luan van cao hoc hoạt động xuất bản sách điện tử ở nhà xuất bản chính trị quốc gia sự thật hiện nay thực trạng và giải pháp

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Ngày nay với sự phát triển vượt bậc của công nghệ thông tin, mạng
Internet, sách điện tử không những xuất hiện ngày càng nhiều mà còn phát
triển ngày càng đa dạng và phong phú. Sách điện tử là một cuốn sách được
tạo ra và sử dụng thông qua các thiết bị điện tử. Ngoài các chức năng vốn có
của sách truyền thống (vật mang kiến thức, tri thức), sách điện tử còn có thêm
nhiều chức năng mới tạo nhiều thuận lợi cho người xuất bản và cho người sử
dụng sách. Sách điện tử được bao chứa trong các vật mang khác nhau: trên
mạng Internet, mạng nội bộ, trên máy tính cá nhân, trên đĩa CD-ROM và cả trên
những thiết bị đọc sách điện tử chuyên dụng khác.
Hiện nay, việc xuất bản sách điện tử ở nước ta vẫn còn mang tính đơn
lẻ, chưa được định hướng và quản lý phù hợp để tạo điều kiện thuận lợi cho
người xuất bản sách cũng như cho người sử dụng sách. Song, sự có mặt của
sách điện tử thật sự đã mở ra một hướng đi mới, phát triển mới cho các nhà
xuất bản nói riêng và sự nghiệp xuất bản nước nhà nói chung.
Nắm bắt được xu hướng phát triển tất yếu của thị trường xuất bản cũng
như việc ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động xuất bản, Nhà xuất bản
Chính trị quốc gia - Sự thật bên cạnh việc xuất bản những tác phẩm lý luận
chính trị theo lối sách in truyền thống mà bạn đọc hết sức quen thuộc, từ năm
2001, Nhà xuất bản đã và đang tiến hành tổ chức xuất bản, phát hành những
bộ sách điện tử dưới dạng CD-ROM và sách trên mạng Internet có giá trị như:
CD-ROM Hồ Chí Minh Toàn tập 12 tập (2001) và Hồ Chí Minh Toàn tập 15
tập (2012), CD-ROM Tuổi trẻ Việt Nam học tập và làm theo tấm gương đạo
đức Hồ Chí Minh (2006), CD-ROM Văn kiện Đảng Toàn tập 54 tập (2008,
2009), CD-ROM Hệ thống tra cứu văn bản pháp luật, CD-ROM Lịch sử Nam
Bộ kháng chiến (2011), CD-ROM Địa chí Thái Nguyên, CD-ROM Địa chí
Hải Dương,…

1

Có thể nói những bộ sách điện tử do Nhà xuất bản Chính trị quốc gia
xuất bản, phát hành đã không những phục vụ tốt nhiệm vụ chính trị mà còn
cho thấy sự phát triển không ngừng của Nhà xuất bản trong việc ứng dụng
khoa học công nghệ vào trong hoạt động xuất bản. Những bộ sách đó đã góp
phần không nhỏ tạo nên thương hiệu cũng như nâng cao vị thế của Nhà xuất
bản Chính trị quốc gia trong lĩnh vực xuất bản nói chung. Tuy nhiên, bên
cạnh những thành tựu, ưu điểm đạt được, hoạt động xuất bản sách điện tử của
Nhà xuất bản còn có một số hạn chế nhất định như: số lượng còn ít, nội dung
và hình thức chưa thực sự phong phú, đa dạng,…
Với lợi thế đã và đang công tác tại Nhà xuất bản Chính trị quốc - Sự
thật, tác giả có điều kiện để tìm hiểu thực trạng hoạt động xuất bản sách điện
tử của Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự thật để từ đó đưa ra những đề
xuất, kiến nghị nhằm nâng cao chất lượng sách điện tử của Nhà xuất bản, do
đó, tác giả mạnh dạn chọn đề tài nghiên cứu “Hoạt động xuất bản sách điện
tử ở Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự thật hiện nay: Thực trạng và
giải pháp” làm luận văn cao học của mình. Nghiên cứu này không trùng lặp
với bất kỳ nghiên cứu nào đã có.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Qua khảo sát tìm hiểu, tác giả được biết sách điện tử là một xuất bản
phẩm, lĩnh vực mới ở Việt Nam, có một số cuốn sách và công trình nghiên
cứu về lĩnh vực này như:
Năm 1999, Nhà xuất bản Thống kê xuất bản cuốn sách Thiết kế và xuất
bản với HTML. Cuốn sách trình bày khá cụ thể, chi tiết về việc thiết kế và
xuất bản sách điện tử với HTML.
Năm 2006, ThS. Trần Chí Đạt chủ nhiệm đề tài cấp Bộ "Xây dựng quy
trình công nghệ xuất bản xuất bản phẩm điện tử". Đây là đề tài đi sâu nghiên
cứu về quy trình công nghệ xuất bản xuất bản phẩm điện tử, nhấn mạnh về
mặt công nghệ - kỹ thuật.

2


Năm 2008, TS. Nguyễn Văn Tuấn có xuất bản cuốn “Sách điện tử và
công nghệ tạo sách điển tử”.
Trước đó, năm 2007, Khoa Xuất bản - Học viện Báo chí và Tuyên
truyền cũng đã cho ra đời cuốn giáo trình “Xuất bản sách điện tử” do ThS. Vũ
Thùy Dương làm chủ biên.
Bên cạnh đó có một số luận văn cao học, bài viết trên báo, tạp chí,
mạng internet nghiên cứu về hoạt động xuất bản sách điện tử ở nước ta, đặc
biệt là Luận văn thạc sĩ của Vũ Kim Vân với đề tài: “Xuất bản sách điện tử ở
Việt Nam: thực trạng và phương hướng phát triển”.
Nhìn chung, các công trình, bài viết đã nêu lên khá đầy đủ về mặt lý
thuyết cũng như thực tiễn hoạt động xuất bản sách điện tử ở nước ta, nhưng
chưa có công trình nào đi sâu nghiên cứu hoạt động xuất bản sách điện tử ở
một nhà xuất bản, đơn vị xuất bản cụ thể để từ đó đánh giá một cách chi tiết,
cụ thể hiệu quả cũng như ưu nhược điểm của từng khâu trong quy trình xuất
bản sách điện tử, rút ra những biện pháp để phát triển hơn nữa hoạt động này,
đáp ứng nhu cầu của thị trường xuất bản phẩm đang rất sôi động và phong
phú hiện nay . Chính vì vậy, đề tài nghiên cứu và khảo sát thực tế hoạt động
xuất bản sách điện tử ở Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự thật là một đề
hoàn toàn mới mẻ, có ý nghĩa cả về mặt lý luận và thực tiễn.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng
Luận văn tập trung nghiên cứu hoạt động xuất bản sách điện tử ở Nhà
xuất bản Chính trị quốc gia - Sự thật. Đánh giá thực trạng hoạt động này dựa
trên các tài liệu liên quan và số liệu khảo sát tại Nhà xuất bản.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Tìm hiểu hoạt động xuất bản sách điện tử ở Nhà xuất bản Chính trị quốc
gia - Sự thật từ năm 2001 đến nay. Bởi năm 2001 là mốc đánh dấu sự xuất

