tiểu luận cao học báo lá cải

A. MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Báo chí có một vai trò rất quan trọng trong đời sống chính trị - xã hội.
Nó là vũ khí sắc bén trong lĩnh vực văn hóa - tư tưởng.
Kể từ khi tờ báo Thanh niên do Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập ra số
đầu tiên (21/6/1925) - đánh dấu một bước ngoặt trong lịch sử báo chí Việt
Nam, khai sinh ra nền báo chí cách mạng, góp phần giải phóng con người
giành độc lập cho dân tộc.
C.Mác và Ph.Ăngghen có một nhận xét rất đúng về báo chí: "Nghĩa vụ
của giới báo chí, là phải bênh vực những người bị áp bức xung quanh mình.
[...] Chỉ đấu tranh nói chung chống nhưng quan hệ tồn tại và chống nhà cầm
quyền cấp cao thôi chưa đủ. Báo chí phải đấu tranh chống lại viên hiến binh
này, viên công tố này, viên tổng đốc này. [...] Nhiệm vụ đầu tiên của báo chí
hiện nay là: Phá hủy toàn bộ những cơ sở của chế độ chính trị hiện tồn"(1).
Từ trước đến nay, Báo chí vẫn luôn là nguôn tin đáng tin cậy của bạn
đọc, tuy nhiên , tồn tại song song với báo Đảng , bạn đọc còn được tiếp nhận
được nhiều thông tin từ “báo lá cải”. Những thông tin chưa được qua chọn lọc
và kiểm duyệt. Chọn đề tài " Báo lá cải " làm đề tài như một cách đưa quan
điểm của các nhà nghiên cứu Báo lá cải đến với bạn đọc, đồng thời thể hiện
quan điểm của bản thân về vấn đề vô cùng nhạy cảm và nóng bỏng này.
Thông qua việc nghiên cứu Báo Lá Cải ở Việt Nam sẽ gián tiếp giúp chúng ta
nhận thức rõ hơn về điểm mạnh và điểm yếu của nó để bạn đọc có thể tiếp
nhận thông tin một cách có chọn lọc hơn .
Vì những lý do trên, em xin phép được chọn đề tài " Báo Lá Cải”
2.Mục đích nghiên cứu
Tiêu luận tập trung nghiên cứu vào chủ đề “báo lá cải” . Giúp độc giả
có thể nhìn ra được điểm mạnh cũng như điểm yếu và từ đó có thể tiếp nhận
1(1). C.Mác và Ăngghen: Toàn tập, NXB chính trị quốc gia, Hà Nội, 1993, tập 6, Tr 316 – 317

1

được thông tin chọn lọc hơn . Cũng như để người đọc có thể hiểu rõ thế nào là
báo lá cải và nhận biết rõ hơn. Giúp những người hoạt động trong lĩnh vực
Báo chí nắm được rõ những vấn đề mà mình được phép hay không được phép
đề cập đến. Thông qua đó rút ra được những bài học kinh nghiệm trong việc
xây dựng và phát triển báo chí không chỉ trong sự nghiệp cách mạng mà trong
cả thời đại mới ngày nay
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
-Một là : Định nghĩa thế nào là báo lá cải ? Tìm hiểu chi tiết nội dung
và hình thức của báo lá cải
-Hai là : Sự khác nhau giữa báo lá cải và báo chính thống
-Ba là : Cho công chúng thấy rằng sự phát triển của báo lá cải hiện
nay . Điểm mạnh và điểm yếu .
4. Phương pháp nghiên cứu
Dựa vào các định nghĩa cũng như thực tế để nêu lên định nghĩa và ưu
điểm cũng như nhược điểm của báo lá cải. Song song với đó là khảo sát các
báo mạng cũng như báo giấy để thấy được sự phát triển và nhu cầu của người
đọc báo lá cải. Tìm hiểu các chủ đề , các khía cạnh mà báo lá cải hay đề cập
để từ đó nhìn nhận được nhu cầu của bạn đọc hiện nay .
5. Kết cấu đề tài
A. Mở đầu
B. Nội dung
Chương 1: Các quan niệm về Báo lá cải
Chương 2: Các quan niệm về báo chính thống
Chương 3 : Sự khác biệt giữa báo lá cải và báo chính thống
Chương 4: Điểm mạnh và điểm yếu của báo lá cải
Chương 5: Khảo sát báo giấy và báo mạng về vấn đề báo lá cải .
( Phapluatvadoisong.vn , 24h.com.vn)
C. Kết luận
D. Danh mục tài liệu tham khảo

2


B. NỘI DUNG
Chương 1. Các quan niệm về Báo lá cải
Báo lá cải là một vấn đề được rất nhiều cá nhân và tập thể quan tâm
trong thời kì gần đây. Trên thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng có rất
nhiều quan niệm về báo lá cải . Mỗi cá nhân đưa ra một quan niệm báo lá cải
cho riêng mình như một cách thể hiện quan điểm, cái nhìn khách quan của
bản thân về nó. Và sau đây chúng ta hãy cùng đi tìm hiểu một số quan niệm
về Báo lá cải.
1.1 Theo wikipedia , Báo lá cải (tiếng Anh: tabloid) là một loại báo có
khổ giấy in nhỏ hơn so với loại báo xuất bản hàng ngày mặc dù không có tiêu
chuẩn rõ rệt nào về khổ chính xác của một tờ báo lá cải. Thuật từ báo chí lá
cải (tabloid journalism) mà có xu hướng khai thác các đề tài như các câu
chuyện tội phạm, chiêm tinh, và lời đồn thổi có liên quan đến những người
nổi tiếng gây chấn động, thường thường được dùng để chỉ đến những tờ báo
có khổ "lá cải" mặc dù cũng có một số tờ báo đáng nể như The Times cũng có
khổ "lá cải". Tại Vương quốc Anh, khổ lá cải được gần như tất cả các tờ báo
địa phương sử dụng. Tại Hoa Kỳ, đây là khổ giấy được nhiều tờ báo phụ
(alternative newspaper) sử dụng để phát hành. Thuật từ lá cải đã trở thành
đồng nghĩa với các tờ báo kém chất lượng tại một số khu vực. Tuy nhiên một
số tờ báo khổ nhỏ nhưng có tiêu chuẩn chất lượng cao như tự tuyên bố thì
thường hay gọi chính mình là báo khổ nhỏ (compact newspaper).
Dạng báo khổ "lá cải" đặc biệt rất phổ biến tại Vương quốc Anh với
khổ giấy khoảng chừng 430 × 280 mm (16.9 in × 11.0 in).
Những tờ báo khổ lớn hơn, xưa nay có tiếng về chất lượng báo chí cao,
thì thường được gọi theo tiếng Anh là "broadsheet" (tạm dịch là nhật báo khổ
rộng). Thuật từ này vẫn luôn được dùng để gọi chúng cho dù các tờ báo đó
sau này quay sang in ấn trên khổ giấy nhỏ hơn như nhiều tờ báo đã làm vậy

