ĐỊNH HƯỚNG NGHỀ NGHIỆP của học SINH TRƯỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ kỹ THUẬT CÔNG NGHỆ THÀNH PHỐ hồ CHÍ MINH
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (2.09 MB, 123 trang )
M CăL C
LÝ L CH KHOA H C .......................................................................................................... i
L I CAM ĐOAN .................................................................................................................. ii
L I C M N....................................................................................................................... iii
TÓM T T ............................................................................................................................ iv
M C L C ............................................................................................................................ vi
CÁC CH
VI T T T ......................................................................................................... ix
DANH M C CÁC HÌNH ..................................................................................................... x
DANH M C CÁC B NG ................................................................................................... xi
M Đ U ............................................................................................................................... 1
1.
LỦ do ch n đ tƠi ........................................................................................................ 1
2.
V n đ nghiên c u ...................................................................................................... 2
3.
M c đích nghiên c u .................................................................................................. 2
4.
Đ it
5.
Ph m vi nghiên c u .................................................................................................... 3
6.
Nhi m v nghiên c u ................................................................................................. 3
7.
Cơu h i nghiên c u ..................................................................................................... 3
8.
Ph
9.
K ho ch th c hi n ..................................................................................................... 5
Ch
ng nghiên c u vƠ khách thể kh o sát.............................................................. 2
ng pháp nghiên c u ............................................................................................ 3
ng 1: C S LÝ LU N V Đ NH H
NG NGH NGHI P .................................. 6
1.1. Nh ng v n đ nghiên c u liên quan đ n đ nh h
ng ngh nghi p ............................ 6
1.1.1.
Nh ng nghiên c u v đ nh h
ng ngh nghi p trên th gi i .......................... 6
1.1.2.
Nh ng nghiên c u v đ nh h
ng ngh nghi p
1.2. Khái ni m v đ nh h
Vi t Nam ......................... 12
ng ngh nghi p..................................................................... 15
1.2.1.
H
1.2.2.
Ngh nghi p (Career) .................................................................................... 16
1.2.3.
Đ nh h
1.3. Đ nh h
ng nghi p ................................................................................................ 15
ng ngh nghi p (Career Orientation) .............................................. 17
ng ngh nghi p trong giáo d c chuyên nghi p .......................................... 18
1.3.1.
Đ nh h
ng nh n th c đ i v i ngh nghi p .................................................. 18
1.3.2.
Đ nh h
ng thái đ đ i v i ngh nghi p ....................................................... 18
1.3.3.
Năng l c ngh nghi p .................................................................................... 19
vi
1.3.4.
Đ nh h
1.4. Xu h
ng từ các y u t bên ngoài .. 20
ng l a ch n ngh nghi p c a h c sinh ......................................................... 23
K t lu n ch
Ch
ng ngh nghi p c a h c sinh nh h
ng 1 ............................................................................................................ 24
ng 2: THI T K VÀ T CH C NGHIÊN C U ...................................................... 26
2.1. Mô hình nghiên c u .................................................................................................. 26
2.2. Thi t k vƠ t ch c nghiên c u ................................................................................ 27
2.2.1.
Quy trình nghiên c u ..................................................................................... 27
2.2.2.
Xơy d ng thang đo ........................................................................................ 28
a.
Thang đo ắHiểu bi t c a h c sinh v ngh nghi p mƠ b n thơn đang h c” ......... 28
b.
Thang đo ắHiểu bi t c a h c sinh v th tr
c.
Thang đo ắHiểu bi t c a h c sinh v năng l c c a b n thơn” .............................. 29
d.
Thang đo ắ nh h
ng c a gia đình đ n đ nh h
e.
Thang đo ắ nh h
ng c a b n bè đ n đ nh h
f.
Thang đo ắ nh h
ng c a nhƠ tr
g.
Thang đo ắĐ nh h
ng ngh nghi p c a h c sinh” .............................................. 31
ng lao đ ng c a ngh đang h c” ... 29
ng ngh nghi p” ..................... 29
ng ngh nghi p” ........................ 30
ng đ n đ nh h
ng ngh nghi p” ................. 30
2.2.3. Đánh giá s h i t c a các bi n trong từng nhơn t bằng ph ng pháp phơn
tích nhơn t khám phá - EFA ....................................................................................... 31
2.2.4.
Phơn tích đ tin c y c a thang đo bằng h s tin c y Cronbach’s Alpha ...... 36
2.2.5.
C u trúc nhơn t c a công c đo.................................................................... 39
2.2.6.
Ph
ng pháp x lỦ d li u th ng kê.............................................................. 40
a.
L p b ng t n su t .................................................................................................. 40
b.
Phân tích h i quy đa bi n ...................................................................................... 40
c.
Phơn tích ph
d.
Thi t k m u ......................................................................................................... 42
e.
Thu th p d li u .................................................................................................... 43
f.
Phân tích d li u ................................................................................................... 44
ng sai (Anova) .............................................................................. 42
2.3. Mô t m u ................................................................................................................. 44
K t lu n ch
ng 2 ............................................................................................................ 49
Ch ng 3: K T QU NGHIÊN C U V Đ NH H
NG NGH NGHI P C A H C
SINH .................................................................................................................................... 51
3.1. Khái quát v tr
ng Cao đẳng ngh Kỹ thu t Công ngh TPHCM ......................... 51
3.1.1.
L ch s phát triển tr
ng CĐ ngh Kỹ thu t Công ngh TPHCM ................ 51
3.1.2.
C c u t ch c ............................................................................................... 53
3.1.3.
C s v t ch t ................................................................................................ 53
vii
Quy mô đƠo t o ............................................................................................. 53
3.1.4.
3.2. Đ nh h
ng ngh nghi p từ nh ng hiểu bi t c a b n thơn h c sinh ........................ 54
3.2.1.
Hiểu bi t v ngh nghi p ............................................................................... 54
3.2.2.
Hiểu bi t v th tr
3.2.3.
Hiểu bi t v năng l c b n thơn ...................................................................... 58
3.3. Đ nh h
ng lao đ ng .................................................................... 56
ng ngh nghi p c a h c sinh nh h
ng từ các y u t bên ngoƠi. ............ 61
3.3.1.
nh h
ng từ gia đình ................................................................................... 62
3.3.2.
nh h
ng từ b n bè ..................................................................................... 64
3.3.3.
nh h
ng từ nhƠ tr
ng .............................................................................. 66
3.4. Đ nh h ng ngh nghi p vƠ các y u t nh h ng đ n đ nh h ng ngh nghi p c a
h c sinh ............................................................................................................................ 68
3.4.1.
Đ nh h
3.4.2.
Các y u t
ng ngh nghi p c a h c sinh .............................................................. 68
nh h
ng đ n đ nh h
ng ngh nghi p c a h c sinh .................... 70
3.5. Gi i pháp nhằm nơng cao hiểu bi t v đ nh h
ng ngh nghi p c a h c sinh......... 78
3.5.1.
ĐƠo t o đ i ngũ giáo viên có tay ngh cao, có ki n th c v h
ng nghi p ...... 78
3.5.2.
ĐƠo t o ngh k t h p đƠo t o t i doanh nghi p ................................................ 80
3.5.3.
T ch c nhi u ho t đ ng tìm hiểu v ngh ....................................................... 81
3.5.4.
Th
ng xuyên liên h v i gia đình h c sinh ..................................................... 82
K t lu n ch
ng 3 ............................................................................................................ 83
K T LU N ......................................................................................................................... 86
1.
K t lu n .................................................................................................................... 86
2.
Ki n ngh .................................................................................................................. 87
3.
H n ch c a đ tƠi ..................................................................................................... 89
4.
