skkn dạy học tích hợp di sản địa phương và các học vào giảng dạy lịch sử địa phương lớp 7 chủ đề lịch sử quê hương ninh bình thời đinh tiền lê (968 1009)

Dạy học tích hợp di sản lịch sử địa phương trong môn lịch sử lớp 7 theo chủ đề

"Lịch sử quê hương Ninh Bình thời Đinh tiền Lê (968-1009)"
I. Tên sáng kiến kinh nghiệm:
Dạy học tích hợp di sản địa phương và các học vào giảng dạy lịch sử địa
phương lớp 7 chủ đề: Lịch sử quê hương Ninh Bình thời Đinh tiền Lê (9681009)"
II. Tác giả sáng kiến kinh nghiệm:
1.

Họ và tên giáo viên: Thẩm Chiến Công.

- Chức danh: Giáo viên
- Học vị: Đại học giáo dục công dân
- Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Hoa Lư.
- Trường THCS Ninh Giang - Hoa Lư- Ninh Bình.
- Địa chỉ: Xã Ninh Giang, Huyện Hoa Lư, Tỉnh Ninh Bình.
- Điện thoại: 0303 622 034

Email:

2. Họ và tên giáo viên: Đinh Thị Xuân.
- Chức danh: Giáo viên
- Học vị: Đại học giáo dục cơng dân
- Phịng Giáo dục và Đào tạo huyện Hoa Lư.
- Trường THCS Ninh Giang - Hoa Lư- Ninh Bình.
- Địa chỉ: Xã Ninh Giang, Huyện Hoa Lư, Tỉnh Ninh Bình.
- Điện thoại: 0303 622 034

Email:

3. Nguyễn Thị Hồng Phương

- Chức danh: phó hiệu trưởng
- Học vị: Đại học lịch sử
- Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Hoa Lư.
- Trường THCS Ninh Giang - Hoa Lư- Ninh Bình.
- Địa chỉ: Xã Ninh Giang, Huyện Hoa Lư, Tỉnh Ninh Bình.
- Điện thoại: 0303 622 034

Email:

-1-


Dạy học tích hợp di sản lịch sử địa phương trong môn lịch sử lớp 7 theo chủ đề

"Lịch sử quê hương Ninh Bình thời Đinh tiền Lê (968-1009)"
III. Nội dung sáng kiến
A. ĐẶT VẤN ĐỀ
I. Lý do chọn đề tài
1. Thực trạng
Xuất phát từ yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học nói chung và đổi mới
phương pháp dạy học trong mơn lịch sử nới riêng thì việc đổi mới trong dạy học
tích hợp đối với tiết dạy lịch sử địa phương đang được nhiều giáo viên quan tâm.
Thực tế hiện nay giáo viên giảng dạy tiết học lịch sử địa phương chưa đạt
hiệu quả cao, chủ yếu vẫn là trên lý thuyết, học sinh chưa được tiếp cận trực tiếp với
các di sản địa phương, nên hiểu và nắm bài chưa chắc chắn, còn mơ hồ, học sinh
chưa thực sự hào hứng và lôi cuốn với bài học lịch sử địa phương.
Bên cạnh đó bản thân người dạy cịn lúng túng chưa tích hợp được di sản địa
phương và các môn học khác vào tiết dạy này.
Trong khi đó di sản văn hố địa phương là sản phẩm tinh thần, vật chất có giá
trị lịch sử, văn hóa, khoa học được lưu truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác. Di sản