trong những năm qua. Như thế thuật từ "lá cải" (tabloid) và báo khổ rộng
3


(broadsheet) được dùng ngày nay có ý nghĩa diễn tả vị trí trên thị trường của
tờ báo hơn là khổ in thật sự của tờ báo.
Khổ "Berliner" được nhiều tờ báo nổi tiếng của châu Âu sử dụng có
kích thước nằm giữa khổ "lá cải" và báo khổ rộng. Theo văn mạch báo chí,
thuật từ Berliner thường được dùng để diễn tả khổ báo, chớ không phải để chỉ
chất lượng của tờ báo.
Báo lá cải thường hay bị chỉ trích vì tính chất ưa tạo nên chấn động, tin
giựt gân nhưng lại thiếu tính chất báo chí đúng nghĩa. Một số người chỉ trích
còn đi quá xa khi đề nghị tước quyền công dân của những người đọc báo lá
cải.
1.2 Theo Trung Thuần ( báo Thanhtravietnam.vn )
Theo quan niệm của người Việt Nam, “báo lá cải” là những tờ báo mới
ra chuyên đăng tin vụ án li kỳ hoặc những scandal đình đám liên quan đến
người nổi tiếng. Trên các sạp báo hiện giờ treo đầy những tờ báo kiểu này vì
người bán báo bảo được bán rất chạy, còn các tờ báo thời sự - chính trị thì bị
xếp xuống dưới hầu như chẳng ai mua.
Người Việt Nam chúng ta đang tiếp xúc một loại gọi là “thảm họa
truyền thông”, thảm họa của những tờ “báo lá cải”.
Nhiều người ở Việt Nam có chung nhận xét: Nếu nói loại “báo lá cải” ở
Việt Nam hoàn toàn giống với loại báo tabloid journalism ở Phương Tây là
không đúng. Có những người còn cho rằng tại Việt Nam chưa có thứ gọi là
báo lá cải, mà chỉ có cách khai thác tin lá cải.
Về điều này, xin được mượn lời nhà báo, CEO tập đoàn Le Group Lê
Quốc Vinh trong một bài phỏng vấn có tiêu đề: “Thảm họa truyền thông” ở
Việt Nam.
“Tôi nói thật những chuyện như thế này chúng tôi cũng tranh luận rất

nhiều. Những sản phẩm báo chí, cái này vẫn là báo chí, có thể vẫn gọi như
thế, nhưng mà là một trường phái báo chí chúng ta chỉ có thể thấy ở Việt Nam
chứ không thể thấy ở bất cứ nước nào khác trên thế giới, là moi móc những
4


chuyện riêng tư, thậm chí là thổi phồng lên cả những cái chuyện mà rất nhỏ
thành to, đấy là những chiêu trò của một nhóm báo chí muốn câu khách bằng
những thông tin kiểu như vậy.
Ở Anh quốc, bạn cũng rất khó tìm ra được những loại bài báo như vậy
trên báo chí ở Anh quốc hay ở Mỹ. Nhưng ở Việt Nam thì cái quan điểm về
“lá cải” nó hơi khác với cái quan điểm về “lá cải” ở phương Tây.
Tôi cho đấy thực sự là những thảm họa. Và đây là trách nhiệm không
phải là trách nhiệm của những người phát ngôn đâu. Như tôi nói ngay từ lúc
đầu là tôi không trách những người như cô Phạm Ngà phát biểu như vậy, mà
tôi trách những người làm báo.
Những người làm báo mà moi móc khía cạnh như vậy để đưa lên mặt
báo thì đấy là phương pháp làm báo mà nếu dân chúng cứ bị mê hoặc, cứ
chạy theo những loại báo chí như vậy thì tôi nghĩ câu chuyện thảm họa đó
không chỉ dừng lại ở chuyện một cô gái mà nó sẽ ảnh hưởng đến cả xã hội”.
Khái niệm “lá cải” rành rành là một khái niệm được nhập khẩu từ
Phương Tây, thế nhưng không thể không đặt câu hỏi: Tại sao người Việt mình
lại gọi là “báo lá cải”?
Thử ngắm nghía kích thước chiếc lá cải sẽ thấy một chiếc lá cải to cũng
có khổ tầm tầm bằng kích cỡ loại báo khổ nhỏ này. Có lẽ vì liên tưởng khổ
báo tương tự như hình dạng chiếc lá cải, mà loại báo này đã được người Việt
mình gọi là “báo lá cải”, có nghĩa là “báo có khổ lá cải” chăng?
1.3 Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Bắc Son
Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Bắc Son cho biết: "Ở
nước ta không có báo gọi là báo “lá cải”. Tất cả cơ quan báo chí phải thực

hiện đúng tôn chỉ, mục đích. Báo nào có sai phạm, đi lệch tôn chỉ, mục đích
thì phải xem xét xử lý".

5


Bộ trưởng Nguyễn Bắc Son. Ảnh: Vietnamnet.vn
"Báo chí có quyền nói sự thật nhưng sự thật đó phải vì lợi ích của đất
nước, của nhân dân. Những vụ án như vậy, viết một cách chi tiết các tình tiết
thì có nên hay không? Viết như thế anh còn làm cho người ta tò mò hơn, nhất
là giới trẻ. Vậy có nên như thế hay không? Điều này rõ ràng không phù hợp
với lợi ích của đất nước, nhất là thuần phong mỹ tục của Việt Nam", bộ
trưởng Nguyễn Bắc Son cho biết.
"Nhà báo là những người hoạt động trên mặt trận chính trị tư tưởng,
anh phải có nhạy cảm về chính trị, tư tưởng, văn hóa, tại sao anh lại mô tả chi
tiết tình tiết vụ án như thế nhất là những vụ án giết người man rợ, những hành
vi hiếp dâm, đồi trụy. Trong khi đó chỉ là hình ảnh rất cá biệt ở Việt Nam,
không phải phổ biến và không cần phải tuyên truyền, cổ súy cho các hành
động đó. Điều đó không có lợi, nhất là trong việc hình thành nhân cách của
lớp trẻ. Cái đó ta phải chống. Mỗi cơ quan báo chí phải đi đúng tôn chỉ, mục
đích của mình, đúng Luật Báo chí", cũng theo lời bộ trưởng.
Cũng theo VOV, đại biểu Quốc hội Dương Trung Quốc phát biểu: "Có
nhiều cách giật gân, câu khách. Giật gân mà đúng sự thật thì phải hoan
nghênh vì đấy là một nghệ thuật làm báo giỏi. Nói sai sự thật, gây phản cảm,
tác động xấu thì không thể khuyến khích".

6


Chương 2 : Các quan niệm về báo chính thống

2.1 Theo Wikipedia
Báo, hay gọi đầy đủ là báo chí (xuất phát từ 2 từ "báo" - thông báo - và
"chí" - giấy), nói một cách khái quát là những xuất bản phẩm định kỳ, như
nhật báo hay tạp chí. Nhưng cũng để chỉ cả các loại hình truyền thông khác
như đài phát thanh, đài truyền hình. Định nghĩa này cũng áp dụng được cho
một tạp chí liên tục xuất bản trên web (báo điện tử).
2.2 Theo hiến pháp của nhà nước
- Báo chí ở nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là phương tiện
thông tin đại chúng thiết yếu đối với đời sống xã hội; là cơ quan ngôn luận
của các tổ chức của Đảng, cơ quan Nhà nước, tổ chức xã hội (dưới đây gọi
chung là tổ chức); là diễn đàn của nhân dân.
- Bảo đảm quyền tự do báo chí, quyền tự do ngôn luận trên báo chí
Nhà nước tạo điều kiện thuận lợi để công dân thực hiện quyền tự do
báo chí, quyền tự do ngôn luận trên báo chí và để báo chí phát huy đúng vai
trò của mình.
Báo chí, nhà báo hoạt động trong khuôn khổ pháp luật và được Nhà
nước bảo hộ; không một tổ chức, cá nhân nào được hạn chế, cản trở báo chí,
nhà báo hoạt động. Không ai được lạm dụng quyền tự do báo chí, quyền tự do
ngôn luận trên báo chí để xâm phạm lợi ích của Nhà nước, tập thể và công
dân.
Báo chí không bị kiểm duyệt trước khi in, phát sóng.
- Các loại hình báo chí
Báo chí nói trong Luật này là báo chí Việt Nam, gồm: báo in (báo, tạp chí,
bản tin thời sự, bản tin thông tấn); báo nói (chương trình phát thanh); báo hình
(chương trình truyền hình, chương trình nghe - nhìn thời sự được thực hiện bằng
các phương tiện kỹ thuật khác nhau), bằng tiếng Việt, tiếng các dân tộc thiểu số
Việt Nam, tiếng nước ngoài.
7

