skkn một số PHƯƠNG PHÁP tìm HIỂU về KIỂU xâu

Một số phương pháp tìm hiểu về kiểu xâu

MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP TÌM HIỂU VỀ KIỂU XÂU
I/ LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Ngày nay, trên thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng đang diễn ra quá trình
tin học hoá trên nhiều lĩnh vực hoạt động của xã hội loài người và đem lại nhiều
hiệu quả to lớn. Việc sử dụng máy tính không còn chỉ bó hẹp trong viện nghiên
cứu, các trường đại học, các trung tâm máy tính mà còn mở rộng ra mọi cơ quan, tổ
chức kinh tế,.. và trong các gia đình. Song song với quá trình trên, việc giảng dạy
Tin học trong các trường đại học, THPT cũng được đẩy mạnh đi đôi với việc tăng
cường trang bị máy vi tính. Đảng và Nhà nước ta đã nhận thấy được tầm quan trọng
của ngành Tin học và đã đưa môn học này vào trường phổ thông như những môn
học khác bắt đầu từ năm học 2006-2007.
Chính vì vậy, đối với mỗi giáo viên giảng dạy môn Tin học ở các trường phổ
thông, việc tìm hiểu, nghiên cứu các vấn đề về Tin học, cùng với việc tìm các biện
pháp giảng dạy Tin học trong các trường phổ thông là một công việc cần phải làm
thường xuyên, nhằm đáp ứng với sự đòi hỏi ngày càng cao của xã hội.
Trong nghiệp vụ của người thầy (cô) giáo có hai vấn đề quan trọng: thứ nhất
là thực tiễn về tiềm năng - những kiến thức lý thuyết mà họ được học rất cơ bản.
Thứ hai là thực tiễn về nghiệp vụ - thầy (cô) giáo phải biết cách truyền thụ kiến
thức phù hợp với trình độ của học sinh. Trong đó, thực tiễn thứ hai là điều quyết
định trong nghiệp vụ của thầy (cô) giáo, nó đánh giá chất lượng giảng dạy của thầy
(cô) giáo. Hai thực tiễn trên vừa mâu thuẫn với nhau, lại vừa thống nhất với nhau.
Thầy (cô) giáo không thể mang hết các kiến thức lý thuyết cao xa và trừu tượng
dạy cho học sinh, nhưng cũng không thể dạy tốt cho học sinh nếu thầy (cô) giáo
hiểu biết quá ít.
Trong bối cảnh toàn ngành Giáo dục và Đào tạo đang nỗ lực đổi mới phương
pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực chủ động của học sinh trong hoạt
động học tập. Điều 24.2 của Luật giáo dục đã nêu rõ: “Phương pháp giáo dục phổ
thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh, phù hợp
với đặc điểm của từng khu vực, lớp học và môn học; bồi dưỡng phương pháp tự

học, rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm,
1

Người thực hiện: Nguyễn Quang Hưng


Một số phương pháp tìm hiểu về kiểu xâu

đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh”. Như vậy, chúng ta có thể thấy
định hướng đổi mới phương pháp dạy học đã được khẳng định, không còn là vấn đề
tranh luận. Cốt lõi của việc đổi mới phương pháp dạy học ở trường phổ thông là
giúp học sinh hướng tới việc học tập chủ động, chống lại thói quen học tập thụ
động.
Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực hóa hoạt động của học
sinh là một quá trình lâu dài; không thể ngày một ngày hai mà đông đảo giáo viên
từ bỏ được kiểu dạy học truyền thụ kiến thức, tiếp thu thụ động đã quen thuộc từ
lâu. Việc phát triển các phương pháp tích cực đòi hỏi một số điều kiện, trong đó
quan trọng nhất là bản thân mỗi giáo viên cần có một sự nỗ lực để tìm tòi, sáng tạo
trong công tác giảng dạy của mình.
Đổi mới phương pháp dạy học là một vấn đề hết sức quan trọng, nhất là với
bộ môn Tin học hiện đang được đưa vào giảng dạy ở các trường phổ thông. Là một
giáo viên giảng dạy bộ môn này, theo tôi không phải cứ tìm được nhiều bài toán
khó, bài toán hay để giảng dạy cho học sinh. Mà vấn đề đặt ra là chúng ta cần phải
tích cực tìm tòi, sáng tạo trong việc đưa ra những bài toán đó như thế nào để giúp
cho học sinh có sự hứng thú, tìm tòi sáng tạo trong quá trình học tập, từ đó biết vận
dụng linh hoạt trong các tình huống cụ thể ngoài thực tế.
Trong việc giảng dạy cho học sinh, ngoài việc giúp học sinh lĩnh hội những
kiến thức cơ bản. Người thầy còn phải biết kích thích tính tích cực, sự sáng tạo say
mê học hỏi của học sinh trong việc học tập của các em. Bởi vì, việc học tập tự giác,
tích cực, chủ động và sáng tạo đòi hỏi học sinh phải có ý thức về những mục tiêu

đặt ra và tạo được động lực bên trong thúc đẩy bản thân họ hoạt động để đạt các
mục tiêu đó.
Các cách thiết kế bài giảng hiện nay nhằm mục đích áp dụng phương pháp
hiện đại để bồi dưỡng cho học sinh năng lực ham muốn học hỏi, tư duy sáng tạo,
năng lực tự giải quyết vấn đề, rèn luyện và phát triển năng lực tự học sáng tạo,
nghiên cứu, nghĩ và làm việc một cách tự chủ… Đồng thời để thích ứng với sự phát
triển tư duy của học sinh trong xã hội mới và tiếp cận với các công nghệ tiên tiến
trên thế giới. Bên cạnh đó, trong các kỹ thuật dạy học mới, vai trò của người thầy
2