3


hiện cuốn sách điện tử đầu tiên của Nhà xuất bản CD-Rom Hồ Chí Minh
Toàn tập (12 tập).
4. Phương pháp nghiên cứu
Nhằm nghiên cứu đề tài có hiệu quả, tác giả sử dụng phương pháp duy
vật biện chứng và duy vật lịch sử; đồng thời kết hợp chặt chẽ giữa các phương
pháp: thông kê, so sánh, phân tích, tổng hợp, khảo sát thực tiễn trong quá trình
thực hiện đề tài. Trên cơ sở phân tích những mặt mạnh, mặt yếu của từng
khâu trong quy trình xuất bản sách điện tử của Nhà xuất bản Chính trị quốc
gia; chỉ ra những nguyên nhân, để từ đó đưa ra những giải pháp nhằm nâng
cao chất lượng, hiệu quả hoạt động xuất bản sách điện tử của Nhà xuất bản
trong thời gian tới.
5. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Mục tiêu
Luận văn tìm hiểu thực trạng hoạt động xuất bản sách điện tử ở Nhà
xuất bản Chính trị quốc gia, từ đó đưa ra những đề xuất, kiến nghị nhằm nâng
cao chất lượng, hiệu quả hoạt động xuất bản sách điện tử ở Nhà xuất bản
trong thời gian tới.
5.2. Nhiệm vụ
Luận văn tập trung thực hiện các nhiệm vụ sau:
- Hệ thống hóa một số vấn đề lý thuyết và thực tiễn về xuất bản sách
điện tử.
- Tìm hiểu thực trạng hoạt động xuất bản sách điện tử ở Nhà xuất bản
Chính trị quốc gia - Sự thật từ năm 2001 đến nay.
- Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động
xuất bản sách điện tử ở Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự thật trong thời
gian tới.

4


6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn
Về lý luận: Đề tài góp phần bổ sung, hoàn thiện một số nội dung cơ bản
về lý luận biên tập, xuất bản sách điện tử. Nội dung và kết quả nghiên cứu của
luận văn này có thể dùng làm tài liệu bổ ích cho Nhà xuất bản Chính trị quốc
gia và một số đơn vị xuất bản khác. Bên cạnh đó, đây cũng là tài liệu tham
khảo bổ ích cho việc nghiên cứu, học tập về biên tập, xuất bản sách điện tử
cho những ai quan tâm đến lĩnh vực này.
Về thực tiễn: Từ thực tiễn hoạt động xuất bản sách điện tử ở Nhà xuất
bản Chính trị quốc gia, luận văn đưa ra những giải pháp nhằm nâng cao chất
lượng, hiệu quả hoạt động xuất bản loại sách này trong thời gian tới không chỉ
có ý nghĩa thực tiễn đối với Nhà xuất bản Chính trị quốc gia mà còn có ý
nghĩa đối với các đơn vị xuất bản khác.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo và phần
Phụ lục, nội dung chính của luận văn được chia thành 3 chương:
Chương 1: Một số vấn đề lý luận về sách điện tử, xuất bản sách điện tử
Chương 2: Thực trạng hoạt động xuất bản sách điện tử ở Nhà xuất bản
Chính trị quốc gia - Sự thật từ năm 2001 đến nay
Chương 3: Một số giải pháp, kiến nghị nâng cao chất lượng, hiệu quả
hoạt động xuất bản sách điển tử ở Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự thật
trong thời gian tới

5


Chương 1

MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN
VỀ SÁCH ĐIỆN TỬ, XUẤT BẢN SÁCH ĐIỆN TỬ
1.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của sách điện tử
1.1.1. Khái niệm sách điện tử và một số khái niệm liên quan
a) Sách điện tử
Sách điện tử - ebook (viết tắt của từ tiếng Anh electronic book) - là
một trong những phát minh kỳ diệu của nhân loại trong thời đại số. Tuy
nhiên, cho đến nay vẫn chưa có một định nghĩa tổng quát chính xác về
sách điện tử. Sách điện tử được hiểu từ một số cách tiếp cận và ở các mức
độ khác nhau. Dưới đây là một số định nghĩa về sách điện tử:
Từ điển Bách khoa toàn thư mở Wikipedia định nghĩa: Sách điện tử
(tiếng Anh: electronic book; viết tắt: eBook) là một phương tiện số tương
ứng của các loại sách in thông thường. Loại sách này ngày càng phổ biến
do việc dễ dàng phân phát, chia sẻ trên Internet.
Từ điển Tiếng Anh rút gọn của Oxford 2001 đã định nghĩa một cuốn
sách điện tử là “một phiên bản điện tử của một cuốn sách in có thể đọc
được trên máy tính nối mạng, máy tính cá nhân hay một thiết bị cầm tay
được thiết kế cho mục đích này”.
Để có thể hiểu một cách đầy đủ về khái niệm sách điển tử, chúng ta
cần khẳng định một số luận điểm sau:
Một là, sách điện tử, trước hết phải là một cuốn sách , phải đảm
bảo mọi tiêu chuẩn của một cuốn sách truyền thống, đặc biệt là sách in
(sách in là loại sách gần nhất mà sách điện tử kế tục). Vì vậy, những tiêu

6


chuẩn toàn diện về sách in như: quy trình biên tập - xuất bản, yêu cầu về
nội dung, hình thức thể hiện,… thì sách điện tử đều phải tuân theo
Cùng với sự phát triển vượt bậc của mạng internet và kết hợp với

