Thiết kế bài dạy đàn ghi ta của lor ca của thanh thảo (chương trình ngữ văn 12 ban cơ bản) theo phương pháp dạy học tích cực

A.ĐẶT VẤN ĐỀ:
Năm học 2012-2013 là năm học toàn Ngành tiếp tục nỗ lực đổi mới
phương pháp dạy học để đào tạo con người năng động, sớm thích nghi với đời
sống xã hội. Trước tình hình đó đội ngũ giáo viên phải không ngừng đổi mới
phương pháp soạn giảng để trong mỗi tiết học học sinh sẽ được hoạt động nhiều
hơn, thảo luận nhiều hơn và quan trọng là được suy nghĩ nhiều hơn trên con
đường chủ động chiếm lĩnh tri thức.
Riêng đối với môn Ngữ văn, đặc biệt là kiểu bài đọc hiểu văn bản văn học
tổ chức các hoạt động tiếp nhận văn học theo con đường đặc thù của cảm thụ
văn chương phải tiến hành sao cho phù hợp với đặc trưng của bộ môn vừa mang
bản chất xã hội vừa là một hiện tượng thẩm mĩ , hiện tượng nghệ thuật.
Thực tiễn sư phạm chỉ ra rằng dạy học văn ở nhà trường phổ thông hiện
nay khi áp đúng các phương pháp , kĩ thuật dạy học tích cực giáo viên tỏ ra lúng
túng khơng biết áp dụng phương pháp kĩ thuật dạy học đó như thế nào ? Nhiều
giáo viên áp dụng một cách máy móc, gị ép chiếu lệ, hoặc q lạm dụng
phương tiện kĩ thuật hiện đại, hoặc áp dụng quá nhiều phương pháp kĩ thuật
trong một bài dạy nên vựơt quá thời gian cho phép…
Một trong những nguyên nhân của thực trạng trên là giáo viên chưa xác
định đúng bản chất của đổi mới phương pháp, tâm lí sợ học sinh khơng biết nên
phải nói hết, khả năng linh hoạt trong giờ dạy cịn hạn chế. Vì vậy khi khai thác
tác phẩm văn học không những không làm cho tác phẩm trở nên sống động ,
giàu sức gợi mà còn làm cho tác phẩm khô khan, chết cứng.
Thanh Thảo là một trong những tác giả đương đại được chọn đưa vào
chương trình Ngữ văn 12 mang lại cho chương trình một diện mạo một hơi thở
mới. Với những sáng tạo của mình ,Thanh Thảo khước từ lối biểu đạt dễ dãi để
thể hiện cuộc sống ở bề sâu, cách biểu đạt mới với những câu thơ tự do, giàu suy
tư, phóng túng trong xúc cảm và đương nhiên khơng dễ hiểu vì nhuốm màu sắc
tượng trưng, siêu thực mà ông học tập ở chính nhà thơ hiện đại Tây Ban Nha :
Phê- đê- ri- cô Gar- xi –a Lor- ca. Sự đổi mới đó yêu cầu người tiếp nhận và
chiếm lĩnh thơ ông phải có sự đổi mới tư duy.
Bài thơ “ Đàn ghi ta của Lor ca” ( Thanh Thảo) là một bài thơ hay nhưng

khó nói chung cả đối với người dạy và người học, phần lớn giáo viên mới chỉ
chú trọng phần kiến thức mà chưa chú ý nhiều đến kĩ năng , các hoạt động dạy
học còn rời rạc, các hình thức và biện pháp để tạo điều kiện cho học sinh phát

1


huy tính tích cực chủ động , sáng tạo cịn đơn điệu, thậm chí máy móc, hầu hết
đang dừng lại ở hình thức hỏi -đáp .
Bản thân tơi thật sự tâm đắc với phương pháp dạy học tích cực và đã trải
nghiệm qua bài dạy “ Đàn ghi ta của Lor- ca” có hiệu quả. Chính vì vậy tơi
mạnh dạn chọn đề tài: Thiết kế bài đọc hiểu văn bản “ Đàn ghi ta của Lorca” của Thanh Thảo theo phương pháp dạy học tích cực” trình bày để đồng
nghiệp bổ sung góp ý và rút kinh nghiệm.

B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1. Cơ sở lý luận:
1.1.Phương pháp dạy học tích cực là gì?
Phương pháp dạy học tích cực chỉ những phương pháp giáo dục, dạy học
theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học.
"Tích cực" trong phương pháp dạy học được dùng với nghĩa là hoạt động,
chủ động, trái nghĩa với không hoạt động, thụ động chứ không dùng theo nghĩa
trái với tiêu cực.
Phương pháp dạy học tích cực hướng tới việc hoạt động hóa, tích cực hóa
hoạt động nhận thức của người học, nghĩa là tập trung vào phát huy tính tích cực
của người học chứ không phải là tập trung vào phát huy tính tích cực của người
dạy, tuy nhiên để dạy học theo phương pháp tích cực thì giáo viên phải nỗ lực
nhiều so với dạy theo phương pháp thụ động.

1.2. Yêu cầu của một thiết kế dạy học đổi mới:
- Xác định Mục tiêu cần đạt của bài dạy đúng chuẩn kiến thức – chuẩn kĩ

năng. Mục tiêu bao gồm : mục tiêu tri thức, mục tiêu rèn luyện kĩ năng , mục
tiêu giáo dục tư tưởng, tình cảm.
- Tìm được Cách thức tiến hành ( phương pháp dạy học ) thích hợp ,
tương ứng với nội dung, yêu cầu và điều kiện dạy học , phù hợp với trình độ học
sinh và quỹ thời gian dạy học.
- Thiết kế dạy học phải thể hiện rõ và đảm bảo : mọi hoạt động dạy học
dưới sự tổ chức của thầy giáo , học sinh chủ động khám phá, tiếp nhận kiến thức
theo Mục tiêu cần đạt mà mỗi bài – tiết dạy học đã xác định.
2.Thực trạng của vấn đề:
Trong những năm qua, hầu hết đội ngũ giáo viên trong cả
nước nói chung, ở các trường trong tỉnh, trong huyện đã được tham dự các lớp
tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ về đổi mới phương pháp dạy học do
Sở GD&ĐT tổ chức, nội dung triển khai một số phương pháp, kĩ thuật dạy học
2