Người thực hiện: Nguyễn Quang Hưng


Một số phương pháp tìm hiểu về kiểu xâu

có sự thay đổi là: “hướng dẫn học sinh biết tự mình tìm ra hướng giải quyết những
vấn đề nảy sinh trong quá trình học tập, biết cách làm việc độc lập, làm việc tập
thể. Thầy là người định hướng, là người cố vấn giúp học sinh tự đánh giá, cũng như
giúp học sinh luôn đi đúng con đường tìm hiểu, lĩnh hội kiến thức…”.
Xuất phát từ thực tiễn giảng dạy tại trường THPT Thanh Bình tôi thấy rằng,
để đạt hiệu quả cao trong mỗi phần học, tiết học cần có cách thiết kế bài giảng cho
phù hợp với nội dung kiến thức, phương pháp, phương tiện dạy học phải phù hợp
với từng đối tượng học sinh. Để qua mỗi phần học, tiết học học sinh thích thú với
kiến thức mới, qua đó hiểu được kiến thức đã học trên lớp, đồng thời học sinh thấy
được tầm quan trọng của vấn đề và việc ứng dụng của kiến thức trước hết để đáp
ứng những yêu cầu của môn học, sau đó là việc ứng dụng của nó vào các công việc
thực tiển trong đời sống xã hội (nếu có).
Trong thời đại thông tin bùng nổ ngày nay, việc lập được các chương trình tự
hoạt động cho máy tính, máy gia dụng là cần thiết và để làm được việc đó cần có
một quá trình nghiên cứu, học tập về ngôn ngữ lập trình lâu dài, qua đó người lập

trình có thể chọn một ngôn ngữ lập trình thích hợp. Tuy nhiên mọi thứ điều có điểm
khởi đầu của nó, với học sinh việc học Pascal là khởi đầu cho việc tiếp cận ngôn
ngữ lập trình bậc cao, qua đó giúp các em hình dung được sự ra đời, cấu tạo, hoạt
đông cũng như ích lợi của các chương trình hoạt động trong máy tính, các máy tự
động…Quá đó giúp các em có thêm một định hướng, một niềm đam mê về tin học,
về nghề nghiệp mà các em lựa chọn sau này. Đồng thời Pascal là một ngôn ngữ có
cấu trúc thể hiện trên 3 yếu tố: Cấu trúc về mặt dữ liệu, cấu trúc về mặt câu lệnh,
cấu trúc về mặt chương trình.
Tuy nhiên, trong các môn học ở bậc học THPT thì môn Tin học lớp 11 được
các em học sinh cho là môn học “khó khăn” nhất trong các môn học. Từ việc các
em chỉ là người sử dụng các phần mềm sẵn có như: hệ điều hành, sọan thảo văn
bản Word, bảng tính Excel, các phần mềm học tập, nghe nhạc hay chơi game… thì
các em lại là người phải tìm ra lời giải cho các bài toán, chỉ ra các bước cho máy
tính thực hiện và viết chương trình để tạo ra các sản phẩm phần mềm cho người
khác sử dụng mặc dù mới chỉ là bước khởi đầu, cơ bản.
3

Người thực hiện: Nguyễn Quang Hưng


Một số phương pháp tìm hiểu về kiểu xâu

Turbo Pascal là ngôn ngữ lập trình có cấu trúc, nó được dùng phổ biến ở
nước ta hiện nay trong công tác giảng dạy, lập trình tính toán, đồ họa. Turbo Pascal
được dùng trong chương trình giảng dạy Tin học ở hầu hết các trường đại học, cao
đẳng, trung học phổ thông và nó được mệnh danh là “ngôn ngữ học đường”.
Các em học sinh phải làm quen với nhiều kiểu dữ liệu mới mà trong các môn
học khác không có, nhiều học sinh còn bỡ ngỡ không hiểu vì sao cùng là kiểu số
nguyên mà lại chia làm nhiều kiểu như byte, integer, word, … mà trong toán học
chỉ gồm số nguyên âm và nguyên dương. Hoặc các loại thông tin như hình ảnh, âm

thanh… được xử lý như thế nào. Kiến thức mới và khó, học sinh sợ học môn Tin
học 11, kết quả giảng dậy thấp, nhất là ở các lớp học sinh yếu về môn tự nhiên, ít
có điều kiện sử dụng máy tính. Người thầy phải làm gì để khắc phục được điều
này?
II/ CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
1/ Cơ sở lí luận
- Nhiều gia đình và học sinh chưa có điều kiện trang bị máy tính cho học sinh
vì đời sống gia đình còn gặp nhiều khó khăn.
- Nhiều gia đình còn ngại cho học sinh sử dụng máy tính vì sợ con em mình
ham mê các trò chơi điện tử . . .
- Một số học sinh chưa thực sự số gắng tự học, tự nâng cao khả năng tư duy
về toán học cũng như các tư duy về ngôn ngữ lập trình.
- Một số học sinh chưa hiểu hết tầm quan trong của lập trình và chưa ứng
dụng môn học này vào quá trình giải quyết một số bài toán bằng máy tính điện tử.
- Tình hình ứng dụng tin học nói chung và ngôn ngữ lập trình đã góp phần
không nhỏ trong việc học tập của học sinh trong một vài năm gần đây cùng với xu
hướng đổi mới phương pháp giảng dạy, học sinh đã không ngừng ứng dụng thành
quả của lập trình vào học tập.
- Trong giáo dục phổ thông cần phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động
sáng tạo của học sinh phù hợp với từng lớp học, môn học, tác động đến tình cảm
đem lại niềm vui, hứng thú trong khi học môn tin học.

