skkn phương pháp dạy phân môn tập đọc nhạc

THÔNG TIN CHUNG VỀ SÁNG KIẾN
1. Tên sáng kiến: Phương pháp dạy phân môn Tập đọc nhạc
2. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Phân môn TĐN
3. Tác giả:
Họ và tên: Nguyễn Thị Thúy Loan

Nam (Nữ): Nữ

Ngày/tháng/năm sinh: 20/ 05/ 1979
Trình độ chuyên môn: Đại học sư phạm Âm nhạc
Chức vụ, đơn vị công tác: Giáo viên -Tổ Khoa học Xã hội
Trường THCS Cộng - Chí Linh - Hải Dương.
Điện thoại: 01682.942.188
4. Đồng tác giả: Không
5. Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến: Nguyễn Thị Thúy Loan- Trường THCS
Cộng Hòa.
6. Đơn vị áp dụng sáng kiến lần đầu: Trường THCS Cộng Hòa, Chí
Linh, Hải Dương; Điện thoại: 03203.882.669
7. Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến:
+ Môi trường giáo dục gồm: Giáo viên, học sinh, và các cơ sở vật chất
của trường học.
8. Thời gian áp dụng sáng kiến lần đầu: Năm học 2013 – 2014 cho đến
nay.
HỌ TÊN TÁC GIẢ

XÁC NHẬN CỦA CƠ QUAN ĐƠN VỊ
ÁP DỤNG SÁNG KIẾN

Nguyễn Thị Thúy Loan
4
1

TÓM TẮT SÁNG KIẾN
Âm nhạc là nghệ thuật của cái hay, cái đẹp qua âm thanh của tiếng đàn
trên những bài ca, bản nhạc cụ thể. Chính nhờ cái hay, cái đẹp của nghệ thuật
âm thanh mà âm nhạc đã đem đến cho con người những cảm xúc thẫm mĩ –
thẩm mĩ âm nhạc, làm cho người ta cảm thấy thoải mái, thích thú, tâm hồn
được nâng cao, trí tuệ được mở rộng, con người trở nên hướng thiện tốt đẹp
hơn.
Âm nhạc ở Trường THCS gồm có 3 phân môn đó là : Học hát, Nhạc lí
– TĐN và Âm nhạc thường thức. Dạy TĐN ở Trường THCS chỉ nhằm bước
đầu tập luyện các kí hiệu ghi chép nhạc và học các bài TĐN để cho các em có
ý thức hát đúng cao độ, trường độ, nhịp điệu làm quen với các loại âm hình
tiết tấu để giúp HS hát lời ca chính xác hơn.Song trên thực tế đã từng tồn tại
một số khuynh hướng về việc dạy TĐN như:
- Dạy TĐN là HS có thể tự đọc được.
- Dạy TĐN như cách dạy xướng âm ở các trường chuyên nghiệp.
Chính vì ảnh hưởng của một số khuynh hướng đó mà không ít GV đã
làm cho HS của mình không thích phân môn TĐN hoặc GV chưa tích hợp
cho mình những phương pháp để dạy tốt phân môn TĐN.Vì vậy, mỗi GV
phải có ý thức tích lũy, học hỏi được những phương pháp hữu hiệu nhất để
dạy phân môn TĐN và truyền thụ cho HS có phương pháp tiếp thu phân môn
TĐN một cách say sưa, tạo được hứng thú cho HS khi học mà không bị nhàm
chán.
Việc đưa ra sáng kiến này bản thân tôi cũng nhằm mục đích:
- Giúp giáo viên, HS có những đổi mới, sáng tạo trong dạy, học hiệu
quả nhất phân môn TĐN .
- Giúp HS phát triển năng lực thực hành, cảm thụ, sáng tạo trong Âm
nhạc.

2


- Hệ thống lại một số phương pháp dạy TĐN trong chương trình âm
nhạc THCS, đưa ra một số phương pháp khác nhau để học sinh có thể dễ dàng
vận dụng được khi học TĐN.
- Đưa được toàn bộ vấn đề đã nghiên cứu đến với đối tượng HS để các
em lĩnh hội tất cả và vận dụng phát huy một cách chủ động, sáng tạo trong
cách đọc nhạc.
Ở trường THCS chúng ta phải tổ chức làm sao để cho các em có hứng
thú bài TĐN, nắm được kỹ năng đọc nhạc và kết hợp với gõ phách để từ đó
tạo nên hứng thú, sự yêu thích đối với môn học, vì vậy mà GV phải xác định
rõ được mục tiêu của việc dạy phân môn TĐN là giúp HS có thêm kiến thức,
kĩ năng âm nhạc qua việc nhớ tên nốt, nhận thấy mối liên hệ giữa bản nhạc
với âm thanh, giúp các em đọc đúng cao độ, trường độ để diễn tả giai điệu của
bài tập. Bản thân tôi luôn luôn suy nghĩ khi thực hiện giáo án và trong thực
tế giảng dạy, luôn có cố gắng học hỏi, tìm tòi, rút kinh nghiệm để nhằm tìm
cho mình những phương pháp tối ưu trong hoạt động giảng dạy. Trên cơ sở
mang tính thực nghiệm, tôi xin mạnh dạn trình bày một số sáng kiến mà tôi
đã vận dụng các phương pháp có hiệu quả trong hoạt động giảng dạy phân
môn TĐN ở trường THCS . Sáng kiến này đã và đang được tôi vận dụng
trong quá trình giảng dạy từ năm học 2013- 2014 cho đến nay và bước đầu
mang lại kết quả. Vì vậy tôi cũng muốn chia sẻ cùng các bạn đồng nghiệp để
chúng ta đưa vào áp dụng dạy với phân môn TĐN rất mong được sự góp ý
chân thành nhất của các bạn .

