skkn xây dựng chuyên đề dạy học lịch sử 12 “những thắng lợi quân sự tiêu biểu của quân dân ta trong cuộc kháng chiến chống thực dân pháp 1946 1954”

Xây dựng chuyên đề dạy học Lịch sử 12 “Những thắng lợi quân sự tiêu biểu của quân dân ta
trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp 1946-1954”

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐỒNG NAI
Trường THPT Nguyễn Hữu Cảnh

Mã số:…………....

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

Đề tài

XÂY DỰNG CHUYÊN ĐỀ DẠY HỌC LỊCH SỬ 12
“NHỮNG THẮNG LỢI QUÂN SỰ TIÊU BIỂU
CỦA QUÂN DÂN TA TRONG CUỘC KHÁNG CHIẾN
CHỐNG THỰC DÂN PHÁP 1946-1954”

Người thực hiện: HOÀNG VĂN TÂM
Lĩnh vực nghiên cứu:
Quản lý giáo dục:

Phương pháp dạy học bộ môn LỊCH SỬ

Lĩnh vực khác:

Có đính kèm:
 Mô hình  Đĩa CD (DVD)
 Phim ảnh  Hiện vật khác

Năm học: 2014-2015
1

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2014-2015

Giáo viên: Hoàng Văn Tâm


Xây dựng chuyên đề dạy học Lịch sử 12 “Những thắng lợi quân sự tiêu biểu của quân dân ta
trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp 1946-1954”

SƠ LƯỢC LÝ LỊCH KHOA HỌC

I. THÔNG TIN CHUNG VỀ CÁ NHÂN
1. Họ và tên: HOÀNG VĂN TÂM
2. Ngày tháng năm sinh: 20- 04 -1973
3. Nam, nữ: Nam
4. Địa chỉ: 18/4 khu phố 1- Đường Phạm Văn Thuận- Phường Tam Hòa – Thành
phố Biên Hòa – Tỉnh Đồng Nai
5. Điện thoại: 0613834289 (CQ)/
6. Fax:

0613811264 (NR); ĐTDĐ: 0989008720

E-mail:

7. Chức vụ: Tổ trưởng chuyên môn.
8. Nhiệm vụ được giao: giảng dạy môn Lịch sử
9. Đơn vị công tác: Trường THPT Nguyễn Hữu Cảnh
II. TRÌNH ĐỘ ĐÀO TẠO
- Học vị cao nhất: Cử nhân
- Năm nhận bằng: 1995
- Chuyên ngành đào tạo: Lịch sử

III. KINH NGHIỆM KHOA HỌC
- Lĩnh vực chuyên môn có kinh nghiệm: giảng dạy môn Lịch sử
- Số năm có kinh nghiệm: 17 năm
- Các sáng kiến kinh nghiệm đã có trong 5 năm gần đây:
+ “MỘT SỐ BIỆN PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG THI TỐT NGHIỆP
THPT MÔN LỊCH SỬ” năm học 2009-2010
+ “MỘT SỐ KINH NGHIỆM VỀ VIỆC SỬ DỤNG ĐỒ DÙNG TRỰC QUAN
TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM LỚP 12” năm học 2010-2011
+ “HƯỚNG DẪN HỌC SINH LẬP BẢN ĐỒ TƯ DUY NHẰM NÂNG CAO
HIỆU QUẢ HỌC TẬP MÔN LỊCH SỬ” ” năm học 2011-2012
+ “KĨ NĂNG TỔNG HỢP KIẾN THỨC CƠ BẢN THEO VẤN ĐỀ TRONG BỒI
DƯỠNG HỌC SINH GIỎI PHẦN LỊCH SỬ VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 19451954” năm học 2012-2013.
+ “TỔNG HỢP MỘT SỐ KIẾN THỨC CƠ BẢN THEO VẤN ĐỀ TRONG BỒI
DƯỠNG HỌC SINH GIỎI PHẦN LỊCH SỬ VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 18581918” năm học 2013-2014.
2
Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2014-2015

Giáo viên: Hoàng Văn Tâm


Xây dựng chuyên đề dạy học Lịch sử 12 “Những thắng lợi quân sự tiêu biểu của quân dân ta
trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp 1946-1954”

Đề tài
XÂY DỰNG CHUYÊN ĐỀ DẠY HỌC LỊCH SỬ 12
“NHỮNG THẮNG LỢI QUÂN SỰ TIÊU BIỂU CỦA QUÂN DÂN
TA TRONG CUỘC KHÁNG CHIẾN CHỐNG THỰC DÂN PHÁP
1946-1954”
I.

LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI

Trong những năm vừa qua, để thực hiện mục tiêu của đổi mới giáo dục là:
Giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng
của mỗi cá nhân; yêu gia đình, yêu Tổ quốc, hết lòng phục vụ nhân dân và đất
nước; có hiểu biết và kỹ năng cơ bản, khả năng sáng tạo để làm chủ bản thân, sống
tốt và làm việc hiệu quả, phần lớn giáo viên đã được tiếp cận với các phương pháp
và kĩ thuật dạy học tích cực. Tuy nhiên, việc nắm vững và vận dụng chúng còn hết
sức hạn chế, có khi còn máy móc, lạm dụng. Đại đa số giáo viên chưa tìm được
"chỗ đứng" của mỗi kĩ thuật dạy học trong cả tiến trình tổ chức hoạt động dạy học.
Cũng chính vì thế nên giáo viên vẫn chủ yếu lệ thuộc vào tiến trình các bài học
được trình bày trong sách giáo khoa, chưa "dám" chủ động trong việc thiết kế tiến
trình xây dựng kiến thức phù hợp với các phương pháp và kĩ thuật dạy học tích
cực. Khả năng khai thác sử dụng thiết bị dạy học và tài liệu bổ trợ trong quá trình
tổ chức các hoạt động dạy học trên lớp và tự học ở nhà của học sinh còn hạn chế,
kém hiệu quả. Phần lớn giáo viên có mong muốn sử dụng phương pháp dạy học
mới đều lúng túng và tỏ ra lo sợ rằng sẽ bị "cháy giáo án" do học sinh không hoàn
thành các hoạt động được giao trong giờ học. Chính vì vậy, mặc dù có cố gắng
nhưng việc sử dụng các phương pháp dạy học tích cực hiện nay chưa thực sự tổ
chức được hoạt động nhận thức tích cực, sáng tạo và bồi dưỡng phương pháp tự
học cho học sinh; việc tăng cường hoạt động học tập cá thể và hoạt động nhóm còn
hạn chế; chưa kết hợp được sự đánh giá của giáo viên và sự tự đánh giá của học
sinh trong quá trình dạy học. Sở dĩ, có những hạn chế nói trên là do nhiều nguyên
nhân khác nhau, trong đó nguyên nhân nổi bật là việc dạy học hiện nay chủ yếu
được thực hiện trên lớp theo bài/tiết trong sách giáo khoa. Trong phạm vi 1 tiết
học, không đủ thời gian cho đầy đủ các hoạt động học của học sinh theo tiến trình
sư phạm của một phương pháp dạy học tích cực, dẫn đến nếu có sử dụng phương
pháp dạy học tích cực đó thì cũng mang tính hình thức, đôi khi còn máy móc dẫn
đến kém hiệu quả, chưa thực sự phát huy được tính tích cực, tự lực, sáng tạo của
học sinh; hiệu quả khai thác sử dụng các phương tiện dạy học và tài liệu bổ trợ

theo phương pháp dạy học tích cực hạn chế.
Nhằm khắc phục những hạn chế nói trên, cần phải chủ động, sáng tạo xây
dựng nội dung dạy học phù hợp với các phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực.
Thay cho việc dạy học đang được thực hiện theo từng bài/tiết trong sách giáo khoa
như hiện nay, căn cứ vào chương trình và sách giáo khoa hiện hành, tôi mạnh dạn
lựa chọn nội dung để Xây dựng chuyên đề dạy học lịch sử 12 “Những thắng lợi
3
Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2014-2015

Giáo viên: Hoàng Văn Tâm


Xây dựng chuyên đề dạy học Lịch sử 12 “Những thắng lợi quân sự tiêu biểu của quân dân ta
trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp 1946-1954”

quân sự tiêu biểu trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp 1946-1954”
phù hợp với việc sử dụng phương pháp dạy học tích cực trong điều kiện thực tế
của trường THPT Nguyễn Hữu Cảnh.
II.

CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI
1. Cơ sở lý luận

Việc xây dựng chuyên đề những thắng lợi quân sự tiêu biểu của quân dân ta
trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp 1946-1954 cũng đã được các nhóm
trường thực hiện trong đợt tập huấn xây dựng chuyên đề dạy học được Bộ giáo dục
và đào tạo tổ chức vào cuối năm 2014 và đầu năm 2015 ở các tỉnh thành phía Bắc
và phía Nam, cụ thể là nhóm trường của tỉnh Vĩnh Long ở phía Nam và nhóm
trường của tỉnh Hà Nam ở phía Bắc, các nhóm trường này cũng đã dựa trên các
quy trình, đặc trưng của chuyên đề lịch sử để tiến hành xây dựng, tuy nhiên hầu hết

các nhóm trường chỉ tập trung xây dựng chuyên đề theo hướng bổ dọc, điều đó sẽ
khó phát huy khả năng tư duy sáng tạo của học sinh, người học khó nhận thấy
những nét giống và khác biệt về hoàn cảnh, diễn biến, cách đánh, nghệ thuật chỉ
đạo quân sự, ý nghĩa, vai trò của từng thắng lợi quân sự đối với cuộc kháng chiến
chống Pháp 1946-1954 và từ đó cũng sẽ khó nhận thức được bước phát triển của
cuộc kháng chiến. Vì vậy, tôi đã xây dựng chuyên đề này theo hướng bổ ngang
nhằm khắc phục những hạn chế nêu trên, đây là giải pháp hoàn toàn mới so với
những giải pháp mà các nhóm trường đã thực hiện.
2. Cơ sở thực tiễn
Theo sách giáo khoa Lịch sử lớp 12 trung học phổ thông, những thắng lợi
quân sự tiêu biểu trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp 1946-1954
được trình bày trong hai bài khác nhau với những nội dung và tiết học riêng biệt, khi
học tập học sinh khó thấy được những vấn đề chung, mối quan hệ với nhau, những
điểm giống và khác nhau về hoàn cảnh lịch sử, nghệ thuật chỉ đạo quân sự của Đảng ở
mỗi chiến dịch, kết quả, ý nghĩa, vai trò, vị trí... của những thắng lợi. Vì vậy, cần phải
xây dựng nội dung dạy học thành chuyên đề. Các hoạt động học được thực hiện
không những vẫn đảm bảo được những yêu cầu về chuẩn kiến thức, kĩ năng, thái độ
mà điều quan trọng đã góp phần to lớn vào việc phát huy tính tích cực chủ động của
học sinh, đáp ứng yêu cầu đổi mới dạy học theo định hướng phát triển năng lực và
phẩm chất của học sinh.
III. TỔ CHỨC THỰC HIỆN CÁC GIẢI PHÁP
1. Quy trình xây dựng chuyên đề dạy học
Mỗi chuyên đề dạy học phải giải quyết trọn vẹn một vấn đề học tập. Vì vậy,
việc xây dựng mỗi chuyên đề dạy học cần thực hiện theo quy trình như sau:
a) Xác định tên chuyên đề
Căn cứ vào nội dung chương trình và sách giáo khoa của môn học, giáo viên
xác định các nội dung kiến thức liên quan với nhau được thể hiện ở một số bài/tiết
4
Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2014-2015

Giáo viên: Hoàng Văn Tâm


Xây dựng chuyên đề dạy học Lịch sử 12 “Những thắng lợi quân sự tiêu biểu của quân dân ta
trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp 1946-1954”

hiện hành, từ đó xây dựng thành một vấn đề chung để tạo thành một chuyên đề dạy
học đơn môn.
b) Xác định chuẩn kiến thức, kĩ năng, thái độ theo chương trình hiện
hành và các hoạt động học dự kiến sẽ tổ chức cho học sinh theo phương pháp dạy
học tích cực, từ đó xác định các năng lực và phẩm chất có thể hình thành cho học
sinh trong chuyên đề sẽ xây dựng.
c) Xây dựng nội dung chuyên đề
Căn cứ vào tiến trình sư phạm của phương pháp dạy học tích cực được sử
dụng để tổ chức hoạt động học cho học sinh, từ tình huống xuất phát đã xây dựng,
dự kiến các nhiệm vụ học tập cụ thể tiếp theo tương ứng với các hoạt động học của
học sinh, từ đó xác định các nội dung cần thiết để cấu thành chuyên đề. Lựa chọn
các nội dung của chuyên đề từ các bài/tiết trong sách giáo khoa của môn học
hoặc/và các môn học có liên quan để xây dựng chuyên đề dạy học.
d) Thiết kế tiến trình dạy học chuyên đề thành các hoạt động học
Việc thiết kế tiến trình dạy học chuyên đề thành các hoạt động học được tổ
chức cho học sinh có thể thực hiện ở trên lớp và ở nhà, mỗi tiết học trên lớp có thể
chỉ thực hiện một số hoạt động trong tiến trình sư phạm của phương pháp và kĩ
thuật dạy học được sử dụng. Trong chuỗi hoạt động học, đặc biệt quan tâm xây
dựng tình huống xuất phát.
Trong quá trình tổ chức hoạt động dạy học mỗi chuyên đề theo phương pháp
dạy học tích cực, học sinh cần phải được đặt vào các tình huống xuất phát gần gũi
với đời sống, dễ cảm nhận và các em sẽ tham gia giải quyết các tình huống đó.
Trong quá trình tìm hiểu, học sinh phải lập luận, bảo vệ ý kiến của mình, đưa ra tập
thể thảo luận những ý nghĩ và những kết luận cá nhân, từ đó có những hiểu biết mà

nếu chỉ có những hoạt động, thao tác riêng lẻ không đủ tạo nên. Những hoạt động
do giáo viên đề xuất cho học sinh được tổ chức theo tiến trình sư phạm nhằm nâng
cao dần mức độ học tập. Các hoạt động này làm cho các chương trình học tập được
nâng cao lên và dành cho học sinh một phần tự chủ khá lớn. Mục tiêu chính của
quá trình dạy học là giúp học sinh chiếm lĩnh dần dần các khái niệm khoa học và kĩ
thuật, học sinh được thực hành, kèm theo là sự củng cố ngôn ngữ viết và nói.
Những yêu cầu mang tính nguyên tắc nói trên của phương pháp dạy học tích cực là
sự định hướng quan trọng cho việc lựa chọn các chuyên đề dạy học.
2. Dựa trên quy trình trên, tôi đã tiến hành xây dựng chuyên đề:

5
Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2014-2015

Giáo viên: Hoàng Văn Tâm


Xây dựng chuyên đề dạy học Lịch sử 12 “Những thắng lợi quân sự tiêu biểu của quân dân ta
trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp 1946-1954”

NHỮNG THẮNG LỢI QUÂN SỰ TIÊU BIỂU TRONG CUỘC
KHÁNG CHIẾN CHỐNG PHÁP 1946-1954
(Thực hiện trong 3 tiết)
A. NỘI DUNG CHUYÊN ĐỀ:
I. HOÀN CẢNH LỊCH SỬ DẪN ĐẾN CHIẾN DỊCH VIỆT BẮC THUĐÔNG 1947, CHIẾN DỊCH BIÊN GIỚI THU-ĐÔNG 1950, CHIẾN DỊCH
LỊCH SỬ ĐIỆN BIÊN PHỦ 1954.
1. Hoàn cảnh lịch sử dẫn đến chiến dịch Việt Bắc thu-đông 1947.
Sau 3 tháng toàn quốc kháng chiến chống Pháp, các cơ quan Trung
ương đã rút về căn cứ Việt Bắc để kháng chiến lâu dài. Lực lượng kháng chiến
phát triển mạnh. Trung ương Đảng chủ trương tiến hành cuộc chiến tranh nhân
dân, toàn diện, trường kì và tự lực cánh sinh. Tuy nhiên, cuộc kháng chiến của

