skkn cải tiến bài tập phát triển sức mạnh tốc độ nhằm nâng cao thành tích chạy 100m cho nam học sinh đội tuyển điền kinh trường THPT ninh bình

CHƯƠNG 1: MỞ ĐẦU:
1. ĐẶT VẤN ĐỀ
Thể dục thể thao là một bộ phận của nền văn hóa xã hội là một loại hình hoạt
động gắn liền với sự tồn tại của xã hội loài người. Thể dục thể thao được đánh giá
là quan trọng trong nền giáo dục xã hội chủ nghĩa và ảnh hưởng trực tiếp đến đời
sống xã hội, có tác dụng hữu hiệu để giúp con người chống lại bệnh tật. Thể dục
thể thao mang đầy đủ tính lịch sử, tính giai cấp và bản sắc dân tộc. Vì vậy thơng
qua thể dục thể thao mà chúng ta có thể đánh giá được sự phát triển nền văn hoá thể
chất của mỗi quốc gia, mỗi dân tộc, mỗi địa phương...
Thể dục thể thao bắt nguồn từ lao động sản xuất và phát triển của xã hội loài
người, nhận thức được tầm quan trọng của thể dục thể thao. Đảng và nhà nước ta
đã rất quan tâm đến ngành thể dục thể thao. Sinh thời chủ tịch Hồ Chí Minh rất
quan tâm đến việc rèn luyện thể chất cho các cán bộ và nhân dân ta. Điều đó thể
hiện bằng việc người đã ra lời kêu gọi toàn dân tập thể dục: “Mỗi một người dân
khoẻ mạnh góp phần cho cả nước khoẻ mạnh. Vậy nên tập luyện thể dục thể
thao bồi bổ sức khoẻ là bổn phận của mỗi người dân yêu nước.” (Trích: “Lời kêu
gọi tồn dân tập thể dục” của Chủ tịch Hồ Chí Minh).
Chính vì vậy mà phong trào tập luyện thể dục thể thao đã phát triển không
ngừng, thu hút nhiều đối tượng tham gia tập luyện, có thể tập ở mọi nơi, mọi lúc và
tập cho mọi đối tượng. Không những thế tập luyện thể dục thể thao nói chung và
điền kinh nói riêng có tác dụng giáo dục phẩm chất ý chí cho người tập, góp phần
xây dựng xã hội văn minh lành mạnh. Vì vậy cơng tác giáo dục thể chất trong các
trường phổ thông không chỉ là mục tiêu chung của ngành giáo dục và đào tạo mà
còn là mối quan tâm của toàn xã hội. Mặt khác tập luyện điền kinh một cách khoa
học hợp lý sẽ trang bị một thể lực tốt làm tiền đề nâng cao thành tích các mơn thể
thao khác.

1


Trong công tác giáo dục thể chất trường học giảng dạy thể dục là việc làm

thường xuyên ngoài việc trang bị kỹ năng vận động còn tác động giáo dục về phẩm
chất đạo đức, tăng cường sức khỏe để học tập các mơn học khác có hiệu quả. Chạy
100m là một mơn học nằm trong chương trình giảng dạy thể dục, việc giảng dạy và
huấn luyện cho người học có kết quả cao phải biết kết hợp hợp lý giữa các giai
đoạn Xuất phát- chạy lao- giữa quãng và về đích. Các giai đoạn trong chạy 100m,
giai đoạn xuất phát- chạy lao là quan trọng và quyết định thành tích, nhưng muốn
xuất phát và chạy lao tốt. Muốn thực hiện điều đó cần phải trang bị cho người tập
thể lực tốt và đặc biệt là thể lực chuyên môn.
Những tố chất thể lực trong chạy 100m biểu hiện rõ là sức mạnh tốc độ, tốc độ,
sức nhanh. Trong đó tố chất sức mạnh, sức mạnh tốc độ là quyết định đến thành
tích chạy 100m. Sức mạnh tốc độ là khả năng sinh ra lực cơ học bằng sự nỗ lực cơ
bắp. Qua thực tế huấn luyện thể lực trong chạy 100m của đội tuyển điền kinh
trường THPT - Ninh Bình vẫn cịn gặp nhiều khó khăn, có thể phương pháp huấn
luyện chưa tốt và cơ sở vật chất còn thiếu. Do đó trong nhiều năm khi tham gia Hội
khỏe phù đổng của Tỉnh các em đều chưa đạt được kết quả như mong muốn. Xuất
phát từ vấn đề đó giải pháp đầu tiên là cần xác định được những điểm yếu trong khi
thực hiện kỹ thuật nhảy xa từ đó để lựa chọn bài tập phát triển sức mạnh tốc độ
nâng cao thành tích mơn chạy 100m. Có một số đề tài nghiên cứu về môn chạy
100m như: Trần Văn Điệp (2009), Trần Văn Dũng (2010),…., nhưng chưa có đề tài
nào nghiên cứu đối tượng mà chúng tôi đã lựa chọn. Chúng tôi tiến hành nghiên
cứu đề tài:
“Cải tiến bài tập phát triển sức mạnh tốc độ nhằm nâng cao thành tích chạy
100m cho nam học sinh đội tuyển điền kinh trường THPT - Ninh Bình.”
- Mục đích nghiên cứu:
Trên cơ sở lý luận và thực tiễn qua nghiên cứu, tổng hợp tài liệu đề tài tiến
hành lựa chọn bài tập phát triển sức mạnh tốc độ nhằm nâng cao thành tích chạy
100m và nâng cao chất lượng giảng dạy, huấn luyện cho học sinh trường THPT Tỉnh Ninh Bình.
2