3


MÔ TẢ SÁNG KIẾN

1. Hoàn cảnh nảy sinh sáng kiến
Âm nhạc là một môn nghệ thuật. Do vậy phần đông học sinh rất có
hứng thú. Nhưng cũng còn có một số ít học sinh lại xem môn Âm nhạc là
“cực hình”, nhất là học phân môn Tập đọc nhạc và nhạc lý, đặc biệt là thực
hành đọc các bài TĐN.
Vậy tại sao học sinh lại không thích học Tập đọc nhạc? Theo tôi, có rất
nhiều lý do: Có thể do học sinh không có năng khiếu, chưa biết cách đọc
nhạc hoặc do giáo viên dạy không đúng phương pháp làm cho học sinh khó
hiểu, xác định chưa rõ mục tiêu của phân môn nên đòi hỏi quá cao ở HS dẫn
HS sợ khi phải đọc TĐN hoặc khi học thì HS không tập trung, đọc một cách
qua loa, ghi sẵn tên nốt vào trong bản nhạc.
Phân môn Tập đọc nhạc ở THCS là phân môn tổng hợp các kiến thức
về âm nhạc mà học sinh cần phải giải mã được những ký hiệu âm nhạc đã
được học trong phần nhạc lý và ứng dụng chúng vào bài tập đọc nhạc. Để giải
quyết dễ dàng các bài tập đọc nhạc, học sinh cần phải đọc nhuần nhuyễn các
tên nốt (cao độ). Tuy nhiên, thực tế một số học sinh vẫn chưa đọc được tên
nốt một cách nhanh và chính xác. Điều này sẽ làm cho học sinh không hứng
thú với việc đọc nhạc, các em chỉ thích hát lời ca đồng thời GV chưa biết kết
hợp linh hoạt các phương pháp giảng dạy phân môn TĐN nên làm cho HS
nhàm chán, chưa phát huy hết tính sáng tạo, say mê ở các em vì vậy tôi luôn
trăn trở suy nghĩ .
Làm thế nào để học sinh có thể nhớ tên nốt nhanh và đọc được chính
xác nốt của một bản nhạc?
Làm thế nào để HS tích cực học tập phân môn TĐN?
Do đó tôi mạnh dạn đưa ra một số Phương pháp dạy phân môn Tập
đọc nhạc mà bản thân tôi đã vận dụng thực tế ở phân môn TĐN khối 6,7,8.
Với mong muốn để đạt được kết quả cao hơn trong các giờ TĐN.
2. Cơ sở lí luận của vấn đề

4

Âm nhạc là một loại hình nghệ thuật nhằm phản ánh hiện thực khách
quan bằng những hình tượng có sức biểu cảm của âm thanh, nhịp điệu. Với
học sinh THCS môn âm nhạc là một trong những phương tiện hiệu quả nhất
để thực hiện nhiệm vụ giáo dục đạo đức, thẩm mĩ cho HS nhằm góp phần
giáo dục toàn diện cho HS theo mục tiêu đào tạo, tạo cơ sở hình thành nhân
cách con người mới. Tuy nhiên âm nhạc trong nhà trường THCS với tư cách
là một môn học có mức độ nhất định về mục đích và nội dung, song mục đích
của việc dạy và học môn âm nhạc trong nhà trường phổ thông là giáo dục văn
hoá âm nhạc cho HS nhằm trang bị cho các em những kiến thức sơ giản các
kỹ năng nhằm tạo điều kiện cho khả năng cảm thụ, hiểu và thể hiện nghệ
thuật âm nhạc, khơi dậy ở các em những khả năng sáng tạo trong hoạt động
âm nhạc, củng cố thêm về tình cảm đạo đức, về niềm tin thị hiếu nghệ thuật
và nhu cầu âm nhạc.
Việc đạt được mục đích cuối cùng của mục tiêu và nhiệm vụ của môn
Âm nhạc ở Trường THCS là tạo nên một “Trình độ văn hóa Âm nhạc nhất
định” bao gồm sự hiểu biết, năng lực thực hành tối thiểu và năng lực cảm thụ
Âm nhạc của HS cần đòi hỏi người GV trực tiếp đứng lớp phải có sự đầu tư
thời gian thích đáng để tìm tòi, nghiên cứu nhằm tìm ra phương pháp tối ưu
trong quá trình tổ chức hoạt động học tập cho các em để tiết học đạt được
hiệu quả mà HS không bị nhàm chán. Qua những bài TĐN đồng thời cũng
giáo dục nhạc cảm và giúp các em phát huy khả năng sáng tạo Âm nhạc của
mình.TĐN không thể đạt được mục tiêu như ở trường Âm nhạc chuyên
nghiệp là “Đọc thông, viết thạo” bản nhạc, bởi vì thời lượng quá ít và đối
tượng học sinh là đại trà. Vì vậy, là giáo viên trực tiếp đứng lớp hơn 10 năm,
bản thân cần phải tổ chức linh hoạt để cho các em tiếp thu nhanh bài TĐN,
nắm được kỹ năng đọc nhạc tốt và kết hợp với gõ phách để từ đó tạo nên
hứng thú, sự yêu thích đối với môn học. Đó là vấn đề mà giáo viên Âm nhạc
luôn suy nghĩ khi thực hiện giáo án và trong thực tế giảng dạy, bản thân luôn

cố gắng học hỏi, tìm tòi, rút kinh nghiệm để nhằm tìm cho mình một phương
pháp tối ưu trong hoạt động giảng dạy. Trên cơ sở mang tính thực nghiệm, tôi
5