G iỦh
ng nghiên c u ti p theo. ........................................................................... 90
TÀI LI U THAM KH O ................................................................................................... 91
PH L C ............................................................................................................................ 94
PH L C 1: B NG CÂU H I .......................................................................................... 94
PH L C 2: PHÂN TệCH Đ TIN C Y (CRONBACH’S ALPHA) .............................. 98
PH L C 3: PHÂN TÍCH NHÂN T KHÁM PHÁ - EFA ............................................ 102
PH L C 4: H I QUY .................................................................................................... 104
PH L C 5: PHÂN TÍCH S
T
NG QUAN .............................................................. 105
PH L C 6: PHÂN TÍCH ANOVA ................................................................................ 106
PH L C 7: BIÊN B N PH NG V N H C SINH ...................................................... 108
PH L C 8: BIÊN B N PH NG V N GIÁO VIÊN VÀ CÁN B QU N LÝ........... 110
viii
CÁC CH
TT
CH
VI T T T
VI T T T
CH
NGUYểNăVĔN
1
HN
H
2
ĐH
Đ nh h
3
NN
Ngh nghi p
4
GDHN
Giáo d c h
5
BB
B n bè
6
GĐ
Gia đình
7
NN
Ngh nghi p
8
NL
Năng l c
9
TTLĐ
Th tr
ng lao đ ng
10
NT
NhƠ tr
ng
11
CĐ
Cao đẳng
12
GV
Giáo viên
13
HS
H c sinh
14
THCS
Trung h c c s
15
THPT
Trung h c ph thông
16
KTCN
Kỹ thu t công ngh
17
TPHCM
Thành ph H Chí Minh
18
CNH
Công nghi p hóa
19
HĐH
Hi n đ i hóa
20
CNTT
Công ngh thông tin
21
IS
H th ng thông tin
ix
ng nghi p
ng
ng nghi p
DANH M C CÁC HÌNH
TT
Tên hình
Trang
1
Hình 1.1: S đ Tam giác h
2
Hình 2.1: Mô hình nghiên c u đ xu t
26
3
Hình 2.2: Quy trình nghiên c u
28
4
Hình 2.3: Biểu đ thể hi n vi c phân b m u theo gi i tính từng
ngh
46
5
Hình 2.4: Biểu đ thể hi n vi c phơn b m u theo lỦ do ch n ngh
47
6
Hình 2.5: Biểu đ thể hi n vi c phân b m u theo h c l c l p 12
48
7
Hình 3.1: Tr
51
8
Hình 3.2: S đ b máy t ch c
53
9
Hình 3.3: Biểu đ so sánh m c đ hiểu bi t v năng l c b n thân
và các y u t liên quan
60
Hình 3.4: Biểu đ so sánh đ nh h
liên quan
70
10
ng nghi p
ng CĐ Ngh KTCN TPHCM
12
ng ngh nghi p và các y u t
x
DANH M C CÁC B NG
TT
Tên b ng
Trang
1
B ng 2.1: Ma tr n xoay nhân t
33
2
B ng 2.2: Ma tr n xoay nhân t đ i v i bi n ph thu c
35
3
B ng 2.3: Th ng kê mô hình v đ tin c y thang đo
37
4
B ng 2.4: C u trúc nhơn t c a công c đo
39
5
B ng 2.5: Mô t các bi n trong ph
41
6
B ng 2.6: Ph
7
B ng 2.7: Chuẩn b d li u cho vi c phân tích
44
8
B ng 2.8: Mô t m u kh o sát phân b theo ngh
45
9
B ng 2.9: Phân b m u theo lý do ch n ngh c a h c sinh
47
10
B ng 3.1: Quy mô đƠo t o
53
11
B ng 3.2: Hiểu bi t c a h c sinh v ngh nghi p
55
12
B ng 3.3: Hiểu bi t c a h c sinh v th tr
57
13
B ng 3.4: Hiểu bi t c a h c sinh v năng l c b n thơn
14
B ng 3.5:
nghi p
nh h
ng từ y u t gia đình đ n đ nh h
ng ngh
63
15
B ng 3.6:
nghi p
nh h
ng từ y u t b n bè đ n đ nh h
ng ngh
65
16
B ng 3.7:
nghi p
nh h
ng ngh
67
17
B ng 3.8: Đ nh h
18
B ng 3.9: Ma tr n t
19
3.10: B ng tóm t t các h s h i quy
72
20
B ng 3.11: K t qu kiểm đ nh các gi thuy t c a mô hình
76
ng trình h i quy đa bi n
ng pháp thu th p d li u
ng từ y u t nhƠ tr
43
ng lao đ ng
59
ng đ n đ nh h
ng ngh nghi p c a h c sinh
ng quan gi a các bi n B ng
xi
69
71
M ăĐ U
1.
Lý do ch năđ tài
Th c hi n Ngh quy t s 29-NQ/TW c a H i ngh Trung
ng 8 khóa XI v
đ i m i căn b n, toàn di n giáo d c vƠ đƠo t o. V i m c tiêu c thể để qu n lỦ đ i
m i căn b n, toàn di n giáo d c vƠ đƠo t o đ n năm 2030, trong đó có nêu lên
nh ng yêu c u đ i v i h th ng giáo d c kỹ thu t và ngh nghi p c a c n
c: ắ …
định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Nâng cao giáo dục phát triển toàn diện…”;
“Ảiáo dục nghề nghiệp tập trung đào t o nhân lực có kiến thức, kỹ năng và trách
nhiệm nghề nghiệp với nhiều phương thức và trình độ đào t o kỹ năng nghề nghiệp
theo hướng ứng dụng, thực hành, đ m b o đáp ứng nhu cầu nhân lực kỹ thuật của
doanh nghiệp, thị trường lao động trong nước và xuất khẩu”.
ĐƠo t o ngh đóng m t vai trò quan tr ng trong s phát triển c a m i qu c
gia. Theo chi n l
c phát triển ngh , giai đo n 2011-2020, Vi t Nam d ki n s
tăng tỷ l lao đ ng qua đƠo t o lên 40% (kho ng 23,5 triệu người vào năm 2015).
Năm 2013, theo c p nh t báo cáo c a th tr
ng lao đ ng cho th y vi c tuyển sinh
h c ngh là 1.732.000 sinh viên, kho ng 36% so v i kỳ v ng. Tuy nhiên, trong
nh ng năm g n đơy, Tr
tr
ng Cao đẳng ngh Kỹ thu t Công ngh TPHCM và nhi u
ng d y ngh t i thành ph H Chí Minh, đư có kho ng trên 30% h c sinh b
h c. Nói chung, vi c h c sinh b h c là do h c sinh không có m t đ nh h
ng ngh
nghi p phù h p, thi u ni m đam mê, thi u đ ng l c để h c t p, không thể thích ng
v i môi tr
ng h c ngh , ...[16]
ĐƠo t o ngh nhằm trang b cho thanh niên m t ngh để có thể l p thân, l p
nghi p, phát triển ngh nghi p b n v ng trong t
ng lai.
Ch n cho mình m t ngh nghĩa lƠ ch n cho mình m t t
ng lai. Vi c ch n
ngh th c s quan tr ng và vô cùng c n thi t. Ch n sai l m m t ngh nghĩa lƠ đặt
cho mình m t t
thể tr l i đ
ng lai không th c s an toàn và v ng ch c. Không ph i ai cũng có
c câu h i: Làm th nào ch n đ
1
c cho mình m t ngh phù h p?
Cùng v i s phát triển c a các tr
ng ngh , nh n th c h c ngh c a h c sinh
cũng đư nơng lên. Nhi u h c sinh đư tìm hiểu các ngành ngh , hoặc theo h c các
ngh yêu thích, phù h p v i năng l c, đi u ki n kinh t gia đình,ầ Bên c nh đó, có
không ít nh ng h c sinh h c
ch n ngh ch a đ nh h
tr
ng ngh v i lý do: hoàn c nh gia đình khó khăn,
ng ngành ngh phù h p, ch n ngh theo b n bè, gia đình
hay do nhu c u xã h i hoặc có tâm lý h c ngh để có th i gian luy n thi vƠo đ i
h c, ... M t s khác thì không thích nghi đ
c v i môi tr
ng h c ngh . Do đó, khi
h c m t th i gian h c sinh c m th y chán n n, b h c hoặc chuyển sang h c ngh
khác.