- Mục tiêu nghiên cứu:
Để giải quyết mục đích nghiên cứu trên, đề tài tiến hành thực hiện các mục
tiêu sau:
Mục tiêu 1: Đánh giá huấn luyện sức mạnh tốc độ trong chạy 100m của nam
học sinh đội tuyển điền kinh trường THPT - Tỉnh Ninh Bình.
Để thực hiện mục tiêu nghiên cứu trên đề tài dự kiến theo các bước:
- Tổng hợp các tài liệu có liên quan đến chạy 100m và giáo dục sức mạnh
trong huấn luyện thể thao.
- Phỏng vấn chuyên gia, giáo viên để lựa chọn các test đánh giá sức mạnh tốc
độ trong môn chạy 100m.
- Kiểm tra các test đã lựa chọn để đánh giá thực trạng sức mạnh tốc độ của
học sinh trường.
- Thực trạng sử dụng các bài tập sức mạnh tốc độ của trường THPT- Tỉnh
Ninh Bình.
Mục tiêu 2: Lựa chọn và đánh giá hiệu quả bài tập phát triển sức mạnh tốc độ
nhằm nâng cao thành tích chạy 100m cho nam học sinh đội tuyển điền kinh trường
THPT- Tỉnh Ninh Bình.
Để thực hiện mục tiêu nghiên cứu trên đề tài dự kiến theo các bước:
- Lựa chọn bài tập và phỏng vấn chuyên gia để xác định các bài tập phát triển
sức mạnh tốc độ.
- Xây dựng chương trình ứng dụng bài tập thực nghiệm.
- Đánh giá hiệu quả bài tập thực nghiệm cho đối tượng nghiên cứu.
- Kết luận kết quả thực hiện đề tài.
- Giả thuyết khoa học:
Qua quan sát và tìm hiểu cơng tác giáo dục thể chất của nhà trường thấy bài
tập phát triển sức mạnh tốc độ nhằm nâng cao thành tích chạy 100m cho nam học
sinh đội tuyển điền kinh trường THPT - Tỉnh Ninh Bình cịn hạn chế, vấn đề này
3

do nhiều nguyên nhân nhưng nguyên nhân chủ yếu là chưa có bài tập phù hợp. Nếu
lựa chọn được các bài tập phát triển sức mạnh tốc độ nhằm nâng cao thành tích
chạy 100m áp dụng trên đối tượng nghiên cứu thì sẽ nâng cao được thành tích chạy
100m cho nam học sinh trường THPT - Tỉnh Ninh Bình.
2. PHƯƠNG PHÁP VÀ TỔ CHỨC NGHIÊN CỨU
2.1. Phương pháp nghiên cứu:
Để giải quyết các nhiệm vụ của đề tài trong quá trình nghiên cứu chúng tơi đã
sử dụng các phương pháp sau:
2.1.1. Phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu:
Phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu chun mơn là một trong những
phương pháp nghiên cứu quan trọng và sử dụng trong hầu hết các đề tài nghiên cứu
ở mọi lĩnh vực, trong đề tài này chúng tôi sử dụng phương pháp này nhằm phân
tích và tổng hợp những tài liệu có liên quan đến đề tài như: sách điền kinh, sách lý
luận TDTT, sách sinh lý TDTT, tuyển tập nghiên cứu khoa học TDTT, sách dành
cho HLV điền kinh…..từ đó tiếp cận lý luận và phương pháp về thể thao, khắc
phục những sai lầm và lựa chọn ra những bài tập có hiệu quả nhằm nâng cao sức
mạnh trong chạy 100m.
2.1.2. Phương pháp phỏng vấn toạ đàm:
Chúng tôi tiến hành phỏng vấn trực tiếp các giáo viên, huấn luyện viên có trình
độ đại học, trên đại học, có kinh nghiệm lâu năm trong nghề. Từ đó chúng tơi đã
thu thập, lựa chọn được các test đánh giá và bài tập phát triển sức mạnh tốc độ phù
hợp với đặc điểm đối tượng trong việc nâng cao thành tích chạy 100m.
2.1.3. Phương pháp quan sát sư phạm:
Chúng tôi tiến hành quan sát một số giờ tập luyện chạy 100m của học sinh các
trường THPT. Qua đó lựa chọn các bài tập sức mạnh tốc độ phù hợp với đặc điểm
của đối tượng tập luyện.
2.1.4. Phương pháp kiểm tra sư phạm:
4

Chúng tôi tiến hành kiểm tra các giai đoạn: Trước thực nghiệm và sau thực
nghiệm:
Để đánh giá kiểm tra hiệu quả của các bài tập chúng tôi dự kiến 3 test sau:
- Bật xa tại chỗ (m): đánh giá sức mạnh tốc độ
- Chạy 30m tốc độ cao (s): đánh giá sức mạnh và tốc độ.
- Chạy 100m (s): đánh giá tổng hợp kỹ thuật.
2.1.5. Phương pháp thực nghiệm sư phạm:
Để có cơ sở để đánh giá hiệu quả các bài tập bổ trợ mà chúng tôi đã lựa chọn.
Chúng tôi đã tiến hành thực nghiệm trên 20 học sinh nam chạy 100m đội tuyển
điền kinh trường THPT - Ninh Bình. Trong q trình thực nghiệm chia làm 2
nhóm.
Nhóm 1: Nhóm thực nghiệm gồm 10 em tập luyện theo bài tập mà chúng tơi đã
lựa chọn.
Nhóm 2: Nhóm đối chứng gồm 10 em tập luyện theo bài tập mà giáo viên của
trường đưa ra.
Thực nghiệm sư phạm được tiến hành theo phương pháp so sánh thành tích
trước và sau thực nghiệm cho cả hai nhóm.
2.1.6. Phương pháp tốn học thống kê.
Được sử dụng để sử lý những số liệu, trong q trình lập Test. Chúng tơi đã sử
dụng trong đề tài các cơng thức:
- Tính trung bình cộng:
X=

∑x

i

n

- Cơng thức tính phương sai:

δ2 =

∑ ( x − x)
i

2

(n < 30)

n −1

5


- Độ lệch chuẩn:
δ = δ2

- Cơng thức tính phương sai chung:
δ2 = ∑

( x A − X A ) 2 + ∑ ( xB − X B ) 2
n A + nB − 2

(n < 30)

- Công thức so sánh 2 số trung bình quan sát (t):
XA−XB

t=

δ C2 δ C2
+
nA nB

(n < 30)

- Cơng thức tính hệ số tương quan r:
r=

∑ ( x − x)( y − y)
∑ ( x − x) ∑ ( y − y )
i

i

2

i

2

i

2.2. Tổ chức nghiên cứu:
- Đối tượng nghiên cứu:
Là các bài tập sức mạnh tốc độ nhằm nâng cao thành tích chạy 100m và đội
tuyển chạy 100m nam trường THPT - Tỉnh Ninh Bình (gồm 10 vận động viên
nam).
- Phạm vi nghiên cứu:
- Đối tượng quan trắc: Là học sinh nam đội tuyển điền kinh trường THPT –