Chương 3: Sự khác nhau giữa báo lá cải và báo chính thống
Báo chí đều có điểm chung là đem đến thông tin cần thiết cho bạn đọc
cũng như đưa đến cho người đọc nhiều kiến thức mới . Tuy nhiên với báo
chính thống thì nguồn tin và thông tin đưa ra cần phải tuân theo đường lối ,
chính sách của Đảng và nhà nước , nguồn tin đảm bảo và chính xác . Báo lá
cải lại tập trung vào những vấn đề đời sống, đời tư và đi quá sâu vào đấy. Nội
dung của báo lá cải thường không đảm bảo và chưa được xác thực.
Trong một blogger đã có một bài báo nói về “trận chiến giữa báo lá cải
và báo chính thống” trong đó có sự tham gia của cả các nhà lãnh đạo cấp cao
của đất nước .
“Bàn tròn kỳ này mở cho bạn đọc cùng bàn thảo về một chủ đề đang
được… chửi nóng trên các mặt báo. Đó là cuộc đấu chửi giữa một nhóm báo
tự xem là… chính chuyên (chính thống) với báo lá cải. Thấy cả các Bộ
trưởng, tướng tá, cựu- nguyên các loại nhảy vào tranh cãi búa xua.
Tôi không cổ vũ báo lá cải, nhất là các loại “cướp giết hiếp”. Nhưng
nói đó là “thảm họa”, là “mối lo ngại lớn cho xã hội” thì không biết những
loại báo được xếp hàng “chính thống” nhưng tổn phí tiền dân, in ra không biết
bán cho ai, không có người đọc như Nhân Dân, Quân đội nhân dân, tạp chí
Cộng sản… thì “thằng” nào thật sự vô bổ và “nguy hại” hơn?
Nhiều người đọc, không ăn vào tiền thuế của dân. Ở mặt này thì rõ báo
lá cải vô hại, thậm chí hữu ích hơn báo Nhân Dân, Quân đội nhân dân, tạp chí
Cộng sản, …
Còn ở nghĩa “tuyên truyền, định hướng” thì không biết giữa lá cải với
chính thống, “đứa” nào “tuyên truyền định hướng” tốt hơn? Hay cả hai đều có
“giá trị” đầu độc, tha hóa và… phá hoại như nhau?
Và vì thế, có phải sự bới chửi ỏm tỏi đang diễn ra trên các mặt báo
cũng chính là cuộc chiến rất… “lá cải”?
Anhbasam đưa tin:
8

- Cuộc chiến khốc liệt báo Chính Thống – báo Lá Cải: PHỤ NỮ
TPHCM tiếp tục thanh trừng (Lê Thiếu Nhơn). Đó là bài đăng trên Phụ nữ
Online: Ma trận truyền thông – Kỳ 2: Tràn lan cỏ dại. Mời xem lại: MA
TRẬN TRUYỀN THÔNG – KỲ 1: CHOÁNG VÁNG VỚI BÁO “LÁ CẢI”
– Cuộc chiến khốc liệt báo Chính Thống – báo Lá Cải: ĐỜI SỐNG & PHÁP
LUẬT trả đòn trực diện (PhunuToday/ Lê Thiếu Nhơn). Bài này đã đăng trên
báo Người Đưa Tin: Cuộc chiến khốc liệt báo Chính Thống – báo Lá Cải:
trong rừng luật vẫn có luật rừng ? (Lê Thiếu Nhơn). – Phan Sông Giang: Cuộc
chiến khốc liệt báo Chính Thống – báo Lá Cải: CÔNG AN TPHCM xuất kích
(CATP/ Lê Thiếu Nhơn). “Các bác chê nhau lá cải, báo công dân chúng em
hóa ra lá sen“.
Đáng buồn và cả đáng thương cho màn đấm đá, cãi vã rất … “lá cải”
này. Tức là chính Sài Gòn Giải Phóng lại đầu têu … phóng ra một đòn dưới
thắt lưng để bôi xấu đồng nghiệp.
Làm công việc điểm tin tức từ blog, web, báo hàng ngày nên BS và các
cộng sự quá biết tình trạng gọi là “lá cải”, đưa tin tức rẻ tiền, câu khách đang
đến độ tệ hại trên các trang báo nhà nước tới đâu. Thế nhưng lạ là những đối
tượng đáng “đánh”, nếu như SGGP thực tâm làm, thì lại không phải như họ
đã làm. Còn các đối tượng bị “đánh” thì lại phản ứng thái quá, không cần
thiết, góp phần làm phiền độc giả, hạ thấp mình. Điều nên làm ngay từ ban
đầu là họ chỉ cần đưa ra một bài viết của ban biên tập, phản ứng có chừng
mực với trò sinh sự kia, không cần lao vào cuộc đôi co.
Dù cuộc cãi vã có thế nào thì thực tế thấy rõ là hai trang SGGP và
PNTP HCM là những trang quá xoàng, mặc dù SGGP cùng Nhân dân, QĐND
thường được trang Baomoi.com “ưu tiên” đưa bài vở xếp hàng lên đầu hơn
hẳn các báo khác. Chỉ hiện tượng đó cũng tàm tạm giải thích cho một trong
những lý do họ phát động cuộc tấn công, mà hôm qua một độc giả đã gọi là
“trâu buộc ghét trâu ăn”. – BÁO BUỒN (Sơn Thi Thư). – Tờ báo không thực
hiện theo tôn chỉ mục đích sẽ thu hồi giấy phép (Infonet). – BÁ LÁP

9


CHUYỆN NGỒI COI CÁC BÁO “CHIẾN” NHAU (NCTG).
Choáng váng chiêu “bôi bẩn” đồng nghiệp của một số tờ báo
29-05-2012 | 09:39 | 10 bình luận
(Nguoiduatin.vn) - Thay vì tự làm mới mình để phát triển, những
tờ báo này đang dùng chiêu cạnh tranh bôi bẩn đồng nghiệp theo kiểu
“đánh hội đồng”, bới lông tìm vết, thậm chí bịa đặt…
Trong khi những tờ báo lớn như Tuổi Trẻ, Thanh Niên là những mô
hình báo chí thành công về mọi mặt thì nhiều tờ báo thuộc một số cơ quan ở
TP Hồ Chí Minh đã tự đánh mất mình và đánh mất bạn đọc vì lối làm báo xơ
cứng, thiếu hơi thở của đời sống, xa rời bạn đọc hoặc chỉ chạy theo lợi nhuận
quảng cáo mà quên mất nội dung thông tin.
Ở thời đại thông tin, khi nhu cầu và trình độ của độc giả đã được nâng
cao, những cách làm báo tự cho mình là chính thống theo kiểu “ông trời” con,
muốn “phán” gì cũng được như báo Sài Gòn Giải phóng hoặc chỉ chạy theo
phục vụ các “đại gia” nhiều tiền với la liệt các loại PR, quảng cáo trá hình trơ
trẽn và thô thiển trên trang báo như báo Phụ nữ TP Hồ Chí Minh thì việc bị
người đọc quay lưng, ngoảnh mặt cũng là điều dễ hiểu. Thay vì tự làm mới
mình để phát triển, những tờ báo này đang dùng chiêu cạnh tranh bôi bẩn
đồng nghiệp theo kiểu “đánh hội đồng”, bới lông tìm vết, thậm chí bịa đặt…