các thiết bị kỹ thuật cao cấp, hầu hết các sách in giấy thông thường đều có
thể được làm thành sách điện tử. Chính vì vậy mà ngày nay, không khó
khăn lắm để mọi người tìm được một tác phẩm nổi tiếng để đọc trực tiếp
trên mạng hay tải về máy tính để đọc.
Tuy nhiên, không giống như sách in thông thường, sách điện tử
cũng có những “định dạng” khác nhau với phần mở rộng của tên tệp tin
như .pdf, .prc, .lit... Những tập tin này khác nhau là vì chúng được tạo ra
từ những chương trình khác nhau, và vì thế muốn đọc được chúng, bạn
cần phải có những chương trình đọc sách tương ứng.
Hai là, sách điện tử có sự khác biệt với các loại xuất bản phẩm
điện tử khác về nội dung, tính thống nhất, hoàn chỉnh của nội dung và
hình thức thể hiện. Đặc điểm này phân biệt sách điện tử với các tạp chí
điện tử, báo điện tử, bản tin điện tử…, nhất là với các tạp chí điện tử. Đó
là, sách điện tử là loại xuất bản phẩm không định kỳ. Nội dung kiến thức
trong một cuốn sách là thống nhất, hoàn chỉnh. Đối với tạp chí, một tạp
chí có thể có nhiều chuyên mục/chuyên đề, không bắt buộc có sự thống
nhất từ đầu đến cuối về nội dung, hình thức thể hiện. Điều này khác với
yêu cầu tính thống nhất và hoàn chỉnh của sách điện tử. Các vấn đề, kiến
thức của tạp chí, nhất là các tạp chí khoa học nêu ra mang tính phát hiện,
định hướng nhiều hơn là cung cấp những kiến thức tương đối ổn định có
thể sử dụng ngay.
Các định dạng xuất bản sách điện tử để đọc với các định dạng tương
ứng với các phần mềm để đọc sau: Adobe AcrobatReader; Microsoft

7


Redaer; HTML; - để đọc trên các máy tính xách tay, máy tính cá nhân;
máy tính nối mạng; Mobipocket Reader; Palm Reader; Gemstar eBook;
Microsoft Word; Plain Text; InstanteBook; Hiebook- đọc trên các thiết bị

số cầm tay và máy tính. Tuy vậy có một số định dạng được xuất bản sách
điện tử sử dụng nhiều và tiếp tục phát triển hiện nay là Adobe AcrobatReader ; Microsoft Redaer; HTML. Đặc biệt trong lĩnh vực giáo dục,
đào tạo, xuất bản dưới dạng các giáo trình, tài liệu giảng dạy có hình thức
xuất bản sách dưới định dạng TBK (TollBook).
Từ những quan điểm trên cho thấy sách điện tử là một cuốn sách được
xuất bản, phân phối, sử dụng nhờ công nghệ thông tin và công nghệ kỹ thuật
số. Đặc điểm cơ bản nhất của một cuốn sách điện tử là dựa vào công nghệ có
thể tích hợp được nhiều yếu tố như văn bản, âm thanh, hình ảnh.
b) Xuất bản điện tử:
Sự phát triển mạnh mẽ của khoa học kỹ thuật và công nghệ thông
tin hiện đại và việc ứng dụng nó vào các lĩnh vực của đời sống xã hội đã
đem đến nhiều thuật ngữ mới đánh dấu sự phát triển của các ngành, lĩnh
vực trong từng giai đoạn cụ thể. Hoạt động xuất bản cũng không ngừng
đổi mới và phát triển, việc ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động
sản xuất xuất bản phẩm cũng đã đưa đến một khái niệm tương đối mới
mẻ, đó là “Xuất bản điện tử”. Vậy xuất bản điện tử là gì? Có đặc điểm
như thế nào? Sau đây chúng ta cùng tìm hiểu về vấn đề này.
Trong cuốn sách Sách điện tử và công nghệ tạo sách điện tử, tác giả
đã viết: “Xuất bản điện tử là việc ứng dụng công nghệ thông tin, viễn
thông trong hoạt động xuất bản. Kết quả là xuất bản điện tử tạo ra các
xuất bản phẩm điện tử”. Theo Từ điển Bách khoa toàn thư mở, xuất bản
điện tử gồm việc xuất bản dưới dạng số hóa đối với sách, tạp ch í, phát

8


triển các thư viện số và các bảng giới thiệu (catalogue). Mặc dù việc phân
phối các sản phẩm xuất bản số trên internet ngày nay đã có liên hệ chặt
chẽ với xuất bản điện tử, nhưng vẫn còn có hoạt động xuất bản điện tử
không liên quan đến mạng máy tính như các CD Bách khoa toàn thư, các

sách tra cứu trên CD, v.v..
Cũng giống như hoạt động xuất bản truyền thống (xuất bản trên
giấy), xuất bản điện tử cũng gồm các quy trình, công đoạn để truyền tải
nội dung tri thức thông qua các thiết bị công nghệ đến với bạn đọc. Tuy
nhiên nếu xuất bản truyền thống sử dụng máy in, giấy, mực,… thì xuất
bản điện tử lại sử dụng công nghệ thông tin, viễn thông vào các công
đoạn tạo ra các xuất bản phẩm điện tử bao gồm tạp chí điện tử, sách điện
tử và một số xuất bản phẩm điện tử khác. Trong phạm vi nghiên cứu đề
tài này, người viết chỉ cập đến vấn xuất bản sách điện tử. Vậy xuất bản
sách điện tử là gì?
c) Xuất bản sách điện tử
Theo một nghĩa nhất định, xuất bản sách điện tử là sự phối hợp của
phần cứng, phần mềm, nội dung để phân phối các sản phẩm điện tử tương
tự hay (giống với) cuốn sách giấy truyền thống (traditional paper book)
(Paul Paranek Stork 2004).
Như vậy, xuất bản bản sách điện tử chính là hoạt động sử dụng
công nghệ thông tin kỹ thuật số để sản xuất ra các sách điện tử. Các công
nghệ thông tin được sử dụng để tạo và sử dụng sách điện tử bao gồm: máy
vi tính, chương trình phần mềm thiết kế sách, thiết bị đọc sách, mạng
internet.
Cũng giống như hoạt động xuất bản sách truyền thống, xuất bản
điện tử cũng bao gồm các quy trình, công đoạn cụ thể theo quy định của

9


pháp luật và cơ quan quản lý hoạt động này. Tuy nhiên, điểm khác biệt
riêng có của xuất bản điện tử chính là việc sử dụng công nghệ thông tin,
viễn thông vào các công đoạn tạo ra sản phẩm, các hình thức tồn tại của
sản phẩm thông qua các vật mang thông tin đã được số hóa, trình tự thực

hiện các công đoạn trong quá trình xuất bản, v.v..
1.1.2. Đặc điểm sách điện tử
Sách điện tử là một loại sách nên trước hết nó mang những đặc
điểm chung của cuốn sách truyền thống (sách in). Ngoài ra, sách điện tử
có một số đặc điểm riêng:
Thứ nhất, nội dung một cuốn sách điện tử được số hóa phải đóng
gói thành một tệp, một file, không kể nó gồm bao nhiêu file/tệp nguồn.
Thứ hai, thiết bị để đọc sách điện tử có thể là máy tính cá nhân,
máy tính nối mạng, các thiết bị cầm tay có kết nối hoặc không kết nối
internet hoặc các thiết bị được chuyên dùng để đọc sách điện tử của riêng
nhà sản xuất nội dung hay nhà sản xuất thiết bị. Vì thế có cách gọi thông
thường, là sách điện tử Sony, sách điện tử Kindle của Amazon, v.v. chỉ để
phản ánh loại thiết bị đọc sách mà không phải là sách điện tử, mặc dù
người ta gọi nó là sách điện tử. Tương tự như vậy, các đĩa CD-ROM có
thể chứa nhiều cuốn sách điện tử và thường là bộ sách điện tử.
Thứ ba, sách nói chung có văn bản, sơ đồ, hình ảnh và sách điện tử
cũng có văn bản, sơ đồ, hình ảnh. Nhưng sách điện tử còn có cả các dạng
thông tin khác mà sách in không có được, là hình ảnh động, âm thanh,
giọng đọc.
Thứ tư, do là sản phẩm của công nghệ hiện đại, sách điện tử như
tập tin nên có thể được phân phối tới người sử dụng thông qua nhiều hình