Trong giai đo n hi n nay, vi c tuyển sinh r t khó, vi c duy trì sĩ s l p h c
cƠng khó h n. Đó lƠ th c tr ng đang di n ra t i các tr
ng ngh trên đ a bàn thành
ph H Chí Minh và các t nh lân c n.
V i nh ng yêu c u mang tính c p thi t trên, đ tài c n tìm hiểu đ nh h
ngh nghi p c a h c sinh sau khi nh p h c t i tr
gi i pháp nhằm giúp các em có đ nh h
ng
ng ngh . Để từ đó đ xu t m t s
ng ngh nghi p đúng đ n h n, hiểu bi t
h n v giá tr ngh nghi p hi n t i vƠ yêu quỦ h n v ngh mình đang l a ch n.
H c sinh có thể tin t
ng rằng ngh mình đang l a ch n là phù h p và h c sinh có
s say mê, g n bó b n v ng v i ngh nghi p c a mình. Vì v y, đ tài t p trung
nghiên c u v : ắĐ nhă h
ng ngh nghi p c a h că sinhătr
ngăCaoă đ ng ngh
K thu t Công ngh Thành ph H Chí Minh”.
2.
V năđ nghiên c u
Đ nh h
ng ngh nghi p c a h c sinh năm th nh t tr
ng Cao đẳng ngh
Kỹ thu t Công ngh Thành ph H Chí Minh.
3.
M căđíchănghiênăc u
Nghiên c u v đ nh h
ng ngh nghi p c a h c sinh năm th nh t tr
ng
Cao đẳng ngh Kỹ thu t Công ngh Thành ph H Chí Minh.
Đ xu t gi i pháp nhằm nâng cao hiểu bi t v đ nh h
h c sinh h c ngh năm th nh t t i tr
4.
Đ iăt
ng.
ng nghiên c u và khách th kh o sát
2
ng ngh nghi p c a
Đ iăt
Đ nh h
ng nghiên c u:
ng ngh nghi p c a h c sinh tr
ng Cao đẳng ngh Kỹ thu t Công
ngh Thành ph H Chí Minh.
Khách th kh o sát:
H c sinh trình đ cao đẳng ngh
năm th nh t t i tr
ng Cao đẳng ngh
Kỹ thu t Công ngh Thành ph H Chí Minh.
Giáo viên và cán b qu n lý c a tr
5.
ng.
Ph m vi nghiên c u
Đ tài t p trung vào vi c nghiên c u đ nh h
tr
ng ngh nghi p c a h c sinh
ng Cao đẳng ngh Kỹ thu t Công ngh Thành ph H Chí Minh và ch gi i h n
trong ph m vi kh o sát trên h c sinh năm th nh t, trình đ cao đẳng ngh , giáo
viên, cán b qu n lý c a tr
6.
ng.
Nhi m v nghiên c u
-
Nghiên c u c s lý lu n c a giáo d c h
-
Kh o sát đ nh h
ng nghi p cho h c sinh.
ng ngh nghi p c a h c sinh năm th nh t tr
ng Cao
đẳng ngh Kỹ thu t Công ngh Tp H Chí Minh.
-
Đ xu t gi i pháp nhằm nâng cao hiểu bi t v đ nh h
h c sinh tr
7.
ng ngh nghi p c a
ng Cao đẳng ngh Kỹ thu t Công ngh Tp H Chí Minh.
Câu h i nghiên c u
1. H c sinh có hiểu bi t gì v ngh nghi p mà b n thơn đang theo h c?
2. Nh n th c v th tr
ng lao đ ng c a ngh mƠ h c sinh l a ch n
m c
đ nào?
3. H c sinh có nh ng hiểu bi t gì v năng l c c a b n thân trong vi c l a
ch n ngh nghi p?
4. Các y u t nào nh h
tr
ng đ n vi c l a ch n ngh nghi p c a h c sinh
ng ngh ?
5. Gi i pháp nhằm nâng cao hiểu bi t v đ nh h
sinh năm th nh t
8.
Ph
tr
ng ngh nh th nào?
ngăphápănghiênăc u
3
ng ngh nghi p c a h c
Ph
ngăpháp nghiên c u tài li u:
Thông qua vi c tìm hiểu các đ tài nghiên c u từ lu n văn th c sỹ, sách c a
th vi n, ngu n từ internet v m t s lo i tài li u: sách h
d c, t p chí n
ng nghi p, t p chí giáo
c ngoài,... có liên quan, qua đó đư cung c p cho đ tài nghiên c u
cái nhìn t ng quát v v n đ nghiên c u, từ đó phát hi n ra nh ng nét m i trong đ
tài nghiên c u c a mình.
Vi c tìm hiểu, tham kh o các tài li u liên quan giúp vi c nghiên c u xác đ nh
đ
ch
ng
ng đi đúng vƠ tránh không b trùng lặp v i các đ tƠi đư có. Qua đó, giúp
i nghiên c u có thêm nhi u thông tin cho quá trình th c hi n nghiên c u đ tài
v đ nh h
ng ngh nghi p cho h c sinh Tr
ng cao đẳng ngh Kỹ thu t Công
ngh Thành ph H Chí Minh.
Ph
ngăphápăđi u tra:
Dùng phi u đi u tra hiểu bi t c a h c sinh tr
Công ngh Tp H Chí Minh v ngh nghi p, v th tr
nh h
b n thân và các y u t
đình, b n bè, nhƠ tr
Ph
ng ngh nghi p c a h c sinh nh gia
ng.
ng pháp ph ng v n bán c u trúc v i nhóm h c sinh năm nh t
ng ch a có hiểu bi t gì v ngh nghi p hi n t i vƠ trao đ i, trò chuy n v i
h c sinh đang h c t i tr
tr
ng lao đ ng, v năng l c
ngăphápăph ng v n:
- S d ng ph
t i tr
ng đ n đ nh h
ng Cao đẳng ngh Kỹ thu t
ng có tìm hiểu v ngh nghi p nh : Ngh nghi p, th
ng lao đ ng, năng l c b n thân hay các y u t khác nh h
ngh c a h c sinh. Ph
ng pháp này nhằm h tr cho ph
ng đ n vi c ch n
ng pháp đi u tra; qua
trao đ i, trò chuy n v i h c sinh để tìm hiểu thêm nh ng v n đ liên quan đ n đi u
tra, từ đó chính xác hoá nh ng v n đ đư đi u tra.
- Gặp gỡ tr c ti p các giáo viên, cán b qu n lý c a tr
viên có kinh nghi m trong công tác t v n h
ng và nh ng chuyên
ng nghi p để trao đ i, xin ý ki n v
nh ng mong mu n c a h cho v n đ nâng cao nh n th c v đ nh h
nghi p c a h c sinh năm nh t c a tr
Cácăph
ng ngh .
ngăphápăx lý d li u:
4
ng ngh
- S d ng các ph
ng pháp th ng kê toán h c để x lý d li u sau khi kh o
sát trên h c sinh.
- S d ng ph
ng pháp phơn tích n i dung để x lý d li u sau ph ng v n.
- S d ng m t s ph
ng pháp x lý d li u khác lƠ c s để đánh giá th c
tr ng c a đ tài.
9.
K ho ch th c hi n
TT
Thángăth
2
N iădungăcôngăvi c
ng
3
4
X
X
5
6
X
X
1
HoƠn thƠnh đ c
2
Thu th p tƠi li u
3
Kh o sát th c tr ng
4
HoƠn thƠnh n i dung
X
5
Ghi nh n Ủ ki n cán b qu n lỦ, giáo
viên
X
6
Vi t lu n văn
X
7
Trình gi ng viên h
8
Ch nh s a
9
HoƠn thƠnh lu n văn
7
8
X
X
X
ng d n
X
X
X
X
X
5
ngă1:
Ch
C ăS ăLụăLU NăV ăĐ NHăH
NGăNGH ăNGHI P
Nh ng v năđ nghiên c uăliênăquanăđ năđ nhăh
1.1.
ng ngh nghi p
1.1.1. Những nghiên cứu về định hướng nghề nghiệp trên thế giới
Vi c giáo d c h
Giáo d c h
ng nghi p xu t hi n khá s m trên th gi i,
ng nghi p vƠ t v n h
c tích h p trong nhi u môi tr
chuyên nghi p và xã h i. M t s n
c nh ợ c, Mỹ, Hàn Qu c,
Từ th kỷ XIX,
c
ng nghi p gi m t vai trò r t quan tr ng trong
h th ng giáo d c. Ho t đ ng nƠy đ
quy n b o đ m t v n h
nhi u n
ng nghi p còn đ
ng giáo d c,
n Ð , Anh, ...
c khẳng đ nh trong các b lu t.