10


Đã có hàng chục nghìn lượt trích dẫn, phỏng vấn và bài cộng tác các
đồng chí lãnh đạo từ Trung ương đến địa phương, các chuyên gia, nhà khoa
học từng được đăng trên báo Đời sống và Pháp luật
Tác nghiệp theo cách... đứng trên tất cả

Như một sự sắp đặt mang tính chất “liên minh” từ trước, sáng hôm qua
(28/5/2012), 2 tờ báo thuộc các cơ quan TP. Hồ Chí Minh là Sài Gòn Giải
phóng và Phụ nữ TP Hồ Chí Minh đồng loạt đăng bài phê phán báo “lá cải”
và cơ quan quản lý báo chí.
Trong khi tự cho mình quyền đưa ra nhận định thay cho cơ quan chức
năng quản lý báo chí, để tăng tính “gây sốc”, tờ Sài Gòn Giải phóng còn dẫn
ý kiến của một sĩ quan an ninh - Ông Nguyễn Tuấn Việt, thiếu tá, phó trưởng
phòng An ninh báo chí (phía Nam) của Cục An ninh truyền thông đưa ra ý
kiến “chỉ đạo” cơ quan quản lý Nhà nước về báo chí là Bộ Thông tin -Truyền
thông cần phải làm thế này, thế khác như sau: "Cần kiên quyết, nghiêm minh
trong việc quản lý và xử lý báo chí sai phạm; tránh tình trạng cơ quan quản lý
Nhà nước về báo chí có đầy đủ công cụ quản lý trong tay nhưng không xử lý
đúng mức đối với các cơ quan báo chí vi phạm. Bộ Thông tin - Truyền thông
cần tiến hành thanh tra và xử lý mạnh tay đối với các tờ báo có thông tin
không phù hợp thuần phong mỹ tục. Đồng thời, cần sớm có quy hoạch báo
chí, ngưng cấp phép đối với những tờ báo hoạt động không hiệu quả, cần
mạnh dạn loại bỏ và xử lý người đứng đầu đối với các tờ phụ trương, chuyên
đề đã có nhiều sai phạm”.
Những bài báo này sẽ khách quan và hữu ích nếu như mang tính xây
dựng. Đáng tiếc là trong khi khoác “tấm áo đạo đức” và lên giọng dạy dỗ
người khác, dưới chiêu bài phê phán báo “lá cải”, hai tờ báo này đã “trình
diễn” một cách làm báo “lá cải” nhất với những lời bôi bẩn đồng nghiệp một
cách thiếu văn hoá, thậm chí đưa ra những thông tin bịa đặt mà không hề
kiểm chứng.
Một trong số những điều mà báo “lá cải” khiến nhiều người “sợ” nhất
11


là việc trở thành nạn nhân của những cuộc “trả lời phỏng vấn” mà như không
được nói, theo đó mọi câu trả lời đều được bóp méo, xuyên tạc, cắt cúp theo ý

đồ của phóng viên, mọi việc làm, cử chỉ dù là vô tình của đối tượng phỏng
vấn đều được đưa vào bài viết theo góc nhìn của người viết. Những cuộc
phỏng vấn này thường được đưa ra với một lời quy chụp chung chung theo
kiểu: “nhiều người cho rằng…”, “có ý kiến nói rằng…”. Thì đây, trong bài
“Ma trận truyền thông – choáng váng với báo lá cải”, một phóng viên trẻ của
báo Phụ nữ TP. Hồ Chí Minh đã không ngần ngại thể hiện cách tác nghiệp
“phỏng vấn” theo kiểu “ông trời con” đối với… lãnh đạo một tờ báo khác.
Xin được trích lại nguyên văn đoạn box trong bài viết này: “Chiều
24/5/2012, chúng tôi hẹn phỏng vấn ông Trần Tiến Dũng - Trưởng văn phòng
đại diện Báo Đời sống và Pháp luật (Hội Luật gia VN). Phóng viên đặt vấn
đề: “Một số người cho rằng tờ Đời sống và Pháp luật cùng một số ấn phẩm
phụ như Hôn nhân và Pháp luật thứ 7, Người đưa tin đang dần lá cải hóa để
thu hút bạn đọc, bất ngờ, ông Nguyễn Tiến Thanh (Tổng biên tập Báo Đời
sống và Pháp luật), lúc này đang ngồi ở bàn làm việc bên cạnh, chen ngang
cuộc phỏng vấn. Ông nổi giận cho rằng phóng viên Báo Phụ Nữ TP đặt vấn
đề sai và chỉ đạo ông Dũng ngưng ngay cuộc phỏng vấn. Ông Thanh quát
tháo: “Báo Đời sống và Pháp luật hoạt động với tôn chỉ khác, không làm theo
kiểu lá cải, người ta lấy căn cứ nào dám bảo báo của chúng tôi lá cải?. Phóng
viên Báo Phụ Nữ TP: “Riêng trong tháng 5/2012, Sở Thông tin và Truyền
thông TP.HCM đã chỉ ra nhiều tin bài của Báo Đời sống và Pháp luật, đã vi
phạm Nghị định 51. Ông Thanh tiếp tục cắt ngang: “Đó là chuyện của Sở, họ
có quyền thống kê”. Phóng viên Báo Phụ Nữ TP: “Thưa ông, còn những ấn
phẩm phụ của Đời sống và Pháp luật như Hôn nhân và Pháp luật, Người đưa
tin thì thế nào?”. Ông Thanh vẫn chưa hết nóng giận, tuyên bố từ chối trả lời
phỏng vấn”.
Trên thực tế, phóng viên này đăng ký gặp ông Dũng (quyền trưởng cơ
quan đại diện, không phải trưởng Văn phòng đại diện như bài báo đưa) với
12

nội dung trao đổi về kinh nghiệm của một tờ báo có lượng phát hành lớn,
nhưng đến khi gặp lại đưa ra câu hỏi mang tính quy chụp cho rằng tờ báo
“đang dần lá cải hoá để thu hút bạn đọc”. Tổng biên tập báo Đời sống và
Pháp luật đã yêu cầu dừng cuộc phỏng vấn vì phóng viên trẻ này đã vi phạm
quy chế phỏng vấn của cơ quan quản lý Nhà nước và nhắc nhở về đạo đức
nghề nghiệp của người phỏng vấn cũng như quyền của người được phỏng
vấn, không hề có chuyện nóng giận và quát tháo. Việc bà tổng biên tập báo
Phụ nữ TP Hồ Chí Minh cho đăng đoạn “phỏng vấn” nói trên đủ cho thấy thế
nào là một tờ báo “lá cải” theo đúng nghĩa của từ này.
Quy chụp và xúc phạm danh dự một cách vô văn hoá
Tương tự như báo Phụ nữ TP Hồ Chí Minh, với tiêu đề: “Thảm hoạ
“báo lá cải””, báo Sài Gòn Giải phóng số ra ngày 28/5/2012 đăng bài của tác
giả Đường Loan với một cách tác nghiệp “lá cải” mang tính “gây sốc”, sử
dụng những lời lẽ quy chụp để bôi bẩn đồng nghiệp một cách trắng trợn nhất.
Báo SGGP viết: “Hãi hùng nhất trong việc “trồng cải” là “tập đoàn” ĐS&PL
với 4 ấn phẩm “con, cháu”. Đáng chú ý, tờ báo chính là ĐS&PL chỉ được xuất
bản 4 số/tuần thì ấn phẩm phụ Người đưa tin lại được cấp phép xuất bản hàng
ngày! Có số lượng hùng hậu “tập đoàn” này làm mưa làm gió với những
thông tin trơ trẽn, thô tục về tư, tình, tiền, tù tội”.
Chúng tôi chưa nói đến tính đúng sai trong một số thông tin trong đoạn
bài báo này (như chuyện cấp phép) mà chỉ nói đến cách viết tuỳ tiện, thiếu
hiểu biết, vô văn hoá đã xúc phạm nghiêm trọng danh dự của không chỉ Báo
ĐS&PL mà còn với hàng chục vạn độc giả và đặc biệt là những người đã từng
tham gia đóng góp tin bài, trả lời phỏng vấn trên báo ĐS&PL.
Trong hơn 10 năm xây dựng và phát triển, Báo ĐS&PL tự hào và có thể
liệt kê, chứng minh rằng: Đã có hàng chục ngàn lượt các nhà khoa học, các
chuyên gia; Lãnh đạo các bộ, ban, ngành của trung ương cũng như các địa
phương (trong đó có cả lãnh đạo của Thành uỷ TP Hồ Chí Minh-cơ quan chủ
quản của báo SGGP) và thậm chí các đồng chí lãnh đạo cao cấp của Đảng và
13