xin mạnh dạn trình bày một số giải pháp mới mà tôi đã vận dụng có hiệu quả
trong hoạt động giảng dạy phân môn TĐN và đặc biệt là với đối tượng HS lớp
6,7,8.
3. Thực trạng của vấn đề
3.1 Một số nội dung và qui trình khi dạy phân môn TĐN
a. Những nội dung cơ bản của phân môn Tập đọc nhạc lớp 6.:
Ở THCS, phân môn Tập đọc nhạc gồm những kiến thức âm nhạc
được giới thiệu như sau:
- Lớp 6:
+ Học những bài tập đọc nhạc viết ở giọng Đô trưởng
+ Về trường độ: sử dụng các hình nốt trắng, nốt đen, móc đơn,
nốt trắng chấm dôi, nốt đen chấm dôi.
+ Dùng các loại nhịp: 2/4, 3/4.
+ Âm vực các bài tập đọc nhạc thường trong một quãng 8, đôi
chỗ đến quãng 9.
- Lớp 7:
+ Học những bài tập đọc nhạc viết ở giọng Đô trưởng, La thứ.
+ Về trường độ sử dụng các hình nốt tròn, nốt trắng, nốt đen,
móc đơn, móc kép, nốt trắng chấm dôi, nốt đen chấm dôi, móc đơn chấm
dôi.
+ Dùng các loại nhịp: 2/4, 3/4, 4/4
+ Âm vực các bài tập đọc nhạc thường trong một quãng 8, đôi
chỗ đến quãng 9, 10.
- Lớp 8:
+ Học những bài tập đọc nhạc viết ở giọng Đô trưởng, La thứ, La

thứ hoà thanh.
6


+ Về trường độ sử dụng các hình nốt tròn, nốt trắng, nốt đen,
móc đơn, nốt trắng chấm dôi, nốt đen chấm dôi, móc đơn chấm dôi và có
dùng đảo phách.
+ Dùng các loại nhịp: 2/4, 3/4, 4/4, 6/8.
+ Âm vực các bài tập đọc nhạc thường trong một quãng 8, đôi
chỗ đến quãng 9, 10.
- Lớp 9:
+ Học những bài tập đọc nhạc viết ở giọng Son trưởng, Mi thứ
hoà thanh, Pha trưởng, Rê thứ hoà thanh.
+ Về trường độ sử dụng các hình nốt trắng, nốt đen, móc đơn,
móc kép, nốt trắng chấm dôi, nốt đen chấm dôi, móc đơn chấm dôi và có
dùng đảo phách.
+ Dùng các loại nhịp: 2/4, 3/4.
+ Âm vực các bài tập đọc nhạc thường trong một quãng 8, đôi
chỗ đến quãng 9, 10 và có sử dụng chùm 3 và đảo phách.
b.. Mục tiêu dạy phân môn Tập đọc nhạc ở THCS
Dạy tập đọc nhạc ở THCS nhằm giúp cho học sinh biết và nhớ
được tên các nốt nhạc, đọc được đúng cao độ, trường độ và thể hiện một
cách có diễn cảm các bài nhạc, biết các cách gõ đệm nhằm phát triển khả
năng nghe và cảm thụ âm nhạc cho học sinh. Phân môn Tập đọc nhạc còn
hỗ trợ cho việc học hát, học nhạc lí cũng như các nội dung khác của môn
Âm nhạc và tạo điều kiện để năng khiếu âm nhạc của các em phát triển...
b. Những qui trình dạy Tập đọc nhạc ở THCS
Về cách dạy Tập đọc nhạc, trước đây nhiều giáo viên thường quan
niệm như dạy một bài xướng âm ở các trường chuyên nghiệp, họ yêu cầu
học sinh phải tự đọc đúng cao độ trường độ và thể hiện sắc thái của bài

tập đọc nhạc. Hoặc giáo viên ra sức dạy học sinh theo lối truyền khẩu.
7


Tức là giáo viên đọc nốt nhạc, học sinh tập đọc theo hoặc HS phải tự “vỡ
bài” để tập đọc đúng cao độ, trường độ.
Cách dạy đó thật sự gây nên sự căng thẳng, nặng nề làm cho học
sinh ngại học phân môn này. Chính vì thế tiết dạy trở nên kém hiệu quả,
không phù hợp với mục đích và yêu cầu dạy âm nhạc ở trường phổ thông.
Cách dạy thích hợp và hiệu quả nhất là khi dạy học sinh đọc cao
độ, giáo viên dựa vào tiếng đàn để làm mẫu cho các em. Việc thể hiện
trường độ và tiết tấu phải được chuẩn bị bằng những bài tập tiết tấu trong
mỗi tiết học, bài học. Giáo viên đàn từng câu ngắn cho học sinh nghe và
đọc theo thật trôi chảy, chuẩn xác sau đó ghép từng câu thành bài hoàn
chỉnh và kết hợp gõ phách.
Cách dạy này đã được kiểm nghiệm thực tế và rất phù hợp với
cách dạy ở trường phổ thông. Nó vừa giúp các em phát triển khả năng
nghe và nâng cao khả năng cảm thụ âm nhạc. Ở trường phổ thông, mỗi
lớp học thường là 35 - 40 em. Thời lượng dành cho dạy phân môn không
nhiều, do đó dạy Tập đọc nhạc phải thật nhẹ nhàng và linh động với đại
đa số học sinh. Như vậy tiết dạy mới đạt hiệu quả, thu hút được học sinh
như mong muốn.
Quy trình dạy một bài tập đọc nhạc theo các bước như sau:
Bước 1: Giới thiệu bài Tập đọc nhạc
Bước 2 : Tìm hiểu bài tập đọc nhạc
Bước 3 : Luyện tập tiết tấu
Bước 4: Luyện tập cao độ
Bước 5 : Tập đọc từng câu
Bước 6 : Tập đọc cả bài và ghép lời ca (nếu bài có lời ca)
Bước 7 : Củng cố bài

8


c.Giáo án tiết dạy TĐN theo đúng quy trình .
HOẠT ĐỘNG DẠY – HỌC
GV ghi bảng

NỘI DUNG
Nội dung 2:

HS ghi bài

Tập đọc nhạc: TĐN số 2
Mùa xuân trong rừng

GV thuyết trình giới thiệu bài

1. Giới thiệu bài

? Bài TĐN được viết ở nhịp mấy? 2. Tìm hiểu bài
là nhịp như thế nào.
? Nhận xét về cao độ?
-> Sử dụng các nốt: C D E F G A
H
? Nhận xét về trường độ.
-> Sử dụng : hình nốt trắng, đen
? Bài được chia mấy câu (4 câu),
mỗi câu có bao nhiêu ô nhịp (4
nhịp), những câu giống nhau (câu 1

và câu 3).
- Tập đọc tên nốt nhạc của từng
câu.