mới. Có thể khẳng định rằng đây là những phương pháp dạy học quan trọng, vừa
mới vừa hiện đại, lại rất khả thi, đang được nhiều nước trên thế giới áp dụng.
Qua việc tìm hiểu và vận dụng phương pháp dạy học tích cực trong q trình
dạy học, tơi nhận thấy phương pháp dạy học này đã thật sự đem lại “luồng sinh
khí mới” cho học sinh trong q trình dạy học bộ môn Ngữ văn. Bước đầu đã
giảm bớt được tâm lý chán học Văn, khơi gợi trong học sinh tình u đối với
mơn học, đồng thời đem đến cho các em cái nhìn mới, cách tư duy mới, sự hưng
phấn, lôi cuốn đối với môn học Ngữ văn.
Tuy nhiên, việc ứng dụng phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực trong
q trình dạy học là vấn đề cịn khó khăn, lúng túng đối với nhiều giáo viên,
trong đó có giáo viên dạy mơn Ngữ văn. Họ tỏ ra băn khoăn không biết sử dụng
các phương pháp kĩ thuật đó như thế nào vào khâu nào trong quá trình dạy học?
Đối với những giáo viên cao tuổi và những giáo viên chưa quen với việc ứng
dụng Công nghệ thơng tin, trình độ Tin học cịn hạn chế thì ngại tìm ngại làm.

Cịn đối với giáo viên trẻ kinh nghiệm chưa nhiều lại lạm dụng công nghệ thông
tin biến tiết học trở thành tiết trình chiếu hình ảnh, video khiến học sinh mải mê
xem hình ảnh mà khơng chú ý vào tiết dạy…
“ Đàn ghi ta của Lor-ca” ( Thanh Thảo) là một tác phẩm hay, độc đáo. Một
tác phẩm văn học càng hay và độc đáo bao nhiêu thì việc tiếp nhận, lĩnh hội
được chiều sâu giá trị của nó càng khó bấy nhiêu. Làm thế nào để người dạy
khai thác đủ, trúng, hay vấn đề của tác phẩm và người học tiếp nhận một cách dễ
dàng , hiệu quả mà khơng gị ép , nhồi nhét, áp đặt? Là một giáo viên bản thân
tôi rất trăn trở và bước đầu đã tìm ra một hướng đi trong việc thiết kế bài dạy
này đã thể nghiệm ở các lớp 12G và 12I của trường THPT Lê Văn Linh năm học
2012-2013 và thu được kết quả khả quan.

3. Giải pháp và tổ chức thực hiện.
3.1 Một số phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực được áp dụng:
Dạy học bằng các phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực có nhiều
cách nhưng căn cứ vào đối tượng học sinh, nội dung bài dạy , điều kiện cơ sở
vật chất của nhà trường hiện có chúng tơi đã áp dụng vào bài dạy “ Đàn ghi ta
của Lor-ca” của Thanh Thảo một số phương pháp, biện pháp , kĩ thuật dạy học
cụ thể sau:
3.1.1 Hoạt động tạo tâm thế tiếp nhận cho học sinh:
- Một lời mở đầu bài học hấp dẫn sẽ có tác dụng khơng nhỏ thu hẹp khoảng
cách giữa học sinh và tác phẩm . Về tâm lí con người thường bị thu hút , lôi

3


cuốn bởi những lời nói hay , những cách nói độc đáo, ấn tượng . Chính vì vậy ,
dẫn dắt vào bài cũng là một nghệ thuật sư phạm của giáo viên.
Trong bài Thiết kế dạy học “ Đàn ghi ta của Lor-ca”, xuất phát từ nhận thức:
Hoạt động Hỏi bài cũ không đơn thuần ôn luyện bài cũ, không chỉ là “thiết chế”

buộc học sinh phải thuộc bài… Mà Hỏi bài cũ cịn có trách nhiệm để chuẩn bị
tâm thế, gây hứng thú cho học sinh bước vào bài mới. Vì vậy, hoạt động hỏi bài
cũ được thiết kế dạy học với ý tưởng: Vừa ôn luyện kiến thức về tác phẩm Sóng;
vừa gây hứng thú, vừa chuẩn bị tâm thế để HS có ý thức so sánh, phân biệt
giữa hai giai đoạn văn học: VH 1945 - 1975 và VH sau 1975. Đây là một nội
dung của Mục tiêu cần đạt.
Hoạt động Vào bài mới: Gợi cho HS hứng thú và định hướng khám
phá những nét mới, sâu sắc trong tác phẩm của Thanh Thảo.
- Ứng dụng các phương tiện kĩ thuật hiện đại thu hút sự chú ý và tạo hứng thú
học tập cho học sinh. Bằng những hình ảnh âm thanh màu sắc, bảng biểu …trực
quan sinh động các phương tiện kí thuật hiện đại tác động cùng một lúc vào
nhiều giác quan của học sinh khiến các em phải chú ý.
Khi tìm hiểu chung về tác giả- tác phẩm giáo viên dùng máy chiếu hình
ảnh của Lor-ca và khối vuông ru bich là những dẫn dụ có thể tác động mạnh đến
học sinh , đưa các em chuyển vùng không gian riêng tư vào vùng không gian
thẩm mĩ của bài học, chuẩn bị cho khâu tiếp nhận tác phẩm.
3.1.2 Hoạt động tổ chức học sinh tri giác ngôn ngữ nghệ thuật:
Hoạt động này nằm trong giai đoạn đầu của quá trình cảm thụ tác phẩm từ lớp
vỏ đến lớp hình. Tác dụng của hoạt đơng tri giác ngôn ngữ giúp HS cảm nhận
tác phẩm ở cấp độ chỉnh thể.
Trong Thiết kế bài dạy “ Đàn ghi ta của Lor ca” , tôi sử dụng Đọc văn là
biện pháp chủ đạo để tri giác ngôn ngữ nghệ thuật . Đọc văn có nhiều hình thức
đọc khác nhau nhưng tôi chú ý hai khâu :
- Thứ nhất là khâu đọc ở nhà, giáo viên yêu cầu học sinh đọc văn bản ở nhà
để chuẩn bị cho việc đọc văn trên lớp, khâu đọc đi kèm với những yêu cầu cụ
thể:
+ Đọc văn bản “ Đàn ghi ta của Lorca” và cho biết cảm nhận chung của
em.
+ Theo em tình điệu chung bao trùm bài thơ, từng đoạn thơ là gì? Từ đó
cần phải đọc tác phẩm bằng giọng đọc như thế nào?