10


thức, truyền tệp, email để lưu vào (đĩa mềm, đĩa cứng, thiết bị lưu trữ rời
và nó cũng được tải xuống các thiết bị đọc từ internet).
Thứ năm, quy trình sản xuất, xuất bản sách điện tử gồm các quy
trình xuất bản sách chỉ có phiên bản số; sách số hóa từ sách in và cuối
cùng là sách vừa có phiên bản in vừa có phiên bản số hóa. Thực tế cho

thấy, sách điện tử có những lợi thế mà sách in thông thường không có
được: rất gọn nhẹ, có thể tinh chỉnh về cỡ chữ, màu sắc và các thao tác cá
nhân hóa tùy theo sở thích của người đọc.
Thứ sáu, sách điện tử còn có khả năng tra cứu rất tốt, đặc biệt là
loại sách điện tử CD-ROM, được thiết kế bằng phần mềm chuyên biệt,
giúp cho việc tra cứu của bạn độc trở nên dễ dàng, nhanh chóng và chính
xác.
Thứ bảy, sách điện tử mang tính tương tác cao hơn sách in truyền
thống, đặc biệt là loại sách điện tử trên mạng internet, phần mêm thiết kế
sách cho phép bạn đọc có thể đặt câu hỏi, bình luận, thảo luận nhóm về
nội dung của sách. Điều này hỗ trợ rất nhiều trong việc nghiên cứ, học
tập, trao đổi giữa người đọc với nhau.
Vậy sách điện tử có những ưu điểm và hạn chế gì?
a) Ưu điểm
Sách điện tử có nhiều lợi ích và ưu điểm. Đó là:
Một là, sản xuất nhanh và nhận được kịp thời
Theo quy trình sản xuất truyền thống, sách điện tử sau khi đã đạt
được một số công đoạn cần thiết có thể ra mắt ngay, do công nghệ sản
xuất nó tạo ra. Nội dung sách hoàn thành, công việc lựa chọn công nghệ
thỏa mãn, quy trình sản xuất có tính tập trung và các vật mang thông tin

11


gọn, nhẹ, kênh phân phối luôn luôn có sẵn nên cuốn sách có thể được sản
xuất và phân phối ngay tức thời. Một số nội dung sách mang tính khoa
học công nghệ, hay thay đổi nhanh, sách mang tính thời sự về chính trị, xã
hội là những mảng nội dung thể hiện thuận lợi, kịp thời dưới hình thức
sách điện tử.
Hai là, có các phiên bản riêng

Với quy trình sản xuất sách truyền thống, một cuốn sách được đưa
vào sản xuất phải đạt đến một số lượng nhất định. Đối với sách điện tử,
yêu cầu về số lượng không khắt khe như vậy. Do nhu cầu hạn chế, người
ta có thể có các phiên bản riêng với một số lượng ít mà vẫn đảm bảo yêu
cầu sản xuất của sách. Ví dụ, với số lượng vài ba trăm bản, người ta có
thể xuất bản dưới dạng đĩa quang, hoặc lưu trên mạng không giới hạn về
số lượng để sách vẫn đảm bảo được nhu cầu đọc của nhiều người và thu
được kinh phí bỏ ra.
Ba là, giá thành thấp
Giá thành sách điện tử nhìn chung thấp hơn so với sách truyền thống do
công nghệ đem lại cũng như bỏ qua được chi phí in ấn. Trước đây, chi phí để
xuất bản được một cuốn sách truyền thống là khá lớn, đặc biệt là chi phí để in
ra sách, do đó hạn chế sự phổ biến nó. Nhưng giờ đây, mọi chi phí về vật
chất, phân phối đều thấp hơn so với sách truyền thống.
Việc xuất bản sách điện tử không chỉ lệ thuộc vào nhà xuất bản mà
ngay cả tác giả cũng có thể xuất bản được sách của mình. Ví dụ như chỉ với
việc cài đặt phần mềm tạo sách điện tử Reader Work Standard, chúng ta có
thể tạo được một cuốn sách điện tử đọc bằng phần mềm Microsoft Reader rất
dễ dàng và tiện dụng. Đây cũng là cách mà nhiều người tạo sách để tải lên
mạng chia sẻ với người khác. Bên cạnh đó, thì việc phát hành sách điện tử

12


trên mạng cũng sẽ bỏ qua được khâu lưu trữ, vận chuyển, do đó một số chi
phí để xuất bản ra sách điện tử sẽ không còn phải chi trả.
Bốn là, sách điện tử góp phần bảo vệ môi trường
Do sách điện tử tồn tại dưới dạng số hóa, sử dụng qua các thiết bị điện
tử, sách không phải in ra trên giấy nên hàng năm có một lượng lớn giấy sẽ
được tiết kiệm. Việc in ấn cũng giảm đi. Do vậy, một lượng cây xanh dùng

làm nguyên liệu được bảo vệ; các khí thải, chất thải do ngành công nghiệp in
cũng được giảm bớt.
Năm là, sử dụng sách điện tử tiện lợi hơn so với sách in truyền thống
Rất nhiều phần mềm tạo và đọc sách hỗ trợ cho người sử dụng sử
dụng sách một cách tối ưu. Sách có thể được mở trang một cách linh hoạt,
giúp người đọc thao tác các công việc đọc sách một cách dễ dàng như: mở
trang, đánh dấu, ghi chép, chú thích nội dung mà không cần đến một công
cụ nào khác. Sách điện tử mang đến cho người đọc những tiện ích vượt
trội của công nghệ số, như: trích văn bản, tra cứu, tham khảo thêm tài liệu
một cách trực tiếp; tại một cuốn sách giúp tìm đoạn văn bản đánh dấu nội
dung cần ghi nhớ, bút ký khi đọc và có thể sắp xếp tất cả những thao tác
riêng khi đọc sách của người sử dụng.
Sáu là, sách điện tử rất gọn nhẹ, tiện lợi, người đọc không phải ra
cửa hàng, tiệm sách để chọn sách mà thay vào đó chỉ cần lên mạng
internet tìm kiếm ở các website bán sách điện tử, đọc thử tác phẩm rồi
mua trực tuyến. Do đó, bạn đọc có thể tiết kiệm được thời gia. Bên cạnh
đó, sách điện tử cũng rất dễ bảo quản nhờ các thiết bị kỹ thuật số, thiết bị
đọc sách chuyên dụng. Ví dụ, chỉ cần một thiết bị đọc sách nhỏ gọn bằng
bàn tay cũng có thể chứa đựng hàng trăm tác phẩm khác nhau,…

