tiểu luận cao học xu huong tac nghiep trong dieu kien canh tranh mạng xã hội

Xu hướng tác nghiệp của nhà báo trong điều kiện bị cạnh tranh bởi mạng xã hội

LỜI MỞ ĐẦU
Mạng xã hội (Social Network) là dịch vụ nối kết các thành viên trên mạng
internet lại với nhau, với nhiều mục đích khác nhau, không phân biệt không gian
và thời gian.
Mạng xã hội trên thế giới xuất hiện lần đầu tiên năm 1995 với sự ra đời
của trang Classmate với mục đích đơn thuần chỉ là kết nối bạn học. Năm 2004,
MySpace ra đời với các tính năng như phim ảnh (embedded video) và nhanh
chóng thu hút hàng chục ngàn thành viên mới mỗi ngày và trong vòng một năm,
MySpace trở thành mạng xã hội đầu tiên có nhiều lượt xem nhiều hơn cả
Google. Tuy nhiên, dấu ấn bước ngoặt cho sự phát triển của hệ thống mạng xã
hội là vào năm 2006, với sự ra đời của Facebook dựa trên nền tảng lập trình
"Facebook Platform" cho phép thành viên tạo ra những công cụ (apps) mới cho
cá nhân mình cũng như các thành viên khác dùng. Facebook Platform nhanh
chóng gặt hái được thành công vược bậc, mang lại hàng trăm tính năng mới cho
Facebook thu hút gần 600 triệu thành viên, đứng đầu bảng các mạng xã hội trên
thế giới.
Trong sự kiện trận động đất, sóng thần xảy ra ở Nhật Bản năm 2011, riêng
buổi chiều ngày 11-3, đã có hơn 9.000 video liên quan đến trận động đất và
7.000 video liên quan đến trận sóng thần được tải lên Youtube. Những hình ảnh
và video clip này về sau đã được các báo chí ở Nhật cũng như trên thế giới xâu
chuỗi và sử dụng, góp phần thông tin cho công chúng toàn thế giới cái nhìn toàn
cảnh về thảm họa thiên nhiên này.
Đây là một ví dụ minh chứng cho sự tương tác mạnh mẽ giữa mạng xã hội
và báo chí - một hiện tượng tương tác tất yếu trong xu thế phát triển của internet
nói chung và mạng xã hội nói riêng. Sự tác động qua lại giữa một hình thức
chuyển tải thông tin có tính chất truyền thống và chính thống (báo chí) với một

1

Xu hướng tác nghiệp của nhà báo trong điều kiện bị cạnh tranh bởi mạng xã hội

loại hình giao tiếp mới mẻ và năng động kéo theo nhiều tiện ích và cả những hệ
lụy mà chúng ta cần nhận thức về nó nhanh chóng và rõ ràng hơn.
Ở Việt Nam, số người dùng mạng xã hội đang tăng lên nhanh chóng.
Theo một thống kê mới nhất, trong số đối tượng 18 tuổi trở lên có tài khoản
mạng xã hội thì: 43% dân số có một tài khoản, 25% có hai tài khoản, 13% có
bốn tài khoản trở lên. Theo số liệu từ DoubleClick Ad Planner(1), trong tháng 12012, lượng người dùng Internet tại Việt Nam là 23 triệu (chiếm 26% dân số
Việt Nam) và lượt xem là 18,4 tỉ. Về mạng xã hội tại Việt Nam, Zing Me
(me.zing.vn) có lượng người dùng cao nhất (8,2 triệu), thời gian truy cập nhiều
nhất (1 tỉ phút) và lượt xem 540 triệu. Đứng thứ hai là Facebook.com với 5,6
triệu người dùng, thứ ba là yume.vn (2,2 triệu người dùng), thứ tư là tamtay.vn
(1 triệu người dùng). Theo Cục Quản lý phát thanh, truyền hình và thông tin
điện tử (Bộ Thông tin và Truyền thông), công cụ tìm kiếm và mạng xã hội là hai
dịch vụ được hàng chục triệu người dùng internet sử dụng rộng rãi nhất (100%
sử dụng tìm kiếm, 80% sử dụng mạng xã hội).
Tính đến tháng 3 năm 2012, trong lĩnh vực thông tin điện tử, cả nước có
61 báo, tạp chí điện tử, 191 mạng xã hội, hơn 1.000 trang thông tin điện tử tổng
hợp. Sự tương tác giữa các loại hình thông tin này đang diễn ra vô cùng sôi
động.
Nghị định 97/2008/NĐ-CP của Chính phủ về quản lý, cung cấp sử dụng
dịch vụ internet và thông tin điện tử trên internet đã thống nhất về mặt khái
niệm: “Mạng xã hội trực tuyến là dịch vụ cung cấp cho cộng đồng rộng rãi
người sử dụng khả năng tương tác, chia sẻ, lưu trữ và trao đổi thông tin với nhau
trên môi trường internet, bao gồm dịch vụ tạo blog, diễn đàn (forum), trò chuyện
trực tuyết (chát) và các hình thức tương tự khác”. Các hình thức tương tự khác ở
đây, có thể hiểu là thư điện tử (e-mail), điện thoại, xem phim, ảnh (voichat), chia
sẻ tập tin (files), trò chơi (games)... Với những tính năng này, mạng xã hội đã
mang đến một sự liên kết mới mẻ và đa dạng, rộng lớn cho hàng trăm triệu

