc xây
dựng, hoàn thiện bộ máy chính quyền cấp tỉnh ở Việt Nam.
- Xác định quan điểm, định hướng và đề xuất các giải pháp hoàn thiện
bộ máy chính quyền cấp tỉnh ở Việt Nam.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Luận án nghiên cứu những vấn đề lý luận về hoàn thiện bộ máy chính
quyền cấp tỉnh; đánh giá thực trạng tổ chức và hoạt động của bộ máy chính
quyền cấp tỉnh ở nước ta trong quá trình cải cách bộ máy nhà nước và cải
cách nền hành chính quốc gia, những tồn tại và định hướng đổi mới; cơ chế,
chính sách và pháp luật có liên quan đến tổ chức, hoạt động của bộ máy chính
quyền cấp tỉnh.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Luận án được thực hiện theo mã số chuyên ngành Lý luận và lịch sử
Nhà nước và pháp luật với không gian nghiên cứu là tất cả các tỉnh, thành phố


trong cả nước. Thời gian nghiên cứu được giới hạn từ sau khi ban hành Hiến

pháp năm 1992 đến nay.
4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
Cơ sở phương pháp luận cho việc nghiên cứu đề tài luận án là các quan
điểm của chủ nghĩa Mác - Lê Nin và tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của
Đảng và Nhà nước ta về nhà nước và pháp luật, về xây dựng NNPQ XHCN,
về cải cách bộ máy nhà nước, nhất là đổi mới tổ chức và hoạt động của
CQĐP. Bên cạnh đó, tác giả Luận án cũng sử dụng các quan điểm khoa học
được rút ra từ các công trình nghiên cứu khoa học trong nước và quốc tế.
Các phương pháp nghiên cứu chủ đạo của Luận án là phương pháp duy
vật biện chứng và duy vật lịch sử. Trong công trình nghiên cứu, tác giả Luận
án cũng sử dụng các phương pháp truyền thống như phương pháp lịch sử,
phân tích, tổng hợp, quy nạp, so sánh, thống kê, kinh nghiệm thực tiễn tổ
chức, hoạt động của bộ máy chính quyền cấp tỉnh trong quá trình cải cách bộ
máy nhà nước ở nước ta hiện nay. Trong đó:
- Phương pháp lịch sử, phân tích, quy nạp được sử dụng chủ yếu tại
chương 2, nêu lên các cơ sở lý thuyết của vấn đề đặt ra, từ đó khái quát hóa
thành những luận điểm, quan điểm làm nền tảng lý thuyết xuyên suốt toàn bộ
nội dung luận án.
- Phương pháp lịch sử, phân tích, tổng hợp, thống kê được áp dụng
nhằm làm rõ những nội dung của chương 3. Đây là chương đánh giá thực
trạng bộ máy chính quyền cấp tỉnh qua đó phát hiện được những ưu điểm, hạn
chế tạo cơ sở cho việc đề xuất các giải pháp ở chương 4. Ngoài ra, phương
pháp phân tích cũng được áp dụng nhằm làm sáng tỏ những nhận định, quan
điểm đã được nêu trước đây về những vấn đề liên quan đến nội dung nghiên
cứu của đề tài.
- Phương pháp phân tích, chứng minh được sử dụng chủ yếu ở Chương 4 để
làm rõ những quan điểm, giải pháp nhằm góp phần hoàn thiện bộ máy chính
quyền cấp tỉnh phù hợp với yêu cầu xây dựng NNPQ XHCN ở nước ta hiện nay.
5. Những điểm mới về mặt khoa học của luận án
- Luận án sẽ là công trình nghiên cứu một cách có hệ thống và toàn diện

về vấn đề hoàn thiện bộ máy chính quyền cấp tỉnh từ góc độ nghiên cứu liên
ngành: khoa học pháp lý và khoa học hành chính.


- Trên cơ sở phân tích các quan điểm lý luận và thực tiễn, luận án đưa ra
một số vấn đề lý luận như: khái niệm, mục tiêu, yêu cầu, điều kiện bảo đảm
hoàn thiện bộ máy chính quyền cấp tỉnh ở Việt Nam.
- Luận án cũng làm sáng tỏ quá trình hình thành và phát triển bộ máy
chính quyền cấp tỉnh ở Việt Nam qua các thời kỳ.
- Trên cơ sở đánh giá thực trạng tổ chức và hoạt động của bộ máy chính
quyền cấp tỉnh, luận án đề xuất các quan điểm và giải pháp hoàn thiện bộ máy
chính quyền cấp tỉnh trong điều kiện xây dựng NNPQ XHCN ở Việt Nam,
trong đó nêu rõ quan điểm của tác giả về mô hình tổ chức bộ máy chính
quyền cấp tỉnh ở Việt Nam.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án
6.1. Ý nghĩa lý luận của luận án
- Kết quả nghiên cứu của luận án góp phần đề xuất với Đảng, Nhà nước
phương hướng, giải pháp hoàn thiện bộ máy chính quyền cấp tỉnh dựa trên
những cơ sở khoa học và thực tiễn.
- Kết quả nghiên cứu của luận án còn là tài liệu tham khảo cho học tập,
nghiên cứu, giảng dạy ở các cơ sở đào tạo chuyên ngành luật học và hành
chính học.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn của luận án
Việc nghiên cứu về bộ máy chính quyền cấp tỉnh trên cơ sở cách tiếp
cận của khoa học lý luận nhà nước và pháp luật sẽ đóng góp một cách thiết
thực cho việc triển khai thi hành Hiến pháp 2013, đồng thời, kết quả nghiên
cứu của luận án sẽ góp phần vào việc hoàn thiện bộ máy chính quyền địa
phương nói chung, bộ máy chính quyền cấp tỉnh nói riêng ở nước ta.
7. Kết cấu của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục công trình nghiên cứu của tác

giả đã công bố liên quan đến luận án và danh mục tài liệu tham khảo, nội
dung của luận án gồm 4 chương, 10 tiết.


Chương 1
TỔNG QUAN VỀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI
Nghiên cứu vấn đề hoàn thiện bộ máy chính quyền cấp tỉnh cần đặt
trong tổng thể đổi mới tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước nói chung
và bộ máy chính quyền địa phương nói riêng, vì vậy, việc đánh giá tổng quan
tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài tập trung vào những nội dung sau:
1.1. MỘT SỐ CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN HOÀN
THIỆN BỘ MÁY NHÀ NƯỚC

Đổi mới tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước luôn là vấn đề thu
hút sự quan tâm của nhân dân, các nhà quản lý, các nhà khoa học nhằm nâng
cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, phục vụ nhân dân. Trước yêu cầu đổi
mới tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước theo nguyên tắc pháp quyền,
vấn đề này đã được nghiên cứu, tiếp cận ở nhiều góc độ khác nhau.
- Cuốn “Tổ chức bộ máy nhà nước Việt Nam theo các Hiến pháp 1946,
1959, 1980, 1992 và 1992 sửa đổi, bổ sung 2001” do Nguyễn Đăng Dung
làm chủ biên [15]. Cuốn sách đã nêu và phân tích những vấn đề cơ bản về tổ
chức bộ máy nhà nước ta qua các bản Hiến pháp, trong đó đề cập sâu về cơ
cấu tổ chức bộ máy, chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan nhà nước như
Quốc hội, Chính phủ, các cấp hành chính địa phương tại các bản Hiến pháp
1946, 1959, 1980, 1992. Vấn đề có ý nghĩa của công trình khoa học này là
cùng với việc phân tích, so sánh về cơ cấu tổ chức bộ máy các cơ quan nhà
nước, các tác giả đã nêu bật được những điểm mới, những bước phát triển của
các cơ quan qua các bản hiến pháp (mô hình tổ chức, phương thức hoạt động,
các mối quan hệ tương tác trong vận hành…) và đưa ra những hạn chế, bất

cập đòi hỏi phải có định hướng khắc phục, đổi mới để nâng cao hiệu lực, hiệu
quả hoạt động của bộ máy nhà nước nói chung và từng cơ quan, hệ thống cơ
quan nhà nước nói riêng. Những kết quả của công trình này là những gợi mở
để tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện bộ máy nhà nước ta, trong đó có bộ máy
chính quyền cấp tỉnh trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền, hội
nhập quốc tế.


