ĐỀ tài đánh giá nhân tố ảnh hưởng đến tốc độ gia tăng sản lượng của nền kinh tế việt nam trong những năm gần đây

DƯ ANH NGUYỆT
CĂN BẢN KINH TẾ VĨ MÔ – ĐỀ 03

ĐÁNH GIÁ NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN TỐC ĐỘ GIA TĂNG
SẢN LƯỢNG CỦA NỀN KINH TẾ VIỆT NAM
TRONG NHỮNG NĂM GẦN ĐÂY

Kết quả hơn 20 năm thực hiện công cuộc đổi mới của Đảng và Nhà nước đã mang
lại cho Việt Nam nhiều thành tựu trong phát triển kinh tế, giảm đói nghèo, nâng cao mức
sống cho người dân. Chính sách đổi mới cũng đã đưa nền kinh tế Việt Nam ngày càng
hội nhập sâu vào nền kinh tế thế giới và khu vực. Trong bối cảnh Việt Nam là thành viên
của khối ASEAN, tham gia AFTA và APEC, thực hiện có hiệu quả Hiệp định thương
mại với Mỹ, trở thành thành viên của tổ chức thương mại thế giới WTO, thị trường xuất
khẩu của Việt Nam ngày càng mở rộng, xu hướng các nguồn vốn từ bên ngoài đổ vào
Việt Nam ngày càng tăng qua các kênh đầu tư trực tiếp và gián tiếp…
Tất cả những nhân tố trên đã tạo điều kiện cho nền kinh tế Việt Nam phát triển.
Hơn 20 năm phát triển (1990-2010), tốc độ tăng trưởng kinh tế của Việt Nam liên tục giữ
ở mức cao. Tốc độ tăng trưởng kinh tế cao, trong khi tốc độ gia tăng dân số được kìm
hãm, đã dẫn đến mức thu nhập GDP bình quân trên đầu người mỗi năm một tăng.
Sau đây là các bảng số liệu của những năm gần đây:
Các chỉ số về GDP theo tỷ giá

Năm

GDP theo tỷ giá
(tỷ USD)

GDP tỷ giá theo đầu người
(USD)

Tăng trưởng

2007

71,4

823

8,5%

2008

89,83

1024

6,2%

2009

92,84

1040

5,3%

2010

102,2

1200

6,5%*

(*) - Dự kiến của Chính phủ Việt Nam

1


DƯ ANH NGUYỆT
CĂN BẢN KINH TẾ VĨ MÔ – ĐỀ 03
Các chỉ số về GDP theo sức mua
GDP theo sức mua
(tỷ USD)

GDP sức mua theo đầu người
(USD)

2007

230,8

2700

2008

245,1

2800

2009

258,1

2900

Năm

2010
Đầu tư trực tiếp nước ngoài

FDI đăng ký
(tỷ USD)

Năm
2007

FDI giải ngân
(tỷ USD)
8

2008

71,7

11,5

2009

21,48

10

2010 (dự kiến)

22 - 25

11

Các chỉ số về xuất nhập khẩu

Năm

Xuất khẩu
(tỷ USD)

Nhập khẩu
(tỷ USD)

Thâm hụt
(tỷ USD)

2007

48,38

60,83

-12,45

2008

63,0

80,5

-17,5

2009

56,58

68,83

-12,25

2010

2


DƯ ANH NGUYỆT
CĂN BẢN KINH TẾ VĨ MÔ – ĐỀ 03
Tốc độ tăng trưởng GDP và GDP bình quân trên đầu người của Việt Nam giai đoạn
1990 - 2008

Năm 2008 đánh dấu mốc phát triển của nền kinh tế Việt Nam chuyển từ nhóm
nước có thu nhập thấp nhất sang nhóm nước có thu nhập trung bình dưới.
Theo cách phân loại của Ngân hàng Thế giới, phân nhóm các nước theo mức thu
nhập gồm:
Nhóm 1: Nhóm những nước có thu nhập thấp nhất, với thu nhập quốc nội (GDP) bình

quân đầu người dưới 935 USD.
Nhóm 2: Nhóm các nước có thu nhập trung bình dưới, với GDP bình quân đầu người
trong khoảng từ 936 đến 3.705 USD.
Nhóm 3: Nhóm những nước có thu nhập trung bình trên, với GDP bình quân đầu người
trong khoảng từ 3.705 đến 11.455 USD.
Nhóm 4: Nhóm những nước thu nhập cao, có GDP bình quân đầu người trên 11.455
USD.