ta vẫn còn trong tình thế bị bao vây, cô lập.
Sau gần 3 tháng mở rộng chiến tranh, thực dân Pháp đã chiếm được các đô
thị và các đường giao thông chiến lược, song phạm vi chiếm đóng ngày càng mở
rộng, Pháp càng khó khăn do phải dàn mỏng lực lượng. Để tiếp tục theo đuổi âm
mưu đánh nhanh thắng nhanh, tháng 3/1947 quân Pháp tiến công Việt Bắc nhằm
đánh phá căn cứ địa, tiêu diệt cơ quan đầu não kháng chiến và quân chủ lực, triệt
đường liên lạc quốc tế của ta; chúng âm mưu giành thắng lợi quân sự tiến tới
thành lập chính phủ bù nhìn và nhanh chóng kết thúc chiến tranh.
Pháp huy động 12.000 quân với hầu hết máy bay có ở Đông Dương chia
thành ba cánh tiến công lên Việt Bắc. 7/10/1947, binh đoàn dù đổ quân xuống Bắc
Kạn, chợ Mới…., binh đoàn bộ binh từ Lạng Sơn theo đường số 4 đánh lên Cao
Bằng rồi vòng xuống Bắc Kạn theo đường số 3, bao vây Việt Bắc phía đông và
phía bắc. 9/10/1947: binh đoàn hỗn hợp bộ binh và lính thủy đánh bộ ngược sông
Hồng, sông Lô lên Tuyên Quang bao vây Việt Bắc phía tây.
Khi địch vừa tấn công lên Việt Bắc, Đảng ra chỉ thị: “Phải phá tan cuộc
tiến công mùa đông của giặc Pháp”.
2. Hoàn cảnh lịch sử dẫn đến chiến dịch Biên giới thu-đông 1950.
Bước sang 1950, cuộc kháng chiến của ta có thêm nhiều thuận lợi, song
cũng phải đối mặt với nhiều thách thức mới.
Ngày 1/10/1949, cách mạng Trung Quốc thành công, nước Cộng hoà Nhân
dân Trung Hoa ra đời, tạo điều kiện cho cách mạng nước ta có quan hệ trực tiếp
với các nước xã hội chủ nghĩa.
Đầu 1950, Trung Quốc, Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa khác lần lượt
công nhận và đặt quan hệ ngoại giao với nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà, cuộc
kháng chiến của nhân dân ta nhận được sự ủng hộ của nhân dân thế giới.
6
Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2014-2015

Giáo viên: Hoàng Văn Tâm

Xây dựng chuyên đề dạy học Lịch sử 12 “Những thắng lợi quân sự tiêu biểu của quân dân ta
trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp 1946-1954”

Phong trào giải phóng dân tộc ở các nước thuộc địa và phụ thuộc phát triển
mạnh. Trong khi đó, ở Pháp phong trào phản đối chiến tranh xâm lược Việt Nam
của Pháp ngày càng lên cao.
Cuộc kháng chiến của nhân dân ta ngày càng phát triển, hậu phương được
củng cố, lực lượng vũ trang trưởng thành.
Về phía địch, sau thất bại ở Việt Bắc thu-đông năm 1947, cùng với những
khó khăn về kinh tế, tài chính, Pháp càng lệ thuộc vào Mĩ, tháng 5/1949, Pháp đề
ra kế hoạch Rơve.
Trong tình hình đó, Mĩ từng bước can thiệp sâu hơn và dính líu trực tiếp vào
cuộc chiến tranh Đông Dương, ngày 7/2/1950, Mĩ công nhận chính phủ bù nhìn
Bảo Đại, ngày 8/5/1950, Mĩ đồng ý viện trợ về tài chính và quân sự cho Pháp ở
Đông Dương với âm mưu nắm quyền điều khiển chiến tranh xâm lược Việt Nam.
Thực hiện kế hoạch Rơve, từ tháng 6/1949, Pháp đưa nhiều vũ khí mới vào
Việt Nam, tập trung quân ở Nam Bộ, Trung Bộ, Pháp tăng cường hệ thống phòng
ngự trên đường số 4, lập hành lang Đông-Tây: Hải Phòng-Hà Nội-Hoà Bình-Sơn
La, chuẩn bị tiến công Việt Bắc lần thứ hai mong giành thắng lợi, nhanh chóng kết
thúc chiến tranh.
Việc Pháp thực hiện kế hoạch Rơve đã làm cho vùng tự do của ta bị thu hẹp,
căn cứ địa Việt Bắc bị bao vây, … Để khắc phục khó khăn, đưa cuộc kháng chiến
phát triển lên một bước mới, tháng 6/1950, Đảng và Chính phủ quyết định mở
chiến dịch Biên giới nhằm tiêu hao một bộ phận sinh lực địch; khai thông biên giới
Việt-Trung mở rộng đường liên lạc quốc tế; mở rộng và củng cố căn cứ địa Việt
Bắc, đồng thời tạo những thuận lợi mới thúc đẩy cuộc kháng chiến tiến lên.
3. Hoàn cảnh lịch sử dẫn đến chiến dịch Điện Biên Phủ 1954
Cuộc tiến công chiến lược đông xuân 1953-1954 làm cho kế hoạch Nava
không thực hiện được theo dự kiến, Nava phải điều chỉnh kế hoạch, chọn Điện

Biên Phủ làm khâu chính, xây dựng Điện Biên Phủ thành một tập đoàn cứ điểm
mạnh nhất Đông Dương, một “cái bẫy” nhằm thu hút chủ lực Việt Minh tới đó để
tiêu diệt.
Điện Biên Phủ là một thung lũng rộng lớn nằm ở phía tây rừng núi Tây Bắc,
gần biên giới Lào, có vị trí chiến lược then chốt ở Đông Dương và ở cả Đông Nam
Á nên quân Pháp cố nắm giữ.
Nava đã tập trung mọi cố gắng để xây dựng Điện Biên Phủ với lực lượng lúc
cao nhất lên đến 16.200 quân, được bố trí thành một hệ thống phòng thủ chặt chẽ
gồm 49 cứ điểm. Cả Pháp và Mĩ đều đánh giá Điện Biên Phủ là pháo đài “bất khả
xâm phạm”. Như vậy, từ chỗ không có trong kế hoạch, Điện Biên Phủ đã trở thành
trung tâm của kế hoạch Nava.
Do Điện Biên Phủ đã trở thành khâu chính của kế hoạch Nava nên muốn
làm thất bại hoàn toàn kế hoạch Nava, làm tiêu tan ý chí thực dân, làm sụp đổ hy
7
Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2014-2015

Giáo viên: Hoàng Văn Tâm


Xây dựng chuyên đề dạy học Lịch sử 12 “Những thắng lợi quân sự tiêu biểu của quân dân ta
trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp 1946-1954”

vọng giành thắng lợi quân sự của Pháp, quân và dân Việt Nam phải tiêu diệt tập
đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ.
Đến cuối 1953, hậu phương kháng chiến của ta đã được xây dựng và được
củng cố vững mạnh, đảm bảo cung cấp sức người sức của cho tiền tuyến, lại có sự
giúp đỡ quốc tế nhất là của Liên Xô và Trung Quốc. Quân đội Việt Nam đã trưởng
thành, có đủ tinh thần và lực lượng đảm bảo cho việc giành thắng lợi ở Điện Biện
Phủ, một chiến dịch quy mô lớn, dài ngày nhất trong cuộc kháng chiến.
Đầu 12/1953, Bộ Chính trị Trung ương Đảng quyết định mở chiến dịch Điện

Biên Phủ, nhằm tiêu diệt lực lượng địch ở đây, giải phóng Tây Bắc, tạo điều kiện
giải phóng Bắc Lào.
II. DIỄN BIẾN CHIẾN DỊCH VIỆT BẮC THU-ĐÔNG 1947, CHIẾN DỊCH
BIÊN GIỚI THU-ĐÔNG 1950, CHIẾN DỊCH LỊCH SỬ ĐIỆN BIÊN PHỦ
1954
1. Diễn biến chiến dịch Việt Bắc thu-đông 1947
Trên khắp các mặt trận, quân dân ta anh dũng chiến đấu, từng bước đẩy lùi
cuộc tiến công của địch.
Quân ta chủ động bao vây tiến công địch ở Bắc Kạn, Chợ Mới, Chợ Đồn,
Chợ Rã, buộc Pháp phải rút khỏi Chợ Đồn, Chợ Rã (cuối 11/1947).
Ở mặt trận hướng đông: quân ta phục kích chặn đánh địch trên đường số 4,
tiêu biểu là ở đèo Bông Lau (30/10/1947).
Ở mặt trận hướng tây: ta phục kích, đánh địch nhiều trận trên sông Lô, tiêu
biểu là trận Đoan Hùng, Khe Lau, bắn chìm nhiều tàu chiến, tiêu diệt hàng trăm
tên địch.
Phối hợp với cuộc chiến đấu ở Việt Bắc, quân dân ta trên các chiến trường
toàn quốc hoạt động mạnh, kiềm chế, không cho địch tập trung lớn binh lực vào
chiến trường chính.
2. Diễn biến chiến dịch Biên giới thu-đông 1950
Chiến dịch mở màn bằng trận đánh Đông Khê (16/9/1950) theo lối đánh
công kiên, sau 2 ngày ta giành thắng lợi.
Mất Đông Khê, quân địch ở Thất Khê bị uy hiếp, Cao Bằng bị cô lập. Trước
nguy cơ bị tiêu diệt, quân Pháp rút lui khỏi Cao Bằng theo đường số 4. Địch thực
hiện cuộc hành quân kép (cho quân đánh lên Thái Nguyên để thu hút chủ lực của ta
và cho quân từ Thất Khê lên chiếm lại Đông Khê để đón quân từ Cao Bằng về)
Từ 1/10 đến 8/10/1950 quân ta liên tục bao vây, chặn đánh địch và tiêu diệt
gọn 2 binh đoàn gồm 7 tiểu đoàn (Thất Khê và Cao Bằng) buộc địch phải chạy
khỏi Thất Khê (8/10/1950) rồi Na Sầm (13/10/1950).
Việc thất bại của 2 binh đoàn, sự rút chạy các vị trí Thất Khê, Na Sầm làm
cho địch hoang mang. Ngày 17/10/1950, quân địch ở Đồng Đăng rút chạy, hôm