+ Hãy giải thích cách hiểu của em về những hình ảnh: tiếng đàn bọt nước,
áo choàng đỏ gắt, vầng trăng ,yên ngựa, âm thanh li –la li la li-la, tiếng ghi ta

4


nâu, tiếng ghi ta lá xanh, tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan, tiếng ghi ta ròng ròng
máu chảy, giọt nước vầng trăng long lanh nơi đáy giếng; Câu thơ “ không ai
chôn cất tiếng đàn- tiếng đàn như cỏ mọc hoang”; Hành động : ném lá bùa cô
gái Di gan, ném trái tim mình…
+ Tập đọc diễn cảm theo cảm nhận của em.
- Thứ hai là khâu đọc trên lớp, Vì đây là một văn bản khó nên giáo viên yêu
cầu học sinh có chất giọng tốt, giọng đọc phù hợp với bài thơ thể hiện. Sau đó
giáo viên nhận xét, có thể đọc lại và lưu ý cách đọc, đặc biệt là về nhịp thơ độc
đáo hết sức linh hoạt và phải thể hiện được cái tôi đầy nội cảm của Thanh Thảo.
3.1.3 Hoạt động tổ chức học sinh phân tích, cắt nghĩa văn học:
Hoạt động này là bước tiếp thu tiếp theo trong quá trình nhận thức của
bạn đọc là HS. Đây thực chất là hoạt động tổ chức cho HS theo dõi trong áng
văn tất cả cái tinh vi về tư tưởng, cái độc đáo về nghệ thuật của một tác giả.
Trong Thiết kế giáo án này bản thân tôi đã sử dụng các biện pháp sau:
* Phân tích ,cắt nghĩa và đánh giá khái quát bằng đàm thoại gợi mở:
Thực chất của biện pháp này là GV thiết kế một hệ thống câu hỏi có logic chặt
chẽ dẫn dắt HS đi từ cảm thụ cụ thể đến khái quát ý nghĩa các chi tiết nghệ thuật
trong tác phẩm, từ những kết luận mang tính bộ phận đến những kết luận khái
quát hơn và cuối cùng là chủ đề tư tưởng.
Trong thiết kế bài dạy “ Đàn ghi ta của Lorca” tôi tổ chức HS phân tích,
cắt nghĩa và khái qt hình tượng Lorca và mạch cảm xúc của Thanh Thảo qua
bốn đoạn theo bố cục của tác phẩm.
* Xây dựng tình huống có vấn đề định hướng học sinh phân tích khái qt hóa:
Để HS phân tích cắt nghĩa sâu sắc lời đề từ trong bài thơ “Đàn ghi ta của

Lor - ca”, GV có thể đưa ra tình huống và nêu câu hỏi: Trong bài thơ “Ghi nhớ"
của Lorca có câu “Khi tơi chết hãy chôn tôi với cây đàn ghi ta” , tại sao Thanh
Thảo lại lấy câu đó làm đề từ trong bài thơ viết về Lor ca của mình? HS buộc
phải hiểu về ý nghĩa biểu tượng của hình ảnh cây đàn ghi ta mới có thể xử lí
được tình huống và trả lời được câu hỏi này.
* Phân tích cắt nghĩa văn học bằng biện pháp so sánh :
Để giúp HS phát hiện ra phong cách nghệ thuật độc đáo của Thanh Thảo Gv
yêu cầu HS so sánh cách trình bày trong bài thơ có gì đặc biệt so với các bài thơ
của các tác giả khác đã học trước đó.
3.1.4 Hoạt động tổ chức học sinh tự bộc lộ tự nhận thức:
Tự bộc lộ là hoạt động tự giác, tự nguyện của bạn đọc HS thể hiện kết quả
tiếp nhận của mình về tác phẩm.

5


Bài dạy “ Đàn ghi ta của Lor ca” như trên là một bài khó khơng phải chỉ
đối với giáo viên mà còn đối với cả HS nên việc tiếp nhận khơng phải là qua
một tiết học mà có thể lĩnh hội hết được giá trị sâu sắc của nó. Chính vì vậy khi
thiết kế bài dạy này tơi đã áp dụng phương pháp đóng vai trong đó GV đóng vai
nhà thơ Thanh Thảo là khách mời tham dự chương trình giao lưu mà nhà trường
tổ chức , HS sẽ đóng vai người trị truyện với nhà thơ qua những câu hỏi về
những vấn đề còn khúc mắc khi tiếp cận bài thơ. Qua đó giáo viên có thể củng
cố lại những điểm cơ bản của bài dạy . Đặc biệt là sẽ biết được HS còn chưa
hiểu chỗ nào để giải đáp, bổ sung trong các tiết dạy chủ đề tự chọn hoặc phụ đạo
sau đó.
3.2. Chứng minh giải pháp ( Thiết kế giáo án)
ĐÀN GHI TA CỦA LOR-CA
ThanhThảo
.A. Mức độ cần đạt:

1.Kiến thức:
- Hình tượng đẹp đẽ, cao cả của nhà thơ – chiến sĩ Lor-ca.
- Hình thức biểu đạt mang phong cách hiện đại của Thanh Thảo.
2.Kĩ năng:
- Nâng cao kĩ năng đọc – hiểu tác phẩm thơ trữ tình hiện đại, thơ thời kì
đổi mới trong sự so sánh với văn học 1945-1975- đặc biệt là những cách tân táo
bạo về hình thức biểu đạt trong thơ Thanh Thảo. Bồi dưỡng năng lực cảm thụ
thơ.
- Làm quen với cách biểu đạt mang đậm dấu ấn của trường phái siêu thực
3. Thái độ:- Yêu mến và trân trọng Lorca cũng như trân trọng nền văn hóa
nước ơng.
B. Phương tiện thực hiện:
1. GV: SGK, SGV, Giáo án, Tài liệu tham khảo, máy chiếu đa năng
2. HS: SGK, Vở soạn.
C. Phương pháp tiến hành
Giáo viên tổ chức giờ dạy học theo cách kết hợp các phương pháp và kĩ
thuật dạy học tích cực.
D.Tiến trình tổ chức dạy học :
Hoạt động 1: Ổn định lớp- Tạo tâm thế tiếp nhận cho HS
Gv tổ chức kiểm tra bài cũ lần lượt đặt câu hỏi: Tiết trước chúng ta đã học bài
“ Sóng “ của Xuân Quỳnh (Tiết 37 theo PPCT), em hãy đọc thuộc lòng bài thơ

6


“ Sóng” và phân tích hình tượng Sóng trong bài thơ. GV gọi HS lên bảng trả lời
rồi nhận xét cho điểm.
GV giới thiệu bài mới: Cũng giống như Xuân Quỳnh, Thanh Thảo là một
gương mặt quen, thuộc các nhà thơ trẻ chống Mĩ và cả sau này. Thế nhưng
Thanh Thảo có một giọng điệu, một cách thức rất riêng , độc đáo trong thi ca.

Cái độc đáo của ông được coi là một hiện tượng lạ ngay trong những năm 1972.
Sau 1975 Thanh Thảo tiếp tục với những đổi mới trên hành trình sáng tạo tạo ra
một giọng thơ trầm, giàu suy tư , với những liên tưởng độc đáo , bất ngờ mang
ý nghĩa khái quát sâu xa. Giống như “giọt cồn ở nồng độ cao” ( Chu Văn Sơn)
bề ngồi thì lạnh mà bên trong thì nóng bỏng . “Đàn ghi ta của Lor-ca” là một
thi phẩm tiêu biểu cho kiểu tư duy đó của Thanh Thảo.
Hoạt động của GV và HS
Yêu cầu cần đạt
Hoạt đông 2: Tìm hiểu chung về
tác giả tác phẩm.
Phương pháp vấn đáp- thuyết
trình :
+ Yêu cầu học sinh đọc phần tiểu
dẫn và trả lời các câu hỏi sau:
? Phần tiểu dẫn có những nội dung
gì?
(Có 2 nội dung: giới thiệu về tác giả
Thanh Thảo và bài thơ Đàn ghi ta của
Lor - ca)
HS trả lời kiến thức trong Sgk.
Giáo viên cần nhấn mạnh cho học
sinh ghi một số ý.
Và để tạo cho học sinh sự hứng thú
khi đến với tác giả và tác phẩm GV
có thể đưa ra quan niệm của Thanh
Thảo về thơ “ Thơ là cõi lặng lẽ của
con Hổ. Ngay con Hổ cũng có lúc
giật mình vì một tiếng lá rụng. Thơ đi
giữa can trường và hoảng hốt, đi giữa
cõi liều và nỗi sợ, thơ là con dao găm

tôi ném vào khoảng trống nhưng
người bị thương lại chính là tôi. Thơ
là chữ nghĩa nhưng không phải là chữ
nghĩa, là vô thức nhưng không hẳn là
vô thức. Thơ đúng nghĩa là sự bộc lộ
tận cùng của nhà thơ.”

I . Tìm hiểu chung:
1) Tác giả Thanh Thảo:
- Là nhà thơ trẻ thời chống Mỹ
- Ơng được cơng chúng đặc biệt chú ý
bởi những bài thơ và trường ca mang
diện mạo độc đáo viết về chiến tranh và
thời hậu chiến.
- Thơ Thanh Thảo là sự lên tiếng của
người trí thức nhiều suy tư, trăn trở về
các vấn đề xã hội và thời đại. Ông muốn
cuộc sống phải được cảm nhận và thể
hiện ở bề sâu nên luôn khước từ lối biểu
đạt dễ dãi.

7


Phương pháp vấn đáp gợi mở:
+ tìm hiểu về xuất xứ: (Kết hợp
thêm phương pháp thuyết trìnhminh họa: HS nêu xuất xứ của bài
thơ. GV bổ sung thêm về đặc điểm
chung của tập thơ, dùng máy chiếu
hình ảnh của Lor- ca và khối vng

ru bích.
+ Tìm hiểu về thể loại:
? Bài thơ đựơc làm theo thể thơ
nào? Cách trình bày có gì đặc biệt so
với các nhà thơ đã học trước đó?
Gv nói qua về trường phái thơ tượng
trưng, siêu thực:Theo chủ trương,
khuynh hướng này nhằm giải phóng
con người khỏi mọi xiềng xích xã hội,
thể hiện nội tâm và tư duy tự nhiên,
khơng bị gị bó bởi lý trí, lơgic, luân
lý, mỹ học, kinh tế, tôn giáo. Những
sáng tác phẩm của những nghệ sĩ Siêu
thực ghi chép tất cả những trạng thái
tâm lý luôn luôn chuyển biến trong
tiềm thức, không phân biệt thực hay
mộng, tỉnh hay điên, đúng hay
sai.Với trường phái này, những chủ
thể rất bình dị được đặt trong một
phơng màn hoặc bí ẩn, hoặc hùng vĩ,
khiến cho bức tranh mang một sức
sống mới, ý nghĩa mới, như tồn tại
trong mơ cùng những sự vật hiện thực
trong trạng thái khơng thực. (Theo
Bách khoa Tự điển triết học)
+ Tìm hiểu bố cục bài thơ:
GV nêu câu hỏi : Chúng ta có thể
chia bài thơ ra làm mấy đoạn? Tại sao
em lại chia như vậy? gọi tên nội dung
chính của từng đoạn?