Nhà nước đã từng trả lời phỏng vấn, viết bài trực tiếp, trích dẫn đăng trên báo
ĐS&PL.
Báo cũng đã tổ chức nhiều loạt bài và các tin bài lẻ khác thông tin,
tuyên truyền, đóng góp ý kiến về các chủ trương lớn, hoạt động lớn của Đảng,
Nhà nước và các cơ quan quản lý khác. Từ các kỳ Đại hội, hội nghị của Đảng
đến các kỳ họp Quốc hội, các diễn đàn, hội thảo quốc tế với sự có mặt của các
nguyên thủ, các nhà khoa học từ nhiều quốc gia trên thế giới. Vậy mà tác giả
bài báo này dám viết một câu nhận xét: “...làm mưa làm gió với những thông
tin TRƠ TRẼN, THÔ TỤC” (Chúng tôi nhấn mạnh những chữ viết hoa - PV).
Không có từ ngữ nào chính xác hơn để mô tả cách viết báo này là “quy chụp,
thiếu hiểu biết và vô văn hoá”.
Ngay sau khi Báo Sài Gòn Giải phóng đăng tải bài viết, Báo ĐS&PL đã
nhận được nhiều thư, điện thoại của độc giả bày tỏ sự bất bình về nội dung bài
báo của Báo Sài Gòn Giải phóng và đề nghị Báo ĐS&PL phải lên tiếng để
bảo vệ danh dự cho bản thân tờ báo và hàng chục vạn độc giả, cộng tác viên
của Báo.
Với cách viết quy chụp như trên, bài báo này còn tiếp tục: “Ngay cả
ĐS&PL, bạn đọc cũng “ngã ngửa” khi phác hoạ bức tranh xã hội Việt Nam
quả là dễ sợ đủ chuyện cướp – giết - hiếp với giọng văn vô cảm và bỏ lửng,
không hề thấy nhà báo phân tích việc nào đúng việc nào trái pháp luật; hung
thủ có khả năng phạm tội gì, điều luật nào, nạn nhân có thể vận dụng pháp
luật để giải quyết vấn đề theo cách nào...”.
Chúng tôi thực sự bất ngờ với cách viết quy chụp một cách “trơ trẽn”
và “chợ búa” trong đoạn bài báo trên. Qua hơn 10 năm hình thành và phát
triển, với hàng triệu tin, bài mà Báo ĐS&PL đã xuất bản, không hiểu tác giả
Đường Loan đã đọc được bao nhiêu bài mà dám “tổng kết” như trên. Trong
khuôn khổ bài báo này, chúng tôi cũng không muốn liệt kê tính toán từng bài
báo cụ thể để “so đo” với tác giả Đường Loan của Báo Sài Gòn Giải phóng

(mời đọc thêm ý kiến độc giả của Báo ĐS&PL mà chúng tôi đăng tải trên số
14


báo này-PV) mà chỉ muốn nói về một kiểu tác nghiệp mà các nhà báo, cơ
quan báo chí tự cho mình cái quyền đứng trên tất cả để dạy dỗ bạn đọc, dạy
dỗ người khác-mà bài báo này nói chung và đoạn bài báo chúng tôi trích dẫn
nói trên là một điển hình.
Cũng trong bài báo trên, báo SGGP đã trắng trợn bịa đặt thông tin khi
nói rằng: “Ấn phẩm HN&PL không hề giấy phép theo quy định của Luật báo
chí và báo ĐS&PL lại có tới 2 văn phòng đại diện hoàn toàn riêng biệt để sản
xuất nội dung tại TP Hồ Chí MInh”. Việc bịa đặt này nhằm mục đích gì thì có
lẽ chỉ có báo Sài Gòn Giải phóng mới có câu trả lời.
Không thể “bán báo” bằng cách xúc phạm người khác
Ai cũng hiểu rằng, khi phản ánh một vấn đề sự kiện, mỗi cơ quan báo
chí phải tuân theo tôn chỉ, mục đích và có cách tiếp cận riêng. Đối với Báo
ĐS&PL, ngoài việc đưa thông tin chính xác, tôn trọng kết quả xác minh của
các cơ quan chức năng luôn có sự xuất hiện của các chuyên gia trong nhiều
lĩnh vực (trong đó đặc biệt là các luật gia) để phân tích không chỉ sự đúng sai
mà soi rọi và tôn vinh các giá trị đạo đức, nhân văn và nhân phẩm của con
người.
Báo ĐS&PL là cơ quan tuyên truyền của Hội Luật gia Việt Nam nên
các vấn đề liên quan đến pháp lý là mảng để tài lớn. Tuy nhiên, mục đích cuối
cùng của luật pháp là để hướng con người đến làm điều thiện nên không cần
phải có những biện pháp tuyên truyền đa dạng, phù hợp.
Chính vì vậy, có lẽ không một người hiểu biết nào lại nghĩ rằng tuyên
truyền các điều luật một cách khô khan kiểu “tầm chương trích cú” có thể
đem lại hiệu quả. Hơn thế nữa, những đối tượng cần được hỗ trợ pháp lý
nhiều nhất là những người bình dân trong xã hội, cho nên báo chí cần có cách
viết đa dạng, sinh động cho phù hợp.

Vì thế, khi phản ánh các vấn đề sự kiện, đặc biệt là các vấn đề liên quan
đến pháp lý, Báo ĐS&PL không chỉ đưa các thông tin mang tính gợi mở, định
hướng thông qua ý kiến của các luật gia mà luôn có ý thức đi sâu khắc hoạ số
15


phận của mỗi con người, mối quan hệ xã hội, qua đó soi rọi và làm rõ những
giá trị nhân văn, đạo đức.
Đặc biệt, ĐS&PL xác định Báo là một diễn đàn, đăng tải chính xác ý
kiến của mỗi người dân, của các cơ quan chức năng chứ không thể làm thay
công việc của họ bằng cách đứng ra “phán” ai đúng ai sai, “kết tội” người này
người khác như cách mà Báo Sài Gòn Giải phóng “chỉ đạo”. Chính vì vậy,
Báo ĐS&PL tự hào khi có một lượng bạn đọc đông đảo, có hàng chục vạn
người chờ đón đọc các ấn phẩm của Báo ĐS&PL mỗi kỳ xuất bản.
Báo ĐS&PL không thể rập khuôn theo bất kỳ một tờ báo nào, đặc biệt
là Báo Sài Gòn Giải phóng Chúng tôi xin trích đăng nguyên văn lời nhận xét
của phó bí thư thường trực Thành uỷ TP Hồ Chí Minh Nguyễn Văn Đua trong
lần đến thăm Báo SGGP ngày 5/5/2012 (đã được chính Báo Sài Gòn Giải
phóng đăng tải): “Đây là giai đoạn khó khăn nhất của Báo Sài Gòn Giải
phóng nên Đảng uỷ, Ban biên tập Báo Sài Gòn Giải phóng cần suy nghĩ
tìm hướng đi để Báo Sài Gòn Giải phóng đạt được mục tiêu thông tin:
đúng, trúng, hay; phải làm sao bạn đọc bỏ tiền ra mua báo”.
Theo phó bí thư thường trực Thành uỷ, hiện nay Báo Sài Gòn Giải
phóng đã đảm bảo được tính đúng trong thông tin nhưng phải nghĩ cách để
báo đến với đông đảo, qua việc đổi mới công tác phát hành, lượng báo phát
hành phải tính đến từng người đọc, cũng như tính đến bạn đọc truy cập báo
điện tử. Đồng chí đặc biệt nhấn mạnh nội dung báo phải luôn bám sát thực
tiễn để phản ánh được hơi thở cuộc sống, khơi gợi những cách viết đi vào
lòng người.
Từ những nhận xét của phó bí thư thường trực Thành uỷ TP Hồ Chí