Pháp đư xu t hi n nh ng phòng h
ng nghi p. Khách hàng
ch y u lƠ thanh niên đang l a ch n ngh nghi p. VƠo năm 1849, đư xu t hi n
quyển sách v i t a đ : ắH
đ u tiên nói v h
ng d n ch n ngh ”. Cu n sách đ
c xem là cu n sách
ng nghi p [5]. N i dung cu n sách đư đ c p đ n s phát triển đa
d ng c a các ngành ngh trong xã h i do s phát triển c a công nghi p từ đó đư rút
ra nh ng k t lu n coi giáo d c h
ng nghi p là m t v n đ quan tr ng không thể
thi u khi xã h i ngày càng phát triển và cũng lƠ nhơn t thúc đẩy xã h i phát triển.
Năm 1883
Mỹ, nhà tâm lý h c Ph.Ganton đư trình bƠy công trình th
nghi m v i m c đích l a ch n ngh .
Trên c s các lu n điểm v h
ng nghi p c a C.Mác và V.I Lênin các nhà
giáo d c Liên xô nh B.F Kapêep; X.Ia Bat sep; X.A Sapôrinxki; V.APôliacôp
trong các tác phẩm và công trình nghiên c u c a mình đư ch ra m i quan h gi a
h
ng nghi p và các ho t đ ng s n xu t xã h i, và n u s m th c hi n giáo d c
h
ng nghi p cho th h trẻ thì đó s lƠ c s để h ch n ngh đúng đ n, có s phù
h p gi a năng l c, s thích cá nhân v i nhu c u xã h i [5]. Đ ng th i các tác gi
nƠy cũng đư trình bƠy nh ng nguyên t c, ph
ng pháp th c hƠnh lao đ ng ngh
nghi p cho HS ph thông t i các c s h c t p - lao đ ng liên tr
VƠo đ u th kỷ XX
v h
ng.
Mỹ, Anh, Pháp, Th y Điển đư xu t hi n các c s d ch
ng nghi p. B n thân thu t ng "H
6
ng nghi p” lƠ do giáo s Frank Parson
thu c đ i h c t ng h p Garvared (Mỹ) vƠo năm 1908 đư t ch c
tiên
Mỹ h i đ ng ngh nghi p giúp đỡ vi c ch n ngh cho ng
Theo Frank Parson: ắM t ngh đ
l c c a ng
Boston l n đ u
i lao đ ng [5,tr.4].
c l a ch n không phù h p v i năng khi u, năng
i lao đ ng là m t ngh không có hi u qu , không có đ ng l c, không
có s thích thú khi làm vi c vƠ cũng lƠ ngh nghi p có thu nh p th p, trong khi m t
ngh nghi p phù h p v i năng l c và s tr
ng thì th
ng khuy n khích ng
i ta
th c hi n t t yêu c u công vi c, các d ch v có hi u qu và thu nh p cao”.[1]
Năm 1922 B Công nghi p vƠ th
công tác h
ng nghi p và thành l p S h
Năm 1938 công tác h
ch ng ch h
ng nghi p Pháp ban hành ngh đ nh v
ng nghi p cho thanh niên d
i 18 tu i.
ng nghi p mang tính pháp lý thông qua quy t đ nh ban hành
ng nghi p b t bu c đ i v i t t c thanh niên d
i 17 tu i.
Đ c, năm 1925 - 1926 đư có 567 phòng t v n ngh nghi p đặc bi t, đư
nghiên c u g n 400.000 thanh niên trong m t năm. Vào th i kỳ này,
thành l p đ
Anh đư
c m t h i đ ng qu c gia đặc bi t nghiên c u v v n đ này.[4]
VƠo năm 1930,
Matxc va đư thƠnh l p phòng thí nghi m Trung
v n ngh và l a ch n ngh tr c thu c Trung
ng v t
ng đoƠn thanh niên C ng s n Lênin,
trong đó phòng thí nghi m đóng vai trò quan tr ng trong vi c nghiên c u, t ng k t
và ph bi n nh ng kinh nghi m tiêu biểu c a các c quan t v n ngh , đặc bi t là
vi c l a ch n ngh c a tu i trẻ trong các tr
ng ph thông kỹ thu t.[5,tr.8]
Vào nh ng năm 1940, nhƠ tơm lỦ h c ng
i Mỹ J.L Holland đư nghiên c u
và thừa nh n s t n t i c a các lo i nhân cách và s thích ngh nghi p. Đó lƠ m t s
ngh nghi p mà cá nhân có thể ch n để có đ
thuy t này c a J.L Holland đư đ
c k t qu làm vi c cao nh t. Lý
c s d ng r ng rãi nh t trong th c ti n h
ng
nghi p trên th gi i.[29]
Tr c nghi m đ nh h
ng ngh nghi p c a Holland: B công c nƠy đ
c xây
d ng trên c s lý thuy t do chính ông Holland dày công tìm hiểu. Lý thuy t này
d a trên 8 lu n điểm, trong đó 2 lu n điểm đ u là: H u nh ai cũng có thể đ
vào 1 trong 6 kiểu ng
i, 6 kiểu ng
cx p
i đó lƠ Realistic (xin t m dịch - Người thực tế,
viết tắt là R), Investigative (Người thích nghiên cứu – I), Artistic (Người có tính
7
nghệ sĩ –A), Social (Người có tính xã hội – S), Enterprising (Người dám nghĩ dám
làm –E) và Conventional (Người công chức –C); có 6 môi tr
đúng v i 6 kiểu ng
ng ho t đ ng ng
i kể trên. Lý thuy t này v sau l y 6 ch cái ghép l i thành tên
Riasec. Trên c s lý thuy t nƠy, John Holland đư xơy d ng m t b tr c nghi m
dƠnh cho ng
i mu n t tìm hiểu mình. Qua nhi u năm phát triển, b tr c nghi m
nƠy giúp cho ng
con ng
i ta t phát hi n đ
i mình để t đ nh h
c các kiểu ng
i tr i nh t đang ti m ẩn trong
ng khi l a ch n ngh . Đ nh h
là m t trong nh ng ch đ nóng b ng vƠ đ
ng ngh nghi p luôn
c chú ý nh t đ i v i các em h c sinh
và các b n sinh viên. H n bao gi h t, trong xã h i v i t c đ thay đ i nhanh chóng
nh hi n nay, nhu c u xác đ nh đ
phía tr
c m t đ nh h
ng, m t con đ
ng t
ng lai
c c a các b n h c sinh, sinh viên ngƠy cƠng tăng cao. BƠi tr c nghi m c a
Holland đ
c phát triển từ nh ng năm 1950 vƠ cho đ n bây gi v n là m t trong
nh ng công c đáng tin c y đ
c s d ng b i r t nhi u tr
ng Đ i h c n i ti ng
cho sinh viên c a mình để xác đ nh tính cách, s thích, điểm m nh c a b n thân và
con đ
ng ngh nghi p phù h p v i mình.[30]
B ng h ng thú ngh nghi p QIP đ
c xây d ng b i S. Larcebeau vƠo năm
1967 d a trên mô hình h ng thú c a Kuder. Cho phép đánh giá h ng thú v i 9
nhóm ngh , v i m i nhóm ch n 10 ngh tiêu biểu.[10]
B
l
c vào th kỷ XXI, Mỹ đang có nhi u n l c để nơng cao h n n a ch t
ng giáo d c, tăng c
m tl cl
ng k t qu h c t p c a h c sinh nhằm đ m b o cung c p
ng lao đ ng có trình đ , có kh năng c nh tranh và thích ng linh ho t
trong đi u ki n n n kinh t toàn c u,ầ Ng
vƠ đ a ra các n i dung c n tăng c
c
ng m i liên h gi a các tr
chuyển d n thƠnh tr
i ta đư đ a ra nhi u h
ng v i chi n l
ng gi i quy t
c quan tr ng, trong đó tăng
ng trung h c v i các doanh nghi p theo h
ng đƠo t o ngh chuyên nghi p. M t ph n c a chi n l
ng
c này
là t o đi u ki n cho h c sinh tham gia làm vi c bán th i gian t i xí nghi p.[3]
Pháp là m t trong nh ng n
c r t đ cao công tác h
ng nghi p cho h c
sinh ph thông và công vi c này do nh ng nhƠ tơm lỦ t v n h
ng nghi p đ m
nhi m, thu c biên ch c a B giáo d c và làm vi c t i các trung tơm đ c l p v i
8
các tr
ng ph
thông. T i Pháp, phân bi t rõ 2 lo i: đ nh h
ng h c đ
ng
(orientation scolaire) th
ng dành cho h c sinh ph thông và thanh thi u niên
(dưới 25 tuổi) vƠ đ nh h
ng ngh dƠnh cho ng
có 2 các đ n v chuyên trách h
i tr
ng thƠnh đư đi lƠm. Pháp
ng nghi p là trung tâm INETOP (Viện nghiên
cứu quốc gia về lao động và hướng nghiệp), CNAM (Học viện quốc gia về nghệ
thuật và nghề nghiệp).[32]
Hi n nay, các qu c gia trên th gi i đẩy m nh nghiên c u khoa h c h
nghi p, m các trung tơm t v n h
v nh
ng
ng nghi p vƠ đƠo t o giáo viên, chuyên gia t
ng nghi p. Nhằm ngày càng c i thi n ch t l
ng giáo d c ngh nghi p để
phát huy các mặt tích c c c a quá trình đƠo t o đáp ng yêu c u th tr
ng lao
đ ng.