4

Người thực hiện: Nguyễn Quang Hưng


Một số phương pháp tìm hiểu về kiểu xâu

- Phương pháp tích cực là phương pháp giáo dục, dạy học theo hướng phát

huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của người học thông qua việc tổ chức hiệu quả
các hoạt động của học sinh.
2/ Thực tiễn của vấn đề
a /Tình trạng thực tiễn khi chưa thực hiện đề tài
Trước đây khi chưa áp dụng phương pháp giảng dạy bằng giáo án điện tử,
lấy ví dụ từ thực tế… học sinh luôn phản ánh với giáo viên rằng: “Ngôn ngữ lập
trình nói chung và bài tập về kiểu xâu nói riêng” này khó hiểu và trừu tượng. Khi
kiểm tra với mức độ đề tương đương với một vài ví dụ trong sách giáo khoa, các
em vẫn mơ hồ và đạt kết quả chưa cao.
b/ Khảo sát thực tế
Giáo viên đưa ra đề kiểm tra 1 tiết đối với lớp 11A8 có 40 học sinh như sau:
Bài 1: Viết chương trình nhập vào một xâu ký tự từ bàn phím. Đổi xâu ký tự đó
sang chữ in hoa rồi in kết quả ra màn hình.
Ví dụ : Input:

‘abcdAbcD’

Output: ‘ABCDABCD’
Bài 2: Viết chương trình nhập vào một chuỗi, tách và in ra từ cuối cùng trong
chuỗi.
Kết quả kiểm tra như sau:
Điểm
3
4
5
6
7
8
9

Số học sinh
5
7
10
12
4
1
1

Tỉ lệ
12.5%
17.5%
25%
30%
10%
2.5%
2.5%

Đối với hai ví dụ trên hấu hết các em chưa hình dung ra được thuật toán cũng
như các bước để viết chương trình
Để khắc phục được điều đó, theo tôi chúng ta cần phải tìm tòi, nghiên cứu
tìm ra những phương pháp phù hợp, kích thích tính tích cực của học sinh trong học
tập. Học sinh có thể tự mình tìm ra được những ý tưởng sáng tạo vận dụng thiết
5

Người thực hiện: Nguyễn Quang Hưng


Một số phương pháp tìm hiểu về kiểu xâu

thực vào cuộc sống, thực tế khi nhu cầu nảy sinh, khi đó các em có thể tự mình
hoàn thành được ý tưởng đó.
Trên cơ sở những gì mà học sinh được học tập về môn lập trình Pascal, để
giúp cho học sinh nhìn nhận vấn đề một cách tích cực hơn, sáng tạo hơn và nhất là
giúp cho các em có thể yêu thích nhiều hơn nữa ngôn ngữ lập trình Pascal.
Xuất phát từ cơ sở trên, tôi đã chọn đề tài “Một số phương pháp tìm hiểu về
kiểu xâu”, giúp các em nắm được kiểu dữ liệu có cấu trúc- kiểu xâu và ứng dụng
của kiểu dữ liệu này trong thực tiễn (Bài 12-tin học 11).
c/ Mục đích của sáng kiến kinh nghiệm.
Sử dụng các ví dụ cụ thể trước hết để học sinh nắm được cú pháp, ý nghĩa
của kiểu xâu. Và thông qua các ví dụ để kết hợp với bài tập và thực hành số 5 (giới
thiệu trước 2 thủ tục) để củng cố về phần kiến thức này, đồng thời tăng sự yêu
thích, ham học hỏi của học sinh đối với môn học vốn được mệnh danh là khó nhất
trong các môn học ở lớp 11.

III/ TỔ CHỨC THỰC HIỆN CÁC GIẢI PHÁP
6

Người thực hiện: Nguyễn Quang Hưng


Một số phương pháp tìm hiểu về kiểu xâu

1/ Chuẩn bị
a/ Về phương pháp:
- Giáo viên soạn trước một vài ví dụ

trên máy tính bằng phần mềm

PowerPoint. Sử dụng phương pháp thuyết trình kết hợp pháp vấn.

- Đưa ra 1 số bài tập để học sinh thảo luận qua đó nắm vững được kiểu dữ
liệu có cấu trúc: kiểu xâu. Hình thành ở học sinh kỹ năng phân tích, xử lý các vấn
đề liên quan đến bài tập kiểu xâu, sử dụng thành thạo vòng lặp biết trước, thủ tục
chuẩn vào/ra đơn giản bước đầu làm quen với 1 số chương trình con dạng thủ tục
tạo điều kiện thuận lợi cho việc tiếp thu kiến thức về cách viết chương trình có cấu
trúc.
b/ Về phương tiện:
- Giáo viên chuẩn bị máy tính “để bàn hoặc xách tay”, một máy chiếu, một
màn chiếu, bút chỉ laze, bảng phụ …
- Học sinh cần có đầy đủ sách bút, vở ghi…
2/ Các bước thực hiện bài giảng.
Bài tập 1: Viết chương trình nhập vào một xâu ký tự từ bàn phím. Đổi xâu ký tự đó
sang chữ in hoa rồi in kết quả ra màn hình.
Ví dụ : Input:

‘abcdAbcD’