3.Luyện âm hình tiết tấu

- Thực hiện hình tiết tấu:
9


GV làm mẫu nhiều lần cho HS
thực

2
4

- Luyện thanh, đọc gam Đô trưởng.
4. Luyện cao độ

- GV đàn toàn bài TĐN số 2 cho
HS nghe và cảm nhận.

5. Tập đoc từng câu

- GV hướng dẫn cho HS đọc nhạc
từng câu theo lối móc xích. Mỗi
câu đàn 2, 3 lần. Gọi 1 hoặc 2 HS
xung phong đọc trước, GV sửa sai.
Bắt nhịp 1, 2 cho HS vào. Dịch
giọng = - 2.

- GV chỉ định cá nhân, nhóm đọc
câu nhạc vừa học.
- Sửa sai chỗ khó cho HS.
- Cho HS đọc toàn bài TĐN với tốc
độ chậm. GV gõ phách.
- Hướng dẫn HS TĐN và hát lời: 6. Tập đọc cả bài và ghép lời ca
lấy tốc độ =132. Nửa lớp TĐN,
nửa lớp còn lại hát lời, sau đó đổi
lại. Trình bày bài kết hợp gõ
phách, cần nhấn mạnh nốt nhạc ở
phách 1. Nốt nhạc cuối ngân hai
phách.
10


- Hai nhóm HS đọc nhạc.
- Gọi HS đọc cá nhân.
- Yêu cầu HS nhận xét. GV nhận
xét, cho điểm.
- TĐN, hát lời cả bài kết hợp gõ
phách. Chú ý quan sát GV đánh
nhịp.
Củng cố:- GV gõ hình tiết tấu:

7. Củng cố

? Hãy cho biết đó là tiết tấu
của bài nào? (Đó là tiết tấu của bài
TĐN số 1). Nghe lại câu 1 của bài
TĐN số 1. Đó cũng là tiết tấu của

bốn câu trong bài TĐN số 2.
- GV đàn cho cả lớp hát hoàn chỉnh
bài hát 2 lần kết hợp vận động.
3.2 Một số phương pháp thường dùng khi dạy phân môn TĐN.
Để HS tiếp thu một cách có hiệu quả, không bị gò ép, lúng túng với
phần TĐN thì GV phải cho HS được thực hành nhiều. Thời gian trong các tiết
phải bố trí một cách hợp lí, tối ưu để HS được nghe, nhìn, thực hành, phải tạo
được sự hứng thú cho các em. Một số phương pháp tôi đã sưu tầm và áp dụng
khi dạy theo cuốn “ Một số vấn đề đổi mới phương pháp dạy học môn Âm
nhạc THCS ” của nhà xuất bản giáo dục khi dạy TĐN như sau:
a. Phương pháp tìm hiểu bài
Với phương pháp tìm hiểu bài trước khi vào học bài TĐN là rất cần
thiết bởi đây chính là lúc các em được tìm hiểu về bản nhạc, nhớ và khắc sâu
được kiến thức nhạc lý giúp các em có khẳ năng vận dụng linh hoạt vào bài
11


Vì thế nên GV cần đưa ra một số câu hỏi phù hợp để HS tìm hiểu và trả lời :
- Bài TĐN viết ở nhịp mấy ? Là nhịp như thế nào?
- Bài được chia làm mấy câu?
- Về cao độ xuất hiện những nốt nào?
- Về, trường độ xuất hiện những hình nốt nào?
- Các kí hiệu âm nhạc nào được sử dụng trong bài?
b. Phương pháp trình bày tác phẩm.
Ở phương pháp này nhằm thu hút sự quan tâm, chú ý của HS trước khi
học một bài hát, một bản nhạc mới, giúp người học cảm nhận được tất cả các
điều sắp được học với sự hứng thú và chờ đợi, với những tác phẩm trên giấy
chỉ là âm nhạc không có sức sống, nó cần phải vang lên để thành âm nhạc “
sống”. Muốn vậy, tác phẩm phải được trình bày, biểu diễn dưới các hình thức
khác nhau như bằng giọng hát của GV hoặc qua tiếng đàn nhằm khơi gợi, hấp

dẫn, thuyết phục người học. Giai điệu vang lên sẽ gợi được cảm xúc và mang
đến những yếu tố thẩm mĩ.
Trong giờ Âm nhạc nếu GV tự trình bày tác phẩm thì lúc đó GV đóng
vai trò một “ nghệ sĩ biểu diễn ” dù rằng có thể đạt hoặc chưa đạt tới trình độ
“ nghệ sĩ ” bởi có rất nhiều bài TĐN được trích trong các ca khúc nổi tiếng.
VD như bài “ Lá xanh ” như vậy GV mang đến cho HS toàn bộ vẻ đẹp của
tác phẩm thông qua tiếng đàn và giọng hát của mình bằng xúc động thật sự và
diễn cảm sâu sắc, Gv đã gợi lên tâm hồn của các em sự yêu thích phân môn
TĐN.
c. Phương pháp thực hành- luyện tập theo mẫu.
Phần lí thuyết trong Âm nhạc không nhiều mà quan trọng nhất là phần
thực hành âm nhạc. Thực hành- luyện tập là phương pháp thông qua thực
hành luyện tập theo mẫu để hình thành kĩ năng thể hiện âm nhạc, giúp học
sinh cảm thụ và đọc được đúng cao độ, trường độ bài , hiểu về nhịp điệu, tiết
tấu, giọng, gam.sắc thái, cách biểu hiện âm nhạc…. Thực hành và luyện tập
12


phải luôn song hành với nhau, vì vậy trước khi học bài TĐN thì HS phải được
thực hành một số phương pháp sau:
*Phương pháp luyện tập cao độ.
Có thể GV xác định xem bài TĐN đó được viết ở giọng gì? Cho đọc
theo thang âm và các âm trụ.
Nếu trong bài TĐN có những quãng khó đọc thì GV phải đàn nhiều lần
cho HS đọc chính xác.
VD: Khi dạy bài TĐN số 4 – GV sẽ hướng dẫn cho HS nghe đàn và
đọc nhiều lần.