- Cuốn “Xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam
trong thời kỳ đổi mới” do Nguyễn Văn Yểu và Lê Hữu Nghĩa đồng chủ biên,
[120]. Cuốn sách đã tái hiện quá trình hoàn thiện lý luận về Nhà nước và xây
dựng Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam của nhân dân, do nhân dân, vì
nhân dân; làm sâu sắc hơn các quan điểm về nhà nước pháp quyền, đặc biệt là
việc xây dựng nhà nước pháp quyền trong điều kiện tăng cường vai trò lãnh
đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, phát huy quyền làm chủ của nhân dân
trong việc tham gia quản lý, giám sát hoạt động của các cơ quan nhà nước.
Những kết luận, luận giải được thể hiện trong công trình này đã tạo những cơ
sở lý luận cơ bản cho việc phân tích, đánh giá yêu cầu và định hướng đổi mới,
hoàn thiện bộ máy chính quyền cấp tỉnh trong điều kiện hiện nay.
- Trong cuốn “Đổi mới, hoàn thiện bộ máy Nhà nước trong giai đoạn
hiện nay” [42], tác giả Bùi Xuân Đức đã phân tích các cơ sở lý luận và thực
tiễn, quan điểm, nguyên tắc cải cách bộ máy nhà nước được thể hiện qua các
quy định của Hiến pháp năm 1992. Trên cơ sở đánh giá thực trạng và hiệu
lực, hiệu quả hoạt động của bộ máy nhà nước theo Hiến pháp 1992, tác giả đã
kiến nghị những giải pháp có tính thuyết phục để tiếp tục đổi mới, hoàn thiện
Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam, bảo đảm tăng cường hiệu lực, hiệu
quả, đáp ứng yêu cầu quản lý đất nước trong giai đoạn mới, trong đó có những
kiến nghị cụ thể về việc xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương ở
từng cấp. Tuy nhiên, những kết quả nghiên cứu chưa đề cập cụ thể đến việc hoàn
thiện bộ máy chính quyền cấp tỉnh ở những mặt, khía cạnh cụ thể.

- Cuốn “Tổ chức Nhà nước Việt Nam 1945 - 2007” [2] đã phân tích về
tổ chức bộ máy Nhà nước Cộng hoà XHCN Việt Nam từ năm 1945 đến năm
2007 trên cơ sở các quy định của các bản Hiến pháp, Luật và các văn bản
hướng dẫn thi hành. Điểm nhấn quan trọng của cuốn sách là đề cập đến từng
thiết chế trong bộ máy nhà nước từ trung ương đến địa phương, trong đó nêu
bật được những bước phát triển, hoàn thiện của từng thiết chế dựa trên những
cơ sở lý luận và thực tiễn trong từng thời kỳ, điều kiện lịch sử cụ thể của đất
nước. Cuốn sách cũng dành 01 chương để phân tích, đánh giá tổ chức và hoạt
động của bộ máy chính quyền địa phương, trong đó có bộ máy chính quyền
cấp tỉnh. Kết quả nghiên cứu trong công trình này chỉ đề cập đến khía cạnh


lịch sử tổ chức và hoạt động của bộ máy chính quyền địa phương mà chưa có
điều kiện phân tích, đánh giá toàn diện về bộ máy chính quyền một cấp cụ thể
là cấp tỉnh. Tuy vậy, các kết quả nghiên cứu là cơ sở khoa học và thực tiễn
cho việc tiếp tục nghiên cứu sâu và tiếp cận cụ thể hơn về bộ máy chính
quyền cấp tỉnh.
- Trong cuốn “Thống nhất phân công và phối hợp quyền lực nhà nước
ở Việt Nam” [52], tác giả Lê Quốc Hùng đã nêu bật những cơ sở lý luận về sự
thống nhất, phân công và phối hợp trong tổ chức quyền lực nhà nước, đặc biệt
là cách thức, phương thức thể hiện sự thống nhất, phân công và phối hợp giữa
các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp và
tư pháp trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN của dân, do
dân, vì dân ở nước ta. Trên cơ sở phân tích những vấn đề lý luận như trên, tác
giả đã đánh giá thực trạng, hiệu quả cũng như những tồn tại của sự phân công
và phối hợp giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập
pháp, hành pháp, tư pháp và nêu ra những định hướng nâng cao hiệu quả tổ
chức và hoạt động của bộ máy nhà nước; đảm bảo sự phân công và phối hợp
giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành
pháp và tư pháp. Những kết quả nghiên cứu là cơ sở tham khảo quan trọng

cho việc đánh giá mức độ, khả năng phân công, phối hợp, phân cấp, ủy quyền
trong việc tổ chức thực hiện quyền lực nhà nước ở địa phương, trong đó có bộ
máy chính quyền cấp tỉnh.
- Trong cuốn Mô hình tổ chức và hoạt động của Nhà nước pháp quyền
xã hội chủ nghĩa Việt Nam” [115], các tác giả đã khái quát và khẳng định
những tư tưởng về Nhà nước pháp quyền trong lịch sử và những giá trị tiến bộ
có thể nghiên cứu, vận dụng trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền
XHCN Việt Nam. Cuốn sách cũng phân tích khá tổng thể và sâu sắc về tổ
chức và hoạt động của bộ máy chính quyền địa phương; đánh giá các mô hình
tổ chức và hoạt động của bộ máy chính quyền địa phương trong điều kiện xây
dựng Nhà nước pháp quyền XHCN, trong đó nhấn mạnh đến vai trò, chức
năng, nhiệm vụ của HĐND và UBND từng cấp ở địa phương. Tuy nhiên,
cuốn sách chưa đề cập sâu về bộ máy chính quyền cấp tỉnh từ góc độ là các cơ


quan có tính cầu nối, điểm nút trong mối quan hệ giữa bộ máy các cơ quan
nhà nước trung ương và bộ máy các cơ quan nhà nước ở địa phương.
- Các tác giả cuốn “Xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa
Việt Nam trong giai đoạn hiện nay - Một số vấn đề lý luận và thực tiễn” [117]
đã phân tích, nêu bật những định hướng xây dựng Nhà nước pháp quyền ở
nước ta trong điều kiện tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản;
những đòi hỏi phải đảm bảo sự vận hành khoa học, sự minh bạch trong tổ
chức và hoạt động, sự phân cấp của các cơ quan nhà nước nhằm đảm bảo các
quyền con người, quyền công dân trên cơ sở pháp luật. Một trong những nội
dung quan trọng của cuốn sách đã đề cập đến các yêu cầu phải phân cấp quản
lý nhà nước; các tiêu chỉ đảm bảo sự phân cấp, phân quyền hợp lý và mối
quan hệ giữa các cơ quan nhà nước ở trung ương và bộ máy chính quyền ở
địa phương. Những kết quả nghiên cứu trong cuốn sách sẽ là cơ sở để kế thừa,
nghiên cứu và đề xuất các giải pháp hoàn thiện bộ máy chính quyền cấp tỉnh.
- Cuốn sách “Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của