3


DƯ ANH NGUYỆT
CĂN BẢN KINH TẾ VĨ MÔ – ĐỀ 03
So với các nước trong khu vực, Việt Nam có mức tăng trưởng cao thứ ba, sau
Trung quốc và Ấn độ. Dưới đây là tốc độ tăng trưởng kinh tế Việt Nam so với tốc độ tăng
trưởng kinh tế thế giới, kinh tế các nước và nhóm nước.
Tốc độ tăng trưởng kinh tế VN so với tốc độ tăng trưởng kinh tế thế giới và
nhóm nước theo khu vực
ĐVT: %

Tăng trưởng kinh tế là vấn đề cốt lõi nhất của lý luận kinh tế. Khi nói đến tăng
trưởng kinh tế, người ta thường nói đến sự gia tăng về GDP-GNP, sản lượng, sản phẩm
chủ yếu… Hiện nay, tăng trưởng kinh tế có hai mặt: lượng và chất lượng tăng trưởng.
+ Mặt lượng của tăng trưởng kinh tế được thể hiện ở qui mô trình độ, tốc độ tăng
trưởng.
+ Mặt chất lượng tăng trưởng kinh tế là tính ổn định của trạng thái bên trong vốn
có của quá trình tăng trưởng kinh tế, được qui định bởi các yếu tố cấu thành và phương
thức liên kết giữa các yếu tố cấu thành nên tăng trưởng kinh tế trong một điều kiện kinh
tế - xã hội và giai đoạn nhất định.
Sự tăng trưởng được so sánh theo các thời điểm gốc sẽ phản ánh tốc độ

tăng trưởng. Đó là sự gia tăng quy mô sản lượng kinh tế nhanh hay chậm so với thời
điểm gốc. Sự gia tăng về sản lượng của nền kinh tế là một khía cạnh của tăng trưởng kinh
tế. Sản lượng của nền kinh tế tạo ra được đo lường theo tổng cầu AD.
4


DƯ ANH NGUYỆT
CĂN BẢN KINH TẾ VĨ MÔ – ĐỀ 03
Nền kinh tế Việt Nam là một nền kinh tế mở cho nên sản lượng của nền kinh tế sẽ
bị ảnh hưởng bởi 4 tác nhân chính, bao gồm: hộ gia đình, doanh nghiệp, chính phủ, chính
phủ và người nước ngoài. Vì vậy, tổng cầu được xác định theo công thức :
AD = C + I + G + NX
Trong đó:
C : Tiêu dùng của hộ gia đình
I : Đầu tư của doanh nghiệp
G : Chi tiêu của chính phủ
NX : Xuất khẩu ròng (NX = X – IM)
Trong những năm gần đây, tốc độ gia tăng sản lượng của nền kinh tế Việt Nam
khá cao nhưng chủ yếu dựa vào phát triển theo chiều rộng chứ không phải theo chiều sâu.
Chủ yếu là chỉ tăng trên danh nghĩa vì lạm phát còn ở mức quá cao và chi tiêu công
chiếm tỷ trọng khá lớn.
Sau đây là tổng quan về nền kinh tế Việt Nam trong những năm gần đây:
Năm 2008, nền kinh tế gặp khó khăn với những diễn biến phức tạp của chỉ số giá
tiêu dùng. Tính đến cuối tháng 12 năm 2008, CPI đã tăng ở mức 2 con số, trên 20% so
với cùng kỳ năm trước. Khi lạm phát tạm thời được kiểm soát nhưng nguy cơ bùng phát
trở lại vẫn còn rình rập thì nền kinh tế lại chịu tác động suy thoái của cuộc khủng hoảng
tài chính thế giới. Các biện pháp chính sách thắt chặt trước đây nhằm kiềm chế lạm phát
được thực hiện nới lỏng một cách thận trọng nhằm kích thích tăng trưởng kinh tế chống
lại tác động của cuộc khủng hoảng nhưng vẫn đảm bảo lạm phát ở mức một con số. Có
thể nói với tăng trưởng GDP 5,32 % và chỉ số lạm phát 6,88% năm 2009 nền kinh tế đã