Đặc biệt ở câu thứ 2 xuất hiện nhiều quãng 3 liên tiếp, không ổn định,
nếu GV không luyện kĩ cho HS thì vào bài HS sẽ đọc chênh rất nhiều.

*. Phương pháp luyện tiết tấu
GV xác định được âm hình tiết tấu chủ đạo trong bài để cho HS luyện
tập.Đa số những bài TĐN được xây dựng trên một âm hình tiết tấu chung,
xong cũng có những bài xây dựng trên 2 hoặc 3 âm hình tiết tấu cho nên trước
khi vào đọc bài GV phải hướng dẫn HS tìm âm hình tiết tấu rồi tiến hành
luyện cho HS. Ở phương pháp này nếu GV hướng dẫn cho HS làm tốt thì HS
sẽ thực hiện tốt về trường độ, gõ nhịp, phách.
2
VD: 4

13


d. Phương pháp trực quan thính giác
Phương pháp này gắn liền với đặc thù của nghệ thuật âm nhạc, nghệ
thuật sử dụng âm thanh để tác động vào thính giác, gợi lên những xúc cảm,
tình cảm, tâm trạng ở người nghe. Phương pháp trực quan thính giác được
vận dụng trực tiếp vào phân môn TĐN thông qua tiếng đàn, gõ, vỗ tay… và
sau khi giảng bằng lời nói.Trong các giờ học Âm nhạc việc sử dụng phương
pháp trực quan thính giác là rất cần thiết. Đấy cũng là phương pháp chính mà
GV sử dụng trong phân môn này. Khi nhận thức sự vật, con người thường đi
từ “Trực quan sinh động” đến “Tư duy trìu tượng” . Đối với môn Âm nhạc,
muốn các em tiếp thu nhanh bài học cần phải đảm bảo 2 yếu tố “nghe” và
“nhìn”. Khi được nghe, nhìn và được hướng dẫn cụ thể, các em có thể tự
mình rút ra được những kiến thức đã học và áp dụng vào việc thực hành.
Tuy nhiên khi vận dụng phương pháp này GV cần phải có đồ dùng dạy
học đó là đàn bởi nếu không có đàn ocgan thì giờ học nhạc không thu hút và
không đạt được hiệu quả cao đồng thời GV phải chuẩn bị chu đáo nội dung
kiến thức bài dạy, đảm bảo được sự chính xác khi đưa ra trực quan bằng âm
thanh

VD: Khi dạy bài TĐN số 3 – Lớp 7 ( Đất nước tươi đẹp sao) GV cần
chuẩn bị trước bảng phụ bài TĐN, để qua phương pháp trực quan HS quan
sát bản nhạc và trả lời câu hỏi, các em được nhận biết các kí hiệu cách đọc cụ
thể trên bản nhạc nhằm khắc sâu kiến thức nhạc lí giúp cho TĐN đạt được
hiệu quả cao sau đó HS phải được nghe trên đàn để cảm nhận được giai điệu
của bài.
Từ việc đọc gam, đọc các nốt trụ, đọc cao độ, thể hiện trường độ, tiết
tấu… tất cả phải tác động qua thính giác thì trước hết GV phải làm mẫu ( đọc,
gõ hoặc đàn ) thì sau đó HS mới làm theo được.
Như vậy với phương pháp trực quan thính giác với phân môn TĐN
không bị coi là nhàm chán khi chúng ta sử dụng và kết hợp tốt. Vì các em sẽ
không những được nghe giai điệu, âm thanh trên đàn mà còn được nhìn
14


những bản nhạc có hình vẽ minh họa đẹp mắt. Chính điều này là khơi nguồn
để tạo nên sự hứng thú đối với môn học, hình thành ở các em sự yêu thích và
cảm nhận tốt hơn với bộ môn mang tính nghệ thuật này.
4. Những giải pháp thực hiện khi dạy phân môn TĐN.
Từ một số phương pháp tôi đã sưu tầm và áp dụng khi dạy theo cuốn
“ Một số vấn đề đổi mới phương pháp dạy học môn Âm nhạc THCS ” của
nhà xuất bản giáo dục và khi dạy TĐN bản thân tôi có những giải pháp để vận
dụng cho HS khi dạy phân môn TĐN được tốt hơn như sau:
4.1.Cách tìm hiểu bài TĐN.
GV phải đặt được hệ thống các câu hỏi để HS được tìm hiểu, quan sát
thực tế trên bản nhạc.
? Em hãy đọc tên các nốt nhạc trong bài TĐN?
Việc đọc tên nốt nhạc của bài TĐN để từ đó GV sẽ cho HS ghi nhớ lại
vị trí các nốt nhạc, GV có thể gọi theo cách nối tiếp : HS 1 đọc câu 1; HS 2
đọc câu 2…..