HS sẽ có những cách chia khác nhau
GV sẽ dựa trên những ý kiến của HS
để nhận xét đánh giá. Trong quá trình
đi đến thống nhất một cách chia để
làm cơ sở cho việc tìm hiểu bài thơ
GV dùng hệ thống câu hỏi để từng

2) Bài thơ: Đàn ghi ta của Lor – ca.
- Xuất xứ: Rút trong tập: Khối vng
Ru – bích (1985). Tên tập thơ là hình
dung của tác giả về cấu trúc thơ, một mơ
hình mở, khước từ khn mẫu đã ổn định
để giải phóng cảm xúc và tưởng tượng
theo hướng hiện đại.
- Thể loại: Thơ tự do mang phong cách
siêu thực tượng trưng: Khơng có dấu
chấm câu, khơng viết hoa đầu dịng, nhịp
điệu biến hóa linh hoạt, có sự mơ phỏng
tiếng đàn, hình ảnh gợi nhiều liên tưởng
ẩn dụ.
- Bố cục bài thơ:
Có thể chia làm 4 đoạn.
+ Đoạn 1 (6 dòng đầu): Sự đồng cảm
sâu sắc đói với hình ảnh Lor – ca, con
người tự do, nghệ sĩ cách tân trong
khung cảnh chính trị và nghệ thuật Tây
Ban Nha.
+Đoạn 2 (12 dịng tiếp): Nỗi xót
thương trước cái chết oan khuất tức tưởi
của Lorca.

+ Đoạn 3 (4 dịng tiếp): Niềm xót
thương Ga – xi – a Lor – ca và nỗi xót
tiếc những cách tân nghệ thuật của Lor –
ca còn dang dở.
+ Đoạn 4 (9 dòng cuối): Suy tư và lòng
ngưỡng mộ sự bất tử của Lorca giống
như một huyền thoại.
- Chủ đề: Đồng cảm, thấu hiểu, xót tiếc,
ngưỡng mộ, ca ngợi Lor – ca: Tài năng, nhân
cách và bản lĩnh.

8


bước phát hiện ra bản chất của vấn đề
ở chỗ cách chia nào sẽ giúp ta tiếp
nhận bài thơ dễ dàng hơn.
+ Tìm hiểu chủ đề của bài thơ?
(Viết về ai? Nhằm thể hiện điều gì?)
Hoạt động 3: Đọc văn bản- giải I - ĐỌC HIỂU VĂN BẢN:
thích những từ ngữ khó
1. Đọc – giải thích hình ảnh, từ ngữ
+ Học sinh đọc bài thơ, giáo viên có
khó:
thể đọc lại để lưu ý cho học sinh về - Giọng trầm, ngắt nhịp linh hoạt, có lúc
nhịp thơ
bi tráng có lúc da diết sâu lắng, chú ý thể
hiện cái tôi nội cảm của Thanh Thảo
trong giọng đọc hướng vào cảm xúc nội
tâm.

Hoạt động 4: Phân tích, cắt nghĩa - Chú thích : SGK
Phương pháp vấn đáp gợi mở- - 2.Tìm hiểu chi tiết :
Tìm hiểu nhan đề và lời đề từ: GV : a. Nhan đề và lời đề từ
Yêu cầu học sinh đọc phần chú thích - Nhan đề: Từ hình ảnh là nhạc cụ
về đàn ghi ta và Lor – ca trong SGK. truyền thống và người nghệ sĩ vĩ đại
Hai hình ảnh này được đưa vào ngay của Tây Ban Nha đi vào trong bài thơ
từ nhan đề bài thơ có ý nghĩa gì? của Thanh Thảo, đàn ghi ta và Lor- ca
Nhan đề và lời đề từ giúp em hiểu trở thành một biểu tượng nghệ thuật
như thế nào về bài thơ?
giàu ý nghĩa và đối tượng trữ tình đâỳ
HS: làm việc cá nhân , trả lời
ấn tượng giúp chuyển tải đựơc những
GV: Lắng nghe và phản hồi tích tích thơng điệp mà tác giả muốn gửi gắm
cực. Cuối cùng nhận xét, chốt ý.
đến chúng ta.
GV có thể đưa ra tình huống và nêu
câu hỏi: Trong bài thơ “ Ghi nhớ “ - Lời đề từ: + Đàn ghi ta là phần hồn của
của Lorca có câu “ Khi tôi chết hãy đất nước Tây Ban Nha->thể hiện tình
chơn tơi với cây đàn ghi ta” , tại sao yêu Tổ quốc nồng nàn.
Thanh Thảo lại lấy câu đó làm đề từ + Đàn ghi ta là biểu trưng cho sự
trong bài thơ viết về Lor ca của mình? nghiệp của Lor-ca -> Ước nguyện suốt
Gv vấn đáp gợi mở : hình ảnh cây đời theo đuổi sự nghiệp sáng tạo nghệ
đàn ghi ta có hai ý nghĩa biểu tượng: thuật, mong muốn xóa bỏ ảnh hưởng
đàn ghi ta là phần hồn của đất nước của bản thân để dọn đường cho thế hệ
Tây Ban Nha, đàn ghi ta là biểu trưng sau vươn tới-> tình yêu đối với nghệ
cho sự nghiệp của Lor-ca. Như vậy thuật.
lời đề từ của bài thơ cũng là lời di
chúc của Lor-ca “ Khi tôi chết hãy
chôn tôi với cây đàn ghi ta” có thể
được hiểu như thế nào?