Tỉnh Ninh Bình lứa tuổi 16 – 18.
- Qui mô nghiên cứu, bao gồm:
+ Số lượng mẫu nghiên cứu (nA=nB= 10)
+ Phạm vi không gian nghiên cứu:
Trường THPT- Tỉnh Ninh Bình.
+ Phạm vi thời gian nghiên cứu:
Đề tài được tiến hành từ tháng 10 năm 2014 đến tháng 01 năm 2016

6


3. DỰ BÁO KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
- Đánh giá thực trạng việc sử dụng các bài tập sức mạnh tốc độ nhằm nâng
cao thành tích chạy 100m cho nam học sinh đội tuyển điền kinh trường THPTTỉnh Ninh Bình.
- Lựa chọn và ứng dụng các bài tập phát triển sức mạnh tốc độ mà chúng tôi
đã thực nghiệm và đem lại hiệu quả. Chứng tỏ phù hợp với trình độ tập luyện của
vận động viên chạy 100m nam đội tuyển điền kinh trường THPT- Tỉnh Ninh Bình.
4. DỰ TRÙ KINH PHÍ VÀ THIẾT BỊ NGHIÊN CỨU
Dự trù kinh phí: Kinh phí tự túc.
Thiết bị nghiên cứu: Tài liệu đã nghiên cứu, sách, máy tính, máy in, máy
ảnh, máy quay camera, dụng cụ chuyên môn.

7


CHƯƠNG II: NỘI DUNG
PHẦN I: CƠ SỞ LÝ LUẬN:

1. Khái niệm và các quan điểm về huấn luyện tố chất sức mạnh tốc độ nhằm
nâng cao thành tích chạy 100m.

1.1. Khái niệm và các quan điểm về sức mạnh tốc độ:
Nhiều nhà khoa học đều cho rằng sức mạnh là khả năng của con người sinh
lực cơ học bằng sự nỗ lực của cơ bắp.
Sức mạnh tốc độ là sức mạnh được sinh ra trong các động tác nhanh.
Theo quan điểm của phó giáo sư, tiến sĩ Nguyễn Tốn: Sức mạnh tốc độ là
khả năng sinh lực và khắc phục một trọng lượng nào đó với tốc độ nhanh nhất hay
sức mạnh tốc độ là khả năng sinh lực trong các động tác nhanh trong thời gian
ngắn.
Sức mạnh tốc độ theo quan điểm của Virkhosanxki: Thể hiện khả năng
chống lại đối kháng bên ngoài trong khoảng 40-70% khả năng tối đa.
Sức mạnh tốc độ theo quan điểm của Jurger Hartmann: Nét đặc trưng cơ bản
của sức mạnh tốc độ đó là sự kết hợp giữa các sức mạnh tốc độ với lực cản bên
ngoài (trọng lượng tạ, trọng lượng dụng cụ ...).
Theo quan điểm của Zaxiorski: Sức mạnh tốc độ là loại sức mạnh được
quyết định bởi gia tốc động tác và khối lượng cố định vì lực cơ học của nó là:
F= Max
Điều đó chứng tỏ rằng sức mạnh tốc độ được cấu thành bởi gia tốc thực hiện
động tác (Gia tốc a) và trọng lượng vật chịu tác động (khối lượng m).
Theo quan điểm Baursfeld cho rằng: Sức mạnh tốc độ là khẳ năng cơ bản đối
với việc tiến hành hiệu quả động tác thực hiện ở môn điền kinh có chu kỳ và khơng
có chu kỳ nhưng thời gian ngắn. Ở lứa tuổi đầu tiên giai đoạn huấn luyện nền tảng
(10- 12 tuổi) rất có ý nghĩa đối với việc huấn luyện sức mạnh tốc độ thuận lợi cho
hệ cơ bắp có giá trị phát triển sức mạnh tốc độ.
8


Ông Hin (Mỹ) 1938 đă lập phương trình cơ bản của động lực cơ bắp như
sau:
(P + a)(v + b) = (Po + a) = k
P: Sức mạnh được thể hiện

Po: Là sức mạnh tối đa

v: Tốc độ

a,b,k là hằng số cá nhân

Tố chất sức mạnh tốc độ đặc biệt quan trọng vì nó giải quyết tương đối tốt
nhiệm vụ của các mơn thể thao có chu kỳ và khơng có chu kỳ. Chạy 100m là một
kỹ thuật khó, địi hỏi nhiều tố chất sức nhanh, sức mạnh tốc độ, khả năng phối hợp
vận động... Trong đó sức mạnh tốc độ ở giai đoạn xuất phát và chạy lao là một
trong những tố chất quyết định đến thành tích chạy 100m. Từ các ý kiến trên chứng
tỏ bản chất của sức mạnh tốc độ là sức mạnh và sức nhanh nên có thể nói sức mạnh
tốc độ là tố chất đặc thù quyết định thành tích chạy 100m.
1.2. Những quan điểm về huấn luyện tố chất sức mạnh tốc độ nhằm nâng cao
thành tích mơn chạy 100m:
a, Sự cần thiết phải phát triển sức mạnh tốc độ trong chạy 100m
Năng lực sức mạnh và năng lực sử dụng sức mạnh tốc độ là khả năng lực hầu
như không thể thiếu được của tất cả vận động viên các môn chạy ngắn. Đặc biệt đối
với các vận động viên chạy 100m thì tố chất sức mạnh tốc độ có vai trị đặc biệt
quan trọng. Sức mạnh tốc độ trong chạy 100m thể hiện ở sức nhanh, sức mạnh. Các
tố chất này càng phát triển thì càng thúc đẩy sự phát triển chuyên môn.
Trong thi đấu, sức mạnh tốc độ và sức nhanh nhanh hay chậm thường ảnh
hưởng đến kết quả của vận động viên. Nếu vận động viên biết phát huy sức mạnh
tốc độ và sức nhanh thì vận động viên đó chiếm ưu thế hơn. Khi nói đến vai trị của
sức mạnh tốc độ thì chúng ta khơng thể khơng đề cập đến tính linh hoạt. Tính linh
hoạt là năng lực thay đổi nhanh chóng của cơ thể hoặc bộ phận cơ thể, do sự kết
hợp của mấy tố chất vận động: Sức mạnh, thời gian phản ứng, tốc độ vận động, sức