văn hóa địa phương được sử dụng trong quá trình giáo dục là nguồn cung cấp chất
liệu để xây dựng nội dung dạy học, giáo dục.
Những năm gần đây việc khai thác các di sản vắn hóa ở địa phương được
xem như là nguồn tri thức, là phương tiện dạy học và ngành giáo dục đang quan tâm
chú trọng. Sử dụng di sản trong dạy học giúp cho quá trình học tập của học sinh trở
nên hấp dẫn hơn, học sinh hứng thú học tập và hiểu bài sâu sắc hơn, phát triển tư
duy độc lập sáng tạo, giáo dục tư tưởng, đạo đức cho học sinh. Di sản địa phương là
nguồn nhận thức, một phương tiện trực quan quý giá trong dạy học lịch sử.
Hơn nữa việc tích hợp các mơn học khác vào dạy tiết lịch sử địa phương như
văn học, địa lý, âm nhạc, mĩ thuật sẽ giúp cho bài học sinh động, ấn tượng, học sinh
có cái nhìn khái qt tổng hợp, hiểu bài một cách sâu sắc tồn diện, có hứng thú hấp
dẫn.
Như vậy có thể nói việc tích hợp di sản văn hố địa phương và các mơn học
như ngữ văn, địa lý, âm nhạc, mĩ thuật ... trong tiết dạy lịch sử địa phương có nhiều
ý nghĩa quan trọng đạt được mục tiêu giáo dục: Kiến thức, kỹ năng, thái độ…
Để làm được điều đó địi hỏi người thày phải có vốn hiểu biêt tổng hợp nhất
định, phải có kiến thức thực tế, để tích hợp di sản lịch sử địa phương và các môn
-2-


Dạy học tích hợp di sản lịch sử địa phương trong môn lịch sử lớp 7 theo chủ đề

"Lịch sử quê hương Ninh Bình thời Đinh tiền Lê (968-1009)"
khoa học khác có cùng chủ đề hoặc có cùng nội dung vào bài dạy để học sinh hiểu
bài sâu rộng hơn ấn tượng sâu sắc hơn, có thái độ đúng đắn với các sự kiện nhân vật
lịch sử, bối cảnh lịch sử, từ đó có kỹ năng ứng xử, hướng phấn đấu tốt hơn trong
cuộc sống học tập hiện tại và tương lai.
2. Chủ trương đổi mới của Bộ giáo dục
Xuất phát từ quan điểm đổi mới phương pháp giáo dục hiện nay của Đảng và
Bộ Giáo dục nói chung, đặc biệt là từ việc chọn lựa những phương pháp có hiệu quả

giáo dục cao đáp ứng mục tiêu giáo dục hiện đại, chúng tôi mạnh đi sâu vào đề tài
sáng kiến với tên gọi là “Tích hợp di sản văn hố địa phương vào dạy học” với hy
vọng sẽ góp phần cùng đồng nghiệp từng bước nâng dần chất lượng, cũng như sự
u thích bộ mơn lịch sử ở trường THCS Ninh Giang.
3. Giải pháp cũ:
Với cách dạy học cũ là sử dụng hoàn toàn kiến thức, phương pháp qua tài liệu
hướng dẫn dược cung cấp để truyền tải đến học sinh, chưa tích hợp di sản văn hố
địa phương và các môn học khác vào bài dạy. Với việc khơng tích hợp liên mơn học
sinh vẫn có thể được cung cấp đầy đủ kiến thức cơ bản nhưng sẽ không hiểu một
cách sâu sắc về không gian địa điểm hoặc sự phản ánh phong phú qua màu sắc của
văn học, kiến trúc, điêu khắc có liên quan đến các sự kiện lịch sử .
Do vậy việc đổi mới phương pháp nhằm gây hứng thú cho học sinh học tập
một cách say mê tự nhiên cũng như chủ động chiếm lĩnh kiến thức thông qua sự
định hướng của người thầy là hết sức cần thiết, nhất là việc sử dụng kiến thức liên
môn vào dạy học lịch sử.
4. Giải pháp mới:
Phương pháp “dạy học theo chủ đề tích hợp” đã được các nước phát triển trên
thế giới áp dụng từ lâu. Đây cũng là phương thức dạy học hiện đại, đóng vai trị
quan trọng trong cải cách chương trình sách giáo khoa ở nước ta. Đã có một số
trường nhạy bén đi đầu trong việc áp dụng và đạt kết quả cao như Trường THCS
Gia Cẩm Việt Trì Phú Thọ.
Thực tế khi thực hiện tiết dạy lịch sử địa phương có tích hợp di sản văn hố
địa phương và các môn học khác, ngay từ đầu năm chúng tôi đã lên kế hoạch và đề
xuất với Ban giám hiệu nhà trường, tổ bộ môn giáo cần lên kế hoạch cụ thể việc sử
dụng di sản trong bài học tại di sản và hoạt động ngoại khóa trải nghiệm tại di sản.
-3-