9


- Tìm hiểu cấu trúc bài thơ:
b. Cấu trúc của bài thơ :
GV: Hai hình ảnh chính của phần
Lorca
Tiếng đàn ghi ta
nhan đề và lời đề từ cũng là hai hình
ảnh chính xun suốt trong bài thơ
Bọt nước
tạo nên cho bài thơ một cấu trúc theo Sự sống
kiểu ru bich.
(Kết hợp với phương pháp vấn
đáp giải thích minh họa- và kĩ Cái chết
nâu, xanh, tròn, vỡ tan.
thuật sơ đồ tư duy- điền khuyết)
.
GV cho học sinh xem hình ảnh về
khối vng ru- bích cùng việc giải Bất tử
Li la li la
thích về đặc điểm của nó , đồng thời
tử
đặt câu hỏi để HS phát hiện ra cấu
trúc ru bich của bài thơ này qua việc
Tự sự
Trữ tình
áp dụng sơ đồ tư duy điền khuyết.
Gv đưa ra sơ đồ , yêu cầu HS điền

tiếp tục những chỗ còn trống .
Liên tục
Gián đoạn
(sơ đồ đưa ra trống những cụm từ
HS cần điền có trong các ơ hình
Dấu hiệu của nghệ thuật thơ siêu thực
chữ nhật.)
- Tìm hiểu hình tượng Lor ca (Kết
hợp với phương pháp vấn đápgiải thích minh họa- thuyết
trình)
GV: Hướng dẫn HS tìm hiểu hình
tượng Lor- ca đựơc khắc họa như
thế nào trong bài thơ qua từng
phần theo như bố cục đã được tìm
hiểu .
*Trước hết là đoạn 1 : Gv kết hợp
việc nêu câu hỏi và xem hình ảnh
về đấu sĩ bị tót – một đặc trưng
của Tây Ban Nha. Kết hợp với
thuyết trình ở những đoạn bình
giảng.
+ Trong 6 dịng đầu có những
hình ảnh nào gợi liên tưởng đến Lorca? Và những hình ảnh đó có gì đặc
biệt? Gợi cho em những liên tưởng
như thế nào? Nó có ý nghĩa gì? Qua
đó có nhận xét gì về nghệ thuật xây
dựng nhân vật?

c. Hình tượng Lor-ca :
* Đoạn 1: Lor – ca, người nghệ sĩ tự

do:
+ Các hình ảnh gợi liên tưởng đến Lorca:
- Tiếng đàn bọt nước: Đó là thứ âm
thanh có hình khối trịn trịa, nhảy nhót,
mỏng manh nhưng không dễ bị tiêu diệt
(lúc hiện lúc tan nhưng tan rồi lại hiện)->
đó là cảm nhận rất riêng của tác giả về
tiếng đàn của Lor-ca.
- Áo choàng đỏ gắt – hình ảnh gợi liên
tưởng đến khung cảnh của một đấu
trường với cuộc đấu giữa võ sĩ với bò tót,
một hoạt động văn hóa của Tây Ban Nha.
- Vầng trăng
- Yên ngựa
- Âm thanh: Li – la – li, la li la -> sự
đồng cảm sâu sắc của Thanh Thảo với
Lor – ca, người đã dùng tiếng đàn để giãi
bày nỗi buồn và khát vọng.
10


=> Lor – ca, người nghệ sĩ tự do nhưng
đơn độc, đi lang thang với vầng trăng
chếnh choáng trên yên ngựa mỏi mòn, hát
nghêu ngao cùng tiếng đàn bọt nước.=>
Một con người tự do, một nhà cách tân
nghệ thuật mong manh và đơn độc.
+ Nghệ thuật xây dựng hình tượng thơ:
đặt trong sự đối lập.
- Qua hình ảnh “áo chồng đỏ gắt” để tạo

dựng khơng khí chính trị ở Tây Ban Nha
ngột ngạt và nền nghệ thuật già nua cần
được cách tân -> Lor – ca, nghệ sĩ tự do,
khát vọng dân chủ đối lập với sự ngột
ngạt và già nua đó.
*Đoạn 2: Lor – ca với cái chết bi thảm:

* Đoạn 2: Thanh Thảo đã miêu tả
như thế nào về những giây phút cuối
của Lor – ca?
(Kết hợp giải thích minh họa: Lor
– ca bị bọn phát xít giết ném xuống
giếng để phi tang)
GV chuyển : Thật bất ngờ hồi tưởng
lại cảnh tượng thảm khốc ấy tác giả
lại như nghe thấy âm thanh của đàn
ghi ta: Âm thanh ấy trên chặng đường
lãng du của người nghệ sĩ là tiếng đàn
bọt nước tan rồi hiện thì khi Lor-ca bị
hành hình thì đó là tiếng ghi ta nâu ,
tiếng ghi ta xanh, tiếng ghi ta tròn bọt
nước vỡ tan, tiếng ghi ta dịng dịng
máu chảy và giữa khơng gian ấy hiện
ra không gian “bầu trời cô gái ấy”…
GV yêu cầu Hs giải mã những hình
ảnh cùng với phát hiện về những biện
pháp nghệ thuật được sử dụng trong
đoạn thơ này. Căn cứ vào những câu
trả lời của HS GV hệ thống kiến thức
bằng sơ đồ tư duy.

( kết hợp với kỹ thuật sơ đồ tư

(Đối lập)
+ Hát nghêu ngao >< áo chồng bê bết đỏ.
 (Hốn dụ)

Tự do của
><
bạo lực tàn ác
người nghệ sĩ
của phát xít
Tiếng đàn ghi ta
( hốn dụ)
Cuộc đời Lor-ca

Nâu – trầm tĩnh
Xanh- Hi vọng
Tròn bọt nước- đẹp
mỏng manh

Ẩn dụ chuyển đổi
cảm giác

Vỡ tan-> tức
tưởi
Ròng ròng máu
chảy-> đau đớn

Nhân hóa, tượng
trưng trưng

Hệ thống hình ảnh vừa
mang ý nghĩa thực vừa mang
nghĩa ẩn dụ, tượng trưng,
Thanh Thảo tái hiện cái chết
bi thảm của Lorca đau xót
trước cái chết của một tài
năng, một nhân cách.

11


duy)
Qua đó thể hiện tình cảm thái độ
của Thanh Thảo như thế nào?
* Đoạn 3: GV gợi ý cho HS thảo
luận: Tại sao lại có câu “khơng ai
chơn cất tiếng đàn”, “tiếng đàn như
cỏ mọc hoang” là như thế nào? Hình
ảnh “giọt nước mắt vầng trăng long
lanh trong đáy giếng” có thể hiểu ra
sao?

HS trả lời GV nhận xét tổng hợp các
ý kiến của HS sau đó chốt lại bằng
những lời bình sâu sắc.