9

mạnh bột phát, tính nhịp điệu tạo thành, vì vậy cần phải phát triển sức mạnh tốc độ
trong chạy 100m.
b, Đặc điểm môn chạy 100m:
Chạy ngắn là một hoạt động có chu kỳ, lặp đi lặp lại những hoạt động giống
nhau nhằm mục đích nhanh chóng ra khỏi vạch xuất phát chạy nhanh về vạch đích.
Trong các mơn chạy ngắn có mơn chạy 100m chúng ta đang nghiên cứu.
Chạy 100m được chia thành 04 giai đoạn: Xuất phát- chạy lao- giữ quãng và
về đích.
- Xuất phát: Được tính từ khi bắt đầu có khẩu lệnh, vào chỗ đến khi lao ra
khỏi vạch xuất phát. Nhiệm vụ của xuất phát là nhằm mục đích lao ra thật nhanh
khỏi vạch xuất phát khi có phát lệnh, tạo ra tốc độ tối đa theo phương nằm ngang
và chuẩn bị tốt cho giai đoạn chạy lao. Có 2 kỹ thuật xuất phát là xuất phát thấp và
xuất phát cao, thường chạy 100m là xuất phát thấp.

- Chạy lao sau xuất phát: Tính từ khi rời khỏi vạch xuất phát đến khoảng
15- 20m ban đầu, đặc điểm giai đoạn này thân trên của vận động viên thấp và từ từ
nâng dần trọng tâm cơ thể lên. Bước chạy ở giai đoạn này dài hơn. Nhiệm vụ của
chạy lao là đưa cơ thể con người từ trạng thái tĩnh sang trạng thái động và tăng tốc
tối đa ở cuối giai đoạn này.

10


- Chạy giữa quãng: Tính từ khi kết thúc giai đoạn chạy lao, ở giai đoạn này
khi chạy thân người của vận động viên tương đối thẳng, bước sải đều, duy trì tốc
độ. Nhiệm vụ của giai đoạn này là giữ được tốc độ duy trì về đích.

- Về đích: Tính từ khi một bộ phận đầu tiên của cơ thể chạm dây đích.

Nhiệm vụ đảm bảo an tồn cho người chạy và có tác dụng giữ và nâng cao thành
tích. Có 2 kỹ thuật đánh đích là đánh đích bằng ngực và đánh đích bằng vai.
Để có thành tích cao trong chạy 100m, VĐV cần có tầm vóc tốt, trình độ cao
về sức mạnh tốc độ và nắm vững kỹ thuật chạy.

11


1.3. Cơ sở sinh lý, lý luận của tố chất sức mạnh tốc độ:
Sức mạnh tốc độ là khả năng của con người thể hiện sự nỗ lực lớn nhất trong
khoảng thời gian ngắn nhất.
* Mối quan hệ giữa sức mạnh với tốc độ:
Sức mạnh là khả năng của con người sinh ra lực cơ học bằng sự nỗ lực của
cơ bắp hay là khả năng khắc phục lực đối kháng bên ngồi hoặc đối kháng lại nó
bằng sự nỗ lực của cơ bắp.
- Sức mạnh cơ phát triển phụ thuộc vào các yếu tố sau:
+ Số lượng đơn vị vận động (sợi cơ tham gia vào căng cơ).
+ Chế độ co của các đơn vị vận động đó.
+ Chiều dài ban đầu của sợi cơ trước lúc co.
Khi số lượng sợi cơ co là tối đa, các sợi cơ co theo chế độ co cứng và chiều
dài ban đầu của sợi cơ là chiều dài tối ưu thì cơ sẽ co với lực tối đa, lực đó gọi là
sức mạnh tối đa thường đạt được trong co cơ tĩnh.
- Sức mạnh tối đa phụ thuộc vào số lượng sợi cơ và thiết diện ngang (độ dày)
các sợi cơ.
Sức mạnh tuyệt đối
Sức mạnh tương đối =
Trọng lượng cơ thể

12

Sức mạnh trong khi xuất phát được tính bằng cơng thức:
I=

F max
t

Trong đó: I: là chỉ số sức mạnh tốc độ.
Fmax: Lực tối đa trong khi thực hiện động tác.
t: Là thời gian đạt được chỉ số tối đa.
+ Tốc độ: Là khả năng thực hiện động tác trong khoảng thời gian ngắn nhất.
+ Yếu tố quyết định đến tốc độ là độ linh hoạt của quá trình thần kinh và tốc
độ co cơ.
+ Độ linh hoạt của quá trình thần kinh thể hiện ở khả năng biến đổi nhanh
chóng giữa hưng phấn và ức chế trong các trung tâm thần kinh.
+ Tốc độ co cơ phụ thuộc vào tỷ lệ sợi cơ nhanh và sợi cơ chậm trong bó cơ.
Trong TDTT sức mạnh và tốc độ có quan hệ mật thiết với nhau. Cho nên những
hoạt động có liên quan đến sức mạnh và tốc độ được gọi là hoạt động sức mạnh tốc
độ.
Sức mạnh tốc độ là khả năng sinh lực trong các động tác nhanh, nhóm sức
mạnh này được chia thành sức mạnh động lực và hoãn xung, chúng có liên quan và
ảnh hưởng đến việc quyết định thành tích chạy 100m.
Lực tối đa mà con người có thể tạo ra, một mặt phụ thuộc vào đặc tính sinh
cơ của động tác (độ dài cánh tay địn, khả năng thu hút các nhóm cơ lớn nhất hoạt
động…). Mặt khác phụ thuộc vào mức độ hoạt động của từng nhóm cơ riêng biệt
và sự phối hợp giữa chúng.
* Mức độ hoạt động của cơ được quy định bởi 2 nhân tố:
- Xung động từ các nơron thần kinh vận động trong sừng trước tủy sống đến
cơ.
- Phản ứng của cơ (tức là lực do nó sinh ra để đáp lại xung động thần kinh).