dân, do dân, vì dân - lý luận và thực tiễn” [93] đã tổng hợp, khẳng định và
làm sâu sắc hơn các kết quả nghiên cứu của nhiều tác giả về quá trình hình
thành và phát triển các tư tưởng về nhà nước pháp quyền trong lịch sử; phân
tích các quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và
quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về nhà nước pháp quyền; đưa ra
quan niệm về mô hình nhà nước pháp quyền XHCN của dân, do dân, vì dân;
chỉ ra những yếu tố quy định và chi phối quá trình xây dựng Nhà nước pháp
quyền ở Việt Nam, từ đó đề ra các phương hướng và giải pháp chủ yếu xây
dựng Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam. Kết quả nghiên cứu đã cung
cấp những cơ sở lý luận, các nguyên tắc chung trong việc xây dựng, thiết kế
mô hình tổ chức bộ máy nhà nước tạo cơ sở cho việc nghiên cứu về mô hình
tổ chức bộ máy nhà nước ở cấp tỉnh.
- Trong cuốn “Xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt
Nam - lý luận và thực tiễn” [72], tác giả Nguyễn Văn Mạnh đã phân tích rõ
những cơ sở lý luận, đặc trưng của nhà nước pháp quyền; quan điểm, tư tưởng
về nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa; quá trình nhận thức về nhà nước
pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Đảng Cộng sản Việt Nam được thể hiện qua


thời kỳ đổi mới và đặc trưng của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa;
đánh giá thành tựu, hạn chế trong xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN ở
nước ta và luận giải những định hướng, giải pháp tiếp tục xây dựng và hoàn
thiện Nhà nước pháp quyền XHCN ở nước ta hiện nay. Kết quả nghiên cứu
của tác giả cũng đề cập đến những tồn tại, hạn chế trong tổ chức và hoạt động
của bộ máy chính quyền địa phương, tạo cơ sở cho việc tiếp cận, nghiên cứu
hoàn thiện bộ máy chính quyền cấp tỉnh trong điều kiện nghiên cứu, sửa đổi
Hiến pháp 1992 hiện nay.
- Cuốn “Đổi mới, hoàn thiện bộ máy Nhà nước pháp quyền xã hội chủ
nghĩa của dân, do dân, vì dân ở Việt Nam hiện nay” của tác giả Lê Minh
Thông [105] đã nêu bật được những luận cứ khoa học và thực tiễn về cải cách

bộ máy nhà nước, trong đó có chính quyền địa phương ở Việt Nam. Riêng về
chính quyền địa phương, tác giả đã nêu và phân tích sâu sắc về những ưu
điểm, hạn chế trong tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương từ cả
góc độ thể chế và thực tiễn vận hành của các cơ quan nhà nước từng cấp
chính quyền địa phương; đặc biệt là trên cơ sở phân tích, đánh giá thực trạng
tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương, tác giả đã luận giải những
cơ sở khoa học, quan điểm, định hướng và giải pháp cho việc đổi mới, nâng
cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của bộ máy chính quyền địa phương. Chính
vì vậy, kết quả nghiên cứu của công trình này có giá trị tham khảo quan trọng
cho việc nghiên cứu hoàn thiện bộ máy chính quyền ở một cấp cụ thể là cấp tỉnh.
- Kết quả nghiên cứu của đề tài khoa học cấp Nhà nước “Xây dựng nhà
nước pháp quyền của dân, do dân, vì dân dưới sự lãnh đạo của Đảng”
[113] đã phân tích khái quát những giá trị của tư tưởng nhà nước pháp
quyền trong lịch sử; cơ sở và khả năng tiếp nhận những giá trị phù hợp của
tư tưởng nhà nước pháp quyền trong quá trình xây dựng, hoàn thiện bộ máy
nhà nước dưới sự lãnh đạo của Đảng ở Việt Nam. Đề tài cũng kiến nghị
những định hướng, giải pháp và các điều kiện để thực hiện có hiệu quả sự
phân công, phối hợp giữa các cơ quan trong bộ máy nhà nước trong việc
thực hiện quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp. Với phạm vi nghiên cứu
xác định, đề tài khoa học này chỉ đề cập những vấn đề, nội dung lớn trong
về xây dựng nhà nước pháp quyền dưới sự lãnh đạo của Đảng mà chưa có


điều kiện đề cập nhiều về bộ máy chính quyền địa phương nói chung, bộ
máy chính quyền cấp tỉnh nói riêng. Tuy nhiên, những kết quả nghiên cứu
của đề tài là cơ sở lý luận cho việc tiếp tục nghiên cứu về bộ máy chính
quyền địa phương.
- Trong đề tài khoa học cấp bộ “Nhận thức và thực tiễn vận dụng quan
điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về tổ chức bộ máy nhà nước trong thời kỳ
đổi mới (từ 1986 đến nay)” [71], các tác giả đã phân tích, làm rõ một số cơ sở

lý luận, các quan điểm đổi mới tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước nói
chung và từng hệ thống cơ quan nói riêng (Quốc hội, Chính phủ, các Bộ, Toà
án, Viện kiểm sát, chính quyền địa phương) và đưa ra các giải pháp đổi mới tổ
chức bộ máy nhà nước theo yêu cầu, tiêu chí của Nhà nước pháp quyền phù
hợp với điều kiện ở nước ta, trong đó có những giải pháp mang khả thi đối
với việc đổi mới tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương có giá trị
cho việc nghiên cứu đổi mới tổ chức và hoạt động của bộ máy chính quyền
cấp tỉnh.
Một số công trình cơ bản nêu trên tuy không đề cập trực tiếp đến tổ
chức và hoạt động của bộ máy chính quyền cấp tỉnh nhưng những kết quả
nghiên cứu là cơ sở lý luận và thực tiễn để định hướng cho việc tiếp cận,
nghiên cứu để hoàn thiện bộ máy chính quyền cấp tỉnh ở nước ta trong điều
kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam.
1.2. MỘT SỐ CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN BỘ MÁY
CHÍNH QUYỀN CẤP TỈNH