Theo T p chí T v n tơm lỦ, tháng t năm 1997 có nghiên c u v Yếu tố nh
hưởng trong định hướng nghề nghiệp và khát vọng nghề nghiệp của các cô gái vị
thành niên sớm. Hai mô hình v s phát triển s nghi p c a các cô gái v thành niên
s mđ
c kh o sát. Đ i v i m i mô hình, c n tìm hiểu vai trò v gi i tính c a thanh
thi u niên và các m i quan h gi a mẹ và con gái; trong đó có tìm hiểu v đặc điểm
c a các bà mẹ. Đ nh h
ng ngh nghi p (ở Mô hình 1) và nguy n v ng ngh nghi p
(ở Mô hình 2) là các k t qu c n kh o sát. M t m u g m 276 cô gái đ
là các h c sinh n
đ tu i l p 7 và l p 8
c kh o sát
khu v c nông thôn c a m t Bang mi n
Đông Nam và có s tham gia c a các bà mẹ. Trong c hai mô hình, đặc điểm v
gi i c a thanh thi u niên và đặc điểm c a mẹ có vai trò đóng góp đáng kể vào thái
đ l a ch n ngh nghi p c a các cô gái v thành niên. Ngoài ra, trong Mô hình 2,
thanh thi u niên và các m i quan h gi a mẹ và con gái góp ph n nh h
ng l n
đ n nguy n v ng ngh nghi p c a các cô gái. [20]
M t nghiên c u khác nói v Sự hài lòng trong công việc của chuyên gia
Công nghệ Thông tin: Tác động của công tác định hướng nghề nghiệp và tự động
hóa trong một môi trường có sự hỗ trợ của của công cụ kỹ thuật phần mềm.
Nghiên c u này kh o sát s hài lòng trong công vi c c a chuyên gia công
ngh thông tin (CNTT), các chuyên gia trong môi tr
9
ng mà có s h tr c a các
công c kỹ thu t ph n m m. Mặc dù có s suy thoái g n đơy trong n n kinh t có
thể có t m th i n i l ng tình tr ng thi u lao đ ng CNTT, các v n đ v tuyển d ng
và gi chơn nhơn viên có trình đ là chìa khóa cho s thành công c a các d án phát
triển h th ng thông tin (IS). Nghiên c u này trình bày m t mô hình c a s k t h p
c a vi c s d ng công c kỹ thu t ph n m m và s hài lòng trong công vi c liên
quan đ n đ nh h
ng ngh nghi p. Hai gi thuy t d a trên mô hình nƠy đư đ
nghi m bằng cách s d ng k t qu th c nghi m thu th p thông qua ph
đi u tra. Vi c đ u tiên là xem xét li u các đ nh h
nh h
c th
ng pháp
ng ngh nghi p c a nhân viên IS
ng nh th nào đ n s hài lòng trong công vi c c a h . Vi c th hai là k t
h p các tác đ ng c a vi c s d ng công c kỹ thu t ph n m m. K t qu cho th y
rằng trong m t môi tr
h
ng có công c kỹ thu t ph n m m h tr , v i m t đ nh
ng ngh nghi p kỹ thu t ch y u đư lƠm hƠi lòng h n đ i v i nh ng ng
lý. Nh ng phát hi n này cho th y cu c chi n ch ng nh ng ng
i qu n
i không bi t s
d ng CNTT thông qua vi c t đ ng hóa cũng có thể lƠm tăng s hài lòng c a ng
i
lao đ ng. [21]
Trong nghiên c u c a mình D.W.Chapman [18] cho rằng các y u t c đ nh
c a tr
tr
ng đ i h c nh h c phí, v trí đ a lý, chính sách h tr v chi phí hay môi
ng ký túc xá s có nh h
ra ông còn nh n m nh nh h
tr
ng đ n quy t đ nh ch n tr
ng c a h c sinh. Ngoài
ng c a n l c c a các tr
ng đ n quy t đ nh ch n
ng c a h c sinh. D.W.Chapman còn cho rằng, các y u t t thân cá nhân h c
sinh là m t trong nh ng nhóm y u t
nh h
ng đ n quy t đ nh ch n tr
ng c a
b n thân h c sinh.
M t nghiên c u khác c a lu n án ti n sỹ t i tr
ng Đ i h c
Columbia nói
v Sự nghiệp và định hướng công việc ở phụ nữ học đ i học. M c đích c a nghiên
c u nƠy lƠ để lƠm rõ Ủ nghĩa c a vi c xây d ng và đ nh h
b n bi n pháp phán đoán v đ nh h
ng ngh nghi p. M
i
ng ngh nghi p cũng nh giá tr công vi c c a
ph n h c đ i h c. Nhóm th nh t, ph n có đ nh h
ng ngh nghi p thì có đ ng
l c và nh n th c v vai trò trong s nghi p ngh nghi p c a mình cũng nh chính
trong cu c s ng tr
ng thành c a h . Nhóm th hai đ
10
c g i lƠ đ nh h
ng công
vi c. Đ nh h
ng này là đặc tr ng c a ph n v i nh ng nguy n v ng đ cao v c
hai vai trò ngh nghi p và trách nhi m hôn nhơngia đình trong t
làm vi c theo xu h
đ nh h
ng ch n ngành ngh truy n th ng th
ng ngh nghi p tr
có đ nh h
c khi ch n ngh , trái ng
ng lai. Ph n
ng có n tính và ít có
c v i nh ng ng
i ph n
ng ngh nghi p h có nguy n v ng v ngành ngh ít mang tính truy n
th ng h n.[22]
Nghiên c u c a Bromley H. Kniveton [17], trên c
s
kh o sát 384 thanh
thi u niên (trong đó có 174 nam và 174 nữ) từ 14 đ n 18 tu i đư đ a ra k t lu n: C
nhƠ tr
ng vƠ gia đình đ u có thể cung c p nh ng thông tin vƠ h
hoặc gián ti p nh h
ng d n tr c ti p
ng đ n s l a ch n ngh nghi p c a thanh niên. Giáo viên có
thể xác đ nh nh ng năng khi u và kh năng qua đó khuy n khích h c sinh tham gia
các ho t đ ng ngo i khoá, tham gia lao đ ng h
c s s n xu t. Ph huynh h c sinh có nh h
ng nghi p hoặc tham quan nh ng
ng r t l n đ n vi c cung c p nh ng
h tr thích h p nh t đ nh cho s l a ch n ngh nghi p, ngoài ra còn có s tác đ ng
c a anh ch em trong gia đình, b n bè, ầ
Khi phân tích v nhi m v , n i dung các hình th c c a công tác h
nghi p, giáo s K.K. Platônôv đư nêu ra cái g i lƠ ắTam giác h
ông, công tác h
ng nghi p ph i nhằm cho h c sinh th y rõ đ
ng
ng nghi p”. Theo
c 3 mặt sau:
-
Nh ng yêu c u, đặc điểm c a các ngh nghi p.