Bên cạnh đó GV cũng có thể dành từ 3 đến 5 phút để đọc tên các nốt
nhạc trong bài TĐN và yêu cầu cả lớp cùng viết vào vở chép nhạc, ở cách làm
này GV có thể kiểm tra được việc ghi chép của cả lớp. GV nên linh hoạt cho
từng bài mà áp dụng cách làm sao cho tiết học thêm sinh động và đạt được
hiệu quả, tạo được sự hứng thú thi đua cho các em, tạo phản xạ nhanh nhạy
của từng HS và áp dụng vào từng bài ngắn, dài…..
Ở bài nào GV cũng tiến hành làm tốt cách làm trên thì HS lớp 6 sẽ
nhanh chóng nhớ được vị trí các nốt nhạc trên khuông và khi lên lớp 7,8,9
việc học bài TĐN với các em sẽ dễ dàng hơn. Đồng thời cũng giảm tỉ lệ HS
ghi chép tên nốt một cách chủ động vào trong bản nhạc hơn.
Bên cạnh đó GV cần khai thác, phân tích cụ thể trong các bài TĐN.
VD như:
15


? Bài TĐN được trích trong bài hát nào?
? Em có thể trình bày bài hát đó không?
( Nếu HS không trình bày được thì GV có thể trình bày để HS cảm
nhận được giai điệu của bài giúp thu hút các em đi tìm hiểu bài TĐN)
? Tính chất của bài như thế nào?
Ở dạng câu hỏi này GV tạo cho HS hứng thú khi đi tìm hiểu cao độ,
trường độ trong bài TĐN phát triển năng lực hiểu biết âm nhạc cho HS.
4.2. Luyện tập về cao độ
Luyện tập cao độ là rất cần thiết trước khi cho HS đọc bài, giúp cho HS
nhớ vị trí các nốt trên khuông, tìm hiểu được nốt thấp nhất, cao nhất trong bài,
đặc biệt là xác định được âm ổn định của từng bài để khi đọc vào bài không bị
chênh, chắc chắn về cao độ mà trong Âm nhạc cao độ là yếu tố quan trọng
nhất.
Ví dụ: Gam Đô trưởng

Khi giảng dạy tôi yêu cầu HS nhìn vào gam để thực hành luyện tập về
cao độ HS cũng khắc sâu được kiến thức vị trí nốt nhạc trên khuông, đọc
chính xác cao độ ( Áp dụng cho các em HS lớp 6), ở phương pháp này tôi
thấy HS phát huy được năng lực thực hành và hiểu biết âm nhạc.
4.3. Luyện âm hình tiết tấu
Có 4 cách gõ tiết tấu đó là: GV đọc và gõ, chỉ gõ không đọc, vừa đọc
vừa gõ, đọc tiết tấu kết hợp gõ phách, thường thì GV hay cho HS gõ ngay khi
nhìn vào âm hình tiết tấu nhưng kinh nghiệm mà tôi đã công tác thì bản thân
tôi thấy nên cho HS vừa đọc, vừa gõ thì HS sẽ nhận biết về trường độ hình
nốt vừa không bị cuốn nhịp.
16


2
4

Đen

đen đen đen đen

đen trắng

- Sau khi dạy bài TĐN xong GV gõ âm hình tiết tấu của một câu và cho HS
nhận biết xem đó là câu nào trong bài TĐN từ đó phát huy được năng lực
thực hành âm nhạc cho các em.

VD: GV gõ âm hình tiết tấu của bài TĐN số 3- “ Thật là hay”
2
4

? Đây là âm hình tiết tấu của câu nào trong bài TĐN? Em hãy đọc và
gõ lại âm hình tiết tấu của câu nhạc này?
4.4.Phương pháp luyện tai nghe
GV không nên đọc mẫu cho HS tiếp thu một cách thụ động mà nên
phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo cho HS. Muốn thực hiện tốt ở
phương pháp luyện tai nghe này thì bản thân của mỗi GV âm nhạc phải sử
dụng được nhạc cụ và phải chuẩn bị nhạc cụ khi lên lớp bởi chỉ có âm thanh
của tiếng đàn mới thu hút và tác động trực tiếp đến HS làm cho các em yêu
thích học phân môn TĐN này,nếu HS không được nghe trực tiếp, không được
cảm thụ giai điệu thì không có sự ghi nhớ để đọc đúng về cao độ, trường độ.
Vì vậy học nhạc là HS phải được nghe trực tiếp mới đạt được hiệu quả cao.
+ Khi thực hiện phương pháp này bản thân tôi thường cho HS tham
gia trò chơi “Nghe đoán câu nhạc”: GV đàn câu nhạc bất kì yêu cầu HS
nghe và nhận biết nhanh câu nhạc đó sau đó đọc lại cho cả lớp nghe. GV
khuấy động được không khí cho HS sôi nổi cùng tham gia thu hút được tất cả
các em phải tập trung, như vậy GV tạo cho HS được phản xạ nhanh, chú ý khi
đọc TĐN. Qua đó tôi thấy HS phát huy được năng lực sáng tạo của các em.
17


+ GV có thể đọc tên nốt nhạc trong bài TĐN để HS ghi vào vở chép
nhạc. GV kiểm tra một số HS ghi bài và nhận xét. Đây cũng là cách tốt giúp
nhiều HS ghi nhớ vị trí các nốt nhạc, chú ý lắng nghe.
4.5. Phương pháp trực quan thính giác.
Với môn Âm nhạc phương pháp trực quan bằng thính giác rất quan
trọng, HS phải được nghe thì mới có thể thực hiện được mục tiêu, yêu cầu của
bài TĐN.
Đa số GV thường đệm nhạc có tiết tấu để cho HS đọc TĐN. Nhưng bản
thân tôi thấy khi đệm có tiết tấu thì HS đọc bài khó hơn và GV khó phát hiện
được nếu HS đọc sai vì tiếng nhạc sẽ làm cho HS phân tán hoặc khó nghe khi

HS đọc TĐN.Vậy nên tôi đã thực hiện đệm Piano bằng 2 tay từ đó phát huy
được năng lực cảm thụ âm nhạc cho HS. GV có thể cho nhạc đệm khi HS
đã đọc thuần thục.
Khi dạy bài TĐN, tôi luôn sử dụng tranh bài TĐN (hoặc bảng phụ chép
sẵn bài TĐN) để HS được tiếp xúc với bản nhạc.
VD ở bài TĐN số 8:

18


- GV phân tích và chỉ vào từng kí hiệu, cách đọc nhắc lại, khung thay
đổi….thì HS sẽ ghi nhớ một cách thụ động, khắc sâu được kiến thức nhạc lí.
Đặc là các em HS vừa làm quen với các kí hiệu này.
4.6..Phương pháp luyện tập
- Khi học bài TĐN GV phải hướng dẫn cho HS được luyện tập nhiều
lần theo nhóm, tổ, cá nhân, sự luyện tập và thực hành liên tục sẽ giúp cho các
em đọc chính về cao độ, trường độ từ đó các em cảm thụ được từng bài, phát
huy được hết năng lực thực hành của bản thân và đồng thời GV cũng phát
hiện được những điểm mạnh, yếu của từng HS đồng thời GV cũng sửa sai lại
ngay cho HS nếu có, phát hiện được những nhân tố văn nghệ cho nhà trường.
- GV hướng dẫn cho HS phương pháp tự học ở nhà như: Chép bài
TĐN, tự xác định tên nốt, tự tìm hiểu cao độ, trường độ, các kí hiệu xuất hiện
trong bài.
Khi học bài xong, tôi thường hướng cho HS tự đặt lời mới theo chủ đề
mà giáo viên yêu cầu.
VD: Ở bài TĐN số 4 – Lớp 6, HS tự đặt lời mới như sau:

Lời mới:
“Một mùa xuân đến nào cầm tay vui múa và ta vui đón khi xuân sang.
19

Xuân mới về chúng ta đón chào nắng xuân với lòng thiết tha”
Như vậy là GV đã phát huy được năng lực trình diễn và sáng tạo
của HS. HS được trình bày sản phẩm của mình, được làm nhạc sĩ bản thân các
em rất thích khi trình diễn cho các bạn nghe.
4.7 Những kĩ năng cần phải chú ý khi dạy phân môn TĐN
Trong quá trình dạy phân môn TĐN thì GV cần chú ý thực hiện tốt một
số kĩ năng sau để tiết dạy TĐN đạt được hiệu quả hơn:
- GV cần tiến hành dạy đúng quy trình.
- GV phải chia câu phù hợp, để các em có thể nghe, ghi nhớ và đọc
được.
- GV chọn giọng của bài TĐN phù hợp với giọng của HS.
- GV phải phân bố thời gian phù hợp,tập đọc từng câu là bước trọng
tâm, cần dành thời lượng nhiều hơn các bước khác.
- GV nhất thiết phải có đồ dùng dạy học như: Đàn
- Bắt nhịp cần chính xác.
- Phải phát huy được tính tích cực của HS, chỉ định những HS khá làm
mẫu cho các bạn.
- Hướng dẫn cho HS gõ tốt về phách, nhịp.
4.8. Giáo án minh họa khi thực hiện áp dụng các phương pháp .
( Phần phụ lục 1 )
5. Kết quả đạt được.
Với những phương pháp dạy trên, trong những năm qua đối với việc
học TĐN ở trường, tôi thấy kết quả chất lượng được nâng lên rõ rệt:
- HS nắm vững bài TĐN, thích đọc TĐN.
- HS thuộc được vị trí các nốt nhạc trên khuông.
- Giúp các em nhớ lâu hơn những kiến thức nhạc lý trong bài.
20

- Mở rộng thêm một số kiến thức âm nhạc, từ đó phát huy khả năng
sáng tạo như: đặt lời mới cho bài TĐN.
Cụ thể qua các lần kiểm tra đã đạt được những kết quả sau:
5.1. Kết quả đạt được trong năm 2013 – 2014.

Lớp

Sĩ
số

6A
6B

41
40

Kết quả khi chưa thực hiện
Sáng kiên
Học kì I
Chưa
Đọc tốt Đọc khá đọc được
nốt nhạc
17
10
14
15
10
15

Kết quả sau khi thực hiện
Sáng kiến
Học kì II
Chưa
Đọc tốt Đọc khá đọc được
nốt nhạc
23
15
3
21
15
4

5.2. Kết quả đạt được trong học kì I năm học 2014 – 2015. ( Thực
hiện áp dụng theo định hướng phát triển năng lực)

Lớp

Sĩ
số

Kết quả khi chưa thực hiện
Sáng kiến
Tháng 8,9,10
Đọc tốt

7A
7B

36

38

15
13

Chưa
Đọc khá đọc được
nốt nhạc
11
10
13
12

Kết quả sau khi thực hiện
Sáng kiến
Tháng 11,12 năm 2014 và
tháng 2/2015
Chưa
Đọc tốt Đọc khá đọc được
nốt nhạc
20
10
6
19
15
4

6. Bài học kinh nghiệm.
6.1. Giáo viên
- Giáo viên cần phải nắm đặc trưng của bộ môn, có phương pháp dạy

học linh hoạt sáng tạo, phải tìm mọi cách để cải tiến cách dạy từng phân môn
theo hướng tích cực hóa hoạt động của học sinh, bổ sung sáng tạo thêm nhiều
thủ pháp sinh động, hấp dẫn, đa dạng hóa cách thức truyền đạt ở mỗi bài học.
- Phương tiện dạy học phải đầy đủ, giáo viên phải biết sử dụng phương
tiện dạy học như một yếu tố gây xúc cảm

21


- Trong các tiết học phải tạo cho các em sự hứng thú từ đầu đến hết tiết
học, tạo cho các em sự hứng thú vui tươi bởi vì đặc trưng bộ môn đó là học
vui - vui học, tránh gò ép đối với học sinh.
- Tăng cường các hoạt động âm nhạc trong lớp trong trường bằng hình
thức tổ chức hội thi văn nghệ ngoại khóa.
Muốn thực hiện những nội dung trên có hiệu quả đòi hỏi mỗi giáo viên
phải không ngừng nâng cao kiến thức, tạo cho mình một trình độ chuyên môn
vững vàng, thường xuyên học hỏi rút kinh nghiệm ở các đồng nghiệp!
6.2. Học sinh
- Tích cực học tập và lĩnh hội kiến thức.
- Học tốt các bài được giao về nhà, nghiên cứu, xác định tên nốt, tìm
hiểu các kí hiệu của bài mới trước khi đến lớp.
7. Điều kiện áp dụng.
Sáng kiến này có thể áp dụng đối với phân môn TĐN ở các khối lớp
6,7,8 THCS. Ngoài ra có thể nghiên cứu mở rộng áp dụng cho các lớp dạy ở
nhà thiếu nhi, các lớp năng khiếu về Âm nhạc.
Khi áp dụng các đồng chí có thể vận dụng linh hoạt tùy theo đối tượng
học sinh trường mình.