thành viên trên khắp thế giới, tác động không nhỏ đối với các lĩnh vực của đời
2


Xu hướng tác nghiệp của nhà báo trong điều kiện bị cạnh tranh bởi mạng xã hội

sống xã hội, trong đó có báo chí. Tuy nhiên, điều đó cũng đặt ra những thách
thức không nhỏ đối với người làm báo trong điều kiện môi trường tác nghiệp bị
cạnh tranh bởi mạng xã hội.
Từ nhận thức này, chúng tôi lựa chọn đề tài “Xu hướng tác nghiệp của
nhà báo trong điều kiện bị cạnh tranh bởi mạng xã hội” nhằm nghiên cứu, tìm
hiểu về xu hướng tác nghiệp của nhà báo hiện nay, trên cơ sở khách thể là mạng
xã hội và những tác động của nó đối với tác nghiệp của nhà báo, để nhà báo vừa
hoàn thành nhiệm vụ của mình, giảm áp lực cạnh tranh và tận dụng được ưu thế
thông tin của mạng xã hội.
Bằng phương pháp khảo sát, thu thập, phân tích các thông tin, tài liệu về
mạng xã hội, mục tiêu của tiểu luận này mong muốn đề xuất xu hướng tác
nghiệp mới của nhà báo trong điều kiện hiện nay.
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tiểu luận này gồm 03 chương như sau:
Chương I. Cạnh tranh giữa báo chí mạng xã hội
Chương II. Quy trình tác nghiệp mới của nhà báo trong điều kiện cạnh
tranh bởi mạng xã hội

3


Xu hướng tác nghiệp của nhà báo trong điều kiện bị cạnh tranh bởi mạng xã hội

CHƯƠNG I
Cạnh tranh giữa báo chí mạng xã hội

1. Báo chí và mạng xã hội:
Hàng ngày, nhiều sự kiện, thông tin, dữ liệu của đời sống được cá nhân
cập nhật liên tục trên mạng xã hội đã được nhiều nhà báo nhanh nhạy theo dõi
và đón bắt. Mỗi thành viên trên mạng xã hội đều có thể được xem là một “nguồn
tin” khi tiết lộ ra một thông tin nào đó mà báo chí chưa đủ khả năng để nắm
được. Tất nhiên, “kho” thông tin này, chứa đựng cả những “tin rác”, “tin vịt” và
cả những “tin vàng”.
Bằng nhạy cảm nghề nghiệp, khả năng thâu tóm và xử lý thông tin, mỗi
nhà báo có thể tìm thấy trong hàng triệu tin tức, chia sẻ trên mạng xã hội không
ít những chủ đề nào đó cho bài báo của mình.
Với khả năng liên kết mạnh mẽ, mạng xã hội góp phần quảng bá thông tin
từ báo chí, nâng cao hiệu quả tuyên truyền trên báo chí. Một bài báo có những
thông tin được công chúng quan tâm, khi cập nhật, lan truyền trên mạng xã hội
sẽ tạo ra sức lan tỏa rộng lớn hơn rất nhiều lần so với việc nó được phát hành
trên các sạp báo.
Các thành viên của mạng xã hội tạo ra những cuộc thảo luận, bình luận
xung quanh nội dung của bài báo, có người còn cung cấp thêm những thông tin
liên quan. Điều này lại có tác dụng phản hồi trở lại với mỗi người cầm bút, và cơ
quan báo chí. Quan niệm về “bài báo mở” có lẽ cũng bắt nguồn từ chính sự
tương tác này.
Nhiều vấn đề, sự kiện được xã hội quan tâm, được bàn luận sôi nổi trên
các trang mạng xã hội chính là dư luận xã hội mà báo chí quan tâm và muốn
nắm bắt. Triển khai những đề tài, ý tưởng, giải đáp được những bức xúc, nhu
cầu thông tin này một cách nhanh chóng, chính là hiệu quả mà báo chí có thể
mang lại. Sự nhanh nhạy của cơ quan báo chí và người làm báo, trả lời được