Hoàn thiện bộ máy chính quyền cấp tỉnh nói riêng, bộ máy chính quyền
địa phương nói riêng đã được đề cập, nghiên cứu, tiếp cận từ nhiều góc độ
khác nhau với mục đích xuyên suốt là đảm bảo mô hình tổ chức hợp lý, khoa
học và phù hợp với thực tiễn, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của bộ
máy nhà nước nói chung. Một số công trình tiêu biểu liên quan đến đề tài có
thể được tóm tắt khái quát như sau:
- Trong cuốn “Tổ chức chính quyền nhà nước ở địa phương - lịch sử và
hiện tại” [10], tác giả Nguyễn Đăng Dung đã khái quát, phân tích lịch sử hình
thành, phát triển của tổ chức chính quyền nhà nước ở địa phương; khái niệm
và phân tích sâu về vị trí, vai trò của chính quyền địa phương và khái quát các


bước phát triển trong tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương trong
lịch sử. Kết quả nghiên cứu của tác giả là cơ sở khoa học quan trọng cho việc

xây dựng, hoàn thiện bộ máy chính quyền địa phương nói chung, bộ máy
chính quyền cấp tỉnh nói riêng.
- Cuốn “Cải cách hành chính địa phương - lý luận và thực tiễn” của
các tác giả Tô Tử Hạ, Nguyễn Hữu Trị, Nguyễn Hữu Đức [46] đã nêu và phân
tích tập trung về những vấn đề lý luận và thực tiễn về cải cách hành chính;
chức năng, vị trí, vai trò của cải cách hành chính địa phương trong cải cách
nền hành chính nhà nước, đánh giá thực trạng chính quyền địa phương và xác
định xu hướng cải cách. Các tác giả đã đưa ra các giải pháp cụ thể để cải cách
hành chính đối với bộ máy hành chính địa phương theo các góc độ, phạm vi
như: mô hình tổ chức bộ máy, thể chế, sự phân chia theo đơn vị hành chính
lãnh thổ…Vì vậy, kết quả nghiên cứu là cơ sở cho việc nghiên cứu, tiếp cận,
xác định mô hình tổ chức bộ máy chính quyền cấp tỉnh trong từng thời kỳ cụ
thể.
- Cuốn “Kinh nghiệm xây dựng và quản lý chính quyền các cấp trong
lịch sử” của tác giả Văn Tạo [96] gồm 5 chương, đề cập cụ thể và rõ ràng về
các vấn đề lý luận chung về chính quyền địa phương; lịch sử phát triển của
chính quyền cơ sở; kinh nghiệm lịch sử về xây dựng, quản lý chính quyền cấp
tỉnh, cấp huyện. Đặc biệt là tác giả đã phân tích được những đặc trưng, nét
riêng biệt của việc xây dựng chính quyền đô thị trong lịch sử và hiện tại; phân
tích, đánh giá những tồn tại, hạn chế của chính quyền đô thị để từ đó luận giải
các phương hướng, giải pháp đổi mới tổ chức và hoạt động của chính quyền
đô thị. Những kết quả nghiên cứu của tác giả có liên quan chặt chẽ và là
nguồn tham khảo quan trọng để nghiên cứu, hoàn thiện bộ máy chính quyền
cấp tỉnh ở nước ta trong giai đoạn hiện nay.
- Trong cuốn “Những vấn đề lý luận và thực tiễn về chính quyền địa
phương hiện nay” [103], các tác giả đã tổng hợp kết quả nghiên cứu của
nhiều tác giả đề cập đến mô hình tổ chức chính quyền các cấp, phân tích thực
trạng tổ chức và hoạt động của chính quyền cơ sở nông thôn, phân tích thực
trạng tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương tỉnh; thông tin, tham
khảo kinh nghiệm tổ chức chính quyền địa phương ở một số quốc gia trên thế

giới… Trên cơ sở đó, các tác giả đề cập đến vấn đề xây dựng chế độ tự quản
địa phương, bàn về vấn đề đổi mới mô hình tổ chức chính quyền đô thị và
những định hướng hoàn thiện bộ máy chính quyền địa phương các cấp.
- Trong cuốn “Tìm hiểu về chính quyền địa phương các cấp” [108], tác
giả Nguyễn Kim Thoa tập trung giới thiệu về cơ cấu tổ chức và hoạt động của
chính quyền địa phương các cấp, quyền hạn và trách nhiệm của đội ngũ cán
bộ, công chức cơ sở trong việc thực hiện quyền lực nhà nước. Cuốn sách cũng
tập trung phân tích sâu về thẩm quyền của HĐND, UBND cấp tỉnh được quy
định trong các văn bản pháp luật chuyên ngành như Luật Đất đai, Luật Giáo
dục, Luật Xây dựng, Luật Khiếu nại tố cáo… Qua đó giúp người đọc nhận
thức sâu sắc hơn về vị trí, vai trò của HĐND và UBND trong bộ máy chính
quyền địa phương các cấp. Những thông tin, phân tích đánh giá của tác giả là
cơ sở khoa học cho việc tiếp cận hoàn thiện bộ máy chính quyền cấp tỉnh từ
góc độ tổ chức thi hành Hiến pháp và pháp luật tại địa phương.
- Cuốn “Đổi mới nội dung hoạt động các cấp chính quyền địa phương
trong kinh tế thị trường và hội nhập kinh tế quốc tế” của tác giả Nguyễn Văn
Thảo [98] đã khái quát quá trình hình thành các cấp chính quyền địa phương
và những điều chỉnh lớn về địa giới hành chính ở nước ta. Phân tích những
yêu cầu, đòi hỏi của nền kinh tế thị trường và hội nhập kinh tế quốc tế đối với
các cấp chính quyền địa phương; nhu cầu đổi mới mô hình tổ chức và hoạt
động của chính quyền địa phương trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp
quyền XHCN ở nước ta. Điểm đáng lưu ý là tác giả đã đưa ra nhiều kiến nghị
có tính gợi mở về việc đổi mới tổ chức và hoạt động của chính quyền địa
phương ở nước ta.
- Cuốn sách Một số vấn đề về xây dựng chính quyền đô thị từ thực tiễn
Thành phố Hồ Chí Minh” [1] là tập hợp các bài tham luận của các nhà lãnh
đạo, nhà hoạt động chính trị - xã hội, nhà nghiên cứu tại Hội thảo "Xây dựng
chính quyền đô thị thành phố Hồ Chí Minh - một yêu cầu cấp thiết của cuộc

sống". Các kết quả nghiên cứu được trình bày tại Hội thảo đã cung cấp thông
tin, kinh nghiệm về tổ xây dựng chính quyền đô thị của nhiều nước trên thế
giới để từ đó các nhà khoa học, quản lý có thể tiếp cận, nghiên cứu, vận dụng
trong việc đổi mới, xây dựng chính quyền đô thị ở nước ta, đặc biệt là những


kiến nghị có thể áp dụng thí điểm tại thành phố Hồ Chí Minh. Những kết quả
nghiên cứu là tư liệu gợi mở cho việc đề xuất nhưng kiến nghị về hoàn thiện
bộ máy chính quyền cấp tỉnh theo hướng cần phân định, tổ chức chính quyền
cấp tỉnh theo hướng tổ chức chính quyền đô thị và chính quyền nông thôn…
- Cuốn “Tổ chức chính quyền địa phương Cộng hoà liên bang Đức”
của tác giả Nguyễn Kim Thoa và Nguyễn Sỹ Đại [109] đề cập đến tổ chức bộ
máy của Nhà nước Cộng hoà liên bang Đức, đặc biệt là tổ chức chính quyền
địa phương, các vấn đề về công tác tổ chức, công tác quản lý, sự phân công
quyền hạn, trách nhiệm của khu, huyện, xã kèm theo là các điều luật tương
ứng của Cộng hoà liên bang Đức. Đây là nguồn tài liệu tham khảo vô cùng ý
nghĩa đối với các nhà quản lý trong quá trình cải cách, nâng cao hiệu quả hoạt
động của chính quyền địa phương các cấp đặc biệt là cấp cơ sở. Tuy kết quả
nghiên cứu của các tác giả chỉ giới hạn ở phạm vi Cộng hòa liên bang Đức
nhưng thực sự có ý nghĩa cho việc tham khảo, rút kinh nghiệm cho việc hoàn
thiện bộ máy chính quyền địa phương ở nước ta nói chung, cấp tỉnh nói riêng.
- Đề tài khoa học cấp Bộ "Tổ chức và hoạt động của chính quyền địa
phương cơ sở các nước ASEAN" [95] đã tổng hợp, phân tích và khái quát về
mô hình tổ chức và hoạt động của bộ máy chính quyền địa phương của các
nước ASEAN, trong đó nêu bật được những đặc trưng, cơ cấu tổ chức, nhiệm
vụ, phương thức phân quyền, ủy quyền cho các cơ quan chính quyền địa
phương và mối quan hệ với các cơ quan nhà nước ở trung ương. Kết quả
nghiên cứu của đề tài đã cung cấp cơ sở thông tin pháp lý quốc tế cho việc
nghiên cứu, so sánh và rút ra những giá trị tham khảo để tiếp tục nghiên cứu,
hoàn thiện bộ máy chính quyền cấp tỉnh ở nước ta.