GV : đặt câu hỏi hướng dẫn HS tìm
hiểu đoạn cuối.
- Từ sự đồng cảm với nỗi đau ,

Thanh Thảo đã hình dung hành trình
về cõi khác của Lor-ca. Trong sự hình
dung, Lor-ca đã giải thốt và về cõi
khác như thế nào? Để bước vào thế
giới ấy tác giả đã miêu tả hình ảnh
của Lor-ca như thế nào?
GV gợi mở: Hình ảnh của Lor-ca
như thế có lưu luyến có tiếc nuối
khơng?
Hình ảnh Lor-ca về cõi vĩnh hằng để
lại trong em suy nghĩ gì?
? Cách kết thúc bài thơ với âm
thanh li la li – la li la có ý nghĩa gì?
HS trình bày. Gv Nhận xét khái
qt, chốt ý.

* Đoạn 3: Niềm xót thương Ga – xi – a
Lor – ca và nỗi xót tiếc những cách tân
nghệ thuật của Lor – ca khơng ai tiếp
tục.
-Nỗi xót tiếc Lor-ca chuyển hóa thành
niềm tin bất tử của tiếng đàn.
+ Tiếng đàn như cỏ mọc hoang ->
Tiếng đàn tượng trưng cho nghệ thuật
của Lorca cịn là tình u khát vọng ,
cái đẹp mà mọi sự tàn ác không thể hủy
diệt nó bất tử giống như thứ cỏ mọc
hoang.
+ Giọt nước mắt vầng trăng , long lanh
trong đáy giếng-> Hình ảnh đẹp, buồn

gợi cái chết của Lor-ca và sự nghiệp
cách tân đang cịn dang dở. Sự xót tiếc
khơng chỉ với riêng Lor-ca mà còn đối
với nền nghệ thuật Tây Ban Nha nói
riêng và thế giới nói chung. Bởi lẽ Lorca chết, nghệ thuật khơng có ai dẫn
đường trở thành thứ cỏ mọc hoang.
* Đoạn 4: Những suy tư về cuộc giải
thoát và cách giã từ của Lor – ca như
một huyền thoại:
-...dịng sơng, ghi ta màu bạc: Gợi cõi
chết, siêu thoát.
- Các hành động:
+ ném lá bùa vào xoáy nước
+ ném trái tim mình vào cõi lặng yên
 sự giã từ và giải thoát, một sự lựa
chọn.
-Li-la li-la li-la: + gợi nhịp thời gian
vẫn chảy mãi. Sự sống tiếp tục hành trình
vơ tận của nó, để cho sự sáng tạo nghệ
thuật vẫn mãi hồi sinh.
+Tiếng đàn ghi ta tạo nên dư âm, bản
nhạc của Lor – ca vẫn còn đang tiếp tục.
=> Tác giả Thanh Thảo kính trọng và tri âm Lor
– ca.
Nhân danh lịng kính trọng Lor-ca, hãy
12


- GV: hướng dẫn HS tổng kết lại và
nét nghệ thuật của bài thơ (Kết hợp

phương pháp vấn đáp minh họa –
thuyết trình – kỹ thuật sơ đồ tư
duy- điền khuyết)
Khái quát lại về những nét nghệ
thuật tiêu biểu của bài thơ về: Thể
loại, hình ảnh, ngơn ngữ, yết tố âm
nhạc
-HS làm việc cá nhân trước lớp. HS
khác bổ sung.
GV: nhận xét và chốt ý.
-HS làm việc cá nhân trước lớp. HS
khác bổ sung.
GV: nhận xét và chốt ý.
GV: Đặt câu hỏi Qua việc đọc hiểu
bài thơ hãy sơ đồ hóa mối quan hệ
giữa nhà thơ và đối tượng trữ tình

để cho Lor-ca có được một sự giải thốt
thực sự.
d. Vài nét về nghệ thuật:
- Bài thơ được sáng tác theo thể thơ tự
do, lối thơ vắt dịng, có cấu trúc gián
đoạn trong suy cảm nhưng lại rất liên tục
trong cốt tự sự.
- Thủ pháp tiêu biểu của thơ tượng
trưng siêu thực đặc biệt là chuỗi hình ảnh
thơ phong phú, mang tính tượng trưng
gợi nhiều liên tưởng.
- Ngơn từ mới mẻ, sáng tạo.
- Yếu tố âm nhạc trong bài thơ : Những

dịng li la li la.
+ Tạo tính nhạc cho bài thơ mang kết
cấu nhạc giao hưởng. Nó như một bè trầu
trong phần nhạc điệu của ghi ta.
+ Gợi nhắc đến một loài hoa li la (tử
đinh hương)
 Bài thơ có sự kết hợp hài hịa giữa
thơ và nhạc.
- Kết cấu song trùng: Mạch cảm xúc
của bài thơ + hình tượng Lor-ca = Bài
thơ
“ Đàn ghi ta của Lor- ca”
Sự đồng
cảm sâu
sắc