4


Xu hướng tác nghiệp của nhà báo trong điều kiện bị cạnh tranh bởi mạng xã hội

những thắc mắc và cung cấp trúng, đúng nhu cầu thông tin của công chúng
chính là “gãi” đúng “chỗ ngứa” của công chúng.
Thông thường, các thành viên sau khi tham gia trên mạng xã hội trong
một sự kiện, một vấn đề “nóng” nào đó thường muốn tìm kiếm thông tin từ báo
chí, nơi mà họ cho là “chính thống” để giải đáp thêm, thông tin thêm về những
sự kiện mới chỉ ở dạng lan truyền trên mạng như “lời đồn”. Tờ báo nào nhanh
nhạy đáp ứng được sự tìm kiếm này sẽ có khả năng “hút” độc giả một cách
mạnh mẽ và rộng lớn.
2. Những vấn đề đặt ra:
Trước hết, cần khẳng định thông tin trên mạng xã hội hoàn toàn không
phải là báo chí. Những gì chúng ta đón nhận mỗi khi mở máy tính, truy cập
internet, chia sẻ với cộng đồng mạng chỉ đơn thuần là thông tin mang tính cá
nhân mà thôi. Nó có thể là những thông tin hay, chính xác, thông tin có giá trị
nhưng cũng có thể là tin rác, tin “vịt”. Nó có thể là sự nghiêm túc cũng có thể là
trò đùa hoặc sự ác ý. Nó có thể là nhìn nhận xã hội và con người một cách sắc
sảo, hợp lý nhưng cũng có thể là góc nhìn quy chiếu hẹp, thiển cận. Nó có thể là
thông tin “kim cương” hoặc chỉ là những thông tin thất thiệt, thiếu sự kiểm
chứng. Không loại trừ, trong số đó có cả bàn tay của những thế lực thù địch
muốn lợi dụng phạm vi tác động lớn của mạng xã hội để chống phá sự nghiệp
đổi mới của Đảng và nhân dân ta.
Trên thực tế, bên cạnh một số trang mạng xã hội được cấp phép ở Việt
Nam, một số thế lực thù địch lợi dụng internet đã dùng thủ đoạn xây dựng các
trang web, đặt máy chủ ở nước ngoài, đăng tải các thông tin, luận điệu phản
động, sai trái, kích động, trái thuần phong mỹ tục... nhằm chống phá Đảng Cộng
sản và Nhà nước Việt Nam. Những thế lực này, với tư cách thành viên của các
trang mạng xã hội, đưa lên mạng những lời lẽ bình luận không khách quan hoặc
thông tin sai sự thật, thậm chí bịa đặt, nhằm gây nhiễu loạn thông tin, bôi nhọ
hình ảnh, nói xấu chế độ...