Output: ‘ABCDABCD’
Giáo viên nêu câu hỏi:
Ứng dụng của viết chữ in hoa các em gặp trong những trường hợp nào?
Học sinh: Khi đi làm giấy khai sinh, kê khai lý lịch, làm hồ sơ thi tốt nghiệp, ĐHCĐ…
Giáo viên: Làm thế nào để khi ta nhập họ tên vào máy là chữ thường thì khi hiện
lên trên màn hình là chữ in hoa có dấu?
Học sinh: Sử dụng hàm upcase(ch)
Giáo viên: Nhưng hàm upcase(ch) chỉ đổi được 1 kí tự thành ký tự in hoa, ở đây
chúng ta đổi cả 1 xâu kí tự? vậy chúng ta xử lý vấn đề này như thế nào?
Học sinh: Đưa ra cách xử lý.
7

Người thực hiện: Nguyễn Quang Hưng

Một số phương pháp tìm hiểu về kiểu xâu

Giáo viên: Chúng ta đã biết có thể coi xâu là mảng 1 chiều mà mỗi phần tử là một
kí tự. Mỗi kí tự của xâu được đánh số thứ tự thường bắt đầu từ 1, số kí tự của xâu
chính là độ dài của xâu. Vậy để có thể chuyển 1 xâu nhập từ bàn phím thành chữ in
hoa thì ta sẽ chuyển
từng kí tự trong xâu thành kí tự in hoa: duyệt lần lượt từng phần tử trong xâu và
gán phần tử đó bằng giá trị mới upcase(ch);
Câu lệnh for i:=1 to length(st) do St[i]:=upcase(St[i]); dùng để thực hiện yêu
cầu đó.
Giáo viên gọi học sinh lên bảng viết chương trình. Học sinh viết chương trình, sau
đó giáo viên nhận xét , sửa chữa nếu có sai sót.
Chạy chương trình để học sinh theo dõi kết quả thực hiện.
Chương tình bài tập 1:
Program inhoa;
Uses Crt;
Var

St: String;
i:Byte;

Begin
Write(‘Nhap xau St: ‘); Readln(St);
For i:=1 to length(St) do St[i]:=Upcase(St[i]);
Write(‘Xau ket qua: ‘, St);
Readln;
End.
Bài tập 2: Viết chương rình nhập vào một chuỗi tách và in ra từ cuối cùng trong

chuỗi:
Giáo viên gợi ý:
Khi nhập vào một chuỗi bất kỳ, có thể có khoảng trống sau từ cuối chuỗi. để
xác định từ cuối của chuỗi, trước tiên phải cắt bỏ các khoảng trống ở cuối chuỗi.
sau đó xác định vị trí (vitri) khoảng trống đầu tiên tính từ cuối trở về đầu. Từ cuối
cùng chính là: các ký tự bắt đầu từ vị trí (vitri+1) đến cuối chuỗi.
Ví dụ: s=’N Thanh Huong ’, length(s) trả về giá trị 16, Sau khi cắt khoảng
trống cuối s=’N Thanh Huong’, length(s) trả về giá trị 13. vị trí khoảng trống tìm
8

Người thực hiện: Nguyễn Quang Hưng


Một số phương pháp tìm hiểu về kiểu xâu

thấy đầu tiên trong chuỗi tính từ cuối lên là vitri = 8. Vậy ký tự từ vị trí đến cuối
chuỗi tạo thành từ cuối là Huong.
Chương trình bài tập 2
Program BT2;
Uses crt;
Var

s: String;
i, vitri: byte;

Begin
Clrscr;
Writeln(‘chuong trinh in tu cuoi cung cua chuoi’);
Write(‘Nhap vao chuoi s=’);
Readln(s);

{1} While s[length(s)=#32 do
{2} Delete (s,length(s),1);
{3} vitri:=0;
{4} for i:= length(s) downsto 1 do
{5} if s[i] = #32 then
{6} begin
{7} vitri:=1;
{8} break;
{} end;
{10} Write (‘Tu cuoi:’);
{11} For i:= vitri +1 to length(s) do write(s[i]);
{12} Readln;
{13} End.
Giáo viên giải thích:
{1} → {2} Vong lặp While dùng để cắt bỏ khoảng trống ở cuối chuỗi s. Nếu
còn thấy ký tự trống ở cuối chuỗi, lệnh {2} sẽ xóa ký tự trống đó và tiếp tục kiểm
tra lại biểu thức điều kiện lặp. Vòng lặp While sẽ thực hiện cho đến khi ký tự cuối
cùng của chuỗi s khác trống mới thôi.
Ví dụ:
9

Người thực hiện: Nguyễn Quang Hưng


Một số phương pháp tìm hiểu về kiểu xâu

Nhập s = ‘N Thanh Huong

’ , length(s)=16, s[16]= #32 → bắt đầu vong lặp

While
Sau lệnh {2}, s = ‘N Thanh Huong ’ , length(s)=15, s[15]= #32 → tiếp tục lặp
Sau lệnh {2}, s = ‘N Thanh Huong ’, length(s)=14, s[14]= #32 → tiếp tục lặp
Sau lệnh {2}, s = ‘N Thanh Huong’ , length(s)=13, s[13]= ‘g’<>#32 → thoát lặp
{3} →{9}: Bắt đầu vòng lặp, biến xác định vị trí tìm thấy khoảng trống đầu
tiên bằng 0. Vòng lặp {4} lần lượt duyệt từ vị trí cuối đến vị trí đầu của chuỗi s.
nếu ký tự i khác trống thì giảm i để xét ký tự trước nó, nếu là khoảng trống {5}, thí
cất vị trí này vào biến vitri{7} và kết thúc ngay vòng lặp for {4} mà không cần đợi
i giảm đến 1.
Trường hợp chuỗi s chỉ có một từ, không có khoảng trống (ví dụ: ‘Xuan’) thì
vòng lặp for sẽ kết thúc khi i giảm tới 1 và vị trí vẫn dữ nguyên giá trị 0 gán ở câu
lệnh{3}. Khi đó từ cuối bắt đầu bằng các ký tự (vitri+1) = 0+1=1 đến cuối chuỗi s.
{11} Vòng lặp for in các ký tự trong chuỗi s từ vị trí sau khoảng trống tìm được
(vitri+1) đến cuối chuỗi. Với length(s) trả về số ký tự thực có trong chuỗi s sau khi
đã cắt bỏ những khoảng trống ở cuối chuỗi.
Bài tập 3: Nhập 1 xâu St từ bàn phím (St<=80), đưa ra màn hình xâu đảo ngược
của xâu đó (viết theo chiều ngược lại).
VD:

Input:

‘Hello’

Output: ‘olleH’
Giáo viên: Làm thế nào để chúng ta có thể viết ngược lại xâu nhập vào?
Học sinh: Trả lời
Giáo viên: Để duyệt lần lượt các kí tự trong xâu St từ 1 đến hết (phần tử cuối cùng
có chỉ số trùng với độ dài của xâu) ở các ví dụ và bài tập 1 chúng ta sử dụng vòng
lặp biết trước for i:=1 to length(st) do …Vậy nếu chúng ta sử dụng vòng lặp lùi for
i:=length(s) downto 1 do …thì có thể giải quyết được yêu cầu của bài toán không?

Nếu được, em nào có thể viết được chương trình?
Học sinh: Trả lời,
Giáo viên: Gọi học sinh lên bảng viết CT, sau đó nhận xét và chạy thử chương
trình học sinh viết, học sinh quan sát kết quả thực hiện chương trình trên màn hình
máy chiếu.
10

Người thực hiện: Nguyễn Quang Hưng


Một số phương pháp tìm hiểu về kiểu xâu

Chương trình bài tập 3:
Program xaunguoc;
Uses Crt;
Var

St: String[80];
i:Byte;

Begin
Write(‘Nhap xau St: ‘); Readln(St);
For i:=length(St) downto 1 do write(St[i]);
Write(‘Xau nguoc cua xau st la: ‘, St);
Readln;
End.
Bài tập 4: Nhập 1 xâu St từ bàn phím (St<=25), đưa ra màn hình xâu st nhưng mỗi
kí tự viết trên 1 dòng
VD:

Input:

‘Hello’

Output: H
e
l
l
o
Phần lớn học sinh vẫn chưa biết khi nào thì sử dụng write, khi nào dùng
writeln. Mục đích của bài tập này tôi đưa ra để nhằm củng cố cho học sinh việc sử
dụng thành thạo thủ tục write và writeln, sự khác biệt giữa 2 thủ tục này.
Giáo viên: gọi học sinh nhắc lại sự khác biệt giữa 2 thủ tục, sau đó gọi học sinh lên
bảng viết chương trình.
Giáo viên chạy chương trình hoặc sửa chương trình của bài tập 4, học sinh
theo dõi kết quả thực hiện trên màn hình  sự hứng thú cho học sinh khi học bài

11

Người thực hiện: Nguyễn Quang Hưng


Một số phương pháp tìm hiểu về kiểu xâu

kiểu xâu và kết hợp với các thủ tục tưởng chừng như đã rất quen thuộc nhưng khi
vận dụng thì các em thấy được sự kì diệu của tin học.
Chương trình bài tập 4:
Program baitap4;
Uses Crt;
Var

St: String[25];
i:Byte;

Begin
Write(‘Nhap xau St: ‘); Readln(St);
Write(‘ket qua la: ‘);
For i:=1 to length(St) do writeln(St[i]:15);
Readln;
End.
Bài tập 5: Nhập 1 xâu St từ bàn phím (St<=25), đưa ra màn hình xâu st nhưng mỗi
kí tự viết trên 1 dòng ngược lại với xâu St
VD:

Input:

‘Hello’

Output: o
l
l
e
H
Khi tôi nêu bài toán và hỏi học sinh: bạn nào xung phong lên bảng viết chương
trình thì đã có khá nhiều cách tay giơ lên.
Chương trình mà em học sinh đã sửa như sau:
Program baitap5;
Uses Crt;
Var

St: String[25];
i:Byte;
12

Người thực hiện: Nguyễn Quang Hưng


Một số phương pháp tìm hiểu về kiểu xâu

Begin
Write(‘Nhap xau St: ‘);
Readln(St);
Write(‘ketqua la:’);
For i:= length(St) downto 1 do writeln(St[i]:15);
Readln;
End.
Khi giáo viên chạy chương trình cho các em học sinh theo dõi kết quả trên
màn hình máy chiếu mà mình đã sửa thì các em ngạc nhiên và rất hào hứng: đơn
giản chỉ sửa chương trình có 1 ít mà đã có kết quả rất thú vị, các em thấy tin học 11
không khó lắm.
Giáo viên: Vậy chúng ta có thể tô màu cho chữ được không? Chẳng hạn xâu S đưa
ra có màu xanh hoặc đỏ hoặc mỗi kí tự có một màu khác nhau?
Giáo viên làm mẫu cho học sinh để các em thấy được kết quả cho các kí tự
hiện ra có màu xanh lá. Tất cả học sinh trong lớp đều thấy phấn chấn và hào hứng
học tập.
Chương trình:
Program baitap5;
Uses Crt;
Var

St: String[25];
i:Byte;

Begin
Write(‘Nhap xau St: ‘);
Readln(St);
Write(‘ketqua la:’);
Textcolor(2);
For i:= length(St) downto 1 do writeln(St[i]:15);
Readln;
End.

