skkn một số biện pháp giúp trẻ 5 6 tuổi hiểu nghĩa từ trong tác phẩm văn học

SKKN : Một số biện pháp giúp trẻ 5 - 6 tuổi hiểu nghĩa từ trong tác phẩm văn học

PHỊNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HUYỆN ĐỨC HỊA
TRƯỜNG MẦM NON SƠN CA

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Đề Tài:

MỘT SỐ BIÊN PHÁP GIÚP
TRẺ 5-6 TUỔI HIỂU NGHĨA TỪ
TRONG TÁC PHẨM VĂN HỌC
Giáo viên: LÊ CHÂU PHA
Năm học: 2015-2016

Nhận xét, đánh giá của Hội đồng khoa học giáo dục trường:
+ Tác dụng của sáng kiến kinh nghiệm:................................................
Người thực hiện: Lê Châu Pha – Trường Mầm Non Sơn Ca – Huyện Đức Hòa

1


SKKN : Một số biện pháp giúp trẻ 5 - 6 tuổi hiểu nghĩa từ trong tác phẩm văn học

+ Tính thực tiễn, sư phạm, khoa học:.....................................................
+ Hiệu quả:............................................................................................
+ Xếp loại:.............................................................................................
............., ngày.... tháng....năm 2016
CT. HĐ KHGD
Hiệu trưởng

Nhận xét, đánh giá của Hội đồng khoa học giáo dục phòng GD- ĐT:

+ Tác dụng của sáng kiến kinh nghiệm:................................................
+ Tính thực tiễn, sư phạm, khoa học:.....................................................
+ Hiệu quả:............................................................................................
+ Xếp loại:.............................................................................................
......................., ngày.... tháng....năm 2016
CT. HĐ KHGD

Nhận xét, đánh giá của Hội đồng khoa học giáo dục Sở GD- ĐT:
+ Tác dụng của sáng kiến kinh nghiệm:................................................
+ Tính thực tiễn, sư phạm, khoa học:.....................................................
+ Hiệu quả:............................................................................................
+ Xếp loại:.............................................................................................
......................., ngày.... tháng....năm 2016
CT. HĐ KHGD

BẢNG CHẤM ĐIỂM ĐỀ TÀI, SÁNG KIẾN
KINH NGHIỆM
Người thực hiện: Lê Châu Pha – Trường Mầm Non Sơn Ca – Huyện Đức Hòa

2


SKKN : Một số biện pháp giúp trẻ 5 - 6 tuổi hiểu nghĩa từ trong tác phẩm văn học

**
Tên đề tài sáng kiến kinh nghiệm: “Một số biện pháp giúp trẻ 5 - 6 tuổi
hiểu nghĩa từ trong tác phẩm văn học ”
- Tên tác giả: Lê Châu Pha
- Đơn vị:Trường Mầm Non Sơn Ca - Huyện Đức Hòa - Tỉnh Long An
Tiêu chuẩn

Điểm
chuẩn

1. Đề tài sáng kiến có
yếu tố mới và sáng
tạo:
- Hoàn toàn mới, được
áp dụng lần đầu tiên
- Có cải tiến so với giải
pháp trước đây với mức
độ khá
- Có cải tiến so với giải
pháp trước đây với mức
độ trung bình
- Có cải tiến so với giải
pháp trước đây với mức
độ ít
- Không có yếu tố mới
hoặc sao chép từ các
giải pháp đã có trước
đây
2. Đề tài sáng kiến có
khả năng áp dụng:
- Có khả năng áp dụng
trong toàn tỉnh hoặc
ngoài tỉnh
- Có khả năng áp dụng
trong đơn vị và có thể
nhân ra ở một số nơi

trong tỉnh
- Có khả năng áp dụng
ở mức độ ít trong đơn
vị

3
3

Điể
Điể
m
m
GV
của
tự
HĐ
chấm cơ sở

Điểm của HĐ
cấp huyện
(Đối với GV
MN, TH và
THCS)

Điểm Điểm
của
của
HĐ
HĐ
ngành cấp

GD
tỉnh

3

2
1,5
1
0

3
3
2

2

1

Người thực hiện: Lê Châu Pha – Trường Mầm Non Sơn Ca – Huyện Đức Hòa

3


SKKN : Một số biện pháp giúp trẻ 5 - 6 tuổi hiểu nghĩa từ trong tác phẩm văn học

- Không có khả năng áp
dụng trong đơn vị
3. Đề tài sáng kiến có
tính hiệu quả:
- Có hiệu quả trong

phạm vi toàn tỉnh
- Có hiệu quả trong
phạm vi cấp sở, ngành,
huyện, thành phố
- Có hiệu quả trong
phạm vi cấp trường,
phòng, ban, tổ, khối
- Không có hiệu quả cụ
thể
Tổng cộng

0
4
4
3

3

2
0
10

8

* Xác nhận của Hội đồng khoa học cơ sở:*Xác nhận của Hội đồng khoa học cấp huyện

(Ký tên, đóng dấu)

(Ký tên, đóng dấu)

* Xác nhận của Hội đồng khoa học cấp tỉnh

(Ký tên, đóng dấu)

Người thực hiện: Lê Châu Pha – Trường Mầm Non Sơn Ca – Huyện Đức Hòa

4


SKKN : Một số biện pháp giúp trẻ 5 - 6 tuổi hiểu nghĩa từ trong tác phẩm văn học

MỤC LỤC
I) LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI :
1. Đặt vấn đề
2. Mục đích đề tài
3. Lòch sử đề tài
4. Phạm vi đề tài
II) NỘI DUNG CÔNG VIỆC ĐÃ LÀM :
1. Thực trạng đề tài
2. Nội dung cần giải quyết
3. Biện pháp giải quyết
4. Kết quả chuyển biến
III) KẾT LUẬN :
1. Tóm lượt giải pháp
2. Phạm vi áp dụng

I) LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI :
Người thực hiện: Lê Châu Pha – Trường Mầm Non Sơn Ca – Huyện Đức Hòa

5

SKKN : Một số biện pháp giúp trẻ 5 - 6 tuổi hiểu nghĩa từ trong tác phẩm văn học

1. Đặt vấn đề
Khoa học giáo dục chứng minh rằng những năm đầu tiên của cuộc đời mỗi
con người có tầm quan trọng đặc biệt ở đó là sự tăng trưởng và phát triển rất
nhanh của tất cả các mặt. Nhân cách chỉ mới bắt đầu hình thành nhưng thành
tựu đạt được là rất to lớn và có tác dụng quyết đònh đối với tương lai sau này
của đứa trẻ. Vì thế, giáo dục mầm non có một vị trí rất quan trọng trong sự
nghiệp giáo dục đào tạo con người. Con người sẽ có một nhân cách trọn vẹn
nếu ngay từ lứa tuổi mầm non được chăm sóc và giáo dục đầy đủ ở mặt thể
chất và tâm hồn.
Phát triển ngôn ngữ cho trẻ là phát triển đầy đủ các năng lực ngôn ngữ,
trong đó việc hình thành và phát triển vốn từ là cực kì quan trọng. ́u tố đầu
tiên của ngôn ngữ mà trẻ nhận biết là từ. Từ là đơn vò cơ bản để tạo nên ngôn
ngữ. Hiểu nghĩa từ sẽ giúp trẻ hiểu được ngôn ngữ trong hoạt động giao tiếp,
trong nhận thức thế giới xung quanh. Tăng cường khả năng hiểu nghĩa từ của
trẻ là một nội dung rất cơ bản của phát triển vốn từ cho trẻ.
Ở trường mầm non, phát triển khả năng hiểu từ cho trẻ có thể được thực
hiện ở tất cả các hoạt động giáo dục và dạy học. Tuy nhiên, phương tiện có
hiệu quả nhất là cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học. Những bài thơ, câu
chuyện với khả năng nhận thức của trẻ vừa giáo dục mỹ cảm văn chương, vừa
phát triển lời nói, đặc biệt là lời nói nghệ thuật cho trẻ. Văn học là nghệ thuật
của ngôn từ. Đến với văn chương là trước hết đứa trẻ đến với thế giới từ ngữ
sinh động, biểu cảm, rất cần cho sự phát triển lời nói của trẻ. Hiểu tác phẩm văn
học, đứa trẻ phải hiểu được trước hết ý nghĩa của từ ngữ trong đó vốn từ rất
phong phú và giàu sức biểu cảm.

Người thực hiện: Lê Châu Pha – Trường Mầm Non Sơn Ca – Huyện Đức Hòa

6


SKKN : Một số biện pháp giúp trẻ 5 - 6 tuổi hiểu nghĩa từ trong tác phẩm văn học

Năm học 2015-2016 tôi được nhà trường phân công đảm nhận dạy lớp lá
2, lớp tôi hiện có 36 cháu. Hàng ngày cháu đến lớp học với cô, lớp học giống
như mái nhà thứ hai của cháu vậy :“lúc ở nhà mẹ cũng là cô giáo , khi đến
trường cô giáo như mẹ hiền”(Câu hát được trích trong bài hát “Cô và Mẹ” của
tác giả Phạm Tun ).Vì thế khi đến lớp cháu rất say mê kể cho cô nghe
những mẩu chuyện thật dễ thương mà khi cháu ở nhà nhìn thấy và nghe thấy.
Có nhiều cháu chưa hiểu được nghóa của từ cháu nói khi cô hỏi lại. Điều đó
làm tôi rất băn khoăn và trăn trở nên tôi đã suy nghó và chọn đề tài “ Một số
biện pháp giúp trẻ 5 - 6 tuổi hiểu nghóa từ trong tác phẩm văn học” để có
những biện pháp giúp trẻ hiểu nghóa từ được tốt hơn.
2. Mục đích đề tài
- Dạy trẻ hiểu nghóa từ là giúp trẻ hiểu một cách chính xác nghóa của từ
và giúp trẻ hiểu sâu hơn nội dung của truyện, thơ nhớ nội dung truyện, thơ
nhờ đó ngôn ngữ của trẻ được phát triển và trở nên mạch lạc, trong sáng hơn.
- Giúp trẻ phát huy được tính tích cực cá nhân và khi tham gia học không
còn gây cho trẻ cảm giác nhàm chán khi học. Trẻ không những nghe hiểu từ
mà còn tham gia giải thích nghóa của từ nhiều lần, trẻ trở nên mạnh dạn, tự tin
hơn.
- Giúp trẻ khám phá được khả năng của bản thân: Khả năng ăn nói, giao
tiếp, ngôn từ...
3. Lịch sử đề tài