5


Xu hướng tác nghiệp của nhà báo trong điều kiện bị cạnh tranh bởi mạng xã hội

Bằng quá trình tác nghiệp cẩn trọng, tỉ mỉ, khách quan và chân thật, báo
chí sẽ “chính thống hóa” những thông tin trên mạng xã hội theo hai hướng: Nếu
thông tin từ mạng xã hội là đúng, báo chí sẽ kịp thời ngợi khen, cổ vũ và khai
thác tốt hơn. Còn ngược lại, khi thông tin từ mạng xã hội là sai, báo chí sẽ chấn
chỉnh, phê phán và kịp thời định hướng bằng thông tin chính xác. Chẳng hạn, vụ
clip ghi lại hình ảnh ném phao thi ở Đồi Ngô, Bắc Giang hồi tháng 5-2012 sau
khi xuất hiện trên các trang mạng xã hội đã được báo chí sử dụng để phân tích,
làm sáng rõ hơn những tiêu cực đã xảy ra, tạo được hiệu ứng xã hội mạnh mẽ.
Việc nhà báo khai thác, nắm bắt thông tin từ mạng xã hội hoàn toàn
không phải là việc xấu, thậm chí là cần thiết và mạng xã hội thực sự sẽ là nơi
mỗi người cầm bút có thể thu thập, phát hiện những vấn đề, phát hiện nhu cầu
thông tin của công chúng một cách nhanh nhất.
Tuy nhiên, mỗi người cầm bút cần cẩn trọng và kỹ càng khi khai thác
hoặc lấy thông tin từ mạng xã hội làm chất liệu cho bài báo của mình. Mỗi nhà
báo, cơ quan báo chí phải thực sự trở thành “người gác cổng thông tin”. Có như
vậy mới tạo nên tác phẩm báo chí có giá trị, góp phần định hướng cho người
đọc.
Mới đây, dư luận xôn xao về việc MC - diễn viên Quyền Linh bị công an
bắt vì vận chuyển và buôn bán "hàng cấm" ma túy bởi một clip quay cảnh này
được tung lên youtube. Một loạt báo lớn đã vào cuộc và tìm hiểu, xác minh
thông tin ngay khi xem clip và đọc các phản hồi trên mạng xã hội. Thực chất đó
chỉ là cảnh quay truyền hình nói về hậu trường đằng sau những vụ án... Nếu báo
chí không “tỉnh táo”, tin vào những hình ảnh “mắt thấy” từ những clip trên
mạng xã hội sẽ sa đà vào việc thông tin không chính xác, bôi nhọ hình ảnh của
cá nhân, vi phạm đạo đức nghề nghiệp báo chí.

6


Xu hướng tác nghiệp của nhà báo trong điều kiện bị cạnh tranh bởi mạng xã hội

CHƯƠNG II
Quy trình tác nghiệp mới của nhà báo
trong điều kiện cạnh tranh bởi mạng xã hội
1. Quy trình tác nghiệp của nhà báo.
1.1. Quy trình tác nghiệp.
Quy trình tác nghiệp của một nhà báo nói chung trong các loại hình báo
chí bao gồm các công đoạn như sau:
a. Lập đề cương nội dung tuyên truyền.
Đây là công đoạn xây dựng kế hoạch đề tài tổng thể cho một số báo trong
ngày (báo in), một kênh chương trình cho ngày (phát thanh, truyền hình), xuất
bản trong ngày của báo điện tử. Việc lựa chọn đề tài trên cơ sở phóng viên đăng
ký hoặc tổng biên tập, trưởng ban biên tập giao.
Công đoạn này là công đoạn định hướng nội dung tuyên truyền, thể hiện
vai trò quản lý, lãnh đạo của tòa soạn.
b. Sáng tạo tác phẩm.
- Xác định đề tài và thể loại thực hiện.
- Thu thập và xử lý thông tin.
- Hoàn thiện tác phẩm.
- Kiểm tra nội dung tác phẩm.
Đây là công đoạn hoạt động nghiệp vụ của nhà báo.
c. Tổ chức duyệt nội dung.
d. Xuất bản (báo in, báo mạng), phát sóng (phát thanh, truyền hình).
Các công đoạn này có sự liên hệ chặt chẽ với nhau, có mối quan hệ biện
chứng với nhau. Công đoạn nào cũng quan trọng và không thể bỏ qua nhưng

công đoạn sáng tạo tác phẩm là công đoạn mang yếu tố quyết định đến chất
lượng tác phẩm. Nói cách khác, chất lượng tác phẩm báo chí phụ thuộc vào
chính phẩm chất, năng lực và quy trình tác nghiệp của mỗi nhà báo.