13

Người thực hiện: Nguyễn Quang Hưng


Một số phương pháp tìm hiểu về kiểu xâu

Giáo viên: giới thiệu cho học sinh về nhà tham khảo bài 19 “Thư viện chương trình
con chuẩn” – phần kiến thức giảm tải và nêu thêm 1 số yêu cầu coi như bài tập ở
nhà.
Giáo viên: Vậy làm thế nào để chúng ta có thể tạo ra được các dòng chữ chạy trên
các biển hiệu quảng cáo, hoặc khi các em không sử dụng máy tính vài phút thì trên
màn hình hiện ra các dòng chữ chuyển động từ trái sang hoặc từ trên xuống, kiểu
chữ, màu chữ… trông rất đẹp.
Khi nêu bài tập 5, tôi đã đặt câu hỏi như trên sau đó tôi mới nêu bài toán:
Bài tập 6: Nhập 1 xâu từ bàn phím, đưa xâu đó ra giữa màn hình, chuyển động dần
về bên trái, các ký tự đầu xâu sẽ lần lượt mất đi nhưng lại xuất hiện lần lượt ở cuối
xâu. Tô màu cho xâu xuất hiện trên màn hình.

Giáo viên: Chạy thử chương trình cho học sinh quan sát kết quả thực hiện, sau đó
GV hướng dẫn học sinh viết chương trình có sử dụng 2 thủ tục chữ chay và cắt dán
ở bài tập và thực hành số 6, giải thích các câu lệnh trong 2 thủ tục.
procedure catdan(s1:st79; var s2:st79);
begin
s2:=copy(s1,2,length(s1)-1)+s1[1];
end;
procedure cangiua(var s:st79);
var i,n:integer;
begin
n:=length(s);
n:=(80-n) div 2;
for i:=1 to n do s:=s+ ‘ ‘;
end;
Chương trình giải bài toán này như sau (giáo viên đã cài sẵn trên máy)
program chuchay;
uses Crt;
type st79=string[79];
var

s1,s2: st79;
stop:bolean;
14

Người thực hiện: Nguyễn Quang Hưng


Một số phương pháp tìm hiểu về kiểu xâu

procedure catdan(s1:st79; var s2:st79);

begin
s2:=copy(s1,2,length(s1)-1)+s1[1];
end;
procedure cangiua(var s:st79);
var i,n:integer;
begin
n:=length(s);
n:=(80-n) div 2;
for i:=1 to n do s:=s+ ‘ ‘;
end;
begin
clrscr;
write(‘Nhap xau s1: ‘);
readln(s1);
stop:=false;
while not(stop) do
begin
gotoxy(1,12);
write(s1);
delay(600);
catdan(s1,s2);
s1:=s2;
stop:=keypressed
end;
readln;
end.
Bài tập 7: Viết chương trình nhập vào một chuỗi, đổi các ký tự chữ hoa trong chuỗi
thành ký tự chữ thường, và các ký tự chữ thường trong chuỗi thành ký tự hoa
Ví dụ: Nhập ‘tHAO 12a3’ đổi thành ‘Thảo 12A3’
15

Người thực hiện: Nguyễn Quang Hưng


Một số phương pháp tìm hiểu về kiểu xâu

Giáo viên đặt vấn đề: Ta biết ký tự ‘A’ có số thứ tự trong bảng mã ASCII bằng 65,
‘a’ bằng 97, nghĩa là ORD(‘A’)+32 = 65 + 32 = 97. Tương tự với các ký tự chữ cái
còn lại.
- Nêu để đổi một ký tự chữ thường ra hoa ta dùng công thức ORD(kytu)-32.
- Nêu để đổi một ký tự chữ hoa ra thường ta dùng công thức ORD(kytu)+32.
Giáo viên gơi ý và yêu cầu học sinh thảo luận và viết chương trình.
Chương trình đổi chữ hoa ra chữ thường và ngược lại.
Program BT7;
Uses CRT;
Var

s: String;
i: integer;

Begin
Clrscr;
Writeln(‘Chuong trinh doi chu hoa ra thuong va nguoc lai’);
Write (‘Nhap vao chuoi s=’);
Readln(s);
For i:= 1 to length(s) do
If(s[i]<=’Z’) and (s[i]>=’A’) then
S[i]:= CHR(ord(s[i])+32);
Else
If(s[i]<=’z’) and (s[i]>=’a’) then

S[i]:= CHR(ord(s[i])-32);
Writeln(‘Chuoi da doi s=’,s);
Readln;
End.
Giáo viên giải thích: Hai cách viết sau sẽ cho kệt quả hoàn toàn khác nhau:
Cách 1:
If(s[i]<=’Z’) and (s[i]>=’A’) then
S[i]:= CHR(ord(s[i])+32);
Else
If(s[i]<=’z’) and (s[i]>=’a’) then
16