Người thực hiện: Lê Châu Pha – Trường Mầm Non Sơn Ca – Huyện Đức Hòa

7


SKKN : Một số biện pháp giúp trẻ 5 - 6 tuổi hiểu nghĩa từ trong tác phẩm văn học

Qua tìm hiểu ở sách báo, tạp chí, học hỏi ở đồng nghiệp và qua thực tiễn
dạy, tôi nhận thấy việc giúp cho trẻ hiểu nghóa từ là rất quan trọng trong việc
phát triển ngôn ngữ của trẻ.
Chính vì thế tôi quyết đònh chọn đề tài này.
4. Phạm vi dề tài
Đề tài “ Làm quen văn học” đã được viết ở nhiều sách, nhiều tác giả đã
nghiên cứu và viết thành sáng kiến kinh nhiệm. Khác với đề tài trên, tôi
không đề cặp đến toàn bộ phương pháp hướng dẫn trẻ làm quen với tác phẩm
văn học mà chỉ đi sâu vào Nghiên cứu những biện pháp giúp trẻ mẫu giáo 5 6 tuổi hiểu nghóa từ trong tác phẩm văn học tạo cơ hội cho cháu được trải
nghiệm và sáng tạo, được nói và giải thích nhiều hơn đồng thời làm cho ngôn
ngữ cháu được mạch lạc, trong sáng hơn.
II) NỘI DUNG CÔNG VIỆC ĐÃ LÀM :
1. Thực trạng đề tài
Giúp trẻ hiểu nghóa từ trong tác phẩm văn học là giúp trẻ hiểu được nội
dung, ý nghóa của câu văn câu thơ mà không làm mất đi cảm xúc thẩm mó
chung của tác phẩm văn học mang lại. Có nghóa là không thể tách từ ra khỏi
câu buộc trẻ nắm khái niệm của từ bởi trẻ chỉ có thể hiểu từ trong câu văn,
câu thơ, đoạn văn, đoạn thơ, trong một văn cảnh nhất đònh. Ngôn ngữ của tác
phẩm sẽ không còn vẻ đẹp nữa nếu đem ra mổ xẻ nó hết sức chi tiết và giải
thích các từ rời rạc. Như vậy, giúp trẻ hiểu nghóa từ trong tác phẩm văn học là
hiểu nghóa hàm ngôn, nghóa hiển ngôn, nghóa cấu trúc ngữ pháp của câu để từ
hình thức biểu đạt chỉ ra cái được biểu đạt trong câu. Nghóa hình ảnh để làm

Người thực hiện: Lê Châu Pha – Trường Mầm Non Sơn Ca – Huyện Đức Hòa

8


SKKN : Một số biện pháp giúp trẻ 5 - 6 tuổi hiểu nghĩa từ trong tác phẩm văn học

bật sáng hình ảnh trong tác phẩm, làm rõ dụng ý nghệ thuật của tác giả. Việc
hiểu nghóa từ giúp trẻ hiểu sâu sắc ý nghóa, nét bản chất, vẻ tinh túy ẩn dấu
trong từ hiểu được dụng ý nghệ thuật, nỗi niềm mà tác giả gửi gắm trong đó.
Ngoài ra, yếu tố gia đình cháu cũng rất quan trọng do cha mẹ chưa quan
tâm đến việc đọc thơ hoặc khi đọc thơ, kể chụn cho trẻ nghe, cha mẹ chỉ chú
ý đến truyền đạt nội dung của tác phẩm. Khi đứng trước những từ khó giải nghĩa
cho trẻ, cha mẹ của cháu thường giải thích cho qua chụn hoặc khơng giải
thích gì cả.
Bản thân cơ giáo cũng khơng có những biện pháp tích cực để giúp trẻ hiểu
đúng nghĩa của từ. Từ đó mà trẻ chưa hiểu được nghóa của từ một cách chính
xác, chính bởi lẽ đó mà trẻ trở nên nhút nhát và không mạnh dạn tham gia
vào việc giải nghóa từ cũng như hạn chế hiểu nghóa từ.
Từ thực trạng vừa nêu trên, tôi nhận thấy cần phải có những biện pháp cụ
thể khắc phục những khó khăn, hạn chế để giúp cháu hiểu nghóa từ được tốt
hơn.
2. Nội dung cần giải quyết
Trước những thực trang trên thì tôi đã xây dựng được một số biện pháp.
+ Cho trẻ quan sát trực quan kết hợp với lời giải thích.
+ Đối chiếu so sánh với những từ đồng nghóa hoặc trái nghóa.
+ Dùng lời để đònh nghóa khái niệm nêu lên những nét đặc trưng trong
nghóa của từ
+ Đặt từ vào các ngữ cảnh khác nhau.
3. Biện pháp giải quyết
Người thực hiện: Lê Châu Pha – Trường Mầm Non Sơn Ca – Huyện Đức Hòa

9


SKKN : Một số biện pháp giúp trẻ 5 - 6 tuổi hiểu nghĩa từ trong tác phẩm văn học

1. Biện pháp 1 : Cho trẻ quan sát trực quan kết hợp với lời giải thích
Lí luận ngôn ngữ cho rằng nghóa của từ là sự phản ánh hiển nhiên của sự
vật, hiện tượng hay quan hệ trong ý thức. Lênin cũng đã từng khẳng đònh :
“Nếu là tư duy đúng đắn nó sẽ đi từ cụ thể đến trừu tượng, nó không rời xa
mà tiến lại gần tới chân lí. Từ thụ cảm sinh động đến tư duy trừu tượng và từ
tư duy trừu tượng đến thực hành. Đó là quá trình biện chứng của sự nhận thức
hiện thực khách quan”.
Xuất phát từ đặc điểm nhận thức của trẻ là cụ thể, cảm tính, tư duy trực
quan hình tượng chiếm ưu thế. Quá trình tiếp nhận tác phẩm văn học không
chỉ đơn giản là những từ ngữ, những câu văn, những mệnh đề tạo nên tác
phẩm ở trẻ mà còn xuất hiện những biểu tượng mới, những mối liên hệ với
hiện thực xã hội chúng cảm nhận trong đời sống non trẻ của mình. Mối liên
hệ ấy càng phong phú chặt chẽ bao nhiêu thì trẻ càng hứng thú với tác phẩm
bấy nhiêu. Bằng sự diễn cảm của ngôn ngữ nghệ thuật tác phẩm đã mang
trong mình các yếu tố trực quan. Tác phẩm văn học không chỉ là sự thông báo,
nêu ra những sự kiện này hay sự kiện khác của cuộc sống mà tất cả những con
người với đủ hình dáng, tính cách, tất cả thế giới đa dạng, sinh động của các
loài vật, các bức tranh thiên nhiên với sự phong phú của màu sắc, âm thanh
được vẽ lên bằng ngôn ngữ hình tượng, trẻ mẫu giáo có nhiều thuận lợi trong
việc lónh hội tác phẩm văn học nghệ thuật, song việc tiếp thu ngôn ngữ để
hình thành biểu tượng về cuộc sống được phản ánh trong tác phẩm còn hạn
chế nên trẻ rất cần việc nhờ đến hình tượng trực quan thể hiện bức tranh cuộc
sống mà ngôn ngữ văn học miêu tả. Điều đó giúp trẻ mẫu giáo nhận thức rõ
ràng và cụ thể hơn những hình ảnh về sự vật đó gợi ra trong ý thức của mình.