8
Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2014-2015

Giáo viên: Hoàng Văn Tâm


Xây dựng chuyên đề dạy học Lịch sử 12 “Những thắng lợi quân sự tiêu biểu của quân dân ta
trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp 1946-1954”

sau là quân Lạng Sơn rồi đến Lộc Bình, Đình Lập, An Châu. Trong khi đó, cuộc
hành quân lên Thái Nguyên cũng bị quân ta chặn đánh. Ở các mặt trận khác, quân
dân ta ra sức thi đua giết giặc lập công, kiềm chế địch, buộc địch phải rút khỏi thị
xã Hòa Bình.
3. Diễn biến chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ 1954
Chiến dịch Điện Biên Phủ diễn ra qua 3 đợt
Đợt 1: (từ ngày 13/3 đến 17/3/1954) Ta tiến công tiêu diệt căn cứ Him Lam
và toàn bộ phân khu Bắc, loại khỏi vòng chiến 2.000 địch.
Đợt 2: (từ ngày 30/3 đến 26/4/1954) Ta tiến công phía đông phân khu Trung
tâm Mường Thanh: E1, D1, C1, C2, A1 …, chiếm phần lớn các căn cứ của địch,
tạo điều kiện bao vây, chia cắt, khống chế địch. Mỹ khẩn cấp viện trợ cho Pháp và
đe dọa ném bom nguyên tử ở Điện Biên Phủ. Ta khắc phục khó khăn về tiếp tế,
quyết tâm giành thắng lợi.
Đợt 3: (từ ngày 1/5 đến 7/5/1954) Ta tiến công phân khu Trung tâm Mường
Thanh và phân khu Nam, tiêu diệt các căn cứ còn lại của địch. Chiều 7/5, ta đánh
vào sở chỉ huy địch. 17 giờ 30 ngày 7/5/1954, Tướng Đơ Caxtơri cùng toàn bộ Ban
tham mưu địch đầu hàng và bị bắt sống. Lá cờ “Quyết chiến quyết thắng” của ta
tung bay trên nóc hầm tướng Đơ Caxtơri. Tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ bị tiêu
diệt.
Các chiến trường toàn quốc đã phối hợp chặt chẽ nhằm phân tán, tiêu hao,
kìm chân địch, tạo điều kiện cho Điện Biên Phủ giành thắng lợi .

III. KẾT QUẢ VÀ Ý NGHĨA CỦA CHIẾN DỊCH VIỆT BẮC THU-ĐÔNG
1947, CHIẾN DỊCH BIÊN GIỚI THU-ĐÔNG 1950, CHIẾN DỊCH LỊCH SỬ
ĐIỆN BIÊN PHỦ 1954
1. Kết quả và ý nghĩa của chiến dịch Việt Bắc thu-đông 1947
Sau hơn hai tháng, cuộc chiến đấu giữa ta và địch đã kết thúc bằng cuộc rút
chạy của đại bộ phận quân Pháp khỏi Việt Bắc ngày 19/12/1947.
Quân dân ta loại khỏi vòng chiến đấu hơn 6.000 quân địch; bắn rơi 16 máy
bay, bắn chìm và cháy 11 tàu chiến, ca nô; phá huỷ nhiều xe quân sự và pháo các
loại, thu nhiều vũ khí và hàng chục tấn quân trang quân dụng. Cơ quan đầu não
kháng chiến của ta được bảo toàn; bộ đội chủ lực ngày càng trưởng thành.
Chiến dịch Việt Bắc thu-đông 1947 là chiến dịch phản công lớn đầu tiên
trong cuộc kháng chiến chống Pháp giành thắng lợi. Điều đó, chứng minh đường
lối kháng chiến của Đảng là đúng, chứng minh sự vững chắc của căn cứ địa Việt
Bắc.
Sau thất bại ở Việt Bắc, Pháp buộc phải thay đổi chiến lược chiến tranh ở
Đông Dương, từ “đánh nhanh, thắng nhanh” chuyển sang “đánh lâu dài”, Chiến
9
Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2014-2015

Giáo viên: Hoàng Văn Tâm


Xây dựng chuyên đề dạy học Lịch sử 12 “Những thắng lợi quân sự tiêu biểu của quân dân ta
trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp 1946-1954”

thắng Việt Bắc đưa cuộc kháng chiến bước sang giai đoạn mới, là mốc khởi đầu sự
thay đổi so sánh lực lượng có lợi cho cuộc kháng chiến.
2. Kết quả và ý nghĩa của chiến dịch Biên giới thu-đông 1950
Sau hơn một tháng chiến đấu, chiến dịch Biên giới kết thúc thắng lợi. Ta đã
loại khỏi vòng chiến đấu hơn 8.000 quân địch. Giải phóng đường biên giới từ Cao

Bằng đến Đình Lập với 35 vạn dân, chọc thủng hành lang Đông – Tây. Thế bao
vây của địch đối với căn cứ Việt Bắc bị phá vỡ, kế hoạch Rơve bị phá sản.
Với chiến thắng Biên giới, con đường liên lạc của ta với các nước xã hội chủ
nghĩa được khai thông.
Chiến thắng Biên giới là chiến dịch tiến công lớn đầu tiên của bộ đội chủ lực
ta trong cuộc kháng chiến. Đánh dấu sự trưởng thành của quân đội ta từ đánh du
kích sang đánh tập trung, quy mô lớn. Quân đội ta đã giành được thế chủ động trên
chiến trường chính Bắc Bộ, đẩy địch ngày càng lún sâu vào thế bị động, mở ra
bước phát triển mới của cuộc kháng chiến.
3. Kết quả và ý nghĩa của chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ 1954
Sau 56 ngày đêm chiến đấu, chiến dịch Điện Biên phủ đã toàn thắng, quân
dân ta đã loại khỏi vòng chiến đấu 16.200 địch, trong đó có 1 thiếu tướng, bắn rơi
và phá huỷ 62 máy bay, thu toàn bộ vũ khí, phương tiện chiến tranh.
Thắng lợi của chiến dịch Điện Biên Phủ, đỉnh cao của cuộc tiến công ĐôngXuân 1953-1954 đã đập tan hoàn toàn kế hoạch Nava, giáng đòn quyết định vào ý
chí xâm lược của thực dân Pháp, làm xoay chuyển cục diện chiến tranh ở Đông
Dương, tạo cơ sở thực lực về quân sự cho cuộc đấu tranh ngoại giao tại Hội nghị
Giơnevơ, kết thúc cuộc kháng chiến lâu dài và anh dũng của dân tộc. Mở đầu thời
kì tan rã hoàn toàn của chủ nghĩa thực dân cũ trên thế giới, cổ vũ mạnh mẽ nhân
dân các nước thuộc địa Á, Phi, Mĩ latinh trong cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa
thực dân.
B. XÂY DỰNG BẢNG MÔ TẢ CÁC YÊU CẦU VÀ BIÊN SOẠN CÂU
HỎI BÀI TẬP VỀ KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ.
1.Bảng mô tả các mức yêu cầu cần đạt cho mỗi loại câu hỏi/bài tập trong
chuyên đề

10
Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2014-2015

Giáo viên: Hoàng Văn Tâm

Xây dựng chuyên đề dạy học Lịch sử 12 “Những thắng lợi quân sự tiêu biểu của quân dân ta
trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp 1946-1954”

Nội
dun
g

Nhận biết

Thông hiểu

Vận dụng

Vận dụng
cao

11
Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2014-2015

Giáo viên: Hoàng Văn Tâm


Xây dựng chuyên đề dạy học Lịch sử 12 “Những thắng lợi quân sự tiêu biểu của quân dân ta
trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp 1946-1954”

CHIẾN - Trình bày - Lí giải được - Xác định được thắng
DỊC
được
vì

sao
lợi của ta trong
H
hoàn
1947,
chiến dịch Việt Bắc
VIỆ
cảnh
thực dân
thu-đông 1947 đã
T
lịch sử
Pháp tấn
làm phá sản kế
BẮ
chiến
công lên
hoạch “đánh nhanh
C
dịch
Việt
thắng nhanh” của
TH
Việt
Bắc?
Pháp
UBắc
- Phân tích được ý
ĐÔ
thunghĩa của chiến

NG
đông
dịch Việt Bắc thu194
1947.
đông 1947
7
- Trình bày
được
chủ
trương của
ta
trong
chiến dịch
Việt
Bắc
thu-đông
1947.