Người thực hiện: Nguyễn Quang Hưng


Một số phương pháp tìm hiểu về kiểu xâu

S[i]:= CHR(ord(s[i])-32);
Cách 2:
If(s[i]<=’Z’) and (s[i]>=’A’) then
S[i]:= CHR(ord(s[i])+32);
Else
S[i]:= CHR(ord(s[i])-32);
Với cách 1 được hiểu như sau: Nếu là chữ thường đổi thành chữ hoa, nếu là chữ
hoa đổi thành chữ thường, nếu là chữ số hay ký tự khác thì không làm gì cả.
Với cách 2 được hiểu như sau: Nếu là chữ hoa đổi thành chữ thường, nếu là chữ
thường đổi thành chữ hoa, nếu là chữ số hay ký tự khác thì đổi thành ký tự có số
thứ tự trong bảng mà ASCII nhỏ hơn nó 32 đơn vị.
Ví dụ: Ký tự ‘]’ có số thứ tự 92 giảm đi 32 đổi thành ký tự ’<’ có số thứ tự 60 là sai.
Trong quá trình thảo luận để giải thích, chứng minh vấn đề “khả năng

chuyển đổi qua lại giữa hai câu lệnh lặp” bắt buột học sinh phải nắm vững cú pháp,
cũng như ý nghĩa của hai câu lệnh trên. Dẫn đến việc các em thấy được sự giống và
khác nhau của hai câu lệnh một cách rõ ràng hơn.
Bài tập 8: Nhập chuỗi s, cắt bỏ các khoảng trống ở đầu và cuối chuỗi, Nếu các từ
trong chuỗi cách nhau với hai khoảng trống trở lên thì bỏ bớt khỏang để các từ
trong chuỗi chỉ cách nhau một khoảng trống mà thôi.
Ý tưởng: Trong một chuỗi s, ngoại trừ từ đấu tiên, các từ đều phải có một
khoảng trống trước nó nghĩa là nếu s[i]=#32và s[i+1]<>#32 thì bắt đầu một từ
mới.
Chương trình:
Program BT8;
Uses CRT;
Var

s: String;
i, word: Integer;

Begin
Clrscr;
Writeln(‘Nhap vao chuoi s:=’);
17

Người thực hiện: Nguyễn Quang Hưng


Một số phương pháp tìm hiểu về kiểu xâu

Readln(s);
{Vòng lặp xóa các khoảng trống đầu chỗi s}
While s[1]=#32 do delete(s,1,1);

{Vòng lặp xóa các khoảng trống cuối chỗi s}
While s[length(s)]=#32 do delete(s,length(s),1);
{Vòng lặp xóa bớt các khoảng trống các từ cáchnhau nhiều hơn một khoảng trống}
While pos (‘ ‘,s)<>0 do delete(s,pos(‘ ‘,s),1); word:=0;
{Vòng lặp for đếm số từ trong chuỗi s)
For i:=1 to length(s) do
If (s[i]=#32 and (s[i+1]<>#32) then

{Nếu bắt đầu một từ mới}

inc(word);

{Tăng biến đếm số từ word lên 1}

if s[1]<>#32 then inc(word);

{Bổ sung thêm từ đầu tiên)

{In số từ có trong chuỗi}
Writeln (‘So tu:’,word);
Readln;
END.
Giải thích: Vòng lặp xóa bớt khoang trống giữa các từcách nhau nhiều hơn một
khoảng trống:
While pos (‘ ‘,s)<>0 do delete(s,pos(‘ ‘,s),1);
Trong đó pos (‘ ‘,s) là hàm trả về vị trí 2 tìm được hai khoảng trống đầu tiên.
Ví dụ: s= ‘Dinh Xuan’, length(s)=11, s[8]=’X’, giữa hai từ Dinh và Xuan
có ba khoảng trống.
Bắt đầu vòng lặp, Pos (‘ ‘,s)=5 → delete(s,pos(‘ ‘,s),1) xóa một khoảng
trống tại vị trí thứ 5 trong chuỗi s → s = ‘Dinh Xuan’, length(s) = 10, s[7]=’X’ →

kiểm tra điều kiện.
Pos (‘ ‘,s)=5 → delete(s,pos(‘ ‘,s),1) xóa một khoảng trống tại vị trí thứ 5
trong chuỗi s → s = ‘Dinh Xuan’, length(s) = 9, s[6]=’X’ → kiểm tra điều kiện.
Pos (‘ ‘,s)=0 vì không còn tìm thấy hai khoảng trống trong chuỗi nữa →
thoát lặp → kết quả s = ‘Dinh Xuan’, nghia là đã bỏ số khoảng trống lớn hơn một
giữa các từ.

18

Người thực hiện: Nguyễn Quang Hưng


Một số phương pháp tìm hiểu về kiểu xâu

IV/ HIỆU QUẢ CỦA ĐỀ TÀI
Trong quá trình trao đổi, thảo luận, trình bày học sinh được thể hiện khả
năng vận dụng, hiểu biết của mình nên các em tỏ ra hăng hái trong việc giơ tay phát
biểu tranh luận. Đồng thời tiết học trở nên sinh động hơn và giáo viên không đóng
vai trò là người xây dựng lý luận mà học sinh là người chủ động để giải quyết các
vấn đề.
So sánh, đối chứng tỉ lệ % kết quả của học sinh trước và sau khi thực hiện đề
tài ta thấy rõ ràng kết quả của học sinh sau khi được học bằng giáo án điện tử trên
máy chiếu kết hợp mô phỏng trực quan, lấy dẫn chứng thực tế …cao hơn hẳn so với
khi chưa thực hiện đề tài.
Cụ thể kết quả thực tế đối với lớp 11a5 có 40 học sinh (với đề kiểm tra giống
lớp 11A8 ở trên) sau khi thực hiện đề tài như sau:
Điểm
3
4
5