13


* Một số kết luận của các nhà khoa học về phân loại sức mạnh:
- Trị số lực sinh ra trong các động tác chậm hầu như không khác biệt so với
trị số lực phát huy trong điều kiện co cơ đẳng trường.
- Trong chế độ nhượng bộ khả năng sinh lực của cơ là lớn nhất đôi khi gấp 2
lần trong điều kiện tĩnh.
- Trong động tác nhanh trị số lực giảm dần theo chiều tăng tốc độ.
- Khả năng sinh lực trong các động tác tuyệt đối và khả năng sinh lực trong
các động tác tĩnh tối đa thì khơng có tương quan với nhau.
Có thể phân loại như sau:
- Sức mạnh đơn thuần: Là khả năng sinh lực trong các động tác chậm hoặc
tĩnh.
- Sức mạnh tốc độ: Khả năng sinh lực trong các động tác nhanh.
- Ngồi ra cịn có sức mạnh bột phát: Là khả năng con người phát huy một
lực lớn trong khoảng thời gian ngắn nhất.
* Những bài tập vận dụng cho phương pháp lặp lại đều có tính chất:
- Cường độ cao.
- Khối lượng thấp.
- Quãng nghỉ ngắn.
- Thời gian thực hiện ngắn.
* Đánh giá sức mạnh tốc độ theo phương pháp sau:
- Phát triển sức mạnh bột phát: Bài tập bật xa tại chỗ, bật cao, bật đổi chân ở
độ cao 40cm, bật 3 bước tại chỗ, bật liên tục trên cát…
- Phát triển sức mạnh ném đẩy: Số lần lặp lại 8- 12 lần, tổng số lặp lại 80120 lần, tổng số thời gian thực hiện các bài tập là 20 phút, quãng nghỉ giữa các tổ là
1-2 phút. Phần nhỏ trong khi thực hiện các bài tập một giây đến vài giây.

14

Vì vậy chúng ta muốn phát triển sức mạnh tốc độ phải có phương pháp giảng
dạy và huấn luyện hợp lý khối lượng và cường độ phù hợp với khả năng chức phận
và đặc điểm trình độ phát triển thể lực của các em.
Đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi:
Lứa tuổi này cơ thể các em đã phát triển tương đối hoàn chỉnh, các bộ phận
cơ thể vẫn tiếp tục phát triển nhưng tốc độ chậm dần. Chức năng sinh lý đã tương
đối ổn định, khả năng hoạt động của các hệ thống, cơ quan của cơ thể cũng được
nâng cao hơn. Ở lứa tuổi này cơ thể các em đang chuyển dần từ phát triển theo
chiều cao nhiều hơn sang phát triển theo chiều ngang nhiều hơn, chiều cao vẫn phát
triển nhưng chậm. Vì vậy các giáo viên, HLV cần căn cứ vào đặc điểm tâm sinh lý
lứa tuổi và giới tính để đưa ra những bài tập có cường độ, khối lượng sao cho đảm
bảo tính hợp lý, tạo sự phát triển một cách toàn diện.
a, Đặc điểm tâm lý:
Về tâm lý các em tỏ ra mình là người lớn, muốn để cho mọi người tơn trọng
mình, đã có một trình độ hiểu biết nhất định, có khả năng phân tích tổng hợp, muốn
hiểu biết nhiều, có nhiều hồi bão, nhưng cịn nhiều nhược điểm và thiếu kinh
nghiệm trong cuộc sống.
Tuổi này chủ yếu là tuổi hình thành thế giới quan, tự ý thức, hình thành tính
cách và hướng về tương lai. Đó cũng là tuổi của lãng mạn, mơ ước độc đáo và
mong cho cuộc sống tốt đẹp hơn, đó là tuổi đầy nhu cầu sáng tạo, nảy nở những
tình cảm mới, trong đó có mối tình đầu thường để lại dấu vết trong sáng trong suốt
cuộc đời. Thế giới quan không phải là một niềm tin lạnh nhạt, khơ khan, trước hết
nó là sự say mê ước vọng nhiệt tình.
- Hứng thú: Các em đã có thái độ tự giác tích cực trong học tập xuất phát từ
động cơ học tập đúng đắn và hướng tới việc lựa chọn nghề sau này sau khi đã học
xong phổ thông trung học. Song hứng thú học tập vẫn còn nhiều động cơ khác như:
Giữ lời hứa với bạn, đôi khi do tự ái, hiếu danh.
15

- Tình cảm: Biểu hiện rõ rệt hơn. Việc giáo viên gây được thiện cảm và sự
tôn trọng là một trong những thành cơng. Điều đó giúp giáo viên thuận lợi trong
q trình giảng dạy, nó thúc đẩy các em tích cực, tự giác trong tập luyện và ham
thích mơn TDTT. Do vậy, giáo viên phải là người mẫu mực, công bằng, biết động
viên kịp thời và quan tâm đúng mực với học sinh và tôn trọng kết quả học tập cũng
như tình cảm của học sinh.
- Trí nhớ: Ở lứa tuổi này hầu như khơng cịn tồn tại việc ghi nhớ máy móc
do các em đã biết ghi nhớ có hệ thống, đảm bảo tính logic, tư duy chặt chẽ hơn và
lĩnh hội được bản chất của vấn đề cần học tập.
- Các phẩm chất chú ý: Rõ ràng hơn và mạnh mẽ hơn học sinh các lứa tuổi
trước đó. Các em có thể hồn thành được những bài tập khó và địi hỏi sự khắc
phục khó khăn lớn trong tập luyện.
b, Đặc điểm sinh lý:
- Hệ thần kinh :
Hệ thần kinh tiếp tục được phát triển để đi đến hồn thiện.
Khả năng tư duy, khả năng phân tích, tổng hợp và trừu tượng hóa được phát
triển tạo thuận lợi cho việc hình thành nhanh chóng tiếp thu và hoàn thiện kỹ thuật
động tác. Tuy nhiên, đối với một số bài tập mang tính chất đơn điệu, khơng hấp dẫn
cũng làm cho các em nhanh chóng mệt mỏi. Cần thay đổi nhiều hình thức tập luyện
một cách phong phú và tạo điều kiện hoàn thành tốt các bài tập chính, nhất là các
bài tập sức bền.
Ngồi ra, do sự vận động mạnh của tuyến giáp, tuyến sinh dục, tuyến yên,
làm cho tính hưng phấn của hệ thần kinh chiếm ưu thế giữa hưng phấn và ức chế
không cân bằng đã ảnh hưởng đến hoạt động thể lực.
- Hệ vận động:

16

+ Hệ xương: Đã bắt đầu giảm tốc độ phát triển mỗi năm nữ cao thêm 0,5cm1cm, nam cao thêm 1- 3cm. Tập luyện thể dục thể thao một cách thường xuyên liên
tục làm cho bộ xương khỏe mạnh hơn.
Các xương nhỏ như xương cổ tay, bàn tay hầu như đã hồn thiện nên các em
có thể tập luyện một số động tác treo chống, mang vác vật nặng mà không làm tổn
hại hoặc không tạo sự phát triển lệch lạc của cơ thể. Cột sống đã ổn định hình dáng,
nhưng vẫn chưa được hồn thiện, vẫn có thể bị cong vẹo. Cho nên việc tiếp tục bồi
dưỡng tư thế chính xác thơng qua hệ thống bài tập như: đi, chạy, nhảy, thể dục nhịp
điệu, thể dục cơ bản…. cho các em vẫn cần tiếp và không thể xem nhẹ.
+ Hệ cơ: Các tổ chức cơ phát triển muộn hơn xương nên cơ co vẫn còn
tương đối yếu, các bắp cơ lớn phát triển tương đối nhanh (cơ đùi, cơ cánh tay) cịn
các cơ nhỏ (cơ bàn tay, cơ ngón tay) phát triển chậm hơn. Các cơ co phát triển sớm
hơn các cơ duỗi. Nam từ 14- 16 tuổi là thời kỳ cơ bắp phát triển nhanh nhất.
- Hệ tuần hoàn:
Hệ tuần hoàn đang phát triển và đi đến hoàn thiện buồng tim phát triển tương
đối hoàn chỉnh, mạch đập của nam 70- 80 lần/phút. Hệ thống điều hòa vận mạch
phát triển tương đối hoàn chỉnh. Phản ứng của hệ tuần hoàn trong vận động tương
đối rõ rệt, nhưng sau vận động mạch đập và huyết áp hồi phục tương đối nhanh
chóng. Cho nên lứa tuổi này có thể tập những bài tập dai sức và những bài tập có
khối lượng vận động và cường độ vận động tương đối lớn. Khi sử dụng các bài tập
có khối lượng vận động và cường độ vận động lớn trong các bài tập phát triển sức
bền cần phải thận trọng và thường xuyên kiểm tra theo dõi trạng thái sức khỏe của
học sinh.
- Hệ hơ hấp:
Đã phát triển và tương đối hồn thiện, vịng ngực trung bình của nam từ 6772cm. Diện tích tiếp xúc của phổi khoảng 100- 120cm 2 gần bằng tuổi trưởng thành,
dung lượng phổi tăng lên nhanh chóng: Lúc 15 tuổi từ 2- 2,5 lít đến 16- 18 tuổi
17


khoảng 3- 4 lít, tần số hơ hấp 10- 20 lần/phút. Tuy nhiên các cơ hơ hấp vẫn cịn yếu
nên sức co giãn của lồng ngực ít, chủ yếu là co giãn cơ hoành. Trong tập luyện cần

thở sâu và tập chung chú ý thở bằng ngực và các bài tập bơi, chạy cự ly trung bình,
việt dã có tác dụng tốt đến phát triển hệ hơ hấp.
Tóm lại:
+ Sức mạnh tốc độ là yếu tố không thể thiếu đối với mỗi VĐV chạy 100m.
+ Muốn nâng cao thành tích chạy 100m nhất thiết phải huấn luyện sức mạnh tốc
độ.
+ Cần phải lựa chọn một số bài tập phát triển sức mạnh tốc độ nhằm nâng cao
thành tích cho VĐV chạy 100m đội tuyển điền kinh trường THPT- Ninh Bình.

18


PHẦN II: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU:
A. GIẢI PHÁP CŨ THƯỜNG LÀM

1. Đánh giá huấn luyện sức mạnh tốc độ trong chạy 100m của nam học sinh
đội tuyển điền kinh trường THPT - Tỉnh Ninh Bình.
1.1. Lựa chọn test đánh giá trình độ sức mạnh tốc độ cho nam học sinh đội
tuyển điền kinh trường THPT- Ninh Bình.
Để xác định được các test nhằm đánh giá sức mạnh tốc độ của học sinh nam đội
tuyển trường THPT- Ninh Bình thơng qua phân tích các tài liệu liên quan, quan sát
các buổi tập kiểm tra thể lực của một số trường THPT trong Tỉnh Ninh Bình.... Để
tìm ra các test đánh giá khả năng phát triển sức mạnh tốc độ cho học sinh nam đội
tuyển điền kinh trường THPT- Ninh Bình và sau đưa ra phỏng vấn nhằm thu thập ý
kiến của các HLV, giáo viên điền kinh có kinh nghiệm huấn luyện.
Bằng cách nghiên cứu trên chúng tơi đã tìm ra được 4 test:
- Bật xa tại chỗ (m).
- Chạy 30m tốc độ cao (s).
- Chạy xuất phát thấp 80m (s).
- Chạy 60m xuất phát cao (s).

Lựa chọn các test phù hợp để đánh giá sức mạnh tốc độ cho học sinh nam đội
tuyển điền kinh trường THPT- Ninh Bình, chúng tôi tiến hành phỏng vấn nhằm thu
thập ý kiến của các HLV, giáo viên điền kinh…. số phiếu phát ra là 30, thu về là
30.
Cách trả lời cụ thể như sau:
19


3 điểm: Rất quan trọng.
2 điểm: Quan trọng.
1 điểm: Không quan trọng.
Qua phỏng vấn 30 HLV và giáo viên đã từng huấn luyện VĐV chạy 100m có
đặc điểm trình độ được trình bày ở biểu đồ 1.
Biểu đồ 1: Biểu diễn đặc điểm đối tượng phỏng vấn.