Mạch
cảm
xúc
trữ
tình
của
nhà
thơ

Nghệ sĩ
tự do, cơ
đơn

Nỗi

xót
thương

Cái
chết
oan
khuất

Niềm
xót
tiếc

Sự
nghiệp
dang
dở

Lịng
ngưỡng
mộ

Hình
tượng
Lorca

Sự bất
tử của
Lorca

13

Hoạt động 5: Tổng kết
3 – TỔNG KẾT: - Nội dung:+ Nỗi đau
- Học sinh đọc phần ghi nhớ Sgk.
xót sâu sắc trước cái chết bi thảm của
? Trình bày những điểm nổi bật về Lor – ca, nhà thơ thiên tài Tây Ban Nha.
nội dung và nghệ thuật của bài thơ?
+ Thái độ ngưỡng mộ người nghệ sĩ tự
do với khát vọng chân chính.
- Nghệ thuật: Hình ảnh thơ và ngôn ngữ
thơ mới mẻ, giàn ý nghĩa tượng trưng;
kết hợp hài hòa giữa thơ và nhạc.
Hoạt động 6:+ Củng cố: Áp dụng phương pháp đóng vai
GV đưa ra tình huống giả định: Nhà thơ Thanh Thảo là khách mời trong
một chương trình mà nhà trường tổ chức nhằm cho HS giao lưu nói chuyện và
em có tham dự chương trình đó. GV sẽ đóng vai nhà thơ cịn HS sẽ là người trò
chuyện với nhà thơ qua những câu hỏi về những vấn đề còn khúc mắc khi tiếp
cận bài thơ. Qua đó Gv có thể củng cố lại những điểm cơ bản của bài dạy. Đặc
biệt là sẽ biết HS cịn chưa hiểu chỗ nào để có thể giải đáp , bổ sung trong các
tiết học chủ đề tự chọn hoặc phụ đạo sau đó.
+ Bài tập về nhà: (Áp dụng kĩ thuật sơ đồ tư duy) Sưu tầm hoặc sáng tác
những hình ảnh , tư liệu để khái quát nội dung bài học bằng các dạng sơ đồ tư
duy.
4.Kết quả đạt được: Tôi đã thực thi thể nghiệm Thiết kế dạy học “ Đàn ghi
ta của Lor-ca” dạy-học ở 2 lớp: 12G, 12I trường THPT Lê Văn Linh và đã thu
được kết quả rất khả quan:
Thi khảo sát chất lượng học kì I -(do Trường tổ chức chung cho cả khối
12 - tháng 12- 2012):
Đề ra: Cảm nhận của anh/ chị về hình ảnh của Ph.G.Lor- ca được thể hiện trong

bài thơ “Đàn ghi ta của Lor-ca” ( Thanh Thảo)?
Kết quả:
* 12G Trung bình trở lên: 38/50 = 76%, trong đó Khá Giỏi: 6/50 = 12%
( 12 G- khi ở 11 nguyên là lớp yếu kém về học lực nói chung, về mơn Ngữ
văn nói riêng)
* 12 I Trung bình trở lên: 46/49= 93,8% trong đó Khá Gii: 27/49 = 53,6%.
Tôi đà làm phép so sánh kết quả học tập của học sinh
và thu đ-ợc kết quả rÊt kh¶ quan.

14


C.KẾT THÚC VẤN ĐỀ:
Dạy học Ngữ văn theo h-íng ph¸t huy tính tích cực, chủ
động của học sinh là cách làm phù hợp với thực tiễn
quá trình đổi mới ph-ơng pháp dạy học văn trong nhà
tr-ờng phổ thông, phù hợp với sự đổi mới ch-ơng
trình, sách giáo khoa, đổi mới về ph-ơng pháp kiểm
tra đánh gia, ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy
học Ngữ văn hiện nay. Cách làm này thực chất là biến
những gì thuộc về lí thuyết khô cứng thành t- duy
sáng tạo con đ-ờng nhanh nhất, đúng đắn nhất nhằm
phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo cho
học
sinh.
Chúng ta đà và đang tìm kiếm con đ-ờng nâng
cao hiệu quả học tập, phát huy tính tích cực sáng tao
, tôn trọng chủ thể học sinh thì đây sẽ là cách làm
có thể coi là hiệu quả bởi nó phù hợp với trình độ,
tâm lí lứa tuổi của đa số học sinh, nhất là phù hợp

với nhiều địa ph-ơng (kể cả những vùng sâu, vùng xa).
Những tìm tòi thể nghiệm của bản thân tôi trong quá
trình dạy học những năm qua đà thu đ-ợc những kết quả
nhất định.
Tuy vy trờn thc t cũn khỏ nhiu HS chưa làm quen với
cách tiếp cận bài giảng một cách chủ động, còn diễn đạt lủng củng, khả năng
vận dụng thực hành còn thấp. Vấn đề này cần được vận dụng triệt để và quyết
liệt, liên tục và cần có thời gian .
Với một vài lý do trên, tôi nghĩ rằng “sáng kiến kinh nghiệm này” là những
đúc kết kinh nghiệm trong giảng dạy, có nghĩa là bản thân thấy văn bản đọc hiểu
“ Đàn ghi- ta của Lorca” của Thanh Thảo phù hợp với cách dạy bằng các
phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực. Tơi rất mong được qúy thầy cơ giáo
góp ý để đề tài này hồn thiện hơn.
XÁC NHẬN CỦA
THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Thanh hóa, ngày 16 tháng 4 năm 2013 Tôi
xin cam đoan đây là SKKN của mình viết ,
khơng sao chép nội dung của người khác.

15


Đỗ Thị Nhung

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Phương pháp dạy học hiện đại. (Nxb Giáo dục 2001)
2. Phương pháp dạy học tích cực ( PGS.TS Vũ Hồng Tiến)
3. Hướng dẫn thực hiện chương trình SGK Lớp 12 mơn ngữ văn ( Phan
trọng luận - Trần Đình Sử -Nhà xuất bản giáo dục- 2008)

4. Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức kĩ năng môn ngữ văn, Nhà xuất bản
giáo dục- 2010.
5. Thiết kế bài giảng ngữ văn 12, nhà xuất bản giáo dục-2008
6. Sách giáo viên Ngữ văn 12- Nhà xuất bản giáo dục-2008
7. Phương pháp day học lấy học làm trung tâm – BGD & ĐT- NXB Hà Nội
8. Tài liệu Bồi dưỡng giáo viên – BGD& ĐT- NXB giáo dục
9. Sách giáo khoa Ngữ văn 12- NXB GD& ĐT
10.Sách giáo viên ngữ văn 12- NXB GD& ĐT
11. Đọc hiểu văn bản Ngữ văn 12- Nguyễn Trọng Hoàn

16


MỤC LỤC
Nội dung

TT

Trang

A

Đặt vấn đề

1

B

Giải quyết vấn đề

2

1

Cơ sở lý luận

2

2

Thực trạng của vấn đề

2

3

Giải pháp và tổ chức thực hiện

3

4

Kết quả đạt được

14

C

Kết thúc vấn đề

15

Tài liệu tham khảo

16

17


18