- Đề tài khoa học cấp Bộ "Cơ sở phương pháp luận của sự phân chia
các đơn vị và các cấp lãnh thổ hành chính ở Việt Nam" [55] đã nêu bật sự cần
thiết, ý nghĩa khoa học và nhu cầu tất yếu của việc phân chia các đơn vị và
các cấp lãnh thổ hành chính trong quản lý nhà nước. Điểm đáng quan tâm của
kết quả đề tài là nêu bật ý nghĩa của việc phân chia lãnh thổ hành chính đối
với việc tổ chức chính quyền địa phương, đó là việc phân chia lãnh thổ hành
chính phải phù hợp với điều kiện địa lý, tự nhiên, kinh tế, văn hóa- xã hội của
từng vùng, từng khu vực. Những kết quả nghiên cứu của đề tài là cơ sở quan


trọng cho việc đánh giá khả năng, mức độ phân quyền, ủy quyền và cơ chế,
phương thức vận hành của chính quyền địa phương nói chung và chính quyền
cấp tỉnh nói riêng.
- Đề tài khoa học cấp Bộ "Thiết lập mô hình tổ chức chính quyền đô
thị" [97] đã đưa ra những nghiên cứu có giá trị tham khảo về tổ chức chính
quyền đô thị, sự cần thiết phải xác định những tiêu chí phân biệt chính quyền
đô thị và chính quyền nông thôn. Kết quả đề tài cũng phân tích, cung cấp
thông tin về mô hình tổ chức chính quyền đô thị ở một số quốc gia trên thế
giới và rút ra những giá trị tham khảo có thể nghiên cứu, áp dụng ở nước ta.
Đồng thời, trên cơ sở Luật Tổ chức HĐND và UBND, các tác giả đã phân
tích mô hình tổ chức chính quyền đô thị dưới góc độ thể chế, đánh giá thực
tiễn vận hành để chỉ ra những hạn chế, bất cập, những đòi hỏi, yêu cầu cần
phải hoàn thiện mô hình tổ chức chính quyền đô thị để phù hợp với thực tiễn
Việt Nam và xu hướng tổ chức chính quyền đô thị của các nước trên thế giới.
Tuy những kết quả nghiên cứu của đề tài không đề cập cụ thể về chính quyền
cấp tỉnh nhưng có giá trị rất quan trọng cho việc tiếp cận, đánh giá mô hình tổ
chức và bộ máy chính quyền cấp tỉnh trong mối quan hệ với bộ máy chính
quyền địa phương nói chung.
- Đề tài khoa học cấp Bộ "Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn nhằm
xây dựng mô hình cơ cấu tổ chức bộ máy chính quyền địa phương theo tinh

thần Nghị quyết Trung ương 5 khoá X" [47] đã nêu và phân tích khá rõ nét
những vấn đề lý luận đặt ra từ Nghị quyết Trung ương 5 khoá X liên quan đến
tổ chức bộ máy chính quyền địa phương; nghiên cứu những vấn đề lý luận cơ
bản về tổ chức chính quyền địa phương và kinh nghiệm tổ chức chính quyền
địa phương trên thế giới. Trên cơ sở các luận cứ khoa học, các tác giả thực
hiện đề tài đã phân tích, khái quát cơ cấu tổ chức bộ máy chính quyền địa
phương Việt Nam trong lịch sử và chỉ ra những bất cập, hạn chế làm cơ sở
thực tiễn nhằm xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương theo tinh
thần Nghị quyết Trung ương 5 khoá X. Kết quả nghiên cứu của đề tài có giá
trị cả về lý luận và thực tiễn là tài liệu tham khảo quý cho những nhà nghiên
cứu về tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương ở Việt Nam hiện
nay. Tuy nhiên, đề tài chỉ nghiên cứu tổ chức bộ máy chính quyền địa phương


trong phạm vi những định hướng của Nghị quyết Trung ương 5 khoá X, mà
không đề cập sâu về bộ máy chính quyền cấp tỉnh, do đó vẫn còn những vấn
đề cần tiếp cận cụ thể và rõ nét hơn như: mô hình tổ chức bộ máy chính
quyền cấp tỉnh; tiêu chí xác định chức năng, nhiệm vụ của bộ máy chính
quyền cấp tỉnh; mối quan hệ giữa bộ máy chính quyền cấp tỉnh và bộ máy
chính quyền cấp huyện, cấp xã…
- Luận án Tiến sĩ Luật học “Chính quyền địa phương với việc bảo đảm
thi hành Hiến pháp và pháp luật ở địa phương” của tác giả Trương Đắc Linh
[65] đã nêu và phân tích rõ nét về khái niệm về chính quyền địa phương, vị
trí, vai trò của chính quyền địa phương trong bộ máy nhà nước nói chung và
vai trò của chính quyền địa phương trong việc bảo đảm thi hành Hiến pháp và
pháp luật. Luận án cũng xác định nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa
phương trong việc bảo đảm thi hành Hiến pháp và pháp luật ở địa phương,
đồng thời phân tích thực trạng, chỉ ra những hạn chế, yếu kém và những
nguyên nhân của sự yếu kém trong việc bảo đảm thi hành Hiến pháp và pháp
luật của chính quyền địa phương trong thời gian qua. Luận án cũng đã nghiên

cứu về chính quyền địa phương và vấn đề bảo đảm thi hành Hiến pháp và
pháp luật ở một số nước trên thế giới, từ đó để có sự so sánh và rút ra những
kinh nghiệm có thể vận dụng vào điều kiện Việt Nam. Trên cơ sở những đánh
giá, kết luận và có sự so sánh với chính quyền địa phương một số nước trên
thế giới, Luận án đã đề ra phương hướng tăng cường vai trò của chính quyền
địa phương trong việc bảo đảm thi hành Hiến pháp và pháp luật ở nước ta
hiện nay. Tuy nhiên, giới hạn phạm vi nghiên cứu của luận án mới chỉ đề cập
tới mô hình tổ chức, vị trí, vai trò của chính quyền địa phương trong việc bảo
đảm thi hành Hiến pháp và pháp luật ở địa phương, mà chưa đề cập đến các
chức năng, nhiệm vụ khác của chính quyền địa phương cũng như của chính
quyền cấp tỉnh.
- Luận văn Thạc sĩ luật học “Đổi mới tổ chức và hoạt động của chính
quyền thị xã, thành phố thuộc tỉnh ở Việt Nam hiện nay” của tác giả Nguyễn
Ánh Dương [19] đã phân tích một cách có hệ thống những vấn đề lý luận về
chính quyền địa phương, về vị trí, vai trò, đặc điểm của chính quyền thị xã,
thành phố thuộc tỉnh trong hệ thống tổ chức chính quyền địa phương. Đặc