đạt được những mục tiêu đặt ra. Nhưng những bất ổn kinh tế vĩ mô của Việt Nam vẫn
còn đó và lạm phát là một trong những vấn đề cần phải bàn tới khi mà trong năm
2010, sau một thời gian thi hành các chính sách nới lỏng, các yếu tố lạm phát không chỉ
còn là nguy cơ tiềm ẩn mà bắt đầu có ảnh hưởng. Mặc dù nền kinh tế đã được phục hồi
và tiếp tục đà tăng trưởng trong những tháng cuối năm 2010 nhưng chất lượng tăng
trưởng còn thấp.Cụ thể là tăng trưởng kinh tế trong 9 tháng đầu năm đạt mức 6,52% so
với cùng kỳ năm trước, bằng mức 6,52% của cùng kỳ năm 2008 và cao hơn mức tăng
trưởng 4,62% cùng kỳ năm 2009. GDP cả năm 2010 tăng khoảng 6,7% cao hơn chỉ tiêu
Quốc hội đề ra. Cán cân vãng lai và cán cân thương mại vẫn trong tình trạng thâm hụt
cao và dai dẳng, làm gia tăng áp lực lên thị trường ngoại hối và tỷ giá trong bối cảnh dự
trữ ngoại hối còn mỏng, nợ nước ngoài của quốc gia tiếp tục tăng. Đến hết năm 2010, dư
5


DƯ ANH NGUYỆT
CĂN BẢN KINH TẾ VĨ MÔ – ĐỀ 03
nợ Chính phủ tương đương khoảng 44,5% GDP, dư nợ nước ngoài của quốc gia khoảng
42,2% GDP. Nhập siêu cả năm khoảng 13,5 tỷ USD, dưới 20% tổng kim ngạch xuất
khẩu, thấp hơn tỷ lệ nhập siêu năm 2009. Tuy nhiên trong quí đầu năm nay, tốc độ tăng
trưởng kinh tế của Việt Nam đã chậm lại, giảm từ 7,43% của quí tư năm 2010 xuống còn
5,43% trong 3 tháng đầu năm 2011. Một trong những lý do khiến kinh tế Việt Nam tăng
trưởng chậm lại là do ngân hàng trung ương đã nâng lãi suất trong khuôn khổ các biện
pháp nhằm kiềm chế lạm phát. Năm ngoái, lạm phát của Việt Nam ở mức 11,8% mặc dù
chính phủ cam kết giữ tỷ lệ lạm phát ở mức tối đa là 8%. Trong tháng 3 năm nay, chỉ số
tiêu dùng đã tăng 2,2%, mức tăng cao nhất kể từ tháng 2 năm 2009. Mặc dù không duy trì
được đà tăng mạnh như cuối năm 2009, nhưng sự biến động tăng trưởng GDP năm 2010
đã thể hiện giai đoạn tích lũy và đi vào trạng thái dần ổn định, tăng dần đều kể từ sau quý
I/2010. Tốc độ tăng tuy không lớn nhưng kết quả tăng trưởng cả năm ở mức 6.78% vẫn
vượt qua mục tiêu do Chính phủ đặt ra từ đầu năm. Nếu xét riêng cá thể tăng trưởng
GDP, đây có thể coi là kết quả đáng khích lệ, tuy nhiên nếu đặt tăng trưởng GDP trong

bức tranh chung với các chỉ tiêu khác của nền kinh tế, nền kinh tế Việt Nam trong thời kỳ
này vẫn còn tồn tại nhiều điểm hạn chế. Năm 2009, giai đoạn hậu khủng hoảng cùng với
tác động của gói hỗ trợ lãi suất đã đưa GDP tăng trưởng trước một bước so với đà tăng
trở lại của CPI. Trong năm 2010, trái ngược với kỳ vọng phục hồi tiếp nối cuối năm
2009, Việt Nam đã thể hiện chất lượng tăng trưởng thấp, tốc độ tăng trưởng chậm và
thiếu nền tảng vững chắc. Tốc độ CPI năm 2010 quay trở lại biến động cùng chiều với
tốc độ tăng GDP, tuy nhiên độ biến thiên về cuối năm của CPI ngày càng gia tăng với kết
quả vượt mục tiêu đề ra từ đầu năm của Chính phủ.