-
Nh ng nhu c u xã h i đ i v i ngành ngh (còn gọi là thị trường lao động xã
hội).
-
Nh ng đặc điểm vƠ nhơn cách, đặc điểm v năng l c c a b n thân h c sinh.
Ba mặt đó cũng chính lƠ n i dung c a công tác h
đ
c các n i dung đó, công tác h
-
Giáo d c và tuyên truy n ngh nghi p.
-
T v n ngh nghi p và tuyển ch n ngh nghi p.
-
Nhơn cách vƠ năng l c cá nhân.[6, tr.22]
ng nghi p. Để th c hi n
ng nghi p có các hình th c sau:
11
Giáo d c ngh nghi p
2. Các ngh và yêu
c u c a ngh
1. Th tr
T v n ngh
ng lao đ ng
Tuyển ch n ngh
3. Cá nhân và nh ng
đặc điểm cá nhân
Hình 1.1: Sơ đồ Tam giác hướng nghiệp
(Nguồn: trích từ Ph m M nh Hùng, 2006)
Nh v y, đ tài c n mô t v nh ng nghiên c u liên quan đ n đ nh h
ngh nghi p
ng
Vi t Nam trong đ m c ti p theo.
1.1.2. Những nghiên cứu về định hướng nghề nghiệp ở Việt Nam
Giai đo n 1977 - 1987 là m t giai đo n phát triển vàng c a giáo d c h
nghi p
ng
Vi t Nam v i s th ng nh t, quan tơm vƠ đ ng thu n c a các gi i, s t o
đi u ki n phát triển khá l n từ các b ngành liên quan và chính ph cho h
nghi p. Nh ng tên tu i l n c a h
ng
ng nghi p Vi t Nam giai đo n này ít nh t ph i
kể đ n GS. Đặng Danh Ánh, GS. Ph m T t Dong, GS. Nguy n Văn H , ... là
nh ng ng
i tiên phong, và có nhi u đóng góp cho giáo d c h
ng nghi p Vi t
Nam.
Công tác đƠo t o ngh cho m i ng
i, để h đi vƠo lao đ ng s n xu t luôn
luôn là m t y u t quan tr ng trong vi c tái s n xu t s c lao đ ng vì th mà công
tác h
ng nghi p là m t đi u ki n b t bu c để phát triển n n s n xu t xã h i .Vì
v y,
Ngh quy t H i ngh l n th 4 ban ch p hƠnh Trung
12
ng Đ ng (khoá VII)
đư khẳng đ nh s nghi p đ i m i có thƠnh công hay không, đ t n
cb
c vào th
kỷ XXI có v trí x ng đáng trong c ng đ ng th gi i hay không, ph n l n tùy thu c
vào l c l
ng thanh niên, vào vi c b i d ỡng rèn luy n th h thanh niên, công tác
thanh niên là v n đ s ng còn c a dân t c, là m t trong y u t quy t đ nh s thành
b i c a cách m ng.
Nh v y, trong b i c nh đang ti n hành xây d ng và hoàn thi n m t n n kinh
t th tr
ng đ nh h
ng xã h i ch nghĩa, từng b
c ta hi n nay, v n đ con ng
i là v n đ then ch t. M t
trong nh ng công tác hƠng đ u để hình thƠnh con ng
i m i xã h i ch nghĩa đó
v c và th gi i.
n
c h i nh p v i n n kinh t khu
chính lƠ đƠo t o ngh cho ng
i lao đ ng.
Vi t Nam đư có nhi u đ tài nghiên c u v lĩnh v c h
sinh trong tr
ng trung h c ph thông, đánh giá đ
h c sinh trong tr
D
ng nghi p cho h c
c ho t đ ng h
ng nghi p cho
ng trung h c ph thông t i m t s đ a bƠn nh : B o Lâm, Bình
ng, B c Liêu, ... Qua kh o sát, th ng kê
c u cho th y rằng ho t đ ng h
ng nghi p
các nghiên c u, h u h t các nghiên
các đ a ph
ng còn nhi u h n ch và
b t c p. Từ đó, các nghiên c u đ a ra gi i pháp nhằm nâng cao hi u qu cho ho t
đ ng h
ng nghi p cho h c sinh trung h c ph thông trên đ a bàn, m t s nghiên
c u nh : ắNghiên cứu đề xuất gi i pháp hướng nghiệp cho học sinh phổ thông t i
huyện B o Lâm, Tỉnh Lâm Đồng”; ắNâng cao chất lượng công tác hướng nghiệp
cho học sinh trường THPT Nguyễn Trãi, tỉnh Bình Dương”; ắBiện pháp nâng cao
chất lượng giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT t i thành phố B c Liêu tỉnh
B c Liêu”. Các nghiên c u góp ph n giáo d c toàn di n và chuẩn b ti n đ cho các
em l a ch n ngành ngh phù h p theo đúng s tr
phát triển ngu n nhân l c
h n v công tác h
đ a ph
ng, nguy n v ng và nhu c u
ng trong th i gian t i. Các nghiên c u ch gi i
ng nghi p cho h c sinh ph thông, trong khi đó, các đ tài này
còn nhi u v n đ c n nghiên c u sơu h n v ph m vi các đ i t
h i vì h
ng khác trong xã
ng nghi p không ch v i h c sinh ph thông mà có thể h
h c sinh tr
ng ngh , sinh viên đ i h c, công nhân, hoặc ng
13
ng nghi p cho
i lao đ ng khác.
Bên c nh đó, cũng có nghiên c u t p trung vào tìm hiểu vƠ đánh giá m c đ
tác đ ng c a y u t gia đình, b n bè, nhƠ tr
ng đ n quy t đ nh l a ch n ngh
nghi p c a h c sinh kh i 12. Qua đó có thể đ a ra nh ng g i Ủ đ xu t trong vi c
xây d ng nh ng ch
ng trình hƠnh đ ng phù h p v i vi c đ nh h
cho h c sinh: ắĐịnh hướng nghề nghiệp:
ng ngh nghi p
nh hưởng của gia đình, b n bè, nhà
trường đến học sinh khối 12”. Nghiên c u c a đ tài gi i h n trong vi c tìm hiểu v
đ nh h
tr
ng ngh nghi p c a h c sinh l p 12 nh h
ng, đ tƠi ch a tìm hiểu đ nh h
ng từ gia đình, b n bè, nhà
ng ngh nghi p c a h c sinh h c
các tr
ng
ngh hoặc sinh viên đ i h c, ầ vƠ đ tƠi cũng ch a nghiên c u v s hiểu bi t v
ngh nghi p c a h c sinh, v năng l c, đặc điểm, s tr
ng c a b n thân h c sinh.