biệt là tác giả đã phân tích rõ một số yếu tố tác động đến tổ chức bộ máy
chính quyền thành phố, thị xã thuộc tỉnh để phân biệt sự khác nhau giữa quản
lý đô thị với quản lý nông thôn; khái quát lịch sự phát triển của tổ chức chính
quyền thành phố, thị xã thuộc tỉnh từ năm 1945 đến nay, đánh giá thực trạng
tổ chức và hoạt động của chính quyền đô thị cấp này và phân tích mô hình tổ
chức chính quyền thành phố một số nước trên thế giới, chỉ ra những kinh
nghiệm có thể vận dụng trong xây dựng mô hình chính quyền thành phố, thị
xã thuộc tỉnh ở Việt Nam. Trên cơ sở đó, Luận văn đã đề ra mô hình và
phương thức hoạt động của bộ máy chính quyền thị xã, thành phố thuộc tỉnh
theo xu hướng gọn nhẹ, thông suốt, hiệu lực, hiệu quả, phù hợp với thể chế
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Tuy luận
văn chỉ giới hạn phạm vi nghiên cứu mô hình tổ chức, hoạt động của bộ máy

chính quyền thành phố, thị xã thuộc tỉnh nhưng có giá trị tham khảo quan
trọng cho việc tiếp cận, nghiên cứu so sánh về hoàn thiện bộ máy chính quyền
cấp tỉnh.
- Luận văn thạc sĩ luật học “Tiếp tục xây dựng và hoàn thiện chính
quyền địa phương ở nước ta hiện nay” của tác giả Phạm Quang Hưng [53] đã
nghiên cứu khái quát về tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương
trong lịch sử; những kinh nghiệm quốc tế về tổ chức chính quyền địa phương
của một số nước trên thế giới; đánh giá thực trạng tổ chức và hoạt động của
chính quyền địa phương và luận giải một số nguyên tắc, phương hướng, giải
pháp chủ yếu tiếp tục xây dựng và hoàn thiện tổ chức chính quyền địa phương
góp phần xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN của nhân dân, do nhân dân,
vì nhân dân trong thời kỳ đẩy mạnh toàn diện công cuộc đổi mới đất nước.
Tuy nhiên, với quy mô của một luận văn thạc sĩ, vẫn còn nhiều vấn đề về tổ
chức chính quyền địa phương mà tác giả chưa giải quyết được, nhưng luận
văn cũng là nguồn tài liệu tham khảo quý để chúng ta tiếp tục nghiên cứu, xây
dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương và bộ máy chính quyền cấp
tỉnh ở nước ta hiện nay.
- Luận án Tiến sĩ chính trị học “Hoàn thiện chế độ bầu cử đại biểu hội
đồng nhân dân ở Việt Nam hiện nay của tác giả Vũ Thị Loan [66] đã phân
tích, làm rõ vị trí, vai trò, chức năng của HĐND trong điều kiện nhà nước


pháp quyền XHCN; khẳng định vai trò quan trọng của HĐND trong việc thực
hiện quyền làm chủ của nhân dân. Vấn đề có ý nghĩa thực tiễn là tác giả đã
đánh giá đúng thực trạng tổ chức và hoạt động của HĐND các cấp trong bộ
máy chính quyền địa phương ở Việt Nam hiện nay; những hạn chế, bất cập
trong tổ chức và hoạt động của HĐND các cấp. Đặc biệt là tác giả luận án đã
chỉ ra một trong những nguyên nhân dẫn đến những hạn chế, bất cập đó là chế
độ bầu cử HĐND hiện nay ở nước ta vẫn còn nhiều điểm bất hợp lý. Từ việc
đánh giá thực trạng như vậy, tác giả đã nêu một số quan điểm và đề xuất các

giải pháp nhằm hoàn thiện chế độ bầu cử HĐND ở Việt Nam, đáp ứng yêu
cầu của nhà nước pháp quyền XHCN. Những kết quả của luận án tiếp tục là
nguồn tư liệu tham khảo cho việc nghiên cứu, hoàn thiện bộ máy chính quyền
cấp tỉnh nói chung và HĐND cấp tỉnh nói riêng.
- Luận án Tiến sĩ luật học “Chính quyền địa phương trong việc bảo vệ
quyền công dân ở Việt Nam của tác giả Nguyễn Thị Phượng [84] đưa ra khái
niệm về quyền công dân nói chung và quyền công dân ở Việt Nam nói riêng,
xác định được các đặc điểm và mối quan hệ trong việc thực hiện các quyền
công dân. Luận án cũng đã đi sâu phân tích, đánh giá về hoạt động của chính
quyền địa phương trong việc bảo đảm quyền công dân ở Việt Nam từ sau
Cách mạng tháng Tám năm 1945 đến nay. Trên cơ sở đó, tác giả đã nêu lên
các kiến nghị, đề xuất các giải pháp để tiếp tục hoàn thiện hoạt động bảo đảm
quyền công dân trong điều kiện hiện nay, trong đó đề cao vai trò, trách nhiệm
của chính quyền địa phương các cấp trong việc bảo đảm quyền công dân. Tuy
nhiên, giới hạn phạm vi nghiên cứu của luận án mới chỉ đề cập đến vai trò của
chính quyền địa phương trong việc bảo đảm quyền công dân mà chưa đề cập
đến các chức năng, nhiệm vụ khác của chính quyền địa phương nói chung
cũng như của chính quyền cấp tỉnh nói riêng. Vì vậy, những kết quả nghiên
cứu của luận án sẽ là cơ sở tham khảo để triển khai nghiên cứu vai trò của
chính quyền cấp tỉnh trong các lĩnh vực khác của đời sống xã hội, đặc biệt là
việc thiết kế mô hình tổ chức, hoàn thiện bộ máy chính quyền cấp tỉnh.
- Luận án tiến sĩ Luật học “Cơ sở lý luận và thực tiễn xây dựng mô
hình tổ chức chính quyền nông thôn ở Việt Nam hiện nay” của tác giả Nguyễn
Thị Thanh Nhàn [81] đã làm rõ một số vấn đề lý luận về chính quyền chính


quyền nông thôn và mô hình tổ chức chính quyền nông thôn; những yếu tố
ảnh hưởng đến việc xây dựng mô hình tổ chức chính quyền nông thôn ở Việt
Nam hiện nay; khái quát quá trình phát triển, hoàn thiện mô hình tổ chức
chính quyền nông thôn trong pháp luật Việt Nam từ 1945 đến nay; đánh giá