6


DƯ ANH NGUYỆT
CĂN BẢN KINH TẾ VĨ MÔ – ĐỀ 03
Tính đến cuối năm 2010, GDP bình quân đầu người của Việt Nam đạt 1.160 USD, tăng
so với năm 2009. Trong năm 2010, cơ cấu đóng góp vào sự tăng trưởng GDP nói chung
của cả nước có sự dịch chuyển so với năm 2009, trong đó ngành công nghiệp vươn lên
làm mũi nhọn với mức tăng trưởng mạnh, tiếp đó là ngành dịch vụ và nông – lâm nghiệp.
Giá trị sản xuất công nghiệp năm 2010 tính theo giá so sánh năm 1994 ước tính đạt 794,2
nghìn tỷ đồng, tăng 14% so với năm 2009, chủ yếu từ khối các doanh nghiệp nước ngoài
(17,2 %) và khối các doanh nghiệp ngoài nhà nước (14,7 %). Khu vực kinh tế nhà nước
vẫn là khối doanh nghiệp có sức tăng trưởng kém nhất với tỷ lệ tăng 7,4 %, thấp hơn gần
một nửa so với mặt bằng chung toàn cả nước. Sự phục hồi của khu vực dịch vụ đứng thứ
hai với mức tăng 7,52 % và cuối cùng là khu vuwacj nông – lâm nghiệp, thủy sản với
mức tăng 2,78 %. Khu vực nông nghiệp trong năm vừa qua gặp rất nhiều khó khăn do
thiên tai (hạn hán và nắng nóng trong nửa đầu năm, lũ lụt kéo dài vào cuối năm ở các tỉnh
miền Trung) khiến nguồn cung lương thực, thực phẩm bị thu hẹp đáng kể, chỉ số lạm
phát từ khu vực này cũng theo đó bị ảnh hưởng tăng cao hơn so với mọi năm.
Sở dĩ sản lượng của nền kinh tế Việt Nam trong những năm gần đây gia tăng với
tốc độ như vậy chủ yếu là do sự tác động của 4 nhân tố cấu thành nên tổng cầu:

1) Tiêu dùng của hộ gia đình:
Dù không phải tất cả các gia đình đều chịu ảnh hưởng giống nhau nhưng lạm phát
chắc chắn đã tác động mạnh vào sức mua của người Việt Nam. Lạm phát và chi phí tăng
lên ảnh hưởng các phân khúc tiêu dùng khác nhau theo cách khác nhau. Theo chỉ số lạm
phát của TNS Worldpanel, nhữngngười có thu nhập thấp nhất ở thành thị và đặc
biệt ở nông thôn Việt Nam là những người bị ảnh hưởng nhiều nhất.
Chẳng hạn, việc thay đổi tổng giá trị mua các mặt hàng tiêu dùng nhanh trung bình
tăng 20% năm 2006 so với năm 2005 và tăng 11% từ năm 2006-2007. Tuy
nhiên, trong cùng kỳ, các tầng lớp thu nhập thấp hơn (hộ gia đình có thu nhập 3,5 triệu
đồng trở xuống), giá trị mua hàng từ năm 2005 đến 2006 lại giảm 4,5%, trong khi từ
2006-2007 lại giảm đến 17%. Những tầng lớp thu nhập cao hơn, đặc biệt là những người
giàu có nhất vẫn đang chi phối mạnh tốc độ gia tăng sản lượng của nền kinh tế.
Chi tiêu của tầng lớp thu nhập cao tăng lên 40% năm 2006 và thậm chí đạt đến
47% năm 2007. Giá trị chi tiêu của tầng lớp trung lưu cũng đạt 37% năm 2006 nhưng lại
bị ảnh hưởng mức lạm phát 12% nên trong năm 2007 chỉ tăng 15%. Xu hướng này sẽ
tiếp tục trong năm 2008 và có thể cả năm 2009. Điều này cho thấy người tiêu dùng đã ít
mua sắm hơn. Chỉ số lạm phát của TNS Worldpanel cho thấy tần suất mua sắm đã giảm
từng năm kể từ năm 2006, trung bình 8,5 lượt/tháng. Đến năm 2010 đã giảm xuống dưới
7


DƯ ANH NGUYỆT
CĂN BẢN KINH TẾ VĨ MÔ – ĐỀ 03
8 lượt/tháng, bị ảnh hưởng với sự giảm mạnh tần suất mua sắm các sản phẩm sữa và
các mặt hàng cá nhân, trong khi việc mua sắm hàng tạp hoá lại ổn định từ năm 2007. Một
số lớn, 63% người tiêu dùng, chống lại lạm phát bằng cách mua ít hơn. Tiếp theo là hơn
1/3 người tiêu dùng trì hoãn mua những vật dụng lớn hơn. 20% đề cập đến việc chuyển
sang một nhãn hiệu rẻ hơn. Trên 90% dân thành thị đã thắt lưng buộc bụng hoặc tiết kiệm
hơn trong vài tháng qua để chống lại lạm phát. Chi tiêu vào các mặt
hàng tiêu dùng nhanh (FMCG) của các tầng lớp thu nhập thấp hơn đã giảm