6
7
8
9
10

Số học sinh
0
0
7
10
8
7
5
3

Tỉ lệ
0%
0%
17.5%
25%
20%
17.5%
12.5%
7.5%

Ngôn ngữ lập trình nói chung đóng vai trò rất quan trọng trong việc xây
dựng các chương trình ứng dụng để phục vụ cho cuộc sống. Nhờ sự phát triển của
tin học trong đó các nhà lập trình chuyên nghiệp đóng vai trò không nhỏ mà hiện
nay hầu hết các lĩnh vực trong xã hội đã ứng dụng được tin học để giải quyết công

viêc nhanh, hiệu quả và chính xác hơn.
Hiện nay, ngôn ngữ lập trình Pascal đã trở thành ngôn ngữ lập trình phổ biến
nhất trên thế giới sử dụng trong lĩnh vực giảng dạy. Trong quá trình giảng dạy các
thầy cô có thể đưa ra các vấn đề như lập trình các game nhỏ…để các em có thể
chứng tỏ được khả năng của mình làm cho học sinh yêu thích môn học, ham học
hỏi và tìm tòi sáng tạo.
19

Người thực hiện: Nguyễn Quang Hưng


Một số phương pháp tìm hiểu về kiểu xâu

Đề tài này mang tính thực tiển rất cao cụ thể là: trong tiết học các em học
sinh đã chủ động để tìm tòi lại kiến thức đã học qua đó giải quyết được vấn đề do
giáo viên đặt ra. Trong quá trình giải quyết vấn đề, giáo viên chỉ ra những sai lầm
mà các em học sinh mắc phải do hiểu không rỏ vấn đề giúp cho các em hiểu rỏ hơn
về câu lệnh.
Kết quả là có rất nhiều em đã dể dàng vận dụng được câu lệnh lặp để giải các
vấn bài toán lặp do giáo viên đặt ra.

20

Người thực hiện: Nguyễn Quang Hưng


Một số phương pháp tìm hiểu về kiểu xâu

V/ NHỮNG KIẾN NGHỊ
1/ Đề xuất

- Qua việc áp dụng phương pháp trên vào giảng dạy tại trường THPT Thanh
Bình bản thân tôi nhận thấy rằng: Việc đổi mới phương pháp giảng dạy là một điều
hết sức cần thiết, góp phần nâng cao chất lương giáo dục. Tuy nhiên nhân tố quyết
định ảnh hưởng tới hiệu quả giảng dạy vẫn là giáo viên. Theo tôi người thầy chẳng
những phải có kiến thức vững chắc, nhận thức đúng đắn mà còn phải có tinh thần
yêu nghề và tận tâm với nghề.
- Phương pháp giảng dạy cho phép học sinh chia sẻ những kiến thức, kinh
nghiệm, hiểu biết của bản thân cho các bạn trong nhóm, trong lớp từ đó tiết học trở
nên sôi động ,hấp dẫn có sức lôi cuốn học sinh để học sinh có thể học hỏi lẫn nhau
mà không cần phải tiếp cận và lĩnh hội kiến thức một cách thụ động. Nhưng giáo
viên cũng không nên quá rập khuân trong các phương pháp mà phải kết hợp hài hòa
thì kết quả của tiết dạy sẽ tốt hơn.
- Tóm lại để tiết học có hiệu quả người thầy phải biết vận dụng linh hoạt các
phương pháp, biết vận dụng đúng lúc, phù hợp tửng nội dung yêu cầu của tiết dạy.
2/ Kiến nghị
- Đề nghị cấp trên tạo điều kiện hơn nữa về cơ sở vật chất nhất là các trường ở
vùng sâu, vùng xa có hoàn cảnh khó khăn để các em học sinh có điều kiện tiếp xúc
với máy tính nhiều hơn.

21

Người thực hiện: Nguyễn Quang Hưng


Một số phương pháp tìm hiểu về kiểu xâu

VI/ TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.Sách giáo khoa tin học 11

Hồ Sĩ Đàm

chủ biên

2. Sách giáo viên tin học 11

Hồ Sĩ Đàm

chủ biên

3. Lý thuyết và Bài tập lập trình Pascal 5.5-6.0

Nguyễn Thị Kiều Duyên

4. Lý thuyết và bài tập Pascal

Hạnh Nguyên.

5. Một số sáng kiến kinh nghiệm và ý kiến của đồng nghiệp.
6. Một số bài tập tham khảo trên Internet.

22

Người thực hiện: Nguyễn Quang Hưng


Một số phương pháp tìm hiểu về kiểu xâu

MỤC LỤC
I/ LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI-------------------------------------------------------------------1
II/ CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN--------------------------------------------------4

1/ Cơ sở lí luận--------------------------------------------------------------------------------4
2/ Thực tiễn của vấn đề ---------------------------------------------------------------------5
a/ Tình trạng thực tiễn khi chưa thực hiện đề tài-----------------------------------5
b/ Khảo sát thực tế---------------------------------------------------------------------5
c/ Mục đích của sáng kiến kinh nghiệm---------------------------------------------6
III/ TỔ CHỨC THỰC HIỆN CÁC GIẢI PHÁP--------------------------------------6
1/ Chuẩn bị------------------------------------------------------------------------------------7
a/ Về phương pháp--------------------------------------------------------------------7
b/ Về phương tiện---------------------------------------------------------------------7
2/ Các bước thực hiện bài giảng----------------------------------------------------------7
IV/ HIỆU QUẢ CỦA ĐỀ TÀI-----------------------------------------------------------19
V/ NHỮNG ĐỀ XUẤT – KIẾN NGHỊ-------------------------------------------------21
1/ Đề xuất-------------------------------------------------------------------------------------21
2/ Kiến nghị----------------------------------------------------------------------------------21
VI/ TÀI LIỆU THAM KHẢO-----------------------------------------------------------22

Tân Phú, Ngày 20 tháng 05 năm 2016
NGƯỜI THỰC HIỆN

23

Người thực hiện: Nguyễn Quang Hưng


Một số phương pháp tìm hiểu về kiểu xâu

Nguyễn Quang Hưng

24

Người thực hiện: Nguyễn Quang Hưng