7


Xu hướng tác nghiệp của nhà báo trong điều kiện bị cạnh tranh bởi mạng xã hội

Quy trình truyền thống, các nhà báo dựa vào khả năng quan sát và phát
hiện đề tài để xác định đề tài và thể loại. Sau đó là quá trình thu thập, xử lý
thông tin và hoàn thiện tác phẩm (với mỗi loại hình báo chí có quy trình thực
hiện riêng trong công đoạn hoàn thiện tác phẩm).
Thông thường, quá trình lựa chọn đề tài, thu thập thông tin được thực hiện
thông qua định hướng nội dung của tòa soạn, qua quan sát xã hội, thông qua các
cuộc họp, thông qua các văn bản, thông báo của nhà nước hoặc các tổ chức,
doanh nghiệp, thông qua mạng lưới cộng tác viên ở cơ sở do bản thân các nhà
báo xây dựng trong quá trình tác nghiệp,... Tiếp theo công đoạn này, trong quy
trình tác nghiệp của mình, sau khi hoàn thiện, duyệt và đưa tác phẩm báo chí
đến với công chúng thì công đoạn thu thập thông tin phản hồi được các nhà báo
thực hiện nhưng công đoạn hoàn thiện tác phẩm hầu như không được quay lại
thực hiện.
Mặt khác, ngoài đời sống thực thì chúng ta đã có thêm khái niệm "xã hội
ảo" từ khi có mạng xã hội. Đây cũng là "xã hội" vô cùng phong phú, đầy ắp
thông tin về các lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội của đời sống xã hội.
Dù được đánh giá thế nào về tính xác thực của những thông tin trên "xã hội ảo"
ấy thì chúng ta không thể chối bỏ việc chính những mạng xã hội này cũng là một
chủ thể phản ánh của các tác phẩm báo chí.
Chính từ những lý do này, khi xuất hiện mạng xã hội chính là khi quy
trình tác nghiệp của nhà báo có sự thay đổi.

1.2. Quy trình tác nghiệp mới.
Trong môi trường cạnh tranh giữa báo chí và mạng xã hội, chính mạng xã
hội - tự bản thân nó đã gián tiếp thúc đẩy một quy trình tác nghiệp mới cho
những người làm báo. Những nhà báo hiện đại ngày nay, có thể lướt web hàng
ngày, truy cập các trang mạng xã hội để nắm bắt thông tin, tâm trạng và những
vấn đề mà cư dân mạng đang quan tâm. Họ có thể trao đổi trực tiếp với các
thành viên mạng và hình thành trong đầu những ý tưởng cho nhiều bài báo mới
của mình. Các tin tức mà báo chí đề cập càng trở nên nhanh hơn, cụ thể hơn, sát
8


Xu hướng tác nghiệp của nhà báo trong điều kiện bị cạnh tranh bởi mạng xã hội

thực hơn và đáp ứng nhu cầu công chúng tốt hơn so với thời kỳ làm báo trước
đây. Như vậy, ưu thế về tốc độ xác định đề tài cũng như yếu tố gần gũi với công
chúng của đề tài đã được phát huy.
Nhiều tòa soạn, trước những vấn đề “nóng” có thể tập hợp đội ngũ nòng
cốt để triển khai ý tưởng. Hơn bao giờ hết, công chúng được quan tâm và ở một
góc độ nào đó, có khả năng “định hướng” thông tin của tờ báo, tham gia vào quá
trình ra đời một bài báo. Nếu như trước đây, một tác phẩm báo chí phải qua quy
trình xuất bản/phát sóng mới đến được với công chúng thì nay đã khác. Có
nhiều tác phẩm có thể đến với công chúng trên mạng xã hội khi vẫn còn là một
tác phẩm báo chí ở giai đoạn thô, chưa qua quá trình hoàn thiện hoặc hình thành
một tác phẩm báo chí. Thông qua những trao đổi, phân tích, đánh giá đa chiều
của các thành viên trong mạng xã hội về vấn đề mà tác phẩm báo chí đang đề
cập đến, nhà báo có thể đúc rút thêm những nội dung đưa vào để hoàn thiện tác
phẩm báo chí của mình.
Các nhà báo cũng không thể dửng dưng với những thông tin nóng hổi trên
mạng. Chính họ chứ không phải ai khác sẽ phải đóng vai trò nắm bắt dư luận xã
hội và định hướng thông tin tạo ra sự ổn định trên cộng đồng mạng và trong xã