Từ kết quả phỏng vấn chúng tơi sẽ lựa chọn các chỉ tiêu có số điểm đạt từ
70% tổng điểm trở lên để tiến hành các thử nghiệm của đề tài.
Phỏng vấn cho kết quả ở bảng 1.
Bảng 1. Kết quả phỏng vấn lựa chọn một số test đánh giá trình độ sức
mạnh tốc độ cho nam học sinh đội tuyển điền kinh trường THPT- Ninh Bình
(n=30)
T

Các test

T
1
2
3
4

Bật xa tại chỗ (m)
Chạy 60m XPC (s)
Chạy 30m tốc độ cao (s)
Chạy 80m xuất phát thấp
(s)

Rất quan

Kết quả phỏng vấn
Quan
Không

trọng
n
Đ
20
60
11
33
19
57

trọng
n
Đ
8
16
10
20

7
14

quan trọng
N
Đ
2
2
9
9
4
4

11

9

10

33

18

10

Tổng
điểm
78
62
75

%
86,67
68,89
83,33

61

67,78
20


Qua bảng 1 cho thấy trong 4 test đưa ra phỏng vấn có 2 test được HLV, giáo
viên điền kinh trả lời có ý kiến tán đồng cao hơn 70% tổng điểm:
- Bật xa tại chỗ (m).
- Chạy 30m tốc độ cao (s).
Cịn 2 test có ý kiến đánh giá dưới 70% tổng điểm:
- Chạy 80m xuất phát thấp (s).
- Chạy 60m xuất phát cao (s).
Từ kết quả trên chúng tôi đi đến kết luận sử dụng 2 test Bật xa tại chỗ (m), Chạy
30m tốc độ cao (s) để đánh giá sức mạnh tốc độ cho VĐV chạy 100m.
Để có tính khách quan chúng tơi tiến hành tính hệ số tương quan thứ bậc giữa
kiểm tra của 2 test trên với thành tích chạy 100m của 20 VĐV chạy 100m. Qua thu
thập số liệu và tính tốn cho kết quả ở bảng 2.
Bảng 2: Mối tương quan giữa các test với thành tích chạy 100m (n= 20)
TT
Các Test
r
P
1 Bật xa tại chỗ (m).

0,84
< 0,01
2 Chạy 30m tốc độ cao (s).
0,81
< 0,01
Qua bảng 2 chúng tôi thấy lựa chọn được 2 test đều đạt hệ số tương quan r từ
0,81 đến 0,84 ở ngưỡng xác xuất P < 0,01, thoả mãn u cầu tính thơng báo có r ≥
0,06 với P ≤ 0,05, đó là:
- Bật xa tại chỗ (m).
- Chạy 30m tốc độ cao (s).
Hai test trên vừa đảm bảo độ tin cậy và tính thơng báo của test với học sinh nam
đội tuyển điền kinh trường THPT- Ninh Bình.
1.2. Đánh giá huấn luyện sức mạnh tốc độ trong chạy 100m của nam học sinh
đội tuyển điền kinh trường THPT - Tỉnh Ninh Bình.
Để điều tra thực trạng việc sử dụng bài tập phát triển sức mạnh tốc độ cho học
sinh nam đội tuyển điền kinh trường THPT- Ninh Bình, chúng tơi đã trực tiếp
21


phỏng vấn các giáo viên thuộc bộ môn Thể dục của nhà trường và được biết đội
tuyển điền kinh của trường được thành lập chủ yếu dựa trên cơ sở tuyển chọn từ
các đợt kiểm tra môn học thể dục của năm thứ nhất (lớp 10) và thứ hai (lớp 11),
mỗi một nội dung lấy thành tích cao nhất từ 5- 6 em để tham gia tập luyện và chọn
ra em có thành tích tốt nhất, tham gia các giải điền kinh học sinh và hội khỏe Phù
Đổng.
Do đó, việc chuẩn bị thể lực cũng như về kỹ thuật các môn điền kinh của các
em, cũng chỉ được tập luyện trong trường học theo chương trình của bộ mơn thể
dục. Vì vậy việc chuẩn bị thể lực, cũng như kỹ thuật còn hạn chế. Trong những
năm gần đây, được phép của ban giám hiệu nhà trường và của bộ môn thể dục đội
tuyển điền kinh của nhà trường đã được thành lập và được tập luyện thường xuyên

theo thời gian biểu (3 buổi/tuần) và được hưởng chế độ của nhà trường. Nhưng việc
đảm nhiệm giảng dạy và huấn luyện của giáo viên trong nhà trường còn hạn chế về
số lượng và trang thiết bị dụng cụ, các môn thi đấu gồm nhiều môn như: Chạy
100m, nhảy xa, nhảy cao, đẩy tạ, chạy cự ly trung bình (800m nữ, 1500m nam).
Thơng qua quan sát nhiều buổi tập chạy 100m của các em, chúng tôi thấy nội
dung của các buổi tập thể lực thì rất đơn giản, chỉ có một số bài tập như: Bật nhảy
trên hố cát, bật lò cò, bật nhảy tại chỗ đổi chân và hoàn thiện kỹ thuật. Trong khi đó
có nhiều yếu tố quyết định đến thành tích chạy 100m như: Kỹ thuật, thể lực, tâm lý,
ý trí …. Đặc biệt là người chạy phải có tầm vóc tốt, có trình độ cao về sức nhanh,
sức mạnh, sức mạnh tốc độ là những tố chất ảnh hưởng rất lớn (quan trọng đối với
thành tích chạy 100m). Nhưng sức mạnh tốc độ là tố chất quyết định đến thành tích
chạy 100m.
Để đánh giá huấn luyện sức mạnh tốc độ trong chạy 100m của nam học sinh đội
tuyển điền kinh trường THPT - Tỉnh Ninh Bình chúng tơi sử dụng các test: Bật xa
tại chỗ (m), chạy 30m tốc độ cao (s), chạy 100m xuất phát thấp (s), thu thập được

22


thông qua các tài liệu năm 2013- 2014. Qua tổng hợp tài liệu, thu thập và sử lý số
liệu cho chúng tôi kết quả ở bảng 3.