Người thực hiện: Lê Châu Pha – Trường Mầm Non Sơn Ca – Huyện Đức Hòa

10


SKKN : Một số biện pháp giúp trẻ 5 - 6 tuổi hiểu nghĩa từ trong tác phẩm văn học

Đồng thời nó còn có thể tạo nên những rung động, khơi gợi những cảm xúc
thẩm mó trong tâm hồn trẻ.
Ví dụ : Khi cô muốn cho trẻ cảm nhận được vẻ đẹp “trong suốt” của giọt
sương mà tác giả Xuân Tửu miêu tả trong bài thơ “Giọt sương”. Cô cho trẻ tận
mắt ngắm giọt sương đọng trên cánh hoa hoặc trên lá …

Các nhà tâm lí học, giáo dục học cũng chỉ ra rằng : Hiệu quả của quá
trình dạy học phụ thuộc trực tiếp vào mức độ thu hút các giác quan của trẻ.
K.B.NinKy đã đề cập đến vấn đề này : “Tính trực quan trong giáo dục không
tách rời khỏi ngôn ngữ”. Chính vì thế, việc sử dụng các phương tiện trực quan
trong các giờ học đối với trẻ đều được coi trọng. T.A.Kômenxki đã nhấn mạnh
: “Không có vật thật thì có thể thay thế bằng tranh minh họa, bản vẽ”.
Tuy nhiên, với mục đích giúp trẻ hiểu nghóa từ trong tác phẩm văn học
nếu chỉ sử dụng đồ dùng trực quan riêng lẻ thì khó có thể đem lại hiệu quả
giáo dục như mong muốn. Với đặc điểm tiếp nhận văn học và vốn ngôn ngữ
của mẫu giáo thì việc kết hợp dùng lời giảng giải giúp trẻ hiểu từ một cách
Người thực hiện: Lê Châu Pha – Trường Mầm Non Sơn Ca – Huyện Đức Hòa

11


SKKN : Một số biện pháp giúp trẻ 5 - 6 tuổi hiểu nghĩa từ trong tác phẩm văn học

sâu sắc, đầy đủ, hệ thống và còn truyền những rung cảm đúng đắn sâu sắc của
giáo viên đến cho trẻ. Từ đó, khiến trẻ có những rung cảm, xúc cảm thẩm mó
và khát vọng vươn tới cái đẹp, cái thiện.
* Mục đích biện pháp :
- Tăng hứng thú cho trẻ hiểu từ mới.
- Rèn khả năng quan sát làm giàu trí tưởng tượng ở trẻ.
Từ đó giúp trẻ hiểu nghóa của từ và cảm thụ được vẻ đẹp của ngôn ngữ.
* Cách tiến hành :
Để thực hiện biện pháp này thì chúng ta phải biết tiến hành như sau :
- Đối với trẻ mẫu giáo lớn khi tổ chức cho trẻ làm quen với tác phẩm văn
học cô phải có sự lựa chọn tác phẩm sao cho phù hợp với trẻ ở độ tuổi này.
Tác phẩm văn học phải có tính giáo dục cao, từ ngữ trong sáng và phải phát
huy được tính tích cực, sáng tạo của trẻ.
- Để giải thích cho trẻ hiểu từ trong tác phẩm văn học bằng biện pháp
này thì trước hết cần phải chọn từ có nghóa cụ thể. Có như vậy thì việc sử
dụng đồ dùng trực quan kết hợp với lời giải thích mới có hiệu quả.
Ví dụ : Trong bài thơ “Giữa vòng gió thơm” có thể lựa chọn một số từ có
nghóa cụ thể sau để giải thích :

Người thực hiện: Lê Châu Pha – Trường Mầm Non Sơn Ca – Huyện Đức Hòa

12


SKKN : Một số biện pháp giúp trẻ 5 - 6 tuổi hiểu nghĩa từ trong tác phẩm văn học

“Khép rủ” trong câu “Cánh màn khép rủ”
“Phe phẩy” trong câu “Phe phẩy quạt nan”
“Rung rinh” trong câu “Rung rinh góc màn”
Ví dụ : Câu thơ “Giọt sương trong suốt”