13


Tóm lại, sách điện tử có rất nhiều ưu thế. Nếu được quản lý tốt, các
nhà xuất bản sẽ có thể giảm chi phí xuất bản và phát hành, tăng lợi nhuận
và rút ngắn khoảng cách với độc giả. Đối với độc giả, nội dung sách đa
dạng, giá cả phải chăng, lại có nhiều thiết bị giúp họ đọc sách thoải mái
như đọc sách in. Với thế mạnh của công nghệ số, sách điện tử còn cho
phép độc giả tìm kiếm thông tin nhanh, khả năng tích hợp nhiều loại hình
thông tin (văn bản, hình ảnh, âm thanh, video), tạo nên sự tiện ích và hấp

dẫn vượt trội so với sách in truyền thống. Ngoài ra, khả năng lưu trữ gần
như không giới hạn cũng là một lợi thế của sách điện tử. Vì thế, trong một
tương lai gần, thị trường sách điện tử sẽ rất sôi động ở Việt Nam. Đặc biệt
đối với giới trẻ, việc sử dụng công nghệ thông tin thường xuyên khiến cho
họ tiếp xúc với sách điện tử cũng trở nên dễ dàng, thuận tiện hơn so với
sách in.
b) Hạn chế của sách điện tử
Một là, khó khăn trong việc đọc
Việc đọc sách điện tử phải thông qua các thiết bị phần cứng và phần
mềm làm cho một số sách điện tử không thật giống sách truyền thống, gây
cho người đọc cảm nhận phải có một thói quen mới khi thưởng thức văn
hóa đọc. Một số văn bản chưa thật bắt mắt, xấu, đọc lâu nhức mắt. Tuy
nhiên đặc điểm này ngày càng được các nhà công nghệ hỗ trợ để hạn chế
nó. Một số hãng công nghệ đã cố gắng tạo ra phần cứng và phần mềm gần
gũi với sách truyền thống và việc đọc sách giống với đọc sách thông
thường. Điển hình là phần mềm Reader Ebook của hãng Microsoft.
Hai là, chưa có nhiều hình thức định dạng nội dung để chúng có thể
hiển thị được trên mọi thiết bị

14


Thông thường, các cuốn sách điện tử sẽ được thiết kế với những
phần mềm tạo sách khác nhau, và từ đó nó cũng sẽ giới hạn là đọc được
trên một số thiết bị đọc nhất định. Ví dụ như để đọc sách điện tử trên
mạng internet, người đọc cần sử dụng máy tính nối mạng mới có thể đọc
được. Các thiết bị số hóa cá nhân chưa có nhiều ưu điểm nổi trội về hình
thức thể hiện nội dung sách. Các điều kiện khác như nguồn năng lượng
cung cấp để có thể đọc sách trên các thiết bị số với thời gian lâu hơn. Hình
thức xuất bản phân phối đa dạng nhưng chưa có những chuẩn thống nhất để

người đọc có thể dễ dàng có sách và đọc sách ổn định.
Ba là, nội dung của sách điện tử chưa phong phú, nhất là các sách
điện tử chỉ có phiên bản điện tử duy nhất
Hiện nay, một trong những khó khăn của xuất bản sách điện tử là
việc xác định thể loại đề tài, hình thành đội ngũ những chuyên gia về nội
dung, công nghệ, phân phối chúng.
Bốn là, tính hợp pháp hạn chế và việc bảo vệ bản quyền sách còn
khó khăn
Do ưu điểm xuất bản nhanh và cá nhân nào cũng có thể xuất bản
sách của mình nên đã và đang có hiện tượng một số tác giả muốn thử
nghiệm mình trước hết qua việc viết sách điện tử vì vậy nội dung của các
cuốn sách điện tử không phải là đều đáng đọc. Đặc điểm này cũng có ở
sách in truyền thống nhưng nó không đậm nét bằng sách điện tử.
Việc vi phạm bản quyền trong lĩnh vực xuất bản điện tử có nguy cơ
phát triển và khó kiểm soát. Đây là vấn nạn được báo chí lên tiếng rất
nhiều. Nếu việc in, phát hành sách truyền thống lậu cần nhiều công đoạn
và người làm lậu sách ít nhiều phải biết nghề, thì việc làm lậu sách điện tử
lại đơn giản hơn nhiều và người làm lậu chỉ cần biết về công nghệ thông

15


tin. Việc bùng nổ về số lượng các trang web và blog cá nhân cũng khiến
các nhà quản lý khó kiểm soát được việc phát hành sách điện tử lậu. Hơn
nữa, ý thức tôn trọng bản quyền của người Việt Nam còn hạn chế. Đây là
rào cản lớn nhất để phát triển một thị trường xuất bản điện tử lành mạnh ở
nước ta hiện nay.
Về vấn đề bảo mật của sách điện tử cũng còn gặp nhiều khó khăn.
Hầu hết các phần mềm chưa có những giải pháp hữu hiệu để chống việc
sao chép và bảo vệ các quyền khác cho tác giả và các nhà xuất bản.