- Đánh giá vai
trò của chiến
thắng
Việt
Bắc đối với
cuộc kháng
chiến chống
Pháp
của
quân dân ta.

- Trình bày

được
diễn
biến
chiến
dịch
Việt
Bắc
thuđông
1947.
-Trình bày
được
kết
quả-ý
nghĩa
lịch sử
của
chiến
dịch
Việt
12
Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2014-2015

Giáo viên: Hoàng Văn Tâm


Xây dựng chuyên đề dạy học Lịch sử 12 “Những thắng lợi quân sự tiêu biểu của quân dân ta
trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp 1946-1954”

Bắc
thuđông

1947.

13
Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2014-2015

Giáo viên: Hoàng Văn Tâm


Xây dựng chuyên đề dạy học Lịch sử 12 “Những thắng lợi quân sự tiêu biểu của quân dân ta
trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp 1946-1954”

CHIẾN - Trình bày
DỊC
được
H
hoàn
BIÊ
cảnh
N
lịch sử
GIỚ
khi ta
I
mở
TH
chiến
Udịch
ĐÔ
Biên
NG

giới
195
thu0
đông
1950.

- Lý giải được - Xác định được thắng
tại sao ta
lợi của chiến dịch
mở chiến
Biên giới thu-đông
dịch Biên
1950 đã giúp ta
giới thugiành được quyền
đông
chủ động chiến
1950.
lược trên chiến
trường chính (Bắc
- Lý giải được
bộ).
vì sao ta chọn

-Trình bày
được
diễn
biến
chiến
dịch
Biên

giới
thuđông
1950

- Chứng minh từ chiến
thắng Việt Bắc
thu-đông 1947 đến
chiến thắng Biên
giới
thu-đông
1950 là một bước
phát triển của cuộc
kháng chiến

- Đánh giá vị
trí của chiến
thắng
Biên
giới đối với
cuộc kháng
chiến chống
Pháp
của
quân dân ta.

Đông Khê để - Lập được bảng so
mở màn cho
sánh điểm khác
chiến
dịch

biệt về hoàn cảnh
Biên giới.
lịch sử, mục đích,
cách đánh và ý
- Trình bày
nghĩa của chiến
được
chủ
dịch
Việt Bắc
trương của
1947, Biên giới
ta.
1950.

-Trình bày
được
kết
quả-ý
nghĩa
lịch sử
của
chiến
dịch
Biên
giới
thu14
Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2014-2015

Giáo viên: Hoàng Văn Tâm

Xây dựng chuyên đề dạy học Lịch sử 12 “Những thắng lợi quân sự tiêu biểu của quân dân ta
trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp 1946-1954”

đông
1950
CHIẾN
DỊCH
LỊCH
SỬ
ĐIỆN
BIÊN
PHỦ
1954

- Trình bày
được
hoàn
cảnh
lịch sử
của
chiến
dịch
Điện
Biên
Phủ
1954.
- Trình bày
được

chủ
trương của
ta.
- Trình bày
được
diễn
biến
chiến
dịch
lịch sử
Điện
Biên
Phủ
1954.

- Lí giải được - Phân tích ý nghĩa lịch -

vì sao Pháp-Mỹ
quyết định xây
dựng Điện Biên
Phủ trở thành
tập đoàn cứ
điểm mạnh và
chấp nhận giao
chiến với ta ở
đây.

- Lý giải được
vì
sao

đầu tháng
12-1953,
Bộ Chính
Trị Trung
ương
Đảng
quyết
định mở
chiến
dịch Điện
Biên
Phủ.

sử và ảnh hưởng của
chiến thắng Điện Biên
Phủ đối với nước ta và
phong trào giải phóng
dân tộc trên thế giới
- Chứng minh chiến
thắng Điện Biên Phủ là
thắng lợi quân sự lớn
nhất của ta trong kháng
chiến chống Pháp và là
thắng lợi quyết định
buộc thực dân Pháp
phải kí kết Hiệp định
Giơnevơ, chấm dứt
chiến tranh xâm lược
Đông Dương.
- Từ Chiến thắng Việt

Bắc (1947), chiến
thắng Biên giới (1950)
và chiến thắng Điện
Biên Phủ (1954), làm
sáng tỏ được các
bước phát triển của
cuộc kháng chiến
chống thực dân Pháp
của quân dân ta

Đánh giá
được vai trò
của
chiến
thắng Điện
Biên Phủ với
Hội
nghị
ngoại giao ở
Giơnevơ năm
1954
về
Đông Dương.
- Đánh giá vị
trí của chiến
thắng
Điện
Biên
Phủ
trong

tiến
trình
phát
triển
cuộc
chiến tranh
cách
mạng
Việt Nam từ
1945
đến
1975.

-Trình bày
được
kết
quả-ý nghĩa
lịch sử của
chiến dịch
Điện Biên
Phủ 1954.
2. Câu hỏi và định hướng phát triển năng lực:
15
Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2014-2015

Giáo viên: Hoàng Văn Tâm


Xây dựng chuyên đề dạy học Lịch sử 12 “Những thắng lợi quân sự tiêu biểu của quân dân ta
trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp 1946-1954”

2.1.Câu hỏi mức độ nhận biết:
Câu 1. Trình bày hoàn cảnh lịch sử của chiến dịch Việt Bắc thu đông 1947.
Câu 2. Trình bày hoàn cảnh lịch sử của chiến dịch Biên giới thu đông 1950.
Câu 3. Trình bày hoàn cảnh lịch sử của chiến dịch Điện Biên Phủ 1954.
Câu 4. Trình bày chủ trương của ta trong chiến dịch Việt Bắc thu đông 1947
Câu 5. Trình bày chủ trương của ta trong chiến dịch Biên giới thu đông 1950.
Câu 6. Trình bày chủ trương của ta trong chiến dịch Điện Biên Phủ 1954.
Câu 7. Trình bày diễn biến chiến dịch Việt Bắc thu-đông 1947?
Câu 8. Trình bày diễn biến chiến dịch Biên giới thu-đông 1950?
Câu 9. Trình bày diễn biến chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ 1954?
Câu 10. Trình bày kết quả, ý nghĩa lịch sử của chiến dịch Việt Bắc thu đông 1947.
Câu 11. Trình bày kết quả, ý nghĩa lịch sử của chiến dịch Biên giới thu đông 1950.
Câu 12. Trình bày kết quả, ý nghĩa lịch sử của Điện Biên Phủ 1954.
2.2.Câu hỏi mức độ hiểu:
Câu 1. Vì sao 1947, thực dân Pháp tấn công lên Việt Bắc?
Câu 2. Tại sao ta mở chiến dịch Biên giới thu-đông 1950?
Câu 3. Vì sao trong chiến dịch Biên giới thu-đông 1950 ta chọn Đông Khê mở màn
cho chiến dịch?
Câu 4. Vì sao Pháp-Mỹ quyết định xây dựng Điện Biên Phủ trở thành tập đoàn cứ
điểm mạnh và chấp nhận giao chiến với ta ở đây?
Câu 5. Vì sao đầu tháng 12-1953, Bộ Chính Trị Trung ương Đảng quyết định mở
chiến dịch Điện Biên Phủ?
2.3.Câu hỏi mức độ vận dụng:
Câu 1. Trong cuộc kháng chiến chống Pháp (1946-1954), thắng lợi nào của ta đã
làm phá sản kế hoạch “đánh nhanh thắng nhanh” của Pháp? Trình bày thắng lợi
đó.
Câu 2. Phân tích ý nghĩa của chiến dịch Việt Bắc thu-đông 1947?
Câu 3. Trong cuộc kháng chiến chống Pháp (1946-1954), thắng lợi nào giúp ta
giành được quyền chủ động chiến lược trên chiến trường chính (Bắc bộ)? Trình

bày thắng lợi đó.
Câu 4. Lập bảng so sánh chiến dịch Việt Bắc thu-đông 1947 với chiến dịch Biên
giới thu-đông 1950 theo mẫu.
Nội dung