M t s H i th o chuyên đ mang tính qu c gia, qu c t v h
cũng đ
ng nghi p
c t ch c v i s tham gia c a nhi u nhà chuyên môn, các nhà giáo d c. C
thể nh sau:
H i th o h
ng nghi p H i sinh viên Vi t Nam t i Pháp 2014, Paris ngày
24/05/2014. H i Sinh viên Vi t Nam t i Pháp vừa ph i h p v i H i sinh viên Vi t
Nam t i Paris vƠ tr
h
ng l n ESCP Europe t i Paris (Pháp) t ch c bu i h i th o
ng nghi p dành cho các h c sinh, sinh viên Vi t Nam đang h c t p t i Pháp. H i
th o cung c p cho sinh viên tình hình th c t v vi c lƠm vƠ c h i phát triển kinh
doanh t i Pháp và t i Vi t Nam. Sinh viên có thể tìm n i th c t p và tìm vi c làm
v i s có mặt c a m t s công ty tuyển d ng, ầ [27]
H i th o Kỹ năng t v n h
ng nghi p t i RMIT Vi t Nam, H i th o gi i
thi u lý thuy t và th c hành các kỹ năng trong t v n h
cách k t h p các kỹ năng nƠy vƠo công tác h
ng nghi p t i tr
lu n v cách k t h p kỹ năng t v n cá nhân trong h
h
ng nghi p t i tr
ng nghi p và th o lu n v
ng. H i th o th o
ng nghi p vào công tác
ng trung h c.[28]
Tóm l i, h u h t các nghiên c u t p trung vào nghiên c u th c tr ng vƠ đ
xu t gi i pháp nhằm nâng cao hi u qu cho công tác h
ph thông, và m t s y u t
l p 12. Hi n nay, ho t đ ng h
nh h
ng đ n đ nh h
ng nghi p đ i v i h c sinh
ng ngh nghi p c a h c sinh
ng nghi p cho h c sinh ph thông nhằm m c tiêu
14
giáo d c toàn di n, góp ph n vào vi c phân lu ng h c sinh ph thông, lƠ b
c kh i
đ u quan tr ng trong vi c phát triển ngu n nhân l c cho xã h i. M t s H i th o
di n ra cũng nhằm t p trung đ c p đ n công tác h
ng nghi p cho đ i t
ng là h c
sinh trung h c ph thông, hoặc có h i th o v n i dung giúp sinh viên đ i h c tìm
n i th c t p, c h i làm vi c, ầ Tuy nhiên, các đ tài nghiên c u và các H i th o
ch a đ c p đ n vi c tìm hiểu s hiểu bi t v đ nh h
các tr
ng ngh nghi p c a h c sinh
ng d y ngh .
Do đó, v i đ tài nƠy, ng
i nghiên c u t p trung nghiên c u v đ nh h
ph m vi tr
ngh nghi p c a h c sinh
ng
ng Cao đẳng ngh Kỹ thu t Công ngh
thành ph H Chí Minh. Từ đó đ a ra nh ng gi i pháp nhằm nâng cao s hiểu bi t
c a h c sinh trong đ nh h
ng ngh nghi p, giúp các em có thể tin t
ng rằng ngh
mình đang l a ch n là phù h p và h c sinh có s say mê, g n bó b n v ng v i ngh
nghi p c a mình.
1.2.
Khái ni m v đ nhăh
ng ngh nghi p
N n giáo d c Vi t Nam đang hòa nh p v i n n giáo d c các n
gi i. Nhi u tr
ng h c, các trung tâm Kỹ thu t t ng h p - H
ch c xã h i đư vƠ đang n l c giáo d c h
đ tđ
c m c tiêu giáo d c con ng
m i ng
ng nghi p, các t
ng nghi p cho h c sinh ph thông nhằm
i toàn di n. Phát triển ngh nghi p cho cá nhân
i lƠ đi u vô cùng quan tr ng, công vi c chuyên môn đ
cách chính th ng, ng
c trên th
c hình thành m t
i lao đ ng đòi h i m t trình đ h c v n nh t đ nh, ngh
nghi p là ho t đ ng c b n giúp con ng
i t n t i và phát triển. Bên c nh đó, tùy
thu c vào nh n th c, vào kh năng s quy t đ nh vi c đ nh h
ng ngh nghi p
m i cá nhơn. Để làm rõ n i dung nghiên c u, chúng ta c n tìm hiểu 3 khái ni m c
b n nh sau:
-
H
-
Ngh nghi p
-
Đ nh h
ng nghi p
ng ngh nghi p
1.2.1. ảướng nghiệp
15
H
ng nghi p là các ho t đ ng nhằm h tr m i cá nhân ch n l a và phát
triển chuyên môn ngh nghi p phù h p nh t v i kh năng c a cá nhơn, đ ng th i
th a mãn nhu c u nhân l c cho t t c các lĩnh v c ngh nghi p (thị trường lao
động)
c p đ đ a ph
ng vƠ qu c gia.[33]
Theo từ điển ti ng Vi t: ắH
ng nghi p là thi hành nh ng bi n pháp nhằm
đ m b o s phân b t i u (có chú ý tới năng khiếu, năng lực, thể lực) n i dung
theo ngành và lo i lao đ ng giúp đỡ l a ch n h p lý ngành ngh ”.[7,tr.458]
Theo từ điển giáo d c h c: ắH
ng nghi p là h th ng các bi n pháp giúp đỡ
h c sinh làm quen tìm hiểu ngh , l a ch n, cân nh c ngh nghi p v i nguy n v ng,
năng l c, s tr
ng c a m i ng
i. V i nhu c u và đi u ki n th c t khách quan xã
h i”.[4,tr.209]
T i H i ngh l n th 9 (tháng 10/1980) nh ng ng
d c ngh nghi p các n
i đ ng đ u c quan giáo
c xã h i ch nghĩa h p t i La-ha-ba-na th đô Cu Ba đư
th ng nh t v khái ni m h
ng nghi p nh sau: "H
ng nghi p là h th ng nh ng
bi n pháp d a trên c s tâm lý h c, sinh lý h c, y h c và nhi u khoa h c khác để
giúp đỡ h c sinh ch n ngh phù h p v i nhu c u xã h i, đ ng th i tho mãn t i đa
nguy n v ng, thích h p v i nh ng năng l c, s tr
ng và tâm sinh lý cá nhân,
nhằm m c đích phơn b h p lý và s d ng có hi u qu l c l
sẵn c a đ t n
ng lao đ ng d tr có
c".[5,tr.5]
1.2.2. Nghề nghiệp (Career)
Ngh nghi p là khái ni m dùng để ch nh ng công vi c s g n bó v i b n thân
c a m i ng
i trong h u h t ph n l n kho ng th i gian quan tr ng c a cu c đ i h .
Ngh nghi p theo ch La tinh (Professio) có nghĩa lƠ công vi c chuyên môn
đ
c hình thành m t cách chính th ng là d ng lao đ ng đòi h i m t trình đ h c
v n nƠo đó, lƠ ho t đ ng c b n giúp con ng
i t n t i.
Theo E.A.Klimov: ắNgh nghi p lƠ lĩnh v c s d ng s c lao đ ng v t ch t và
tinh th n c a con ng
i m t cách có gi i h n c n thi t cho xã h i (do sự phân công
lao động mà có), nó t o cho con ng
nh ng ph
i kh năng s d ng lao đ ng c a mình để l y
ng ti n c n thi t cho t n t i và phát triển”.[5,tr.13]
16
Theo từ điển ti ng Vi t thì: ắNgh là công vi c chuyên môn làm theo s phân
công lao đ ng c a xã h i”. Ngh nghi p là ngh để sinh s ng và ph c v xã
h i.[7,tr.67]
Từ m t s quan ni m nêu trên, chúng ta có thể hiểu v ngh nghi p nh m t
d ng lao đ ng vừa mang tính xã h i (sự phân công xã hội), vừa mang tính cá nhân
(nhu cầu b n thân), trong đó con ng
i v i t cách lƠ ch thể ho t đ ng đòi h i để
tho mãn nh ng nhu c u nh t đ nh c a xã h i và cá nhân.