hội. Thời gian qua, nhiều thông tin trên báo chí được sử dụng từ mạng xã hội
liên quan đến đời tư của nghệ sỹ, chuyện sử dụng hàng hiệu đắt tiền, tình yêu
tay ba, tay tư hay chuyện nghệ sỹ “mạt sát”, hạ bệ nhau, rồi nghệ sỹ dùng mạng
xã hội để PR cho chính bản thân… Việc lên tiếng phê phán, từ đó định hướng
lối sống lành mạnh cho lớp trẻ hoặc lợi dụng thông tin này để tạo ra những bài
viết có tính “lá cải”, thuần túy câu “view”, cổ vũ cho lối sống vị kỷ, tôn sùng vật
chất trong một bộ phận giới trẻ chính là phụ thuộc vào đạo đức, trách nhiệm
nghề nghiệp, tính chuyên nghiệp của người làm báo.
2. Tận dụng ưu thế của mạng xã hội:
Sự cạnh tranh và tương tác giữa mạng xã hội và báo chí là điều tất yếu
xảy ra. Vấn đề là phải làm như thế nào để tận dụng được ưu thế về tính tương
tác ấy cũng như hạn chế những mặt tiêu cực của mạng xã hội, để góp phần đưa
9


Xu hướng tác nghiệp của nhà báo trong điều kiện bị cạnh tranh bởi mạng xã hội

mạng xã hội phát triển đúng hướng, và báo chí cũng tận dụng được điểm mạnh
để nâng cao hiệu quả tuyên truyền.
Trước hết cần phải nâng cao vai trò của lãnh đạo cơ quan chủ quản, lãnh
đạo cơ quan báo chí, đặc biệt là các báo mạng điện tử. Sự chỉ đạo đúng hướng,
vạch ra chiến lược phát triển đúng cho tờ báo của mình, đặc biệt trong việc khai
thác, sử dụng, thẩm định thông tin và cuối cùng là “chính thức hóa” thông tin
trên trang báo sẽ góp phần tạo sự thành công cho sản phẩm báo chí. Ngược lại,
khi người đứng đầu “bật đèn xanh” cho đội ngũ phóng viên, biên tập viên sử
dụng thông tin thiếu kiểm định, thiếu chính xác, chỉ hướng tới câu “view”, chạy
theo xu hướng “lá cải” thì chính họ đã góp phần làm giảm uy tín của tờ báo, tất
yếu người đọc chân chính sẽ tẩy chay.
Tuy nhiên hơn ai hết, chính những người cầm bút cần nâng cao trách
nhiệm, đạo đức và kỹ năng nghề nghiệp của mình. Việc nắm bắt nhu cầu công

chúng, sàng lọc, kiểm chứng, xác minh độ tin cậy của thông tin cũng như mở
rộng phân tích theo chủ đề là việc làm tối cần thiết đối với mỗi nhà báo. Chính
họ sẽ là “bộ lọc” đầu tiên và cùng với bộ máy của tòa soạn trở thành “người gác
cổng thông tin”. Tránh xu hướng một số phóng viên chỉ chăm chăm lướt web,
khai thác các “tin nóng” từ các diễn đàn rồi cắt dán ý kiến của người nọ người
kia để tạo ra những sản phẩm mà họ cho là “báo chí”. Mỗi người cầm bút luôn
nhớ một điều: Báo chí đòi hỏi tính khách quan, chân thật và tính thẩm mỹ cao.
Thứ trưởng Bộ Thông tin truyền thông Đỗ Quý Doãn cũng nêu quan điểm
trong một Hội nghị về thông tin mạng: "Các nhà báo và tòa soạn báo cần tự xây
dựng cho mình phương thức xác định sự thật từ những thông tin trên mạng xã
hội. Vấn đề là kiểm chứng thông tin chứ không phải là e ngại thông tin từ mạng
xã hội. Phía cơ quan quản lý cũng phải nghiên cứu thấu đáo, tạo môi trường lành
mạnh để mặt tích cực của mạng xã hội phát triển".