Chiến thắng Việt Bắc

Chiến dịch Biên giới
16

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2014-2015

Giáo viên: Hoàng Văn Tâm


Xây dựng chuyên đề dạy học Lịch sử 12 “Những thắng lợi quân sự tiêu biểu của quân dân ta
trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp 1946-1954”

thu- đông 1947

thu – đông 1950

Âm mưu của địch
Cách đánh cuả ta
Kết quả
Ý nghĩa
Câu 5. Chứng minh từ chiến thắng Việt Bắc thu-đông 1947 đến chiến thắng Biên
giới thu-đông 1950 là một bước phát triển của cuộc kháng chiến.
Câu 6. Phân tích ý lịch sử và ảnh hưởng của chiến thắng Điện Biên Phủ đối với
nước ta và phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới.

Câu 7. Chứng minh Chiến thắng Điện Biên Phủ là thắng lợi quân sự lớn nhất của
ta trong kháng chiến chống Pháp và là thắng lợi quyết định buộc thực dân Pháp
phải kí kết Hiệp định Giơnevơ, chấm dứt chiến tranh xâm lược Đông Dương.
Câu 8. Dựa vào ba sự kiện quan trọng sau đây: Chiến thắng Việt Bắc (1947),
chiến thắng Biên giới (1950) và chiến thắng Điện Biên Phủ (1954), anh (chị)
hãy làm sáng tỏ các bước phát triển của cuộc kháng chiến chống thực dân
Pháp của nhân dân ta.
2.4.Câu hỏi mức độ vận dụng cao:
Câu 1. Đánh giá vai trò của chiến thắng Việt Bắc thu đông 1947 đối với cuộc
kháng chiến chống Pháp của quân dân ta.
Câu 2. Đánh giá vị trí của chiến thắng Biên giới thu đông 1950 đối với cuộc kháng
chiến chống Pháp của quân dân ta.
Câu 3. Đánh giá về vai trò của chiến thắng Điện Biên Phủ với Hội nghị ngoại
giao ở Giơnevơ năm 1954 về Đông Dương. Vị trí của chiến thắng Điện Biên
Phủ trong tiến trình phát triển cuộc chiến tranh cách mạng Việt Nam từ 1945
đến 1975?

C. TỔ CHỨC DẠY HỌC CHUYÊN ĐỀ
I. MỤC TIÊU
1. Kiến thức:
- Hiểu được hoàn cảnh lịch sử dẫn đến 3 chiến thắng quân sự tiêu biểu: chiến dịch
Việt Bắc thu-đông 1947, chiến dịch Biên giới thu-đông 1950, chiến dịch lịch sử
Điện Biên Phủ 1954
17
Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2014-2015

Giáo viên: Hoàng Văn Tâm


Xây dựng chuyên đề dạy học Lịch sử 12 “Những thắng lợi quân sự tiêu biểu của quân dân ta

trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp 1946-1954”

- Trình bày được những nét chính về diễn biến, kết quả của 3 chiến thắng.
- Phân tích ý nghĩa của từng thắng lợi để thấy được bước phát triển của cuộc kháng
chiến chống thực dân Pháp xâm lược (1946-1954).
2. Kĩ năng:
- Rèn luyện kĩ năng phân tích, so sánh, đánh giá các sự kiện lịch sử…
- Kĩ năng khai thác kênh hình có liên quan.
3. Thái độ:
- Giúp học sinh nhìn nhận, đánh giá đúng tầm quan trọng của mỗi thắng lợi quân
sự đối với bước phát triển của cuộc kháng chiến chống Pháp.
- Trân trọng những thắng lợi to lớn mà những thế hệ đi trước đã không tiếc máu
xương để giành được trong cuộc kháng chiến chống Pháp.
4. Định hướng năng lực hình thành:
- Thông qua chuyên đề hướng tới hình thành các năng lực:
- Thực hành bộ môn lịch sử: khai thác kênh hình có liên quan đến nội dung chuyên
đề.
- Xác định và giải quyết mối liên hệ, ảnh hưởng của các thắng lợi quân sự tiêu biểu
đối với sự phát triển của cuộc kháng chiến chống Pháp.
- So sánh, phân tích các sự kiện, nội dung sự khác nhau của mỗi thắng lợi và bước
phát triển của cuộc kháng chiến qua mỗi thắng lợi.
II. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH
1. Chuẩn bị của giáo viên
- Tranh ảnh, lược đồ, phim tư liệu có liên quan đến chuyên đề.
- Các tài liệu tham khảo.
2. Chuẩn bị của học sinh
- Sưu tầm các tranh ảnh có liên quan đến 3 thắng lợi quân sự tiêu biểu.
- Sưu tầm lược đồ diễn biến 3 chiến dịch, tranh ảnh về Bác Hồ và Đại tướng Võ
Nguyên Giáp.
III. THIẾT KẾ TIẾN TRÌNH DẠY HỌC CHUYÊN ĐỀ

1. Giới thiệu:
- Giáo viên cho học sinh quan sát một số hình ảnh sau:

18
Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2014-2015

Giáo viên: Hoàng Văn Tâm


Xây dựng chuyên đề dạy học Lịch sử 12 “Những thắng lợi quân sự tiêu biểu của quân dân ta
trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp 1946-1954”

- Yêu cầu học sinh trả lời:
+ Những hình ảnh đó gợi cho các em nhớ lại những sự kiện lịch sử nào?
+ Theo các em, những sự kiện đó có ý nghĩa như thế nào đối với cuộc kháng chiến
chống thực dân Pháp xâm lược (1946-1954)?
- Học sinh trao đổi, thảo luận với nhau và báo cáo kết quả làm việc.
- Giáo viên dẫn dắt: Những thắng lợi quân sự to lớn như chiến dịch Việt Bắc thuđông 1947, chiến dịch Biên giới thu-đông 1950, chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ
1954 đã thể hiện bước phát triển của cuộc kháng chiến chống Pháp, đặc biệt là
chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ 1954 đã góp phần quyết định buộc Pháp kí Hiệp
định Giơnevơ về chấm dứt chiến tranh lập lại hòa bình ở Đông Dương. Để hiểu rõ
vấn đề trên, hôm nay chúng ta cùng nhau tìm hiểu chuyên đề: Những thắng lợi
quân sự tiêu biểu trong cuộc kháng chiến chống Pháp 1946-1954.
2. Các hoạt động học tập
2.1. Hoạt động 1. Tìm hiểu hoàn cảnh lịch sử dẫn đến chiến dịch Việt Bắc
thu-đông 1947, chiến dịch Biên giới thu-đông 1950, chiến dịch Điện Biên
Phủ 1954
Hình thức tổ chức: hoạt động cá nhân và tập thể
a. Hoàn cảnh lịch sử của chiến dịch Việt Bắc thu-đông 1947.
19

Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2014-2015

Giáo viên: Hoàng Văn Tâm


Xây dựng chuyên đề dạy học Lịch sử 12 “Những thắng lợi quân sự tiêu biểu của quân dân ta
trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp 1946-1954”