16% năm 2007, chỉ tăng nhẹ 4% từ năm 2007 đến 2008. Với các hộ gia đình sung túc
hơn, tăng trưởng trong chi tiêu đã tiếp tục với tỷ lệ chưa từng có là 50% trong cả
hai năm 2007 và 2008. Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 12 tăng 1,98% so với tháng
trước, là mức cao nhất trong cả năm 2010. Như vậy, mức độ lạm phát cả năm 2010 là
11,75%, vượt qua mức chỉ tiêu về lạm phát đặt ra cho năm vừa qua. Đáng lưu ý là diễn
biến chỉ số giá tiêu dùng năm 2010 là mức độ vênh lớn, tức tháng cao nhất so với tháng
thấp nhất lệch nhau hơn 1,5%. Vì bị ảnh hưởng bởi mức lạm phát quá cao nên trong một
vài năm gần đây, số lượng hàng hóa, dịch vụ mà các hộ gia đình chi tiêu đã giảm đi đáng
kể.
2) Đầu tư của doanh nghiệp:
Đầu tư phát triển của nền kinh tế tăng mạnh, nhiều công trình hạ tầng và cơ sở sản
xuất được đưa vào sử dụng, tạo tiền đề quan trọng để phát triển đất
nước trong các năm tiếp theo. Tổng số vốn đầu tư toàn xã hội năm 2007 đạt 464,5 nghìn
tỷ đồng, bằng 40,6% GDP, tăng 16,4% so với năm 2006; trong đó, nguồn vốn của Nhà
nước tăng 17,5%, vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) tăng 12%, vốn đầu tư trực tiếp
nước ngoài (FDI) tăng 17,1%, vốn đầu tư dân doanh tăng 19,5%. Trong thời gian này, thị
trường chứng khoán phát triển khá nhanh, đã trở thành một kênh huy động vốn đầu tư dài
hạn quan trọng trong nền kinh tế. Nguồn vốn đầu tư toàn xã hội năm 2010 đạt 830,3
nghìn tỷ đồng, tăng 12,9 % so với năm 2009 và đạt 41% so với GDP cả nước. Nhìn vào
đồ thị bên dưới có thể thấy tỷ trọng đầu tư trên GDP càng ngày càng gia tăng, trong khi
tỷ lệ tăng trưởng GDP chỉ duy trì ổn định đến năm 2007 và giảm khá mạnh trong 3 năm
trở lại đây. Càng về sau này, mức vốn bỏ ra đầu tư càng nhiều trong khi giá trị gia tăng
thu lại càng ít đi. Thực tế này cho thấy tăng trưởng kinh tế vẫn đang đi theo quy mô chiều
rộng, chất lượng tăng trưởng không cao. Tổng mức đầu tư trong 5 năm trở lại đây luôn
đạt mức bình quân trên 40% GDP trong khi chi tiêu chính phủ và thâm hụt cán cân thanh
toán không cải thiện đã khiến cho gánh nặng nợ quốc gia ngày càng lớn hơn.

8

DƯ ANH NGUYỆT
CĂN BẢN KINH TẾ VĨ MÔ – ĐỀ 03

Đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đã làm giảm tác hại của cuộc khủng hoảng
ở Việt Nam trong năm 2008 và đã có lúc được quan chức nhà nước vin vào để biện bạch
rằng không có gì phải sợ khủng hoảng cán cân thanh toán vì tiền đầu tư trực tiếp nước
ngoài vẫn tiếp tục đổ vào. Theo báo cáo của Cục Đầu tư nước ngoài thì vốn đăng ký dự
án FDI được chấp nhận vào 10 tháng đầu năm 2008 lên tới 59,3 tỷ USD gấp 6 lần số vốn
đăng ký năm 2007. Điều này có vẻ vượt quá khả năng tưởng tượng vì chưa từng thấy
trên thế giới, nhưng nếu nhìn kỹ thì sẽ thấy là hầu hết các dự án là vào lãnh vực địa ốc,
khu du lịch cao cấp, sản xuất thép và lọc dầu; cộng chung đã lên tới 45 tỷ USD. Trong
những năm gần đây, số lượng dự án 100% vốn nước ngoài cũng bắt đầu tăng lên. Những
dự án này hiện nay chiếm 76% tổng số dự án được cấp giấy phép và 55% vốn đăng ký,
trong khi các doanh nghiệp liên doanh chỉ chiếm phần còn lại. Đồng thời, có sáu dự
án đầu tư nước ngoài được cấp phép ở Việt Nam theo hình thức BOT (cung cấp nước và
nhà máy điện), với tổng vốn đăng ký là 1,37 tỉ USD. Khu vực đầu tư nước ngoài đã có sự
phát triển vượt bậc, dần dần khẳng định vị thế của mình là một bộ phận năng động của
nền kinh tế, đóng góp quan trọng vào việc tăng cường năng lực và sức cạnh tranh của nền
kinh tế. Trong những năm gần đây, khu vực đầu tư nước ngoài chiếm ¼
tổng vốn đầu tư của cả nước, 43,6% sản lượng công nghiệp (2004), 57,2% tổng kim
ngạch xuất khẩu (2005) và 15,9% GDP của Việt Nam.
Tuy vậy, tỉ lệ giải ngân vốn của các dự án đầu tư nước ngoài vẫn còn chậm và
chưa ổn định từ mức 7,1 tỉ USD trong giai đoạn 1991-1995 lên mức 13,5 tỉ USD giai
đoạn 1996-2000 và 14,3 tỉ USD từ 2001 đến 2005 nhưng trong năm 2006
9