Dạy học tích hợp di sản lịch sử địa phương trong môn lịch sử lớp 7 theo chủ đề

"Lịch sử q hương Ninh Bình thời Đinh tiền Lê (968-1009)"
Chúng tơi đã lập bảng thống kê như sau:
Tiêt học

Nội dung

Di sản cần tích hợp

bài học

Hình thức dạy học
(Trên lớp/Tại di sản)

LSĐP: Ninh Bình - Kiến trúc đền thờ vua Tại di sản và trên lớp

Tiết 31

thời Đinh – Tiền Đinh, vua Lê.
Lê (968-1009

- Hạt gạo cháy ở đền
vua Đinh, vua Lê.
- Tượng thờ các nhân
vật thời Đinh, tiền Lê.

Tiết 32

Ninh Bình thời Kiến trúc chùa động Tại di sản và trên lớp
Lý – Trần

Phong

Phú,

tháp

Báo Thiên.
Đề thực hiện tiết dạy lịch sử địa phương có tích hợp di sản văn hố và các
môn học chúng tôi đã tiến hành:
- Công tác chuẩn bị:
Thứ nhất: Liên hệ với cơ quan quản lý di sản và hướng dẫn viên du lịch
Thứ hai: Giới thiệu những nét cơ bản về nội dung kiến thức có liên quan đến
di sản;
Thứ ba: Hướng dẫn học sinh tham quan tại di sản;
Thứ tư: Giáo viên chốt lại những vấn đề chủ yếu, nhất là những vấn đề được
quy định trong chương trình học.
Chúng tơi đã lưu ý khi dạy tích hợp lịch sử địa phương lớp 7 theo chủ đề:
Một là: Xác định rõ mục đích chủ đề buổi thăm quan;
Hai là Chuẩn bị chu đáo về địa điểm, kế hoạch tiến hành. Nếu hướng dẫn là
cán bộ quản lý di sản thì phải trao đổi trước về mục đích, yêu cầu tham quan, những
điều cần biết về học sinh;
Ba là: Trong quá trình tham quan trải nghiệm tại di sản cần tránh việc làm
mang tính chất hình thức, chỉ cho học sinh xem lướt qua mà không hướng dẫn các
em tìm hiểu những dấu vết, hiện vật cần thiết cho học tập;
Bốn là các hình tổ chức có thể tiến hành sau khi tham quan: triển lãm những
hình ảnh, tư liệu về di sản, làm báo cáo học tập; Tổ chức thi tìm hiểu về di sản; tổ
chức cho học sinh chăm sóc, bảo vệ các di sản văn hóa ở địa phương.
-4-

Dạy học tích hợp di sản lịch sử địa phương trong môn lịch sử lớp 7 theo chủ đề

"Lịch sử q hương Ninh Bình thời Đinh tiền Lê (968-1009)"
Cơng tác chuẩn bị cụ thể
* Chuẩn bị
+ Giáo viên:
- Giáo án, bài giảng "Lịch sử quê hương Ninh Bình thời Đinh tiền Lê (9681009)"
- Máy tính, máy chiếu, tranh ảnh, video minh họa...
- Phần mềm PowerPoint, iMindMap, các trang mạng giáo dục và trang tìm kiếm
Google.
- Kiến thức từ các nguồn tư liệu: Sách giáo khoa lịch sử địa phương, sách tham
khảo, internet...Các tài liệu trong mơn Ngữ văn, Địa lí, Giáo dục cơng dân, Mỹ
thuật, Tin học, Tiếng Anh....có liên quan đến văn hóa Việt Nam trong các thế kỉ X –
XI.
+Học sinh:
- Đọc trước, nghiên cứu bài học.
- Sách vở, đồ dùng có liên quan (máy ảnh, máy quay, giấy, bút.... ).
- Sưu tầm các tài liệu liên quan đến bài học thông qua đài, báo, ty vi, mạng
Internet...
* Hoạt động dạy học và tiến trình dạy học.
+ Trước khi bắt đầu dự án:
- Để cho tiết học đạt hiệu quả cao chúng tôi yêu cầu học sinh đọc trước bài lịch
sử địa phương: Ninh Bình thời Đinh- Tiền Lê (968-1009), sưu tầm tìm hiểu tài liệu
về : khu di tích lịch sử đền vua Đinh, vua Lê.
- Chuẩn bị phương tiện cho buổi trải nghiệm thực tế tại khu di tích lịch sử đền
thờ Đinh - Lê
- Cung cấp các tài liệu, các trang web liên quan cho các em tìm hiểu, hướng dẫn
các em tìm kiếm, xử lí thơng tin.
- Thời Đinh- Tiền Lê, Ninh Bình có vị trí quan trọng, là trung tâm kinh tế chính
trị, văn hóa của nước Đại Cồ Việt. Thơng qua bài học tìm hiểu về lịch sử quê hương