Hoặc như trong chuyện “Tấm Cám” có từ “Rách mướp” trong câu : “Hai
mẹ con Cám hí hửng sắm sửa quần lành, áo tốt, còn Tấm vẫn còn quần áo
rách mướp”.
Đây là một số từ trong tác phẩm văn học có nghóa cụ thể. Để giải thích
được những từ này thì bước tiếp theo trong biện pháp này là phải lựa chọn đồ
dùng trưc quan phù hợp với từ đó, kết hợp với lời giải thích.
Về đồ dùng trực quan, giúp trẻ hiểu những từ trong tác phẩm văn học có
thể dùng các loại sau : tranh ảnh, vật thật, mô hình, đèn chiếu, đàn … Sử dụng
như thế nào, tiêu chuẩn của đồ dùng trực quan ra sao cũng là một vấn đề cần
lưu ý. Nhìn chung yêu cầu về đồ dùng trực quan phải đảm bảo về kích thước,
Người thực hiện: Lê Châu Pha – Trường Mầm Non Sơn Ca – Huyện Đức Hòa

13


SKKN : Một số biện pháp giúp trẻ 5 - 6 tuổi hiểu nghĩa từ trong tác phẩm văn học

bố cục, màu sắc. Nghóa là những hình tượng trực quan phải đạt trình độ nghệ
thuật, thể hiện được tinh thần tác phẩm, lựa chọn đồ dùng trực quan phải căn
cứ theo những sự vật, hiện tượng mà từ đó biểu thò cùng với đồ dùng trực quan
và lời giải thích của cô để giúp trẻ cảm nhận được chính xác về nội dung đó.
Lời giảng giải của cô cần phải ngắn gọn, cô đọng, dễ hiểu và hấp dẫn đối với
trẻ.
Với những từ trong tác phẩm văn học chúng tôi đưa ra ở trên để giải
thích bằng biện pháp này thì sẽ tiến hành như sau :
- Khi đưa tác phẩm văn học đến với trẻ bằng cách này hay cách khác cô
làm thế nào để trẻ cảm nhận và hiểu được nội dung tác phẩm.
- Trước hết cô có thể đàm thoại bằng một số câu hỏi có liên quan tới tác
phẩm cô đònh đem đến cho trẻ.
- Cô đọc, cô kể diễn cảm cho trẻ nghe một đến hai lần để trẻ cảm nhận

được toàn bộ nội dung bài thơ hay câu truyện.
- Lựa chọn những từ khó trong tác phẩm giải thích cho trẻ, cô đọc diễn
cảm lại một đến hai lần hoặc cả đoạn, cả câu.
Ví dụ “phe phẩy” trong câu “Phe phẩy quạt nan” cô có thể dùng một
chiếc quạt nan hoặc quạt giấy quạt nhẹ nhàng, chầm chậm và cô giải thích
cho tre hiểu, “phe phẩy” tức là quạt đều đều, quạt khẽ tạo thành một làn gió
nhè nhẹ sẽ gợi một không gian yên tónh thể hiện được sự quan tâm, chăm sóc
rất ân cần của bé đối với Bà.
Ví dụ từ “rung rinh” trong câu “Rung rinh góc màn”.

Người thực hiện: Lê Châu Pha – Trường Mầm Non Sơn Ca – Huyện Đức Hòa

14


SKKN : Một số biện pháp giúp trẻ 5 - 6 tuổi hiểu nghĩa từ trong tác phẩm văn học

Cô có thể dùng quạt quạt nhẹ vào một vật gì đó làm cho nó chuyển động
nhẹ nhàng. Sự chuyển động đó chính là từ “rung rinh” ở trong câu thơ này,
chính làn gió nhẹ nhàng ấy đã làm cho các góc màn có sự chuyển động. Điều
đó làm cho hình ảnh trong câu thơ có sự rung động hơn.
Ví dụ : Câu thơ “Giọt sương trong suốt” để cho trẻ cảm nhận được vẻ đẹp
trong suốt của giọt sương, cô cho trẻ tận mắt ngắm giọt sương đọng trên cánh
hoa hoặc trên lá hoa … Cô giải thích cho trẻ hiểu ‘giọt sương” được tác giả
miêu tả với một vẻ đẹp trong suốt, tinh khiết khi nó đọng trên lá.
Trong chuyện ‘Tấm Cám” có từ “rách mướp” trong câu : “Hai mẹ con
Cám hí hửng sắm quần lành áo tốt, còn Tấm vẫn quần áo rách mướp”. Cô cho
trẻ quan sát bức tranh vẽ Cám quần áo đẹp lộng lẫy, còn Tấm quần áo rách
nhiều chỗ và dùng lời giải thích “rách mướp” là rách rất nhiều chỗ, rách xơ
xác, cô sử dụng bức tranh này không những giúp trẻ cảm nhận trực tiếp hình

ảnh “rách mướp” bằng các giác quan mà cùng với lời giải thích sẽ giúp trẻ
hiểu rõ bản chất nội dung ý nghóa của từ. Trong câu chuyện tác giả muốn diễn
tả cô Tấm phải chòu cực khổ.
Việc lựa chọn những từ cần giải thích làm rõ mục đích yêu cầu của tiết
học là hoàn toàn phụ thuộc vào ý đồ chủ quan và nghệ thuật sử dụng đồ dùng
trực quan của cô giáo. Vì vậy việc sử dụng biện pháp này, cô cần sử dụng đồ
dùng trực quan một cách linh hoạt, sáng tạo, kết hợp với lời giảng giải diễn tả
về nghóa từ trong văn cảnh đó sẽ giúp trẻ hiểu và cảm nhận từ ngữ nghệ thuật
một cách sâu sắc, tạo cho trẻ niềm say mê hứng thú, tích cực suy nghó, tìm tòi
khám phá những “bí ẩn” của thế giới xung quanh.