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
1. Kết luận

Môn học âm nhạc ở trường THCS mỗi tuần chỉ có một tiết, nhưng các
em được làm quen với: Học hát, TĐN, nhạc lí, âm nhạc thường thức là một
tác động lớn vào thế giới tinh thần của các em.
Qua thực tế giảng dạy bộ môn Âm nhạc ở trường THCS, cùng với
những kiến thức đã học và những ý kiến đóng góp của bạn bè đồng nghiệp,
bản thân đã luôn cố gắng tìm ra những phương pháp tối ưu khi giảng dạy.
22


- Trước khi dạy 1 bài TĐN, GV cần chuẩn bị các phương tiện liên quan
đến tiết học như nhạc cụ, bảng phụ và một số câu hỏi về nhạc lý. Trong đó
nhạc cụ là phương tiện không thể thiếu trong mỗi bài học, nhằm giúp HS
phát triển tai nghe, tạo sự hứng thu cho HS khi học nhạc, các em sẽ tham gia
hoạt động tích cực hơn nếu GV biết cách phối hợp các phương tiện và các
phương pháp giảng dạy. GV cần tránh tình trạng “ dạy chay”
- Khi dạy Tập đọc nhạc, giáo viên nên dành thời gian cho học
sinh tìm hiểu về bài tập đọc nhạc vì nó sẽ giúp các em thuộc và nhớ được
tên nốt nhạc, biết được nhịp độ, sắc thái, tiết tấu, cao độ, chia câu, chia
đoạn, quy định những chỗ lấy hơi, chú ý những chỗ khó của bài.
- Cần luyện tập tiết tấu trước khi dạy vào bài vì mối liên hệ giữa
luyện tập tiết tấu và tập đọc nhạc là rất cần thiết. Nếu bỏ qua qua bước
luyện tập tiét tấu mà dạy đọc nhạc từng câu ngay, những học sinh không
vững tiết tấu dễ đọc nhạc hoặc hát bị cuốn nhịp, sai nhịp.
- Chú ý cho học sinh gõ phách khi tập đọc nhạc vì phách là đơn vị
đo trường độ cơ bản nhất trong âm nhạc. Gõ phách, học sinh có cảm nhận,
phân biệt được phách mạnh, nhẹ đọc nhạc sẽ chắc chắn hơn.
- Khi đọc thuần thục bài tập đọc nhạc, có thể cho các em vừa đọc
vừa đánh nhịp vì nó giúp học sinh làm quen hoặc củng cố cách đánh nhịp,
giúp các em tự tin và cũng tạo cho không khí lớp học thêm sôi nổi.
Với những giải pháp dạy trên, trong những năm qua đối với việc

học âm nhạc ở trường, tôi thấy kết quả chất lượng được nâng lên rõ rệt, các
em lớp 6 đã biết cách học TĐN và yêu thích phân môn này.
2. Kiến nghị.
Trên đây là một số giải pháp của tôi về Phương pháp dạy phân môn
Tập Đọc Nhạc
Tôi rất mong được sự góp ý trao đổi những giải pháp mới của tôi từ
các bạn đồng nghiệp cũng như của những người yêu thích môn âm nhạc, để
23


tìm ra được những phương pháp tối ưu nhất nhằm giúp HS có hứng thú và
ham mê học âm nhạc, từ đó giáo dục tính thẩm mĩ cho các em, giúp các em
hiểu được cái hay, cái đẹp trong cuộc sống.
* Về phía nhà trường:
- Thường xuyên quan tâm, giúp đỡ giáo viên và học sinh. Bởi còn rất
nhiều nhà trường vẫn coi bộ môn này là môn phụ, không quan tâm đến việc
dạy, học của GV, HS.
- Trang bị thêm một số trang thiết bị và tài liệu tham khảo để phục vụ
cho việc giảng dạy bộ môn. Đặc biệt các trường phải đầu tư phương tiện dạy
học đó là đàn piano, bởi nó còn phục vụ các hoạt động văn nghệ chung cho
nhà trường
- Đầu tư xây dựng phòng học chức năng để HS có không gian hoạt
động nghệ thuật
* Về phía Phòng GD&ĐT:
- Tổ chức nhiều đợt tập huấn, chuyên đề về bộ môn để GV âm nhạc có
điều kiện giao lưu, trao đổi kinh nghiệm và phương pháp giảng dạy
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. SGK SGV Âm nhạc 6,7,8,9 – Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam
2. Một số vấn đề đổi mới phương pháp dạy học môn Âm nhạc – Tác
giả Lê Anh Tuấn, Hoàng Long, Lê Minh Châu.

3. Đổi mới và kiểm tra đánh giá theo phát triển năng lực của HS
4. Phụ lục 1( Minh chứng giáo án minh họa – Trang 21)
Giáo án minh họa ( 4.7 )
Hoạt động dạy – học

Nội dung

Gv ghi bảng

NỘI DUNG II:

Hs ghi bài

TĐN số 8: Lá thuyền ước mơ
24


Nhạc và lời: Thảo Linh

1. Giới thiệu bài

2. Tìm hiểu bài

*GV giới thiệu đây là đoạn trích trong bài
Lá thuyền ước mơ – Nhạc và lời: Thảo
Linh.
Cho HS biểu diễn hoặc GV để giúp cho
HS nắm được giai điệu tạo hứng thú khi
học bài TĐN.
*Tìm hiểu bài.

? Bài TĐN được viết ở nhịp mấy? Là nhịp
như thế nào?
? Nhận xét về cao độ?
-> C D E F G A H
? Nhận xét về trường độ.
->

,

,

,

? Bài được chia làm mấy câu.
25