1.1.3. Vai trò của sách điện tử
Cũng giống như sách in, sách điện tử có vai trò là vật lưu giữ và
truyền tải tri thức, thông tin đến bạn đọc, qua đó góp phần nâng cao dân
trí, làm phong phú hơn đời sống tinh thần của mỗi con người. Tuy nhiên,
do sách điện tử được thiết kế và sử dụng bằng các công nghệ thông tin, kỹ
thuật số nên việc xác định vai trò của sách điện tử được xem xét từ nhiều
góc độ và theo quan điểm của mỗi cá nhân.
Hiện nay có hai luồng ý kiến xoay quanh vai trò của sách điện tử:
quan điểm thứ nhất cho rằng sách điện tử mang nhiều điểm hạn chế có
ảnh hưởng không tốt đến độc giả như: do sách điện tử có nhiều định dạng
khác nhau, mỗi định dạng lại cần phải có phần mềm khác nhau mới có thể
đọc được, điều này khiến nhiều người đọc cảm thấy bất tiện. Ngoài ra,
không phải ai cũng có những thiết bị đọc sách điện tử chuyên dụng. Nhiều
người sử dụng máy vi tính hay điện thoại di động để đọc sách điện tử. Về
lâu về dài, việc làm này rất có hại cho mắt. Chưa kể đến việc những thiết
bị đọc sách điện tử đều có mức giá đắt, cao gấp nhiều lần so với giá một
cuốn sách. Hơn nữa, những người đọc sách điện tử thường đọc lướt
nhanh chứ không đọc sâu như khi đọc sách giấy. Điều này, khiến sự gi ao

16


cảm giữa người viết và người đọc yếu hơn hẳn. Thực tế thì đa số người
sử dụng sách điện tử để lưu giữ thông tin hơn là đọc và thưởng thức.
Tuy nhiên, quan điểm thứ hai xuất phát từ phía những người ủng hộ
sách điện tử thì cho rằng, tiện ích của sách điện tử và những thiết bị đọc
sách điện tử là điều không phải bàn cãi. Việc tạo thành sách điện tử không
tốn kém giấy và mực in, giá thành rẻ hơn nhiều so với sách giấy. Ngày
càng có nhiều hơn những cuốn sách được chia sẻ miễn phí trên mạng. Một
thiết bị đọc sách điện tử có thể lưu giữ hàng ngàn cuốn sách, đỡ tốn diện

tích, lại cực kỳ tiện dụng trong việc tra cứu dữ liệu. Nhiều thiết bị đọc
sách điện tử có thể giúp người đọc ghi chú, biểu lộ cảm xúc, thay đổi font
chữ, mở rộng chữ hay thu hẹp chữ, đánh dấu những đoạn cần chú ý. Thậm
chí, với những phần mềm Text-to-speech (phần mềm dạng chuyển đổi văn
bản sang giọng nói), sách điện tử có thể sử dụng như máy đọc sách. Điều
này đặc biệt tiện dụng với những người mắt kém, những người có vấn đề
về thị lực.
Việc phân phối sách điện tử cũng có nhiều lợi thế. Tại Nga, Si mon
Dunlop - doanh nhân sáng lập ra công ty phân phối sách điện tử Book mate - phát biểu: “Với sách điện tử, khó khăn về không gi an hay chi phí
vận chuyển đã được bỏ qua. Không hình thức phát hành sách nào thích
hợp để nhanh chóng đến với người dân hơn sách điện tử” (Bài viết “Sách
điện tử và văn hóa đọc thời công nghệ” đăng trên Tạp chí Văn nghệ Trẻ).
Vậy, sách điện tử có một số vai trò cơ bản là:
a) Phục vụ nhu cầu thưởng thức văn hóa
Sách điện tử được sử dụng trước hết phục vụ nhu cầu rộng rãi về
đọc, thưởng thức các giá trị tinh thần của con người. Thực tế cho thấy, có

17


rất nhiều người có mong muốn là tạo ra những cuốn sách để cho mọi
người cùng đọc, cùng được chia sẻ những hiểu biết, cảm xúc của mình với
nhiều người khác. Và việc nghiên cứu, tìm hiểu về công nghệ tạo sách
điện tử sẽ giúp cho độc giả thực hiện được mong muốn đó. Ví dụ như, bạn
đọc chỉ cần cài đặt phần mềm tạo sách Readerworks Standard sẽ cho phép
bạn làm nên một cuốn sách điện tử đọc bằng phần mềm Microsof Reader
rất dễ dàng và nhanh chóng.
Hiện nay, văn hóa đọc sách điện tử mặc dù chưa phổ biến và đang
trong giai đoạn hình thành nhưng trong tương lai gần, văn hóa đọc sách
điện tử sẽ phát triển mạnh. Việc phổ biến sách điện tử và những thiết bị

đọc sách điện tử đã giúp cho cầu nối giữa tác giả và độc giả đang ngày
càng gần lại với nhau hơn. Năm 2009, có hơn 2 triệu cuốn sách có bản
quyền được chia sẻ tự do trên mạng. Độc giả có thể dễ dàng tìm đến với
những cuốn sách mình yêu thích. Các tác giả hoàn toàn có thể chia sẻ tác
phẩm của mình với độc giả nếu họ không đặt nặng vấn đề tài chính. Đây
cũng là con đường để nhiều tác giả độc lập đưa tác phẩm của mình đến
với công chúng. Đồng thời, nhiều nhà xuất bản đã lập tức chuyển mình,
ngoài việc vẫn duy trì sách in, họ đã có sự chú tâm đáng kể đến sách
điện tử.
Sách điện tử cũng được coi là cầu nối của văn hoá đọc. Theo báo
Telegraph, nhiều tác phẩm hay, có giá trị đã nằm trong danh sách những
cuốn sách điện tử được download nhiều nhất trên mạng như “Kiêu hãnh
và định kiến” (Pride and Prejudice) của Jane Austen, “Đảo giấu vàng”
(Treasure Island) của Robert Louis Stevenson… Hiện tượng này đã được
Giáo sư Jonh Sutherland của Đại học London đánh giá cao: “Đây chính là
cứu tinh của văn hoá đọc”.

18


b) Phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu
Một trong những cơ sở ban đầu để cuốn sách điện tử đầu tiên ra đời
chính là các ý tưởng về hình thành các tài liệu điện tử để các nhà khoa
học (khoảng những năm 40 của thế kỷ XX) có thể trao đổi với nhau một
cách dễ dàng. Tiếp theo đó là việc cho ra mắt các đĩa CD-ROM từ
điển/CD-ROM tra cứu, ra đời vào những năm 80 của thế kỷ trước là biểu
hiện trực tiếp của nhu cầu sử dụng các tài liệu, sách điện tử vào việc
nghiên cứu khoa học và đào tạo.
Ngày nay, sách điện tử ra đời và phát triển được sử dụng phục vụ
nhu cầu học tập, nghiên cứu ngày càng nhiều. Các nhà khoa học, sư phạm

đã cho phép số hóa các tác phẩm của mình nhằm thông tin các kết quả
nghiên cứu, các bài giảng, tài liệu tham khảo cho sinh viên. Hầu hết các
trường đại học lớn trên thế giới và Việt Nam đã có cơ sở dữ liệu số về bài
giảng điện tử, sách giáo khoa, giáo trình điện tử trên mạng của mình.
Thống kê cho thấy, nhu cầu dùng sách điện tử trên toàn cầu ngày
càng lớn, nhất là loại sách tham khảo cho sinh viên và các nhà khoa học,
nghiên cứu. Trong tương lai, sách điện tử sẽ phát triển mạnh cùng với
sách in truyền thống.
Sự phát triển của công nghệ, đặc biệt là công nghệ thông tin và truyền
thông, sự định hướng mạnh mẽ tới việc xây dựng xã hội học tập, loại sách
điện tử phục vụ nhu cầu phát triển và được sử dụng nhiều hơn nữa.
c) Phục vụ nhu cầu tổ chức dữ liệu điện tử của các cơ quan, tổ chức
Hiện nay, ngày càng nhiều các tài liệu điện tử do các cơ quan tạo ra
nhằm phục vụ hoạt động và điều hành. Trong khi chưa có một tổ chức cơ
quan đứng ra làm việc lưu giữ, bảo quản các dữ liệu đó một cách có hệ
thống và an toàn, mỗi cơ quan tổ chức phải tự đảm nhiệm công việc này,
ít nhất là trong những năm trước mắt.