10


Xu hướng tác nghiệp của nhà báo trong điều kiện bị cạnh tranh bởi mạng xã hội

KẾT LUẬN
Mạng xã hội đã và đang trở thành một phần tất yếu mỗi ngày cho hàng
trăm triệu thành viên khắp thế giới. Muốn thu hút, lôi cuốn được độc giả, báo
chí cần phải thay đổi những phương thức truyền thống, phải nhanh nhạy hơn với
xu thế này.
Theo thống kê của một chuyên gia nước ngoài, có tới 75% phóng viên
thấy blog hữu ích để phát triển ý tưởng, 21% trong số đó bỏ ra mỗi ngày 1 tiếng
để đọc blog và 16% trong số đó có trang blog riêng. Nhiều tòa soạn báo chí trên
thế giới và trong nước đã và đang tận dụng mạng xã hội để mở rộng phạm vi tác
động, mở rộng hơn lượng công chúng của mình. Ở Việt Nam, một số báo mạng
điện tử lớn như VnExpress, VietNamNet... đã đưa sản phẩm của mình lên

facebook, Twitter, Zing Me... cũng chính là nhằm khai thác sự tương tác rộng
hơn giữa công chúng và tờ báo, công chúng và tác giả, tác phẩm báo chí, hướng
tới mục đích nâng cao hiệu quả tuyên truyền trên báo chí.
Ngày nay, trong bối cảnh cạnh tranh thông tin gay gắt, những người làm
báo một mặt, cần nhanh nhạy, tích cực và chủ động hơn nữa, mặt khác, phải
luôn đề cao đạo đức, trách nhiệm và tính chuyên nghiệp của người cầm bút. Tận
dụng các ưu thế của mạng xã hội không phải là bị nó cuốn theo để trở thành báo
“lá cải” hoặc “tin vịt”. Báo chí đặc biệt là báo mạng điện tử cần tăng cường hơn
các phương thức tạo sự tương tác với công chúng, góp phần thu hút công chúng
phản hồi, đối thoại và chia sẻ với cơ quan báo chí cũng như người viết. Sự tương
tác quý báu ấy vừa góp phần tạo mối quan hệ gắn kết giữa người cung cấp thông
tin và người tiếp nhận thông tin, vừa góp phần nâng cao chất lượng sản phẩm
báo chí.
Việc thay đổi quy trình tác nghiệp đã khắc phục được mâu thuẫn về cạnh
tranh thông tin, giúp nhà báo tận dụng được ưu thế của mạng xã hội. Tuy nhiên,
cần lưu ý những điểm chính sau:

11


Xu hướng tác nghiệp của nhà báo trong điều kiện bị cạnh tranh bởi mạng xã hội

- Khi khai thác thông tin từ các mạng xã hội, nhà báo cần chú trọng và hết
sức tỉ mỉ trong việc kiểm chứng nguồn thông tin. Nhiều bài học đắt giá từ việc
này như vụ việc chương trình truyền hình Chuyện của Lượm là minh chứng cho
việc thiếu thận trọng khi tác nghiệp.
- Nhà báo cần tinh tế, phát hiện ra những luồng thông tin trên mạng xã hội
làm nhiễu loạn dư luận để có những đề tài nhằm thông tin kịp thời và lý giải một
cách thấu đáo những vấn đề do các luồng thông tin đó đặt ra, giúp cho công
chúng có những suy nghĩ, tình cảm, hành động đúng để bảo vệ cái tốt, cái tiến

bộ, đấu tranh với cái xấu, cái ác.
- Nhà báo cần tạo thói quen thường xuyên tham gia mạng xã hội để tận
dụng lợi thế của mạng xã hội, xây dựng phương pháp mới trong thu thập thông
tin phản hồi nhằm hoàn thiện tác phẩm báo chí của mình.
- Ngược lại, nhà báo cần có những đề tài khuyến khích, cổ vũ những điển
hình tiên tiến, những suy nghĩ và hành động đúng đắn được công chúng thể hiện
thông qua mạng xã hội.
Có làm được như vậy, nhà báo mới phát huy hết được những ưu thế của
mạng xã hội, đồng thời giảm bớt những mặt trái của mạng xã hội đưa lại khi có
sự thay đổi quy trình tác nghiệp của mình, góp phần xây dựng nền báo chí Việt
Nam năng động, hiện đại, xứng đáng là một công cụ tuyên truyền hữu hiệu của
Đảng, Nhà nước, là một diễn đàn gần gũi của nhân dân, góp phần nâng cao dân
trí và đáp ứng nhu cầu giải trí ngày càng cao của quần chúng nhân dân.

12