Người thực hiện: Lê Châu Pha – Trường Mầm Non Sơn Ca – Huyện Đức Hòa

15


SKKN : Một số biện pháp giúp trẻ 5 - 6 tuổi hiểu nghĩa từ trong tác phẩm văn học

2. Biện pháp 2 : Đối chiếu so sánh với những từ đồng nghóa hoặc trái
nghóa
Con người có thể nhận thức được một đối tượng nào đó thông qua sự đối
chiếu những nét tương đồng, hay tương phản giữa đối tượng đó với một hoặc
một số đối tượng đã biết. Qua sự so sánh đối chiếu với đối tượng đang xem
xét, người ta sẽ hiểu được về đối tượng đang xem xét và trong trường hợp này
cũng vậy. Để hiểu được nghóa của từ này chúng ta có thể dùng những từ khác
quen thuộc hơn có nghóa giống với từ đó hoặc là có nghóa trái ngược với từ đó.
Dựa trên cơ sở lí luận này cùng với đặc điểm ngôn ngữ của trẻ mẫu giáo
từ 5 - 6 tuổi về vốn từ đã có một sự tích lũy khá phong phú về số lượng từ và
các loại từ. Bên cạnh đó trẻ mẫu giáo cũng đã xuất hiện tư duy lôgíc, trẻ có
những suy luận tương đối chính xác. Vì thế chúng ta có thể vận dụng vào việc

giúp trẻ hiểu nghóa của một số từ trong tác phẩm văn học.
* Mục đích sử dụng :
- Giúp trẻ hiểu nghóa từ một cách ngắn gọn dựa vào những từ đồng nghóa,
trái nghóa mà các em đã biết – sử dụng biện pháp này với mục đích chính là
để trẻ hiểu được nghóa của từ trong tác phẩm và còn giúp trẻ biết được những
từ nào đồng nghóa, trái nghóa với nhau. Tạo cho trẻ có một từ đồng nghóa, trái
nghóa nào đó để khi cần có thể lựa chọn và sử dụng.
* Cách tiến hành :
- Trong tác phẩm văn học tác giả sử dụng rất nhiều loại từ khác nhau
nhằm làm tăng sức hấp dẫn nội dung cốt truyện, thường những từ này là
những từ khó, vì thế nếu không có sự giải thích trẻ không dễ dàng hiểu được.

Người thực hiện: Lê Châu Pha – Trường Mầm Non Sơn Ca – Huyện Đức Hòa

16


SKKN : Một số biện pháp giúp trẻ 5 - 6 tuổi hiểu nghĩa từ trong tác phẩm văn học

Nhưng nếu như cô có những biện pháp hữu hiệu, phù hợp giúp cho trẻ hiểu
được những từ đó thì chính những từ này sẽ gây cho trẻ ấn tượng sâu sắc.
Biện pháp giúp trẻ hiểu nghóa từ bằng cách đối chiếu so sánh với những
từ đồng nghóa hoặc trái nghóa là biện pháp giúp trẻ hiểu được nghóa của từ
một cách ngắn gọn, dễ hiểu và lại tạo cho trẻ được ấn tượng mạnh mẽ về từ
đó. Để thực hiện được biện pháp này một cách hiệu quả cần dựa theo trình tự
sau :
- Khi sử dụng biện pháp này trước hết giáo viên phải lựa chọn từ trong
tác phẩm, những từ được lựa chọn để giải thích bằng biện pháp này phải là
những từ có thể đem ra đối chiếu hoặc so sánh để làm nổi bật nghóa của từ.
Sau đó qui những từ cần giảng về những từ đồng nghóa hoặc trái nghóa mà trẻ

đã biết, có như vậy việc giúp trẻ hiểu nghóa từ theo biện pháp này mới có
hiệu quả.
- Việc sử dụng biện pháp này đòi hỏi cô giáo phải là người linh hoạt,
sáng tạo, yêu cầu đối với cô giáo phải có một lượng kiến thức khá rộng và
chuẩn xác phù hợp với khả năng của trẻ.
- Khi lựa chọn từ đồng nghóa hoặc trái nghóa với từ cần giải thích cô cần
chọn những từ mà trẻ đã biết phù hợp với khả năng lứa tuổi của trẻ. Nếu cô
dùng những từ trẻ chưa biết này để giải thích cho từ chưa biết khác thì trẻ vẫn
không thể nắm được nghóa của từ cần giải thích.
Ví dụ : Trong câu chuyện “Cây tre trăm đốt” có thể lựa chọn những từ
sau đây để sử dụng biện pháp này giải thích cho trẻ hiểu nghóa của từ đó.

Người thực hiện: Lê Châu Pha – Trường Mầm Non Sơn Ca – Huyện Đức Hòa

17


SKKN : Một số biện pháp giúp trẻ 5 - 6 tuổi hiểu nghĩa từ trong tác phẩm văn học

Từ “khỏe mạnh” trong câu “lão thuê một anh nông dân nghèo, khỏe
mạnh để cày ruộng cho lão”.

Để giải thích từ này cô đưa một từ trái nghóa quen thuộc với trẻ như là từ
“ốm yếu” cô giải thích để trẻ thấy khỏe mạnh là người có sức khỏe tốt và làm
được nhiều việc, còn người mà “ốm yếu” thì sức khỏe không tốt và không làm
được nhiều việc. Giáo viên đưa ra từ trái nghóa nhằm làm cho từ cần giải thích
được nổi bật và tạo cho trẻ được ấn tượng. Có thể dùng những câu hỏi sau :
người mà ốm yếu có làm được công việc nặng nhọc hay không? Người khỏe
mạnh làm được những công việc gì? Với những câu hỏi này giúp trẻ có được
những hình ảnh về người khỏe mạnh và như vậy trẻ sẽ hiểu sâu xa hơn nghóa

của từ này.
Từ “chòu khó” trong câu “Anh chòu khó cày ruộng cho ta trong ba năm”.
Đây cũng là từ mà không thể dùng trực quan để giải thích cho trẻ hiểu được.
Để giải thích từ này cho có hiệu quả thì cô giảng giải bằng cách đưa một từ