Bảng 3: So sánh thành tích các test đánh giá sức mạnh tốc độ
(nA= nB = 10)
Test
Năm
Thông số
X
±δ

Bật xa tại chỗ (m)

Chạy 30m tốc độ

Chạy 100m xuất

cao (s)

phát thấp (s)

2013

2014

2013

2014

2013

2014

2,45
0,11

2,48
0,12

3,67
0,03

3,64
0,05

12,48
0,15

12,36
0,17

ttính
tbảng
P%

0,56

1,55
2,101
>0,05

0,91

Thơng qua bảng 3 chúng tơi thấy rằng: Thành tích trung bình bật xa tại chỗ năm
2013 là 2,45 (m), năm 2014 là 2,48 (m) với t tính= 0,56 < tbảng= 2,101. Chứng tỏ sức
mạnh tốc độ năm 2014 tốt hơn năm 2013 nhưng chưa có sự khác biệt ở ngưỡng xác
xuất P> 0,05.
Qua đó có thể thấy cịn nhiều bất cập trong việc sử dụng hệ thống bài tập sức
mạnh tốc độ vẫn chưa được chú trọng, thời gian và trang thiết bị dụng cụ tập luyện
cịn hạn chế… Vì vậy cần ứng dụng và đánh giá môt số bài tập phát triển sức mạnh
tốc độ để nâng cao thành tích chạy 100m cho học sinh nam đội tuyển điền kinh

trường THPT- Ninh Bình.
1.3. Trình độ phát triển tố chất thể lực sức mạnh tốc độ trước thực nghiệm của
nam học sinh đội tuyển điền kinh mơn chạy 100m trường THPT- Ninh Bình.
Trước khi bước vào lựa chọn và ứng dụng bài tập cho đối tượng nghiên cứu,
chúng tôi tiến hành kiểm tra các test đánh giá trình độ sức mạnh tốc độ nhằm nâng
23


cao thành tích chạy 100m của học sinh nam đội tuyển điền kinh (2 nhóm thực
nghiệm và đối chứng) trình bày kết quả ở bảng 4.
Bảng 4: So sánh kết quả các test trước thực nghiệm (nA= nB= 10)
Test
Nhóm
Chỉ số

Bật xa tại chỗ (m)
Đối

Chạy 30m tốc độ

Chạy 100m xuất

cao (s)
Đối
Thực

phát thấp (s)
Đối
Thực

Thực

chứng
nghiệm
2,55
2,63
0,082
0,123
1,714

chứng
nghiệm
chứng
nghiệm
X
3,57
3,53
12,48
12,36
±δ
0,041
0,047
0,15
0,17
ttính
2,076
0,91
tbảng
2,101
P

>0,05
Nhìn vào bảng 4 cho thấy thành tích trung bình bật xa tại chỗ của nhóm đối

chứng là 2,55 (m), của nhóm thực nghiệm là 2,63 (m) với ttính= 1,714 < tbảng = 2,101.
Như vậy sự khác biệt thành tích của 2 nhóm là khơng có ý nghĩa ở ngưỡng xác xuất
P> 0,05. Tương tự ta thấy thành tích trung bình của test cịn lại: Chạy 30m tốc độ
cao (s), chạy 100m xuất phát thấp (s), của 2 nhóm trước thực nghiệm là sự khác
biệt khơng có ý nghĩa, thể hiện ttính < tbảng ở ngưỡng xác xuất 0,05
Như vậy chúng tơi khẳng định trước thực nghiệm trình độ thể lực chun mơn 2
nhóm là tương đương nhau.
Tóm lại: Qua phần nghiên cứu đánh giá huấn luyện sức mạnh tốc độ trong
chạy 100m của nam học sinh đội tuyển điền kinh trường THPT - Tỉnh Ninh Bình ta
thu được kết quả như sau:
- Lựa chọn được test đánh giá sức mạnh tốc độ cho VĐV chạy 100m trường
THPT- Ninh Bình.
- Đánh giá được trình độ tố chất thể lực sức mạnh tốc độ trước thực nghiệm của
VĐV chạy 100m trường THPT- Ninh Bình.
B. GIẢI PHÁP MỚI CẢI TIẾN

24


2. Lựa chọn và đánh giá hiệu quả bài tập phát triển sức mạnh tốc độ nhằm
nâng cao thành tích chạy 100m cho nam học sinh đội tuyển điền kinh trường
THPT- Tỉnh Ninh Bình.
2.1. Nghiên cứu đưa ra bài tập phát triển sức mạnh tốc độ cho VĐV chạy
100m của đội tuyển điền kinh trường THPT- Ninh Bình.
Phân tích các tài liệu, thông qua nghiên cứu thực trạng việc sử dụng các bài tập
phát triển sức mạnh tốc độ cho VĐV chạy 100m, chúng tôi đưa ra 19 bài tập được
sử dụng để phát triển sức mạnh tốc độ cho học sinh nam đội tuyển điền kinh trường

THPT- Ninh Bình bao gồm:
1: Bật xa tại chỗ 4lần x 3 tổ, nghỉ giữa 4 phút.
2: Nhảy cao qua lại bục 40cm 30lần x 3 tổ, nghỉ giữa tổ 4 phút.
3: Chạy 30m tốc độ cao 2 lần x 3 tổ, nghỉ giữa tổ 4 phút.
4: Lò cò 30m x 3 lần x 1 tổ. nghỉ giữa 3 phút.
5: Bật thu gối trên cát 15 lần x 3tổ, nghỉ giữa tổ 3 phút.
6: Vịn tay vào hàng rào đạp sau 50lần x 2 tổ, nghỉ giữa tổ 5 phút.
7: Bật nhảy đổi chân độ cao 30cm 15 lần x 3tổ, nghỉ giữa tổ 3 phút.
8: Đạp sau 50m x 2 lần x 1 tổ, nghỉ giữa tổ 5 phút.
9: Đứng lên ngồi xuống bằng 1 chân 20lần/bên x 3tổ, nghỉ giữa tổ 4 phút.
10: Bật liên tục qua rào cao 80cm x 3tổ, nghỉ giữa tổ 3 phút.
11: Chạy 100m x 3 lần x 2tổ, nghỉ giữa tổ 4 phút.
12: Bật cóc 30m x 2 lần x 2tổ, nghỉ giữa tổ 4 phút.
13: Chạy 30m xuất phát cao 1 lần x 3tổ, nghỉ giữa tổ 4 phút.
14: Bật xa 3 bước tại chỗ 3lần x 2tổ, nghỉ giữa tổ 3 phút.
15: Chạy 80m 3lần x 1 tổ.
16: Chạy 60m xuất phát cao 3 lần x 2 tổ, nghỉ giữa tổ 4 phút.
17: Chạy 60m tốc độ cao 2lần x 1 tổ
18: Chạy nâng cao đùi tại chỗ trong hố cát 15’’ x 2 tổ, nghỉ giữa tổ 2 phút.
25