Minh Nguyễn Văn Đua- lãnh đạo cơ quan chủ quản của Báo Sài Gòn Giải
phóng có thể nhận thấy: Những người làm Báo Sài Gòn Giải phóng cần xem
lại chính mình, với việc hàng năm được cấp một khoản ngân sách không nhỏ
cộng với sự đầu tư về trang thiết bị, trụ sở... từ nguồn đóng góp qua thuế của
người dân nhưng báo Sài Gòn Giải phóng chưa hoàn thành tốt nhiệm vụ là
16


tuyên truyền để đưa các nghị quyết của Đảng, chủ trương chính sách của Nhà
nước nói chung và của TP Hồ Chí Minh đến với đồng đảo người dân. Báo Sài
Gòn Giải phóng không thể che đậy sự yếu kém hay lớn mạnh được như mong
muốn của lãnh đạo cơ quan chủ quản bằng việc đi bôi nhọ xúc phạm cơ quan
báo chí khác và đồng nghiệp.
Nhóm phóng viên “

17


Chương 4: Điểm mạnh và điểm yếu của Báo lá cải.
3.1 Điểm mạnh
Tào lao nhưng nhiều “mánh”
Báo lá cải thường tập trung khai thác những đề tài giật gân liên quan tới
tiền tình tù tội, tướng số, chuyện phiếm về đời riêng của người nổi tiếng trong
giới nghệ thuật hay thể thao. Báo lá cải chạm vào những vùng tin tức mà báo
chí nghiêm túc “không ngó ngàng” và không coi báo “tử tế” là đối thủ cạnh
tranh vì có lượng độc giả riêng của mình.
Với những tờ nghiêm túc, các bước tác nghiệp của phóng viên và tòa
soạn trước khi đăng tải đều rất thận trọng, đảm bảo chính xác, khách quan,
công bằng, thì báo lá cải chả thèm để ý đến những điều đó. Chỉ cần một vài
chi tiết nhỏ của câu chuyện nghiêm túc cũng có thể được phóng đại lên. Báo

lá cải sử dụng từ ngữ trực diện, đơn giản, đời thường, cố tình phóng đại, đôi
lúc thô lỗ, kết hợp với lối trình bày báo chú trọng tới hình ảnh và đồ họa, tiêu
đề bắt mắt, chữ to.
Ví dụ, tờ Daily Mail số báo ngày 15-6 có những tiêu đề sau: “Bác sĩ tắc
trách khiến học sinh nữ 15 tuổi trở thành nạn nhân của bệnh tật, dù em đã đến
thăm khám ở phòng mạch chín lần”; “63 tuổi, bị bầu trong miệng sau khi ăn
mực sữa chiên” (tức miệng bị phồng rộp); “Ai mời những kẻ này?”. Hình
cưới bị hỏng vì những “kẻ đánh bom hình ảnh” (thực chất là những hình ảnh
cưới mà tự nhiên có ai, con gì, hoặc vật gì xuất hiện chen vào một cách vô
duyên).
Báo lá cải cũng thường cố tình bóp méo sự thật. Báo Daily Mail vừa
“được” giáo sư Dorothy Bishop, chuyên khoa thần kinh của ĐH Oxford,
“tặng” giải thưởng “bài viết khoa học trên một tờ báo tiếng Anh phát hành
toàn quốc có độ thiếu chính xác cao bất thường nhất”. “Vinh hạnh” đó là nhờ
bài viết “Chỉ một điếu cần sa cũng có thể gây ra tình trạng tâm thần phân liệt
và phá hủy trí nhớ”. Tức con người có thể bị hư hại thần kinh đáng kể nếu hút
18


một lượng nhỏ cần sa. Nhưng nghiên cứu thực tế lại là trên chuột và phải
dùng lượng cần sa lớn hơn nhiều!
Lượng phát hành cực lớn!
Tác nghiệp bằng mọi cách để có được thông tin kích thích trí tò mò và
thị hiếu của số đông là phong cách của báo lá cải. Gần đây nhất, tờ News of
The World đình đám nhất thế giới với 168 năm lịch sử đã “tẽn tò” đóng cửa
sau khi bị tố giác nghe lén điện thoại, từ nhân vật hoàng gia, vợ thủ tướng,
cầu thủ, diễn viên điện ảnh, ca sĩ, gia đình của nạn nhân bị giết chết.
Không những thế, tờ báo còn trả tiền hối lộ, “nuôi” lực lượng thực thi
pháp luật để có tin. Bởi vậy, dù cực kỳ gây ảnh hưởng trong xã hội với gần 3
triệu tờ phát hành mỗi ấn bản, tuần báo này cũng buộc phải đóng cửa, thỏa

thuận dàn xếp bồi thường hàng chục triệu USD với các nạn nhân trước khi có
thể bị hầu tòa và phải trả phí nặng hơn.
Nhưng số phát hành của báo lá cải khiến bất kỳ tờ báo “tử tế” nào cũng
thèm thuồng. Tính riêng ở Anh, năm 2012 The Sun on Sunday ra vào chủ nhật
có lượng phát hành 3,2 triệu bản/số, Sunday Mirror 1,5 triệu bản (tăng 44,1%
so với năm 2011), The People 701.246 bản (tăng 43,6%), Daily Star Sunday
599.078 bản (tăng 93,1%).
Trong khi đó, ngược lại, các tờ “tử tế” đều giảm: The Independent giảm
42,3% xuống còn 105.160 bản, The Guardian giảm 17,8% xuống còn 215.988
bản và FT giảm 16,4% xuống còn 316.493 bản. Nhiều tờ báo lớn rơi vào tình
trạng đóng cửa, sáp nhập, sa thải. Bởi vậy, không có gì ngạc nhiên khi các nhà
chuyên môn kêu gọi tìm giải pháp cứu báo “tử tế” vì báo lá cải không cần cứu
vẫn sống khỏe.
Trang web MailOnline của Daily Mail hiện là trang web có đông lượng
người truy cập nhất thế giới, với 45,348 triệu lượt người ghé thăm trong tháng
12-2011, hơn cả New York Times. Mỗi ngày MailOnline có 5,3 triệu lượt
người ghé thăm, hơn cả BBC News Service. Lý giải về thành công, Mail
Online quảng cáo “giật gân”: vì trang web là “sự kết hợp độc đáo giữa tin tức
19


sốt dẻo, những phóng sự đầy hấp dẫn, những hình ảnh chất lượng tuyệt hảo
không nơi đâu sánh bằng và cách đưa tin tuyệt vời về thế giới giải trí”.
Dù người đọc tức giận, các nhà văn hóa bực bội ra sao, chỉ trích thế nào
thì thực tế không thể phủ nhận là báo lá cải vẫn đang có nhiều người đọc.
Những người làm báo lá cải lại cho rằng họ mới chính là nơi bắt kịp với sự
thay đổi của người đọc, không “đạo đức giả”, tự hào “giật gân câu khách” và
chấp nhận mục đích duy nhất là thu lợi nhuận càng nhiều càng tốt mà thôi.
Nhưng đọc báo lá cải thì giúp ích gì cho sự phát triển xã hội?
KHỔNG LOAN (Báo Tuổi Trẻ)