DƯ ANH NGUYỆT
CĂN BẢN KINH TẾ VĨ MÔ – ĐỀ 03
và 2007, vốn được giải ngân giảm còn 8,7 tỉ USD. tổng vốn FDI đăng năm 2008 đã đạt

hơn 64 tỷ USD, gấp gần ba lần năm 2007. Đây là mức thu hút vốn FDI kỷ lục từ trước
đến nay của Việt Nam. Điều này càng có ý nghĩa trong trong bối cảnh kinh tế toàn cầu
khủng hoảng. Cụ thể, trong tháng 12/2008, cả nước đã cấp mới thêm 112 dự án FDI
với tổng số vốn đăng ký đạt 1,17 tỷ USD. Tính chung từ đầu năm, đã có tổng số 1.171 dự
án FDI được cấp phép đầu tư vào Việt Nam với tổng số vốn đăng ký đạt hơn 60,2 tỷ
USD, tăng 222% so với năm 2007. Bên cạnh đó, trong năm 2008, có 311 dự án đăng ký
tăng vốn, tổng số vốn tăng thêm đạt 3,74 tỷ USD. Trong các lĩnh vực đầu tư, vốn FDI tập
trung chủ yếu vào lĩnh vực công nghiệp và xây dựng, gồm 572 dự án với tổng vốn đăng
ký 32,62 tỷ USD, chiếm 48,85% về số dự án và 54,12% về vốn đầu tư đăng ký. Lĩnh vực
dịch vụ có 554 dự án, tổng vốn đăng ký 27,4 tỷ USD, chiếm 47,3% về số dự án và 45,4%
về vốn đầu tư đăng ký. Số còn lại thuộc lĩnh vực nông-lâm-ngư nghiệp.
Năm 2008, đã có 50 quốc gia và vùng lãnh thổ đăng ký đầu tư tại Việt Nam, trong đó có
11 quốc gia và vùng lãnh thổ đăng ký đầu tư vốn trên 1 tỷ USD. Malaysia đứng đầu, với
55 dự án, vốn đăng ký 14,9 tỷ USD, Đài Loan đứng thứ hai, với 132 dự
án, vốn đầu tư 8,64 tỷ USD. Nhật Bản đứng thứ ba, với 105 dự án, vốn đầu tư 7,28 tỷ
USD.
3) Chi tiêu của Chính phủ:
Người ta thường dùng hai chỉ số thực tiễn về quy mô của chính phủ là tỷ lệ phần
trăm nhân viên (hoặc tổng số nhân viên) làm việc cho chính phủ so với dân số và tỷ
lệ chi tiêu của chính phủ so với GDP. Tỷ lệ chi tiêu của chính phủ so với GDP rõ ràng là
cao hơn tỷ lệ viên chức chính phủ so với toàn bộ lực lượng lao động, bởi trên thực tế,
phần lớn các chi tiêu của chính phủ là dành cho hàng hoá, dịch vụ và thiết bị hơn là để trả
lương cho viên chức. Mặc dù hai chỉ số này rất tương đồng với nhau (và vị trí xếp hạng
của các quốc gia theo tỷ lệ viên chức làm việc cho chính phủ cũng rất sít sao với vị trí
xếp hạng theo tỷ lệ chi tiêu của chính phủ), nhưng chi tiêu của chính phủ là một chỉ số có
nhiều ý nghĩa trực giác hơn về “quy mô” của chính phủ. Có thể nói đến bây giờ thì chi
tiêu hàng hóa và dịch vụ của chính phủ chiếm tỷ trọng cực lớn trên GDP. Bội chi ngân
sách năm 2009 ở mức 6,9% GDP, tương đương 115.900 tỉ đồng và năm 2010 là 6,5%
GDP, tương đương 125.500 tỉ đồng. Số liệu thống kê từ năm 2004 trở lại đây cho thấy nợ
chính phủ đang tăng dần trong những năm qua và đặc biệt trong năm 2010, tỷ lệ nợ công