Ninh Bình thời Đinh- Tiền Lê (tiết lịch sử địa phương lớp 7), chúng tơi có thể tích
hợp giáo dục cho học sinh ý thức bảo vệ di sản văn hóa của địa phương,của dân tộc,
bảo vệ môi trường sống, tự hào về truyền thống của cha ơng, có hành động thiết
thực để phát huy truyền thống của quê hương, đất nước.
-5-


Dạy học tích hợp di sản lịch sử địa phương trong môn lịch sử lớp 7 theo chủ đề

"Lịch sử quê hương Ninh Bình thời Đinh tiền Lê (968-1009)"
- Dự án này giúp các em học sinh vận dụng kiến thức liên mơn ở các mơn Ngữ văn,
Địa lí, Giáo dục công dân, Mỹ thuật, Tin học, Tiếng Anh... vào giờ Lịch sử để các
em hiểu rõ về Ninh Bình thời Đinh - Tiền Lê (968 - 1009) qua đó giáo dục nâng cao
ý thức giữ gìn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.
+ Tiến trình dạy học
- Bài “Ninh Bình thời Đinh - Tiền Lê (968 - 1009)” trong phân phối chương
trình chỉ có một tiết học, chúng tôi tiến hành dạy học theo cách thức sau:
+ Thực hành ngoại khoá:
+ Thời điểm tổ chức: có thể tiến hành vào đầu năm học hoặc những ngày lễ
lớn trong năm.
+ Tiến trình buổi tham quan: Giáo viên cần căn cứ vào đối tượng học sinh lớp
7, sỹ số mà dự kiến buổi tham quan có thể hướng dẫn các em vừa quan sát khái quát
vừa hướng dẫn các em tìm hiểu sâu một số chứng tích, hiện vật sát với nội dung các
bài học mà các em đã học hay sẽ học.
+ Tổ chức các hoạt động sau buổi tham quan trải nghiệm như: liên hệ cán bộ
phụ trách cho học sinh xem phim để củng cố những điều thu nhận, cho học sinh trao
đổi viết bài thu hoạch và báo cáo.
Buổi tham quan được tiến hành cụ thể như sau: Ban giám hiệu, nhóm giáo
viên môn lịch sử cùng các em học sinh lớp 7C thực hiện buổi ngoại khóa trải
nghiệm thực tế tại khu di tích đền thờ Đinh - Lê (cách trường học 3 km). Trong buổi

ngoại khoá học sinh được trải nghiệm thực tế lịch sử dưới sự tổ chức, đáp ứng yêu
cầu của bài học mà giáo viên đã định hướng trước, được trải nghiệm dưới sự hướng
dẫn của hướng dẫn viên du lịch. Trong q trình đó học sinh có sự tìm tịi khám phá
tích hợp kiến thức liên mơn sau đó học sinh sẽ sáng tạo tái hiện bức tranh lịch sử địa
phương thơng qua nhiều hình thức như: vẽ sơ đồ tư duy, trình bày bài thuyết minh,
kỹ năng trình bày bản đồ, khả năng làm thơ và vẽ tranh mô tả.
+ Thực hành báo cáo trên lớp: Học sinh báo cáo sản phẩm của nhóm mình,
(tối đa trong 6 phút) sau đó các nhóm bạn nhận xét, phát vấn, đánh giá. Giáo viên
thống nhất ý kiến của các nhóm theo nội dung bài học (nội dung cụ thể chúng tơi sẽ
trình bày trong tiết thực hành trên lớp).
+ Ngoài những hoạt động trên, học sinh sẽ làm việc theo nhóm ở nhà, tìm
hiểu thực tiễn để hồn thành sản phẩm theo yêu cầu của giáo viên.
-6-