19


Với công nghệ tạo, định dạng sách điện tử hiện nay, nhiều cơ quan
đã lưu trữ, bảo quản dữ liệu điện tử của mình dưới dạng sách điện tử để
lưu trữ, bảo quản chúng.
Với chức năng của một số chương trình tạo sách như Ebook Marker,
Reader Works, các file dữ liệu dù ở các định dạng khác nhau, khi được
tạo sách sẽ được đồng bộ hóa thành một file duy nhất nên việc lưu trữ,
bảo quản sẽ an toàn, không lo bị thiếu và mất nội dung, dễ bảo mật và sử
dụng. Chức năng này hiện đang được tận dụng tạo các cuốn sách tài liệu
điện tử của các cơ quan, tổ chức.

d) Tăng cường cơ hội tiếp cận thông tin, tri thức đối với độc giả
Với đặc trưng và lợi thế của sách điện tử, khoảng cách giữa tác giả nhà xuất bản - nhà phân phối - độc giả được rút ngắn, khắc phục khoảng
cách về địa lý, ngôn ngữ, sách điện tử dễ tìm kiếm và trao đổi,… điều đó
tạo điều kiện thuận lợi để độc giả tiếp cận với tri thức.
Ngoài vai trò, mục đích trên, sách điện tử còn có vai trò trong việc
giúp các nhà sáng tác, nhà văn, nhà nghiên cứu xuất bản các tác phẩm của
mình phục vụ một số đối tượng nhất định. Họ cũng có thể dùng hình thức
xuất bản này để trao đổi ý tưởng sáng tác, nghiên cứu và nhận những ý
kiến đóng góp để hoàn thiện cuốn sách, công trình của mình.
1.2. Phân loại sách điện tử
Từ những khái niệm chung nêu trên, sách điện tử thường được phân
loại trước hết trên góc độ công nghệ - công nghệ tạo sách và đặc biệt là
công nghệ sử dụng nó.
Về phân loại sách điện tử, trước hết và chung nhất có thể nói đến là
sách trên mạng (gồm mạng internet hoặc mạng nội bộ). Hiện nay trên
mạng internet có rất nhiều sách điện tử mới được giới thiệu và chào bán.

20


Đây là những cuốn sách điện tử nguyên nghĩa, không có phiên bản truyền
thống và chỉ được xuất bản dưới hình thức sách điện tử. Sách loại này có
nội dung của hầu hết các lĩnh vực mà sách truyền thống đăng tải: từ sách
văn học, khoa học, chính trị, công nghệ, kinh doanh... Chúng được tạo ra,
giới thiệu và phân phối sử dụng thông qua hệ thống mạng toàn cầu, các
phần mềm đọc nội dung trên mạng (trình duyệt Web) hay các phần mềm
đọc sách cần thiết. Đây là loại sách hiện nay được quan tâm và thu hút
bàn luận nhiều nhất trên các phương diện: triển vọng phát triển, những
khó khăn trong phát triển, giá cả, lợi nhuận, bản quyền... Trong định
hướng phát triển, sử dụng và quản lý chúng, người ta còn có một số phân

loại sách điện tử cụ thể sau:
1.2.1. Phân loại theo công nghệ từ phía người sử dụng
Người ta phân ra 3 loại sách điện tử. Đó là:
a) Loại sách sử dụng các thiết bị số cầm tay (hand held) như: Palm,
PDA, Pocket PC... Đây là các thiết bị đọc có khả năng chứa nội dung
sách, phần cứng và phần mềm chuyên cho thiết bị để đọc sách và được
tích hợp lại tại một thiết bị. Loại sách này tương đối phổ dụng đối với một
số đối tượng người dùng, như độc giả trẻ, độc giả chuyên nghiên cứu về
một lĩnh vực nào đó hay chuyên đọc sách của một nhà xuất bản nào đó.
Các thiết bị này tương đối nhỏ gọn, nhẹ, dễ di chuyển nhưng hiện nay
chi phí để sở hữu nó còn tương đối đắt, chưa phù hợp với thu nhập của
số đông bạn đọc. Bên cạnh đó, một số yêu cầu công nghệ chưa đáp ứng
được nhu cầu đọc sách của độc giả như: độ sáng chưa tốt, pin dùng
không được lâu...
b) Loại sách điện tử đọc bằng phần mềm trên các thiết bị công nghệ
thông dụng như : Máy tính cá nhân (laptop), máy tính để bàn có nối mạng.

21


Loại sách này có thể tải về từ trên mạng và có phần mềm đọc sách trên
máy tính cá nhân hoặc máy tính để bàn có nối mạng. Các sách này là một
bộ phận của loại sách trên mạng internet. Chúng rất phổ biến, nhiều
thương hiệu tạo và đọc sách có uy tín lớn đã tham gia vào lĩnh vực này
như Adobe Acrobat, Microsoft...
c) Loại sách in theo yêu cầu: Đây là loại sách điện tử được tạo ra,
lưu trữ và phân phối dưới dạng điện tử. Người ta sẽ phân phối sách điện
tử trước, sau đó mới in ra theo yêu cầu.
1.2.2. Phân loại theo công nghệ thể hiện
Theo cách tiếp cận này có 2 loại sách chủ yếu:

a) Sách chỉ có văn bản, sơ đồ . Loại sách này được sử dụng chủ yếu
phục vụ múc đích thưởng thức văn học. Đó thường là các cuốn tiểu
thuyết, truyện dài, truyện vừa, truyện ngắn...
b) Loại sách có thông tin đa phương tiện: Ngoài các văn bản, sách
còn cho phép kết hợp hình ảnh, âm thanh, giọng nói.
1.2.3. Phân loại theo mục đích sử dụng
Theo cách tiếp cận này, có hai loại sách điện tử đáng chú ý. Đó là
sách phục vụ mục đích giải trí, nghiên cứu và loại sách phục vụ học tập cho
học sinh, sinh viên; hay gọi là sách tra cứu và sách tri thức.
1.2.4. Phân loại theo bản quyền
Theo cách tiếp cận này, sách điện tử gồm có sách điện tử miễn phí
và sách có bản quyền. Sách có bản quyền gồm cả những cuốn sách điện tử
được số hóa từ các cuốn sách in có bản quyền. Vì những lý do nhất định
về lịch sử và quản lý, sách điện tử không có hoặc chưa có bản quyền cũng
xuất hiện không ít và cũng là loại sách cần được quan tâm.