đã vượt mức trần cho phép (50% GDP), hiện đạt 51,2 % (số liệu IFM). Nợ công tăng cao
so với giai đoạn trước trong khi hiệu quả sử dụng vốn vay không cao, ICOR tăng gấp 3
lần so với mức hiệu quả của các nước đang phát triển.

10


DƯ ANH NGUYỆT
CĂN BẢN KINH TẾ VĨ MÔ – ĐỀ 03
Chi tiêu hàng hóa và dịch vụ của Chính phủ trong thời gian qua quá lớn và vượt xa
so với chỉ tiêu đề ra ban đầu. Trong năm 2010, sự sụp đổ của tập đoàn Vinashin với con
số nợ lên tới hơn 4 tỷ USD đã đóng góp tới gần 2% tổng nợ xấu của Chính phủ.
4) Cán cân thương mại:
Qua số liệu thống kê cho thấy từ năm 1999 đến năm 2002, cán cân thương mại
Việt Nam ở trạng thái cân bằng hoặc thặng dư, nhưng từ năm 2003 đến nay cán cân
thương mại liên tục ở trạng thái thâm hụt và giá trị thâm hụt ngày càng lớn. Nếu trong
năm 2003, thâm hụt thương mại vào khoảng 2,581 tỷ USD thì đến năm 2008 mức thâm
hụt lên đến 12,782 tỷ USD, gấp 5 lần so với năm 2003. Cán cân thương mại
quốc tế của Việt Nam tụt xuống mức khủng khoảng vào cuối năm 2007 vì chính sách đạt
tốc độ tăng GDP cao và sự yếu kém của doanh nghiệp nhà nước. Thiếu hụt năm 2007 là
14 tỷ USD, bằng 19,8% GDP tăng gấp ba so với ba năm trước đó. Số liệu 9 tháng đầu
năm 2008 cho thấy nhập siêu đã giảm từ 3 tỷ USD một tháng vào tháng đầu năm xuống
dưới 1 tỷ USD. Điều này là hệ quả của việc áp dụng các mệnh lệnh hành chính nhằm
ngăn chặn đầu tư và cắt tín dụng cho các tập đoàn quốc doanh, nhằm hãm phanh lạm
phát. Dù với chuyển đổi chính sách giữa dòng nhằm ngăn chặn nhập siêu như vậy, nhập
siêu cũng đã ở mức 15 tỷ USD trong 9 tháng đầu năm, và cuối cùng vẫn đạt mức 18 tỷ
USD vào cuối năm 2008, bằng 20% GDP: một tỷ lệ cực kỳ cao. Qua thống kê ta cũng
thấy là nhập siêu có nguyên nhân chính từ các nhà sản xuất Việt Nam chạy theo tốc độ
tăng GDP, chứ không phải từ các nhà đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vì các nhà đầu tư
nước ngoài có xuất siêu ngay cả trong 9 tháng đầu năm 2008. Năm 2009 mức thâm hụt là

15,412 tỷ USD, gấp 5,9 lần so với năm 2003. Trong năm 2010, cán cân thương mại tiếp
tục nghiêng về nhập siêu với mức thâm hụt vào khoảng trên 12 tỷ USD.
Nếu so sánh giá trị thâm hụt thương mại với giá trị GDP qua các năm thì từ năm 2002
(năm bắt đầu có thâm hụt thương mại) tỷ lệ thâm hụt thương mại so với GDP ngày càng
gia tăng và trở nên đáng báo động trong những năm gần đây (2007-2010), khi tỷ lệ này
vượt trên 10% GDP.
Từ số liệu thống kê của GSO, dễ dàng nhận thấy suốt giai đoạn 1999 - 2010, tổng
giá trị nhập khẩu ngày càng gia tăng và nhập khẩu thuộc nhóm hàng tư liệu sản xuất
chiếm tỷ trọng rất lớn, trung bình khoảng 92% tổng giá trị nhập khẩu, 8% còn lại chủ yếu
là hàng tiêu dùng. Trong nhóm hàng tư liệu sản xuất thì nhóm hàng máy móc thiết bị
chiếm khoảng 29% tổng giá trị nhập khẩu; nhóm hàng nguyên nhiên, vật liệu chiếm
khoảng 63,5% tổng giá trị nhập khẩu. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến nhập khẩu hàng tư
liệu sản xuất cao. Đó là nhiều mặt hàng sản xuất trong nước phải nhập khẩu máy móc
11