thực trạng mô hình tổ chức chính quyền nông thôn ở Việt Nam hiện nay và từ
đó đưa ra các quan điểm, giải pháp, kiến nghị xây dựng mô hình tổ chức
chính quyền nông thôn ở Việt Nam. Những kết quả nghiên cứu của luận án
chủ yếu tập trung vào mô hình tổ chức chính quyền nông thôn mà chưa đề
cập nhiều đến sự so sánh giữa chính quyền nông thôn và chính quyền đô thị
nói chung và ở mỗi cấp chính quyền nói riêng, do đó người đọc có thể hiểu
chính quyền nông thôn chủ yếu được thiết kế ở cấp xã, cấp huyện và gắn với
nông nghiệp, nông thôn ở Việt Nam. Tuy nhiên, những kết quả của luận án là
cơ sở quan trọng cho việc tiếp cận mô hình chính quyền địa phương ở các cấp
nói chung, cấp tỉnh nói riêng.
- Bài viết “Đổi mới tổ chức và hoạt động của HĐND và UBND các
cấp” của tác giả Lê Minh Thông [101] đã đánh giá thực trạng tổ chức và hoạt
động của HĐND và UBND các cấp và nêu ra những vấn đề cần tiếp tục làm
sáng tỏ mối quan hệ quyền lực giữa bộ máy nhà nước ở trung ương và bộ máy
quyền lực nhà nước ở địa phương, đặc biệt là phương thức, biện pháp bảo
đảm để HĐND có thực quyền, giảm tính hình thức của HĐND. Theo tác giả,
để HĐND có thực quyền, cần xem xét lại tính chất "quyền lực" của HĐND,
cần đổi mới cách nhìn nhận về tính chất vai trò của HĐND theo hướng xem
HĐND là cơ quan tự quản ở địa phương, đại diện cho ý chí, nguyện vọng và
quyền làm chủ của nhân dân địa phương, do nhân dân địa phương bầu ra, chịu
trách nhiệm trước nhân dân địa phương và trước cơ quan nhà nước cấp trên.
- Bài viết “Bàn về khái niệm chính quyền địa phương” của tác giả
Trương Đắc Linh [62] đã nêu thông tin về các quan niệm, cách tiếp cận khác
nhau về chính quyền địa phương, đặc biệt là tác giả tiếp cận và đưa ra khái
niệm chính quyền địa phương từ góc độ phân tích vị trí, vai trò của chính
quyền địa phương trong bộ máy nhà nước; sự phân biệt giữa các cơ quan
chính quyền địa phương với các cơ quan trung ương đóng tại địa phương;
nguyên tắc và phương thức hình thành các cơ quan chính quyền địa phương.

Từ cách tiếp cận đó, tác giả đưa ra khái niệm chính quyền địa phương gồm
HĐND, UBND và các cơ quan chuyên môn thuộc UBND là phù hợp với lịch
sử tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương ở nước ta.
- Bài viết “Tổ chức chính quyền địa phương của Nước Cộng hoà xã hội
chủ nghĩa Việt Nam - quá trình hình thành và phát triển, những bất cập và
phương hướng đổi mới” của tác giả Thái Vĩnh Thắng [100] đã khái quát về
quá trình hình thành và phát triển của tổ chức chính quyền địa phương ở Việt
Nam từ năm 1945 đến nay; khái quát những thành tựu, hạn chế trong tổ chức
và hoạt động của bộ máy chính quyền địa phương qua các giai đoạn, đặc biệt
là nêu và phân tích những tồn tại, hạn chế trong tổ chức chính quyền địa
phương hiện nay; luận giải những phương hướng, biện pháp khắc phục để
nâng cao hiệu quả, hiệu lực của bộ máy chính quyền địa phương. Những kết
quả nghiên cứu được thể hiện qua bài viết là nguồn tư liệu tham khảo cho
việc nghiên cứu, hoàn thiện bộ máy chính quyền địa phương ở một cấp cụ
thể- cấp tỉnh.
- Bài viết “Đổi mới tổ chức chính quyền địa phương ở nước ta hiện
nay” của tác giả Bùi Xuân Đức [40] đưa ra cách tiếp cận, đánh giá thực trạng
tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương ở nước ta để trên cơ sở đó
luận giải các quan điểm đổi mới mô hình tổ chức chính quyền địa phương và
đề xuất một số phương án đổi mới cụ thể. Điểm nhấn quan trọng trong bài
viết của tác giả là cần phải tính toán, thiết kế mô hình tổ chức chính quyền địa
phương đa dạng, phù hợp với đặc điểm của từng vùng, địa phương và chú
trọng tính chủ động, tự quản của chính quyền địa phương phù hợp với từng
cấp trong việc thực hiện các chức năng, nhiệm vụ quản lý nhà nước.
- Bài viết “Cải cách cơ cấu tổ chức và hoạt động của bộ máy chính
quyền địa phương” của tác giả Hà Quang Ngọc [82] đã phân tích, đánh giá
thực trạng tổ chức thực hiện chức năng, nhiệm vụ, tổ chức bộ máy và cơ chế
hoạt động của bộ máy chính quyền địa phương; chỉ ra những nguyên nhân
của thực trạng, những tồn tại và hạn chế và nêu ra những quan điểm, giải
pháp cơ bản cải cách cơ cấu tổ chức và hoạt động của bộ máy chính quyền địa

phương, đó là: phải nắm vững các quan điểm chỉ đạo của Đảng và Nhà nước
về cải cách tổ chức bộ máy và hoạt động của chính quyền địa phương; đúc rút


các kinh nghiệm từ thực tiễn trong nước và quốc tế; nâng cao trách nhiệm của
các cấp uỷ Đảng trong lãnh đạo, chỉ đạo công tác này; nâng cao thẩm quyền
của các cơ quan đặc trách về cải cách hành chính, chuẩn bị các nguồn lực cần
thiết về tài chính, cơ sở vật chất - kỹ thuật; đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi
dưỡng công chức, phát triển nguồn nhân lực; sửa đổi thể chế, đẩy mạnh
nghiên cứu khoa học tổ chức nhà nước; tuyên truyền sâu rộng về công cuộc
cải cách hành chính.
- Bài viết “Bàn về cải cách chính quyền nhà nước ở địa phương” của
tác giả Nguyễn Đăng Dung [16] đã phân tích tầm quan trọng của chính quyền
địa phương trong bộ máy nhà nước, khẳng định tính tất yếu của việc cải cách
chính quyền nhà nước ở địa phương trong điều kiện hiện nay. Đồng thời, bài
viết cũng đã chỉ ra một số nội dung chủ yếu của công tác cải cách chính
quyền nhà nước ở địa phương như: về mặt nhận thức, phải gạt bỏ tất cả hay
chí ít về cơ bản những nhận thức thể hiện tư duy bao cấp về chính quyền địa
phương; phải tổ chức đa dạng mô hình chính quyền các cấp; việc phân quyền
giữa trung ương và địa phương cần được tiến hành theo pháp luật nhằm bảo
đảm một sự kiềm chế quyền lực. Những nội dung này đã được tác giả gợi mở,
theo đó chúng ta có thể vận dụng và tiếp tục nghiên cứu sâu để đưa ra được
mô hình tổ chức chính quyền địa phương hợp lý.
Ngoài một số công trình khoa học nêu trên, còn có nhiều bài viết, công
trình nghiên cứu đã được đăng tải ở chừng mực nào đó có liên quan đến tổ
chức bộ máy chính quyền địa phương nói chung và bộ máy chính quyền cấp
tỉnh nói riêng. Đặc biệt là trong thời gian thực hiện Nghị quyết số
38/2012/QH13 ngày 23/11/2012 của Quốc hội và Chỉ thị số 22-CT/TW ngày
28/12/2012 của Bộ Chính trị về việc tổ chức lấy ý kiến nhân dân về Dự thảo
sửa đổi Hiến pháp năm 1992, nhiều cơ quan, tổ chức và cá nhân đã có nhiều