1.2.3. Định hướng nghề nghiệp (Career Orientation)
Đ nh h
h cd
is h
thu t h
ng ngh nghi p là quá trình ho t đ ng tích c c, ch đ ng c a ng
ng d n c a nhƠ tr
ng, gia đình v i s h tr c a các trung tâm kỹ
ng nghi p và các t ch c xã h i nhằm giúp cho ng
i h c hiểu v th gi i
ngh nghi p để h có thể l a ch n m t ngh phù h p cho b n thơn trong t
Đ nh h
ng ngh giúp con ng
ng lai.
i t xác l p ngh nghi p vƠ đi t i quy t đ nh
m t cách có ý th c trong vi c ch n l a con đ
đặc điểm tâm lý và kh năng c a con ng
Đ nh h
i
ng ngh nghi p phù h p v i nh ng
i cùng v i yêu c u xã h i.[31]
ng ngh nghi p là m t khái ni m bao g m hai y u t liên k t v i
nhau chặt ch : y u t th nh t ch tr ng thái đ ng c a khái ni m - là quá trình xác
đ nh cho mình m t h
ng đi, h
ng ph n đ u, rèn luy n, và y u t th hai - s c n
thi t ph i th c hi n ho t đ ng c a b n thân theo m t h
c s
ng đư đ
c xác đ nh, trên
l y m t m c tiêu, m t đích nƠo đó lƠm chuẩn để xác đ nh h
ng hành
đ ng.[5,tr.11]
Đ nh h
ng ngh nghi p đ
c hiểu là m t quá trình ho t đ ng đ
c ch thể
t ch c chặt ch theo m t lôgíc h p lý v không gian, th i gian, v ngu n l c t
ng v i nh ng gì mà ch thể có đ
ng
c nhằm đ t t i nh ng yêu c u đặt ra cho m t
lĩnh v c ngh nghi p hoặc c thể h n lƠ c a m t ngh nƠo đó.[5,tr.11]
Khái nhi m v Đ nh h
ng ngh nghi p phù h p vƠ đ
c s d ng trong n i
dung nghiên c u nh sau:
“Định hướng nghề nghiệp là sự hiểu biết, nhận thức của người học về thế
giới nghề nghiệp dưới sự hướng dẫn của nhà trường, gia đình, b n bè, sự hỗ trợ
17
của các phương tiện truyền thông. Từ đó giúp người học đi tới quyết định một cách
có ý thức trong việc lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với kh năng trong tương lai
cùng với yêu cầu của xã hội.”
Đ nhăh
1.3.
ng ngh nghi p trong giáo d c chuyên nghi p
Nh n th c ngh nghi p lƠ quá trình ph n ánh các đặc tr ng c b n c a ngh
nghi p, nh ng biểu hi n đ nh giá c a xã h i trong nh ng đi u ki n phát triển kinh t
- xã h i c thể v i giá tr c a ngh nghi p và nh ng đặc điểm phát triển tâm lý, sinh
lý c a nh ng con ng
h
i làm vi c trong ngh nghi p đó. Vì v y, trong quá trình đ nh
ng ngh nghi p cho h c sinh c n có nh ng đ nh h
ng sau:
1.3.1. Định hướng nhận thức đối với nghề nghiệp
Nh n th c ngh nghi p là m t trong nh ng thành ph n c b n c a xu h
ng
ngh nghi p (bao gồm: nhận thức nghề, tình c m nghề và hành động chọn nghề).
Nh n th c ngh nghi p k t h p v i nh ng thành ph n còn l i c a xu h
ng ngh
t o nên k t qu ch n ngh c a h c sinh đ i v i m t ngh xác đ nh. Xu t phát từ
nh n th c ngh v i h th ng tri th c v ngh , v nh ng đòi h i khách quan c a
ngh đ i v i nh ng cá nhân ho t đ ng trong lĩnh v c ngh nghi p đó để đ i chi u
v i nh ng phẩm ch t, năng l c c a cá nhơn để tìm ra s phù h p đ i v i ngành
ngh đ
c l a ch n. Có thể nói, nh n th c ngh nghi p lƠ c s c t lõi mang tính
đ nh h
ng cho hƠnh đ ng l a ch n ngh c a h c sinh. Qua đó, h c sinh có đ
c
nh n th c đúng đ n, đ y đ , sâu s c v ngh nghi p s có tác d ng thúc đẩy hành
đ ng ch n ngh c a h c sinh phù h p v i nguy n v ng, kh năng c a mình, bi t
trân tr ng và tha thi t yêu ngh mình ch n, giúp cho cá nhơn có đi u ki n để sáng
t o trong ngh nghi p, góp ph n mang l i hi u qu nhi u h n cho xư h i, cho gia
đình vƠ b n thân. Đi u nƠy còn lƠ đ ng l c giúp h c sinh d dƠng đ t đ
c nh ng
thành công trong ngh để h c sinh có thể có nh ng đóng góp nhi u h n cho gia
đình vƠ xư h i đ ng th i mang l i cu c s ng t t đẹp cho b n thân.
1.3.2. Định hướng thái độ đối với nghề nghiệp
Hành vi l a ch n ngh c a tu i trẻ có liên quan nhi u t i thái đ c a h . Thái
đ đ i v i ngh nghi p là s đánh giá chung mang tính lơu dƠi c a cá nhân v giá tr
18
ngh nghi p. Thái đ đó có thể lƠ khuynh h
c a con ng
ng ph n ánh tích c c hoặc tiêu c c
i đ i v i ngh nghi p. M i thái đ đ i v i ngh nghi p đ u bao g m 3
y u t sau:
* Y u t tình c m: Bao g m các c m xúc ch p nh n hoặc th
v i ngh
nghi p.
* Y u t nh n th c: Là quan ni m và hiểu bi t c a cá nhân v m t ngh c
thể nƠo đó mƠ h có d đ nh l a ch n.
* Y u t hành vi: Là s thể hi n quan ni m và tình c m c a mình thành hành
đ ng. HƠnh đ ng này có thể là chú ý h c t t nh ng môn có liên quan t i s l a
ch n ngh , tìm đ c các tài li u nói v ngh đó, tuyên truy n ngh đó cho bè b n, ...
Trên c s đó h c sinh đ a ra đ
c hành vi l a ch n ngh đúng đ n cho b n thân.
Như vậy động cơ chọn nghề của mỗi cá nhân là những yếu tố tâm lý thúc đẩy
cá nhân, chi phối mọi ho t động của cá nhân, giúp họ vươn tới sự xác định cho
mình một nghề nghiệp nào đó.[5,tr.22]
1.3.3. Năng lực nghề nghiệp
Theo K.K. Platônôv "năng l c đ i v i m t ngành ngh nh t đ nh nƠo đó
đ
c xác đ nh b i nh ng yêu c u mà ngành ngh đó đặt ra cho cá nhân nào ti p thu
đ
c nó" [5,tr.24]. Đi u đó cũng có nghĩa lƠ năng l c ngh nghi p đ
không ch trong ho t đ ng ngh nghi p mà nó còn có thể đ
triển trong quá trình chuẩn b cho ngh nghi p t
c phát triển
c hình thành và phát
ng lai c a m i cá nhân. H ng thú,
s thích đ i v i m t ngh nƠo đó đ i v i cá nhân n u c ng v i s tham gia tích c c
vƠo lao đ ng chi m lĩnh ngh thì năng l c ngh nghi p c a cá nhơn cƠng có đi u
ki n phát triển. Năng l c có ti n đ sinh h c là nh ng t ch t có sẵn trong h di
truy n, song n u trong đ i s ng cá nhơn không có đ
c nh ng đi u ki n c n thi t
để phát huy nh ng t ch t đó thƠnh năng l c thì "v n li ng tr i cho" này s b thui
ch t.
M i con ng
i đ u ti m ẩn nh ng năng l c và nh ng s tr
đi t i thành công, thành tài, n u bi t t n d ng đ y đ các c s
s tr
ng đặc bi t để
y đặc bi t là nh ng
ng sẵn có để l a ch n ngh nghi p, nghi p v nhi m v có tính đ t phá thì
19