Người thực hiện: Lê Châu Pha – Trường Mầm Non Sơn Ca – Huyện Đức Hòa

18


SKKN : Một số biện pháp giúp trẻ 5 - 6 tuổi hiểu nghĩa từ trong tác phẩm văn học

đồng nghóa quen thuộc với trẻ là tưø “chăm chỉ”, “chòu khó” là chăm chỉ hoặc
đưa ra từ trái nghóa “lười biếng” là không chăm chỉ, không chòu khó.
Từ “thật thà” trong câu “anh nông dân thật thà tin ngay vào lời của lão”
giải thích cho trẻ “thật thà” là không “nói dối”.
Ví dụ : Trong bài thơ “Làm anh” giải thích từ “dòu dàng” trong câu “Anh
nâng dòu dàng” cô chọn từ “nhẹ nhàng” để giải thích.

Ví dụ : Trong câu chuyện “Cây khế” có thể lựa chọn những từ sau đây để
sử dụng biện pháp này giải thích cho trẻ hiểu nghóa của từ đó.

Người thực hiện: Lê Châu Pha – Trường Mầm Non Sơn Ca – Huyện Đức Hòa

19


SKKN : Một số biện pháp giúp trẻ 5 - 6 tuổi hiểu nghĩa từ trong tác phẩm văn học

Từ “giàu có” trong câu “Từ đó người em trở nên giàu có”.

Để giải thích từ này cô đưa một từ trái nghóa quen thuộc với trẻ như là từ
“nghèo khổ” cô giải thích để trẻ thấy giàu có là người có tiền bạc của cải, có
nhà cao, còn người mà “nghèo khổ” thì không có tiền bạc và của cải. Giáo
viên đưa ra từ trái nghóa nhằm làm cho từ cần giải thích được nổi bật và tạo
cho trẻ được ấn tượng. Có thể dùng những câu hỏi sau : người mà nghèo khổ
thì ăn mặc như thế nào? Người giàu có thì ăn mặc ra sao? Với những câu hỏi
này giúp trẻ có được những hình ảnh về người khỏe mạnh và như vậy trẻ sẽ
hiểu sâu xa hơn nghóa của từ này.
Từ “khôn ngoan” trong truyện “Mèo lại hoàn mèo”, với câu“xưa có một
ông nuôi một con mèo, nghó rằng con mèo của mình khôn ngoan” Đây cũng là
từ mà không thể dùng trực quan để giải thích cho trẻ hiểu được. Để giải thích
từ này cho có hiệu quả thì cô giảng giải bằng cách đưa một từ đồng nghóa
quen thuộc với trẻ là từ “khôn ngoan”, “thông minh” là khôn ngoan hoặc đưa
ra từ trái nghóa “ngu dốt” là không khôn ngoan, không thông minh

Người thực hiện: Lê Châu Pha – Trường Mầm Non Sơn Ca – Huyện Đức Hòa

20


SKKN : Một số biện pháp giúp trẻ 5 - 6 tuổi hiểu nghĩa từ trong tác phẩm văn học

Ví dụ : Như từ “gồ ghề” có thể giải thích cho trẻ hiểu bằng từ đồng nghóa
như từ “mấp mô” nhưng nếu như giải thích bằng từ này mà trẻ không hiểu thì
cô phải linh hoạt, sáng tạo chọn từ khác gần gũi, quen thuộc và đơn giản hơn
đối với trẻ, hoặc cô giải thích cho trẻ “gồ ghề” là không bằng phẳng.
Từ “mênh mông” để giải thích cho trẻ hiểu thì rất khó nhưng nếu cô lựa
chọn một từ có tính chất giống như từ này mà trẻ đã biết thì chắc chắn trẻ sẽ
hiểu. Với từ này cô có thể giải thích cho trẻ hiểu “mênh mông” là “rộng lớn”.
Từ “bõ công” trong hai câu ca dao :

Ai lên xứ Lạng cùng anh
Bõ công bác mẹ sinh thành ra em
Bõ công là xứng đáng với công lao sinh thành của cha mẹ.
Khi sử dụng biện pháp này giáo viên cần theo dõi phản ứng chung của trẻ
trong lớp, nếu trẻ tỏ ra lúng túng thì giáo viên cần chọn từ đồng nghóa hoặc
trái nghóa quen thuộc hơn để giúp trẻ hiểu.
Với biện pháp này trẻ sẽ dễ dàng hiểu được nghóa của từ một cách ngắn
gọn, dễ nhớ, dễ gây ấn tượng đối với trẻ, biện pháp này còn có ảnh hưởng tích
cực đến sự phát triển khả năng tư duy, suy luận của trẻ. Ngoài việc hiểu được
nghóa của từ bằng tác phẩm trẻ còn hiểu được từ như thế nào là đồng nghóa
hoặc trái nghóa với nhau. Từ đó trẻ có thể sử dụng chúng trong hoạt động lời
nói của mình. Nhưng muốn biện pháp này đạt hiệu quả cao thì cô phải biết lựa
chọn được từ đồng nghóa hay trái nghóa phù hợp với trẻ, phù hợp với ngữ cảnh
đó để giải thích cho trẻ hiểu.

