Chủ nghĩa duy vật lịch sử

Chương III
CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH SỬ
I. VAI TRÒ CỦA SẢN XUẤT VẬT CHẤT VÀ QUY LUẬT
QUAN HỆ SẢN XUẤT PHÙ HỢP VỚI TRÌNH ĐỘ
PHÁT TRIỂN CỦA LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT

1. Sản xuất vật chất và vai trò của nó



b/ Vai trò của sản xuất vật chất đối với
sự tồn tại và phát triển xã hội:
+ Là cơ sở của sự tồn tại và phát
triển xã hội
+ Là cơ sở để hình thành các quan
hệ xã hội về nhà nước, pháp quyền,
đạo đức, nghệ thuật, tôn giáo
+ Là điều kiện quyết đònh cho con
người cải biến tự nhiên, xã hội và
chính bản thân con người.


 Phương thức sản xuất là dùng để chỉ
những cách thức mà con người sử dụng để
tiến hành quá trình sản xuất của xã hội ở
những giai đoạn lịch sử nhất định



3. Quy luật quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ phát triển của
lực lượng sản xuất

a/ Khái niệm lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất


b/ Mối quan hệ biện chứng giữa LLSX và
QHSX


II. BIỆN CHỨNG CỦA CƠ SỞ HẠ TẦNG VÀ
KIẾN TRÚC THƯỢNG TẦNG
1.Khái niệm cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng

a/ Khái niệm cơ sở hạ tầng
Cơ sở hạ tầng là toàn bộ những
quan hệ sản xuất hợp thành cơ cấu
kinh tế của một xã hội nhất định.


b/ Khái niệm kiến trúc thượng
tầng
Kiến trúc thượng tầng là toàn bộ
quan điểm chính trị, pháp quyền, triết
học, tôn giáo, đạo đức, nghệ thuật…
cùng với những thiết chế xã hội tương
ứng như nhà nước, đảng phái, giáo
hội, các đoàn thể xã hội… được hình
thành trên cơ sở hạ tầng nhất định.


2. Quan hệ biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và
kiến trúc thượng tầng

III. TỒN TẠI XÃ HỘI QUYẾT
ĐỊNH Ý THỨC XÃ HỘI VÀ
TÍNH ĐỘC LẬP TƯƠNG ĐỐI
CỦA Ý THỨC XÃ HỘI
1. Tồn tại xã hội quyết định ý
thức xã hội
a/ Khái niệm tồn tại xã hội và ý
thức xã hội


- Những điều kiện xã hội tồn tại


- Khái niệm tồn tại xã hội
Tồn tại xã hội là mặt
vật chất của đời sống
xã hội. Bao gồm: điều
kiện địa lý tự nhiên,
dân số và phương
thức
sản
xuất
…..trong đó phương
thức sản xuất là yếu
tố cơ bản nhất .


- Khái niệm ý thức xã hội

Ý thức xã hội là mặt tinh thần của đời sống xã
hội, bao gồm những quan điểm, tư tưởng cùng
những tình cảm, tâm trạng, truyền thống … nảy
sinh từ tồn tại xã hội và phản ánh tồn tại xã hội
trong những giai đoạn phát triển nhất định.


Cấu trúc của ý thức xã hội

Tâm trạng, thói quen,
thái độ, ước muốn,
nguyện vọng…

Hệ thống những quan
điểm, tư tưởng:
CTRỊ, ĐĐ, TG, PQ,
NT…


b/ Vai trò quyết định của tồn tại
xã hội đối với ý thức xã hội


2. Tính độc lập tương đối của
ý thức xã hội
YTXH do TTXH quyết định nhưng nó
vẫn có tính độc lập tương đối điều này
được thể hiện ở :

+ YTXH thường lạc hậu so với TTXH
+ YTXH có thể vượt trước TTXH
+ YTXH có tính kế thừa trong sự phát
triển của mình
+ YTXH tác động lại TTXH.


IV. HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI
VÀ QUÁ TRÌNH LỊCH SỬ - TỰ
NHIÊN CỦA SỰ PHÁT TRIỂN CÁC
HÌNH THÀNH KINH TẾ- XÃ HỘI

1. Khái niệm, cấu trúc
hình thái kinh tế - xã hội


Là phạm trù của chủ nghĩa duy vật lịch
sử dùng để chỉ xã hội ở từng nấc
thang lịch sử nhất định, với một kiểu
quan hệ sản xuất đặc trưng cho xã hội
đó, phù hợp với một trình độ nhất định
của lực lượng sản xuất, một kiến trúc
thượng tầng tương ứng được xây
dựng trên những quan hệ sản xuất ấy.


SƠ ĐỒ CẤU TRÚC HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI


2. Sự phát triển của

các HT KT – XH
Cộng sản
nguyên thuỷ

Chiếm hữu Phong kiến
nô lệ

Tư bản
chủ nghĩa

Cộng sản chủ nghĩa

CNXH

CNCS


V. Giai cấp và vai trò của đấu tranh
giai cấp đối với sự phát triển của xã
hội có đối kháng giai cấp

1/ Khái niệm giai cấp
Lênin đã đưa ra định nghĩa: “Giai cấp là
những tập đòan to lớn gồm những người
khác nhau về địa vị của họ trong một hệ
thống sản xuất xã hội nhất định trong
lịch sử”.


Sản phẩm của sự phân

công lao động xã hội

Nguồn gốc giai cấp

Xuất hiện tư hữu TLSX

Sự phân chia giàu nghèo


Bọn đặc quyền, đặc lợi

Quần chúng bò áp bức

Bọn áp bức

Bọn ăn bám


LLSX cao
Sâu xa
Mâu thuẫn
Nguyên nhân

QHSX lạc hậu

Lợi ích kinh tế

Trực tiếp
Mâu thuẫn

Lợi ích chính trò

Giai cấp thống
trò và bò trò

Đấu
tranh
Giai cấp