- Giáo viên cung cấp đoạn tư liệu sau:
Sau 3 tháng toàn quốc kháng chiến chống Pháp, các cơ quan Trung
ương đã rút về căn cứ Việt Bắc để kháng chiến lâu dài. Lực lượng kháng chiến
phát triển mạnh. Trung ương Đảng chủ trương tiến hành cuộc chiến tranh nhân
dân, toàn diện, trường kì và tự lực cánh sinh. Tuy nhiên, cuộc kháng chiến của
ta vẫn còn trong tình thế bị bao vây, cô lập.
Sau gần 3 tháng mở rộng chiến tranh, thực dân Pháp đã chiếm được các đô
thị và các đường giao thông chiến lược, song phạm vi chiếm đóng ngày càng mở
rộng, Pháp càng khó khăn do phải dàn mỏng lực lượng. Để tiếp tục theo đuổi âm
mưu đánh nhanh thắng nhanh, tháng 3/1947 quân Pháp tiến công Việt Bắc nhằm
đánh phá căn cứ địa, tiêu diệt cơ quan đầu não kháng chiến và quân chủ lực, triệt
đường liên lạc quốc tế của ta; tiến tới thành lập chính phủ bù nhìn và nhanh chóng
kết thúc chiến tranh. Chúng âm mưu giành thắng lợi quân sự, tiến tới thành lập
chính phủ bù nhìn toàn quốc và nhanh chóng kết thúc chiến tranh.
Pháp huy động 12.000 quân với hầu hết máy bay có ở Đông Dương chia
thành ba cánh tiến công lên Việt Bắc. 7/10/1947, binh đoàn dù đổ quân xuống Bắc
Kạn, chợ Mới…., binh đoàn bộ binh từ Lạng Sơn theo đường số 4 đánh lên Cao
Bằng rồi vòng xuống Bắc Kạn theo đường số 3, bao vậy Việt Bắc phía Đông và
phía Bắc. 9/10/1947: binh đoàn hỗn hợp bộ binh và lính thủy đánh bộ ngược sông
Hồng, sông Lô lên tuyên Quang bao vây Việt Bắc phía Tây.
Khi địch vừa tấn công lên Việt Bắc, Đảng ra chỉ thị: “Phải phá tan cuộc
tiến công mùa đông của giặc Pháp”.

- Giáo viên yêu cầu học sinh đọc đoạn tư liệu và trả lời các câu hỏi sau:
+ Vì sao Pháp thực hiện tấn công lên Việt Bắc 1947?
+ Thực dân Pháp đã có âm mưu và hành động gì khi tấn công lên Việt Bắc?
+ Trước âm mưu và hành động của Pháp, Đảng ta đã đề ra chủ trương như thế
nào?
- Học sinh trao đổi và phát biểu ý kiến.
- Giáo viên nhận xét và kết luận.
b. Hoàn cảnh lịch sử dẫn đến chiến dịch Biên giới thu-đông 1950.
- Giáo viên cung cấp lược
đồ và đoạn tư liệu sau:
Bước sang 1950, cuộc
kháng chiến của ta có thêm
nhiều thuận lợi, song cũng
phải đối mặt với nhiều thách
thức mới.
20
Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2014-2015

Giáo viên: Hoàng Văn Tâm


Xây dựng chuyên đề dạy học Lịch sử 12 “Những thắng lợi quân sự tiêu biểu của quân dân ta
trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp 1946-1954”

Ngày 1/10/1949, cách mạng Trung Quốc thành công, nước Cộng hoà Nhân
dân Trung Hoa ra đời, tạo điều kiện cho cách mạng nước ta có quan hệ trực tiếp
với các nước XHCN.
Đầu 1950, Trung Quốc, Liên Xô, các nước xã hội chủ nghĩa khác lần lượt
công nhận và đặt quan hệ ngoại giao với nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà, cuộc
kháng chiến của nhân dân ta nhận được sự ủng hộ của nhân dân thế giới.

Phong trào giải phóng dân tộc ở các nước thuộc địa và phụ thuộc phát triển
mạnh. Trong khi đó, ở Pháp phong trào phản đối chiến tranh xâm lược VN của
Pháp ngày càng lên cao.
Cuộc kháng chiến của nhân dân ta ngày càng phát triển, hậu phương được
củng cố, lực lượng vũ trang trưởng thành.
Về phía địch, sau thất bại ở Việt Bắc thu đông năm 1947, cùng với những
khó khăn về kinh tế, tài chính, Pháp càng lệ thuộc vào Mĩ, tháng 5/1949, Pháp đề
ra kế hoạch Rơve.
Trong tình hình đó, Mĩ từng bước can thiệp sâu hơn và dính líu trực tiếp
vào cuộc chiến tranh Đông Dương, ngày 7/2/1950, Mĩ công nhận chính phủ bù
nhìn Bảo Đại, ngày 8/5/1950, Mĩ đồng ý viện trợ về tài chính và quân sự cho Pháp
ở Đông Dương với âm mưu nắm quyền điều khiển chiến tranh xâm lược Việt Nam.
Thực hiện kế hoạch Rơve, từ tháng 6/1949, Pháp đưa nhiều vũ khí mới vào
Việt Nam, tập trung quân ở Nam Bộ, Trung Bộ, Pháp tăng cường hệ thống phòng
ngự trên đường số 4, lập hành lang Đông-Tây: Hải Phòng-Hà Nội-Hoà Bình-Sơn
La, chuẩn bị tiến công Việt Bắc lần thứ hai
mong giành thắng lợi, nhanh chóng kết thúc
chiến tranh.
Việc Pháp thực hiện kế hoạch Rơve đã
làm cho vùng tự do của ta bị thu hẹp, căn cứ
địa Việt Bắc bị bao vây, … Để khắc phục
khó khăn, đưa cuộc kháng chiến phát triển
lên một bước mới, tháng 6/1950, Đảng,
Chính phủ quyết định mở chiến dịch Biên
Bác Hồ thăm một đơn vị tham gia chiến
giới nhằm tiêu hao một bộ phận sinh lực
dịch Biên giới thu-đông 1950
địch; khai thông biên giới Việt-Trung mở
rộng đường liên lạc quốc tế; mở rộng và củng cố căn cứ địa Việt Bắc, đồng thời
tạo những thuận lợi mới thúc đẩy cuộc kháng chiến tiến lên.

- Giáo viên yêu cầu học sinh đọc đoạn tư liệu, kết hợp quan sát lược đồ, hình ảnh
và làm rõ những vấn đề sau:
+ Chiến dịch Biên giới thu-đông 1950 được mở trong hoàn cảnh nào?
+ Mục đích của Đảng ta khi mở chiến dịch này là gì?
+ Chiến dịch Biên giới thu-đông 1950 có tầm quan trọng như thế nào?
21
Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2014-2015

Giáo viên: Hoàng Văn Tâm


Xây dựng chuyên đề dạy học Lịch sử 12 “Những thắng lợi quân sự tiêu biểu của quân dân ta
trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp 1946-1954”

c. Hoàn cảnh lịch sử của chiến dịch Điện Biên Phủ 1954
- Giáo viên cung cấp lược đồ và đoạn tư liệu sau:
Cuộc tiến công
chiến lược đông xuân
1953-1954 làm cho kế
hoạch Na-va không thực
hiện được theo dự kiến,
Nava phải điều chỉnh kế
hoạch, chọn Điện Biên
Phủ làm khâu chính, xây
dựng Điện Biên Phủ thành
một tập đoàn cứ điểm
mạnh nhất Đông Dương,
một “cái bẫy” nhằm thu
hút chủ lực Việt Minh tới đó để tiêu diệt.
Nava đã tập trung mọi cố gắng để xây dựng Điện Biên Phủ với lực lượng lúc

cao nhất lên đến 16.200 quân, được bố trí thành một hệ thống phòng thủ chặt chẽ
gồm 49 cứ điểm. Cả Pháp và Mĩ đều đánh giá Điện Biên Phủ là pháo đài “bất khả
xâm phạm”. Như vậy, từ chỗ không có trong kế hoạch, Điện Biên Phủ đã trở thành
trung tâm của kế hoạch Nava.
Do Điện Biên Phủ đã trở thành khâu chính của kế hoạch Nava nên muốn
làm thất bại hoàn toàn kế hoạch Nava, làm tiêu tan ý chí thực dân, làm sụp đổ hy
vọng giành thắng lợi quân sự của Pháp, quân và dân Việt Nam phải tiêu diệt tập
đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ.
Đến cuối 1953, hậu hương kháng chiến đã được xây dựng và được củng cố
vững mạnh, đảm bảo cung cấp sức người sức của cho tiền tuyến, lại có sự giúp đỡ
quốc tế nhất là của Liên Xô và Trung Quốc. Quân đội Việt Nam đã trưởng thành,
có đủ tinh thần và lực lượng đảm bảo cho việc giành thắng lợi ở Điện Biện Phủ,
một chiến dịch quy mô lớn, dài ngày nhất trong cuộc kháng chiến.
Đầu 12/1953, Bộ Chính trị Trung ương Đảng quyết định mở chiến dịch Điện
Biên Phủ, nhằm tiêu diệt lực lượng địch ở đây, giải phóng Tây Bắc, tạo điều kiện
giải phóng Bắc Lào, giành thắng lợi quyết định.
- Học sinh đọc đoạn tư liệu, kết hợp quan sát lược đồ và làm rõ các vấn đề sau:
+ Âm mưu của Pháp – Mỹ trong việc chiếm đóng và xây dựng Điện Biên Phủ
thành tập đoàn cứ điểm mạnh nhất Đông Dương?
+ Tại sao ta chọn Điện Biên Phủ làm “điểm quyết chiến chiến lược” với địch?
Giáo viên phát phiếu học tập số 1 và yêu cầu học sinh hoàn thành
Chiến dịch Việt Bắc Chiến dịch Biên giới
Chiến dịch lịch sử
thu-đông 1947
thu-đông 1950
Điện Biên Phủ 1954
22
Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2014-2015