bài viết, công trình nghiên cứu, tổng kết thi hành và nghiên cứu sửa đổi, bổ
sung Hiến pháp 1992, trong đó có nhiều công trình nghiên cứu, kiến nghị, góp
ý đối với các quy định tại Chương IX Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992
về chính quyền địa phương.
Tổng hợp các ý kiến, nghiên cứu góp ý đối với các quy định về chính
quyền địa phương tại Chương IX, Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992 tập


trung vào một số vấn đề, kiến nghị như: xây dựng mô hình chính quyền địa
phương hướng tới bảo đảm tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm; cần nghiên
cứu phân biệt chính quyền nông thôn, đô thị; về việc phân định các đơn vị
hành chính lãnh thổ; chế độ trách nhiệm của UBND và Chủ tịch UBND
trong bộ máy chính quyền địa phương; vấn đề đa dạng hóa mô hình chính
quyền địa phương nhằm phát huy tối đa nguồn lực của địa phương…
Những kết quả nghiên cứu, kiến nghị, góp ý đối với các quy định tại
Chương IX Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992 về chính quyền địa
phương thực sự có tính thời sự và là nguồn tư liệu quan trọng cho việc so
sánh, nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn của tổ chức chính
quyền địa phương nói chung và hoàn thiện bộ máy chính quyền cấp tỉnh
nói riêng ở Việt Nam hiện nay. Những kết quả nghiên cứu, lấy ý kiến của
nhân dân liên quan đến chính quyền địa phương đã được tổng hợp và thể
hiện trong Hiến pháp 2013 (được Quốc hội thông qua ngày 28/11/2013).
Những quy định của Hiến pháp 2013 tại Chương IX mới chỉ quy định
những vấn đề có tính nguyên tắc về tổ chức và hoạt động của chính quyền
địa phương, vì vậy để triển khai thi hành Hiến pháp 2013, Bộ Nội vụ đã
phối hợp với các cơ quan liên quan trình Dự thảo Luật Tổ chức chính
quyền địa phương tại kỳ họp thứ 8 Quốc hội khóa XIII. Tuy nhiên, nhiều
vấn đề trong dự thảo vẫn còn những tranh luận, đặc biệt là mô hình tổ chức
chính quyền địa phương; vấn đề phân cấp nhiệm vụ, quyền hạn của các cấp
chính quyền địa phương. Vì vậy, các kết quả nghiên cứu, kiến nghị về xây

dựng, hoàn thiện mô hình tổ chức và hoạt động của chính quyền địa
phương vẫn có giá trị tham khảo quan trọng cho việc tiếp tục nghiên cứu,
hoàn thiện bộ máy chính quyền địa phương nói chung, bộ máy chính quyền
cấp tỉnh ở nước ta hiện nay và trong những năm tiếp sau.
Từ tổng quan tình hình nghiên cứu như nêu trên và xuất phát từ thực tế
là một số công trình nghiên cứu được công bố vào những thời điểm trước đây
nên trong điều kiện hiện nay, luận án xác định những vấn đề đặt ra cần được
tiếp tục nghiên cứu về hoàn thiện bộ máy chính quyền cấp tỉnh từ vị trí là cấp
cầu nối, điểm nút quan trọng nhất trong hệ thống bộ máy nhà nước từ trung
ương tới địa phương ở một số vấn đề cơ bản sau:


- Một là, nghiên cứu, làm sâu sắc hơn khái niệm, vị trí, vai trò, chức
năng của bộ máy chính quyền cấp tỉnh trong bộ máy nhà nước.
- Hai là, khái quát, đánh giá những bước phát triển và thực trạng tổ
chức bộ máy chính quyền cấp tỉnh từ năm 1945 đến nay và xác định những
yêu cầu cơ bản để nghiên cứu, hoàn thiện bộ máy chính quyền cấp tỉnh đáp
ứng yêu cầu xây dựng NNPQ XHCN Việt Nam.
- Ba là, phân tích mô hình tổ chức chính quyền cấp tỉnh của một số
nước trên thế giới và rút ra những giá trị pháp lý và thực tiễn có thể tham
khảo, vận dụng vào việc xây dựng, hoàn thiện bộ máy chính quyền cấp tỉnh ở
Việt Nam trong thời gian tới.
- Bốn là, xác định quan điểm, định hướng và đề xuất các giải pháp hoàn
thiện bộ máy chính quyền cấp tỉnh ở Việt Nam, đặc biệt là trong bối cảnh
nghiên cứu, hoàn thiện bộ máy nhà nước trên cơ sở Hiến pháp sửa đổi được
thông qua vào ngày 28/11/2013.
Những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu nêu trên sẽ là những nội dung
được trình bày trong các phần tiếp theo của Luận án. Vì vậy, với sự tìm hiểu
các công trình nghiên cứu trên đây, đề tài mà tác giả lựa chọn làm Luận án
tiến sĩ Luật học có ý nghĩa cả về mặt lý luận và thực tiễn, góp phần xây dựng

và hoàn thiện tổ chức bộ máy nhà nước nói chung, bộ máy chính quyền cấp
tỉnh nói riêng trong điều kiện xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền
XHCN Việt Nam hiện nay.
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1

Trong Chương này, Luận án đã hệ thống lại các công trình nghiên cứu
về tổ chức bộ máy nhà nước và tổ chức, hoạt động của bộ máy chính quyền
cấp tỉnh. Nội dung của Chương nêu ra ra những nội dung cơ bản của các công
trình nghiên cứu, nhận thức các kết luận quan trọng của những công trình đó,
làm cơ sở để tiếp tục phát triển theo hướng nghiên cứu của luận án. Đó là:
- Các công trình nêu trên chủ yếu tập trung nghiên cứu lý luận và thực
tiễn về tổ chức bộ máy nhà nước và mô hình tổ chức và hoạt động của chính
quyền địa phương nói chung.


- Khi nghiên cứu về chính quyền địa phương, các công trình trên phần
lớn tiếp cận chính quyền địa phương từ góc độ đánh giá tổ chức và hoạt động
của chính quyền địa phương thông qua hiệu lực, hiệu quả, những tồn tại, hạn
chế từ sự đối chiếu các quy định pháp luật và thực tiễn vận hành mà chưa đề
cập sâu vào một cấp chính quyền địa phương có những đặc thù nhất định,
nhất là đối với bộ máy chính quyền cấp tỉnh - cấp chính quyền có tính cầu nối
đặc biệt quan trọng trong bộ máy nhà nước.
- Các kiến nghị, khuyến nghị về phương hướng đổi mới tổ chức và hoạt
động của chính quyền địa phương cũng tập trung vào việc đổi mới tổ chức,
phương thức hoạt động và hoàn thiện pháp luật mà chưa tập trung sâu vào bộ
máy chính quyền cấp tỉnh với đầy đủ chức năng, nhiệm vụ vốn có của một
cấp trong hệ thống các cơ quan nhà nước từ trung ương tới địa phương.
Trên cơ sở đó, luận án đã xác định những nội dung cần tiếp tục nghiên
cứu, giải quyết với mong muốn đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện bộ
máy chính quyền cấp tỉnh ở Việt Nam theo Hiến pháp năm 2013 (được Quốc

Hội thông qua vào ngày 28/11/2013 và có hiệu lực từ ngày 01/01/2014) đáp
ứng yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN của dân, do dân, vì dân.