Đánh vào tâm lý tò mò của người đọc .
Mặc dù tin tức trên báo lá cải là những tin tức “tào lao” , “ăn theo nói
leo” nhưng lại đánh vào tâm lý tò mò của người đọc. Những tittle giật gân
luôn đem đến cho người đọc sự tò mò và muốn khám phá . Tuy nhiên những
tin tức đó lại chưa được kiểm chứng cũng như sẽ đem lại cho người đọc
những cái nhìn sai lầm và chưa chính xác .
3.2 Điểm yếu
Một số cơ quan báo chí thực hiện không nghiêm khắc các quy định về
tôn chỉ, mục tiêu , đối tượng đã được quy định trong giấy phép. Đây là khuyết
điểm, yếu kém thể hiện khá rõ tại một số báo,tạp chí , đã kéo dài từ nhiều năm
nhưng chậm được khắc phục . Vi phạm này làm cho một số báo , tạp chí có
nội dung giống nhau , sao chép , trùng lặp về thông tin, về cách thức phản ánh
thông tin , khi phản ánh thông tin về mặt trái , mặt yếu kém thường sa đà ,
giật gân câu khác , tự nhiên chủ nghĩa. Nói đúng ra , đó là cách làm báo thiếu
cách chuyên nghiệp , vi phạm đạo đức nghề nghiệp , thiếu bản lĩnh và bản sắc
riêng, hạ thấp yêu cầu về tính chính trị , khoa học và văn hoá của các sản
phẩm báo chí.
Với cách làm báo theo kiểu giật gân, câu khách quá mức, một số tờ báo
như Đời sống và Pháp luật, Đời sống và Pháp luật tuần, Hôn nhân và Pháp
luật thứ 7, Đang yêu, Tuổi trẻ và Đời sống, Người đưa tin, Cuộc sống, Gia
20


đình và Cuộc sống... và các trang tin điện tử như Eva.vn, 24h.com, Yahoo!...
khiến người đọc không khỏi choáng váng. Dường như những người làm nội
dung các tờ báo này chỉ đua nhau biến trang báo “càng lá cải càng tốt” để câu
khách, bất chấp tính định hướng dư luận và giáo dục của báo chí, bỏ qua
thuần phong mỹ tục Việt Nam.

Một số ấn phẩm “lá cải” đang tràn ngập thị trường

TÌNH YÊU, HÔN NHÂN, GIA ĐÌNH: GIẬT GÂN VÀ ĐỊNH
HƯỚNG... NGƯỢC!
Tờ Hôn nhân và Pháp luật thứ 7 (ấn phẩm phụ của báo Đời sống và
Pháp luật) nhanh chóng bán chạy khi “ra sạp” vào đầu năm 2011, với cách
giật tựa, đưa hình ảnh, chuyển tải thông tin khiến người đọc phải ngỡ ngàng.
Trang 2 của tờ này có chuyên trang “Chuyện hòa giải”, có vẻ như sẽ cung cấp
cho bạn đọc những kinh nghiệm vượt qua mâu thuẫn gia đình, nhưng thực tế,
nội dung khá ngây ngô và giật gân một cách vụng về đến buồn cười. Số 24
(tháng 3/2012), chuyên trang này có bài “Gia đình nứt vỡ vì chồng nghiện
ngập đem cả nồi quấy cháo của con đi bán”. Bài báo kể về câu chuyện một
người vợ phát hiện chồng nghiện ma túy, đòi chia tay. Cán bộ hòa giải ở địa
phương tìm đến khuyên can, và người chồng đang trong quá trình cai nghiện.
21


Chuyện chỉ đơn giản là vậy nhưng được người viết “tán hươu tán vượn” thành
một trang báo gần 2.000 chữ, và “giật” chi tiết “anh chồng bán cả nồi quấy
cháo cho con để lấy tiền mua ma túy” thành tựa, để gây “cảm giác lạ” cho
người đọc.
Không chỉ sử dụng các chi tiết “rẻ tiền” để câu khách, các báo “lá cải”
còn đi ngược định hướng thẩm mỹ, trái thuần phong mỹ tục khi tung hê
những câu chuyện “ngược đời”. Tờ Đang yêu (Đặc san của báo Phụ nữ Thủ
đô) số 17 (ngày 28/2/2012) có bài “Kiếp chồng chung của hai chị em họ”. Bài
viết kể về một người đàn ông ở Hải Dương chung sống với hai chị em họ,
cùng những tình tiết ly kỳ. Câu chuyện toát lên tinh thần “vẫn cơm lành canh
ngọt dù hai người phụ nữ cùng chung một mái nhà với kiếp chồng chung”. Ai
cũng biết điều này trái pháp luật, đi ngược thuần phong mỹ tục VN, nhưng bài
báo vẫn “hoành tráng” chiếm trọn một trang cùng hai bức ảnh sống động của
nhân vật.
Điều đáng lo ngại, các “vườn cải” vẫn không ngừng “ươm mầm cỏ

dại” với cấp độ ngày càng cao. Tờ Gia đình và Cuộc sống (ấn phẩm của báo
Gia đình Việt Nam) số 3, ra ngày 22/5/2012 có bài “Mối tình ngang trái của
chàng trai đồng tính yêu nhầm cháu ruột mình”. Có thể, bài báo kích thích trí
tò mò của độc giả, nhưng khó mà đong đếm được tác hại của nó đối với tâm
hồn người đọc. Cũng ở số báo này, một bài báo ở trang 18 có tựa dài và kỳ
quặc chưa từng thấy: “Bí mật đắng lòng sau vụ việc hai cha con ôm nhau treo
cổ tự sát ở Tây Ninh: Lá thư tuyệt mệnh tố cáo người vợ lăng loàn vạch ngực
khêu gợi đám đàn ông”.
Khi các báo “lá cải” cạnh tranh quyết liệt thị phần, có vẻ như đang diễn
ra chuyện mạnh ai nấy “cải”, và cấp độ giật gân đang bị đẩy lên đến mức cao
nhất. Thử tưởng tượng, nếu các thành viên trong một gia đình cầm số báo
ngày 22/5 của tờ Người đưa tin (ấn phẩm hàng ngày của báo Đời sống và
Pháp luật) lên đọc, sẽ cảm giác thế nào khi ập vào mắt là bài “Yêu râu xanh
hiếp dâm con rồi dùng dao chém mẹ”?
22


TS Đinh Phương Duy - Chủ tịch Hội Tâm lý giáo dục TP.HCM nhận
định: “Nội dung chuyển tải trên các phương tiện truyền thông có tác dụng ám
thị nhận thức, tình cảm và hành vi của độc giả, đặc biệt là đối với giới trẻ,
những người rất năng động, nhạy bén với điều mới mẻ. Những nội dung mang
tính giật gân, thiếu chính xác, thiếu kiểm chứng có thể gây hại cho nhiều
người, thậm chí có thể làm cho ai đó tìm đến cái chết. Những nội dung “nhạy
cảm” hoặc dung tục mang tính câu khách có thể làm không ít người ngộ nhận
về giá trị của mình và của xã hội, do đó ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình
giáo dục những giá trị nhân văn lành mạnh phù hợp với chuẩn mực xã hội,
làm quá trình phát triển, hoàn thiện nhân cách của các bạn trẻ bị ảnh hưởng
tiêu cực”.
SEX: "PHÔ" VÀ TỤC!
Những thông tin liên quan đến “chuyện phòng the”, có lẽ được các