Giáo viên: Hoàng Văn Tâm

Xây dựng chuyên đề dạy học Lịch sử 12 “Những thắng lợi quân sự tiêu biểu của quân dân ta
trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp 1946-1954”

Âm
mưu của
Pháp
Chủ
trương
của ta
HỘP KIẾN THỨC HOẠT ĐỘNG 1
Chiến dịch Việt Bắc
thu-đông 1947

Chiến dịch Biên giới
thu- đông 1950

Chiến dịch lịch sử
Điện Biên Phủ 1954

Âm
3/1947, quân Pháp
mưu của tiến công Việt Bắc
Pháp
nhằm đánh phá căn
cứ địa, tiêu diệt cơ
quan đầu não kháng
chiến và quân chủ
lực, triệt đường liên

lạc quốc tế của ta;
tiến tới thành lập
chính phủ bù nhìn và
nhanh chóng kết
thúc chiến tranh.

Thực hiện kế hoạch
Rơve, từ tháng 6/1949,
Pháp đưa nhiều vũ khí
mới vào Việt Nam, tập
trung quân ở Nam Bộ,
Trung Bộ, Pháp tăng
cường hệ thống phòng
ngự trên đường số 4,
lập hành lang ĐôngTây: Hải Phòng-Hà
Nội-Hoà Bình-Sơn La,
chuẩn bị tiến công Việt
Bắc lần thứ hai mong
giành thắng lợi, nhanh
chóng kết thúc chiến
tranh.

Xây dựng Điện Biên
Phủ thành một tập
đoàn cứ điểm mạnh
nhất Đông Dương,
một “cái bẫy” nhằm
thu hút chủ lực Việt
Minh tới đó để tiêu
diệt.

Chủ
trương
của ta

6/1950, Đảng và Chính
phủ quyết định mở
chiến dịch Biên giới
nhằm tiêu hao một bộ
phận sinh lực địch;
khai thông biên giới
Việt-Trung mở rộng
đường liên lạc quốc tế;
mở rộng và củng cố
căn cứ địa Việt Bắc,
đồng thời tạo những
thuận lợi mới thúc đẩy
cuộc kháng chiến tiến
lên.

Đầu 12/1953, Bộ
Chính trị Trung
ương Đảng quyết
định mở chiến dịch
Điện Biên Phủ,
nhằm tiêu diệt lực
lượng địch ở đây,
giải phóng Tây Bắc,
tạo điều kiện giải
phóng Bắc Lào,

giành thắng lợi quyết
định.

Khi địch vừa tấn
công lên Việt Bắc,
Đảng ra chỉ thị:
“Phải phá tan cuộc
tiến công mùa đông
của giặc Pháp”.

23
Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2014-2015

Giáo viên: Hoàng Văn Tâm


Xây dựng chuyên đề dạy học Lịch sử 12 “Những thắng lợi quân sự tiêu biểu của quân dân ta
trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp 1946-1954”

2.2. Hoạt động 2. Tìm hiểu về diễn biến của chiến dịch Việt Bắc thu-đông
1947, diễn biến của chiến dịch Biên giới thu-đông 1950, diễn biến của chiến
dịch lịch sử Điện Biên Phủ 1954
Hình thức tổ chức: hoạt động cá nhân và tập thể
a. Diễn biến chiến dịch Việt Bắc thu-đông 1947
- Giáo viên cung cấp đoạn tư liệu, hình ảnh và lược đồ sau:
Trên khắp các mặt trận, quân dân ta anh dũng chiến đấu, từng bước đẩy lùi
cuộc tiến công của địch.
Quân ta chủ động bao vây tiến công địch ở Bắc Kạn, Chợ Mới, Chợ Đồn,
Chợ Rã, buộc Pháp phải rút khỏi Chợ Đồn, Chợ Rã (cuối 11/1947).
Ở mặt trận hướng đông: quân ta phục kích chặn đánh địch trên đường số 4,

tiêu biểu là ở đèo Bông Lau (30/10/1947).
Ở hướng mặt trận hướng tây: ta phục kích, đánh địch nhiều trận trên sông
Lô, tiêu biểu là trận Đoan Hùng, Khe Lau, bắn chìm nhiều tàu chiến, tiêu diệt hàng
trăm tên địch.
Phối hợp với
cuộc chiến đấu ở Việt
Bắc, quân dân ta trên
các chiến trường toàn
quốc
hoạt
động
mạnh, kiềm chế,
không cho địch tập
trung lớn binh lực
vào chiến trường
chính.

Lược đồ chiến dịch Việt Bắc thu-đông 1947

- Học sinh dựa vào
đoạn tư liệu, kết hợp
quan sát lược đồ, trả
lời các câu hỏi sau:
+ Trước hành động của thực dân Pháp tấn công lên Việt Bắc, quân dân ta đã chủ
động phản công và giành thắng lợi như thế nào?
+ Ở các mặt trận khác quân dân ta chiến đấu ra sao?
- Học sinh trao đổi và phát biểu ý kiến.
- Giáo viên kết luận vấn đề.
b.

Diễn biến chiến dịch Biên giới thu-đông 1950

- Giáo viên cung cấp lược đồ và đoạn tư liệu sau
24
Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2014-2015

Giáo viên: Hoàng Văn Tâm


Xây dựng chuyên đề dạy học Lịch sử 12 “Những thắng lợi quân sự tiêu biểu của quân dân ta
trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp 1946-1954”

Chiến dịch mở màn bằng trận đánh Đông Khê (16/9/1950) theo lối đánh
công kiên, sau 2 ngày ta giành thắng lợi.
Mất
Đông
Khê,
quân địch ở
Thất Khê bị uy
hiếp,
Cao
Bằng bị cô
lập.
Trước
nguy cơ bị tiêu
diệt,
quân
Pháp rút lui
khỏi Cao Bằng
theo đường số

4. Địch thực
hiện
cuộc
hành quân kép
(cho
quân
đánh lên Thái Nguyên để thu hút chủ lực của ta và cho quân từ Thất Khê lên tiến
chiếm lại Đông Khê để đón quân từ Cao Bằng về)
Từ 1/10 đến 8/10 quân ta liên tục bao vây, chặn đánh địch và tiêu diệt gọn 2
binh đoàn gồm 7 tiểu đoàn ( Thất Khê và Cao Bằng) buộc địch phải chạy khỏi
Thất Khê (8/10/1950) rồi Na Sầm (13/10/1950).
Việc thất bại của 2 binh đoàn, sự rút chạy các vị trí Thất Khê, Na Sầm làm
cho địch hoang mang. Ngày 17/10/1950, quân địch ở Đồng Đăng rút chạy, hôm
sau là quân lạng Sơn rồi đến Lộc Bình, Đình Lập, An Châu. Đường số 4 được giải
phóng ngày 22/10/1950. Trong khi đó, cuộc hành quân lên Thái Nguyên cũng bị
quân ta chặn đánh. Ở các mặt trận khác, quân dân ta ra sức thi đua giết giặc lập
công, kiềm chế địch, buộc địch phải rút khỏi thị xã Hòa Bình.
- Học sinh đọc đoạn tư liệu, kết hợp quan sát lược đồ và trả lời các câu hỏi sau:
+ Vì sao ta lại chọn Đông Khê làm nơi tấn công đầu tiên? Ý nghĩa của chiến
thắng Đông Khê.
+ Kế hoạch Rơve bị phá sản như thế nào?
c. Diễn biến chiến dịch Điện Biên Phủ 1954
- Giáo viên cung cấp lược đồ và đoạn tư liệu sau:

25
Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2014-2015

Giáo viên: Hoàng Văn Tâm