22


1.2.5. Phân loại theo nội dung sách:
Căn cứ vào nội dung cuốn sách, sách điện tử được phân thành một
số loại cơ bản như sau:
- Sách điện tử giống hệt sách in truyền thống: (phát hành kèm sách
in truyền thống)
- Sách điện tử có nội dung văn bản giống sách in truyền thống, kết
hợp âm thanh, hình ảnh (sách đa phương tiện).
- Sách điện tử được biên soạn theo các chuyên đề lấy nội dung từ
sách in truyền thống phục vụ cho việc nghiên cứu, tra trích.
1.3. Khái quát hoạt động xuất bản sách điện tử ở nước ta và một số
nước khác

1.3.1. Tình hình và xu hướng phát triển xuất bản sách điện tử
Việt Nam
Có thể nói, sách điện tử xuất hiện tại Việt Nam gần như song song
với sự xuất hiện của internet. Ban đầu sách điện tử ở Việt Nam khá đơn
giản, chỉ có thể đọc được trên máy tính. Cuốn sách điện tử đầu tiên ở
Việt Nam là CD-ROM “Những ngôi chùa nổi tiếng Việt Nam” xuất bản
và phát hành tháng 3-1996. CD-ROM này được xem là sách điện tử đầu
tiên tại Việt Nam với tiêu chuẩn Multimedia, do Công ty Tin học Tin Việt
(Thành phố Hồ Chí Minh) hợp tác với Nhà xuất bản Văn hóa - Thông tin
và ông Võ Văn Tường biên soạn. Sự ra đời CD-ROM “Những ngôi chùa
nổi tiếng Việt Nam” được xem là dấu mốc quan trọng của ngành xuất bản
Việt Nam.
Ở Việt Nam, Công ty Điện toán và Truyền số liệu VDC là công ty
đầu tiên thực hiện đưa sách điện tử lên mạng Internet. Năm 2001, công ty

23


này xây dựng trang web sách điện tử media (VDC
Ebooks) nhưng theo Công ước Berne - VDC Ebooks đã chính thức ngừng
hoạt động từ tháng 7-2005 để làm việc về vấn đề bản quyền với tác giả
của các tác phẩm.
Nhà sách đầu tiên bán sách qua mạng là nhà sách Minh Khai tại địa
chỉ từ năm 2001. Đến nay, nhà sách này vẫn duy
trì bán sách qua mạng và là “đối thủ” lớn của nhiều nhà sách Việt Nam
bán hàng qua mạng.
Trải qua hơn 10 năm, cùng với sự tiến bộ vượt bậc của công nghệ
thông tin, sách điện tử Việt Nam đã có sự phát triển đáng kể. Ưu điểm dễ
thấy nhất của sách điện tử là tính tiện dụng cả trong khâu xuất bản, phát
hành và sử dụng.

Hiện nay, tại Việt Nam, khái niệm sách điện tử (ebook) ngày càng được
nhiều người biết đến, nhất là những người thường xuyên sử dụng internet.
Hiện có khá nhiều trang web cũng đã tổ chức cung cấp cho người dùng
loại sách điện tử và có thể giúp mọi người truy cập thưởng thức xem, đọc,
tải/download các tác phẩm, tài liệu theo nhu cầu.
Theo thống kê cho thấy, hiện có 4 cấp độ mà một cuốn ebook có thể
được thể hiện, tùy theo mức độ công nghệ được đầu tư. Cấp độ 1 đó là các
sách điện tử chỉ thể hiện bằng dữ liệu tĩnh, được định dạng file .pdf,
.html,... Đây là dạng sách điện tử đơn giản nhất mà bất cứ một nhà xuất
bản nào cũng có thể thực hiện được khi khách hàng có nhu cầu. Song
dường như khách hàng cũng chưa có hoặc còn ít thói quen đọc sách điện
tử, nên mặc dù được quảng bá họ chỉ thích được tặng hoặc đọc miễn phí
chứ chưa thích mua. Điều này dễ hiểu khi trang web Vi etgle của Công ty
Lạc Việt - trang Web có số lượng sách điện tử khá đồ sộ nhưng ông Tổng

24


Giám đốc phải than thở là chưa có lãi trong khi hàng ngày phải đầu tư cho
công tác bảo mật cũng như số hóa các sách khá lớn.
Cấp độ 2 là các ebook có thêm phần minh họa bằng hình ảnh, biểu
đồ tĩnh, làm phong phú hơn so với các ebook chỉ có text. Loại sách này
phổ biến nhất là các truyện tranh manga, khiến giới tuổi teen rất thích,
không tiếc tiền bố mẹ khi đọc truyện online trên mạng, khiến cho các nhà
mạng rất hài lòng.
Cấp độ 3 của các ebook không chỉ có các hình ảnh động và âm
thanh mà còn có thể có sự tương tác giữa người đọc sách và các ứng dụng
của nó dưới sự hỗ trợ của các phần mềm chuyên dụng, khiến người xem/
người học vô cùng thích thú. Chúng ta đã từng được xem các chương
trình dạy tiếng nước ngoài, chương trình dạy cách sử dụng các phần mềm

ứng dụng trên máy tính, dạy yoga, dạy nấu ăn… các sách video/audio này
chính là một dạng ebook thân thiện nhất và hiện đang được người dùng
mến mộ.
Đi tiên phong xuất bản dạng sách này là công ty Vật phẩm Văn hóa
Sài Gòn, một số xuất bản phẩm của Công ty đã được chào bán ra thị
trường và được người tiêu dùng đón nhận nhiệt tình. Một số công ty tin
học đã bước đầu nghiên cứu thành công trên thị trường giáo dục với các
sách dùng cho giảng dạy một số môn như toán, vật lý, hóa học... như công
ty Tân từ điển với bộ sách điện tử Tiếng Anh 6, 7, 8, 9.
Nếu như đến cấp độ 3 của sách ebook sự tương tác mới chỉ ở cấp độ
thấp, thì đến cấp độ 4 của ebook, người xem sách đã có thể được tương
tác cao hơn nhiều. Loại sách này thường mang nội dung mô phỏng một
hoạt động thí nghiệm (như phản ứng hóa học, hiện tượng vật lý..) hoặc

25