“vườn cải” đầu tư nhiều nhất. Bên cạnh báo in, các báo mạng cũng đang ầm ĩ
với mức độ "phô" hơn nhiều. Rất khó để tìm được một nội dung “ngay ngắn”
ở trang Phunutoday.vn - một trong những trang tin điện tử đang "được lòng"
đông đảo người xem. Ngày 25/5/2012, chuyên mục Chia sẻ, hiển thị trên
trang nhất của Phunutoday.vn “giật” lên hàng loạt bài mà chỉ cần đọc tựa đã
choáng: Chán chồng, tôi tìm đến phi công trẻ; Dân văn phòng gần như ai cũng
ngoại tình; Thỏa mãn với cùng lúc ba người, tôi ghê tởm chính mình; Tôi thỏa
dục vọng với sếp và cả đối tác của sếp... Tờ Cuộc sống (ấn phẩm của báo
Nhân đạo và Đời sống), số 3, ra ngày 21/5/2012 không ngại bung hình bán
nude của nam người mẫu Hà Việt Dũng ra gần hết trang nhất, minh họa cho
bài “Tình dục cầu danh”.
Tháng 5/2012, Sở Thông tin và Truyền thông TP.HCM đã thống kê
hàng loạt bài vi phạm các quy chuẩn báo chí, có nhắc đến một số bài: “Đứa
cháu bệnh hoạn không cưa đổ mợ thì đốt chợ khiến cả xã xém đi ở đợ” hay
“Những cuộc đời lụi tàn hậu khoảnh khắc càn quấy tốc váy hoa hậu Đại học
Sư phạm” (ấn phẩm Pháp luật và Thời đại, số 32, tháng 5/2012); “Lời sám hối
23


của một phụ nữ chơi trò đùa cợt với thân xác đàn ông” (Cảnh sát toàn cầu - số
69, tháng 5/2012); “Gặp lại cháu bé 5 tuổi bị xâm hại tình dục bị vứt bỏ tại
chùa Bồ Đề: Choáng váng trước tội ác thú tính của kẻ đội lốt người”. Ấn
phẩm Hôn nhân và Pháp luật thứ 7 cũng bị “điểm mặt” với bài “Nỗi oan của
người vợ khi có con với người chồng yếu khoản ấy”, “Phạm tội hiếp dâm vì
một chữ yêu khờ dại...”. Thật khó tưởng tượng, những nội dung như vậy lại
có thể xuất hiện trên mặt báo!
Gần đây, chuyện kỹ thuật chốn phòng the cũng được các báo “giải trí”
khai thác mạnh mẽ, đặc biệt là các trang mạng. Trang 24h.com.vn không ngại
đưa ra những đề tài rất nhảm nhí, như “Bị em chồng bắt gặp lúc ái ân” (kể lại
chuyện đang ái ân với chồng thì bất ngờ em chồng bước vào), “Quần lót hình

chú mèo Đôrêmon” (kể chuyện đang ái ân với người tình, bị mẹ phát hiện);
“Báo động cháy ở chung cư” (kể chuyện cả hai chuẩn bị ân ái thì chuông báo
cháy reo, cả hai quấn khăn tháo chạy, bị mọi người nhìn chằm chằm)...
Với văn hóa người Việt, chuyện chăn gối vẫn được liệt vào chuyện
thầm kín, tế nhị. Trong khi các báo chính thống vẫn cố gắng nói tránh, nói gần
nói xa, thì các báo “giải trí” không ngại thể hiện sự trần trụi, khiến độc giả đỏ
mặt khi tiếp cận.
CHUYỆN VỤ ÁN: CÂU KHÁCH BẰNG MỌI GIÁ
“Dù “lá cải”, tuyên truyền sai pháp luật, mô tả tình tiết vụ án “lệch”
nhưng rất khó “bắt giò” các tờ báo này. Họ khéo léo ghi tắt tên nhân vật, có
khi chỉ là một chữ T., chữ H., địa danh thì chung chung, và thêm thắt tình
huống ly kỳ để câu khách. Đáng nói, “thủ thuật” này rất khó bắt lỗi vì người
bị họ quy lỗi là… “hung thủ” đã bị bắt vào tù, hoặc đã bị xử án. Người bị “bôi
tro” không có cơ hội để phân trần, chỉ người đọc, dù được cảm giác “no mắt,
đầy tai” nhưng thật sự thiệt thòi vì bị thông tin sai lệch làm hoang mang, lo
sợ”, luật sư Phạm Lĩnh Sơn, Phó Văn phòng Trợ giúp pháp lý phụ nữ số 6
đánh giá như vậy về những thông tin liên quan đến vấn đề pháp luật trên các
24


báo “lá cải”.
Vụ án vừa xảy ra, chưa có quyết định khởi tố bị can, chưa có kết luận
điều tra nhưng các “vườn cải” đua nhau khai thác, thêm thắt tình tiết, phỏng
vấn luật sư, các chuyên gia để dự đoán, thậm chí “kết luận” thay cho tòa án!
Ngày 14/7, một vụ án mạng xảy ra ở P.Tân Quy, Q.7, TP.HCM. Trang tin điện
tử VnExpress đưa tin có đoạn: “kẻ giết người là bạn thân của nạn nhân, gần
đây đến nhà chơi, xảy ra một số mất mát, nên đã bị cha của nạn nhân (cũng là
một người đã bị giết trong vụ này) cấm cản…”. Ngay sau đó, các báo mạng
nhao nhao “vào cuộc”. Có báo “luận” ngay: “Bị ngăn cản tình yêu, kẻ đồng
tính giết cha bạn tình!”. Bà Lê Thị Mỹ Duyên - Chủ tịch Hội LHPN P.Tân

Quy, Q.7, TP.HCM cho biết: “Sự bới móc của báo chí đã khiến nạn nhân
không thể sống nổi ở nơi cư trú cũ. Để tránh lời đàm tiếu của thiên hạ rằng
mình là kẻ đồng tính, chị phải về nhà mẹ ruột lánh nạn. Chị từ chối gặp gỡ
phóng viên vì không muốn “bị đưa lên báo” một lần nữa, dù chỉ để thanh
minh”.
Là một “nạn nhân” thường xuyên được những tờ “lá cải” trích đăng ý
kiến, nhận định ở góc độ pháp luật trước các vụ án nghiêm trọng, luật sư
Huỳnh Minh Vũ, Đoàn luật sư TP.HCM bức xúc: “Có lần tôi tình cờ đọc được
bài viết của một tác giả đăng trên báo mạng, họ đã tự “gom” các câu trả lời tư
vấn pháp luật của tôi có chung đề tài trên báo in để đưa thành một box minh
họa cho bài viết của mình. Điều đáng nói là họ biên tập, chỉnh sửa không
đúng với quan điểm của tôi. Ngoài ra, văn bản pháp luật thường được điều
chỉnh cho phù hợp yêu cầu thực tế và người tuyên truyền pháp luật phải cập
nhật liên tục, nên việc các báo mạng lấy lại ý kiến trả lời của các luật sư hoặc
chuyên gia pháp luật từ nhiều năm trước sẽ dễ bị lạc hậu và sai luật”.
Ngoài chức năng truyền thông, báo chí có lợi thế đặc biệt trong việc
định hướng dư luận xã hội và tham gia vào quá trình giáo dục thẩm mỹ, hình
thành phong cách ứng xử xã hội. Do vậy, tình trạng "bùng nổ" của báo chí "lá
cải" đang tạo nên mối lo ngại lớn cho toàn xã hội.
25