DƯ ANH NGUYỆT
CĂN BẢN KINH TẾ VĨ MÔ – ĐỀ 03
thiết bị và nguyên vật liệu, cùng với đó là quá trình công nghiệp hoá đang diễn ra mạnh
mẽ nên nhu cầu thay thế thiết bị lạc hậu bằng cách nhập khẩu công nghệ từ các nước phát
triển góp phần làm gia tăng nhu cầu nhập khẩu chung. Ngoài ra, lộ trình tự do hoá thương
mại của Việt Nam nhất là kể từ năm 2007 - năm Việt Nam trở thành thành viên WTO đã
thu hút một nguồn vốn FDI khá lớn hàng năm và kèm theo đó là nhu cầu nhập khẩu trang
thiết bị, dây chuyền sản xuất phục vụ đầu tư. Dưới góc độ thương mại quốc tế, có nhiều
nhân tố vĩ mô tác động gây ra thâm hụt hoặc thặng dư thương mại nhưng hai nhân tố
chính là tỷ giá hối đoái, tăng trưởng kinh tế (GDP). Bên cạnh đó, chính sách mở cửa hội
nhập trong những năm gần đây đã tạo nhiều cơ hội cho xuất khẩu trong nước nhưng cũng
làm gia tăng nhập khẩu, nhất là từ khi Việt Nam ký kết các hiệp định thương mại song
phương, đa phương như với các nước ASEAN, Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO),...
Trong nhiều yếu tố thì nguyên nhân chính gây nên tình trạng thâm hụt thương mại

kéo dài là do mất cân đối giữa xuất khẩu và nhập khẩu. Khả năng sản xuất hàng hóa thay
thế hàng nhập khẩu mà chủ yếu là các nguyên nhiên vật liệu phục vụ sản xuất hàng xuất
khẩu gần như không đáp ứng được nhu cầu thị trường. Xuất khẩu phụ thuộc quá nhiều
vào nhập khẩu đã làm hạn chế nhiều giải pháp thúc đẩy xuất khẩu, như chính sách tỷ giá,
chính sách tự do thương mại,…
Kinh tế Việt Nam liên tục tăng trưởng cao trong những năm qua nhưng có một số
tồn tại trong nền kinh tế đã làm giảm tốc độ tăng trưởng trong dài hạn. Trong giai đoạn
hiện nay tăng trưởng kinh tế Việt Nam phụ thuộc nhiều vào sự phục hồi của kinh tế thế
giới và những giải pháp của chính phủ.
Sau khi cải cách kinh tế, Việt Nam đã đạt được những bước tăng trưởng vượt bậc,
kim ngạch xuất nhập khẩu đã tăng lên một cách nhanh chóng. Việt Nam cũng thu hút
được nhiều quan tâm của các nhà đầu tư nước ngoài, được thể hiện qua dòng vốn FDI và
FPI chảy vào ngày càng lớn.
Ngày 11/01/2007, Việt Nam chính thức gia nhập WTO. Sự kiện này đánh dấu một
bước ngoặt lớn trên con đường phát triển kinh tế của Việt Nam. Gia nhập WTO không
chỉ giúp kinh tế Việt Nam có điều kiện hội nhập, được hưởng những chính sách thương
mại có lợi mà đây còn là một động lực để nâng cao khả năng cạnh tranh của nền kinh tế.
Tuy vậy, gia nhập WTO cũng là một thách thức thực sự khi những yếu kém kém trong
nền kinh tế vẫn chưa được khắc phục. Chất lượng tăng trưởng thấp, cơ sở hạ tầng yếu
kém, thể chế pháp luật còn nhiều hạn chế, chất lượng nguồn nhân lực chưa cao. Đây
chính là những hạn chế mà Việt Nam phải vượt qua để duy trì được một tốc độ tăng cao
và đưa đất nước thoát khỏi nhóm nước nghèo như hiện nay.

12


DƯ ANH NGUYỆT
CĂN BẢN KINH TẾ VĨ MÔ – ĐỀ 03

Nguồn tài liệu tham khảo

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.


/> /> />




/>
13