Người thực hiện: Lê Châu Pha – Trường Mầm Non Sơn Ca – Huyện Đức Hòa

21


SKKN : Một số biện pháp giúp trẻ 5 - 6 tuổi hiểu nghĩa từ trong tác phẩm văn học

3. Biện pháp 3 : Dùng lời để đònh nghóa khái niệm nêu lên những nét
đặc trưng trong nghóa của từ
Trong tác phẩm văn học chúng ta sẽ bắt gặp không thể giải thích nôm na
theo ý hiểu thông thường của mình mà giáo viên phải sử dụng đònh nghóa,
khái niệm chung nhất đã được các nhà khoa học nghiên cứu để giải thích
những nét đặc trưng trong nghóa của từ.
Sử dụng biện pháp này là dựa vào cách miêu tả ngôn ngữ như các từ điển
học vẫn sử dụng trong các từ điển để giải thích. Dùng đònh nghóa, khái niệm

giáo viên có thể cung cấp cho trẻ một cách tương đối đầy đủ những nét nghóa
của từ, thấy được cấu trúc nghóa bên trong của từ. Biện pháp này đòi hỏi sự
tập trung cao của trẻ nhưng có thể sử dụng biện pháp này cũng chưa đạt được
hiệu quả cao, trẻ chưa thể hiểu ngay nghóa của từ khi cô đưa ra một đònh nghóa
hay một khái niệm về từ này. Do khả năng tư duy của trẻ còn hạn chế, ngược
lại biện pháp này còn giúp cho trẻ bước đầu tiếp cận với những đònh nghóa,
khái niệm có tính khoa học, tính khái quát cao. Qua sự giải thích dùng lời để
đònh nghóa, khái niệm dần dần sẽ hiểu được nghóa của từ. Ngoài ra nó còn
nâng cao cho trẻ về trình độ tư duy, phát huy tính tích cực ở trẻ, thúc đẩy sự
phát triển nhận thức ở trẻ.
* Mục đích :
Dùng những đònh nghóa khái niệm trong từ điển để giúp trẻ hiểu được nét
đặc trưng trong nghóa của từ cần giải thích. Bước đầu giúp trẻ hiểu nghóa của
từ một cách khoa học mang tính khái quát cao giúp trẻ hiểu được tương đối
đầy đủ những nét nghóa của từ, cấu trúc bên trong của câu và nâng cao khả
năng tư duy ở trẻ.
Người thực hiện: Lê Châu Pha – Trường Mầm Non Sơn Ca – Huyện Đức Hòa

22


SKKN : Một số biện pháp giúp trẻ 5 - 6 tuổi hiểu nghĩa từ trong tác phẩm văn học

* Cách tiến hành :
Lựa chọn từ trong tác phẩm để giải thích cho phù hợp với biện pháp này,
có những từ cô có thể sử dụng biện pháp khác để giải thích, cũng có những từ
chỉ có thể sử dụng đònh nghóa khái niệm để giải thích, mặc dù biện pháp này
có thể giải thích lần đầu trẻ chưa nắm được nhưng cô giải thích cho trẻ một
vài lần để trẻ hiểu được nghóa của từ. Khi đònh nghóa những nét đặc trưng
trong nghóa của từ, không phải đưa ra cho trẻ một đònh nghóa hay một khái

niệm mà trẻ có thể hiểu được ở đây mà cô phải dùng lời của mình để đònh
nghóa khái niệm nhằm nêu lên những nét đặc trưng trong nghóa của từ phải
được xếp theo trình tự, nét chung, nét khái quát nói trước, như vậy trẻ sẽ hiểu
được một cách ngắn gọn nhất, cụ thể và khái quát về đối tượng đang được giải
thích. Sau đó thì giải thích đến nét có nghóa hẹp hơn giúp trẻ bắt đầu hiểu sâu
hơn về đối tượng tiếp theo là giải thích đến cái riêng của đối tượng. Như vậy
trẻ sẽ được hiểu một cách trực tiếp trong phạm vi hẹp về đối tượng và cuối
cùng là giải thích một cách cụ thể đối tượng đang xem xét.
Các từ mà được giải thích bằng biện pháp này phải được đưa vào dưới
dạng sau : Khái quát nhất là loài, sau đó là giống, dạng.
Ví dụ : Giải thích từ “tiền tuyến” trong câu thơ “Chú đi tiền tuyến nửa
đêm chú về” giáo viên dùng lời để giải thích một cách khái quát ngắn gọn
nhất là “tiền tuyến” là nơi có giặc. Chú bộ đội phải đến những nơi đó để đánh
đuổi quân giặc bảo vệ Tổ quốc.

Người thực hiện: Lê Châu Pha – Trường Mầm Non Sơn Ca – Huyện Đức Hòa

23


SKKN : Một số biện pháp giúp trẻ 5 - 6 tuổi hiểu nghĩa từ trong tác phẩm văn học

Ví dụ : Từ “Bác nông dân” giải thích một cách khái quát và ngắn gọn
nhưng lại thể hiện được nghóa của từ một cách cụ thể.
“Bác nông dân “ là những người làm việc ở đồng ruộng.

“Chú công nhân” là những người làm việc ở nhà máy, xí nghiệp, công
trường …

Người thực hiện: Lê Châu Pha – Trường Mầm Non Sơn Ca – Huyện Đức Hòa

24


SKKN : Một số biện pháp giúp trẻ 5 - 6 tuổi hiểu nghĩa từ trong tác phẩm văn học

“Doanh trại bộ đội” là nơi ở, học tập, rèn luyện của các chú bộ đội.

“Hăm hở” muốn nói tới người hăng hái đối với công việc.
Sử dụng biện pháp này để giúp trẻ hiểu nghóa từ trong tác phẩm văn học,
giáo viên dùng lời của mình để đònh nghóa từ. Vì thế yêu cầu lời đònh nghóa
phải chính xác, ngắn gọn phù hợp với nhận thức và khả năng ngôn ngữ của
Người thực hiện: Lê Châu Pha – Trường Mầm Non Sơn Ca – Huyện Đức Hòa

25