Dạy học tích hợp di sản lịch sử địa phương trong môn lịch sử lớp 7 theo chủ đề

"Lịch sử quê hương Ninh Bình thời Đinh tiền Lê (968-1009)"
Hoạt động 1: Xây dựng chủ đề
Giáo viên nêu vấn đề, động não, kích thích sự tập trung của học sinh hướng
tới xây dựng chủ đề học tập phần lịch sử địa phương. (Thực hiện trong phần hướng
dẫn về nhà của bài hơm trước).
- Thống nhất lựa chọn tên chủ đề: Tìm hiểu lịch sử quê hương Ninh Bình
thời Đinh - Tiền Lê(968-1009)
Kiến thức: Học sinh nắm được kiến thức cơ bản của bài :
1. Tình hình chung thời Đinh Tiền Lê.
2. Tình hình kinh tế Ninh Bình.
3. Đời sống văn hóa - giáo dục.
Giáo viên hướng dẫn cho học sinh thực hiện nội dung dự án:
Giáo viên chia lớp thành 4 nhóm thảo luận viết thu hoạch sau khi đi thực tế,

thực hành báo cáo trên lớp.
Câu hỏi dự kiến:
Câu 1: Em hãy trình bày vị trí địa lý Ninh Bình thời Đinh- Tiền Lê. Vì sao
Đinh Bộ Lĩnh chọn nơi đây làm đất đóng đơ? Kể tên một số nhân vật lịch sử thời
Đinh Tiền Lê có những đóng góp lớn cho sự phát triển của dân tộc?
Câu 2: Nêu những nét nổi bật về kinh tế, văn hóa nghệ thuật ở Ninh Bình thời
Đinh - Tiền Lê? Theo em những thành tựu nào được lưu giữ và phát triển đến ngày
nay?
Câu 3. Qua trải nghiệm thực tế, em hãy miêu tả lại khu di tích lịch sử đền vua
Đinh vua Lê.
Câu 4: Khi được đến thăm khu di tích lịch sử văn hóa đền Đinh - Lê em có
cảm nghĩ gì? Theo em chúng ta cần phải làm gì để góp phần bảo vệ di sản văn hóa
này?
Hoạt động 2: trải nghiệm thực tế
2.1 Phương pháp sử dụng:
+ Động não
Kích thích q trình tìm tịi nghiên cứu phát huy tính tích cực, chủ động, sáng
tạo của học sinh trong q trình tham gia hoạt động.
+ Thảo luận nhóm, hoạt động cá nhân.
2.2 Cách thức tiến hành.
-7-


Dạy học tích hợp di sản lịch sử địa phương trong môn lịch sử lớp 7 theo chủ đề

"Lịch sử quê hương Ninh Bình thời Đinh tiền Lê (968-1009)"
- Giáo viên tổ chức học sinh đi thực tế tại khu di tích lịch sử đền vua Đinh
vua Lê
2.2.1: Giáo viên hướng dẫn học sinh tham gia hoạt động theo sự tổ chức của
quản lí, hướng dẫn viên khu di tích.

- Học sinh ghi chép, quay phim chụp ảnh lấy tư liệu học tập;
- Giáo viên, học sinh phỏng vấn hướng dẫn viên du lịch tìm hiểu những thơng
tin phục vụ cho bài học.
2.2.2. Giáo viên tổ chức học sinh tự trải nghiệm tại khu di tích.
- Tập sáng tác thơ, thuyết minh, vẽ tranh, tổ chức trò chơi dân gian.
Hoạt động 3: Thảo luận nhóm, viết báo cáo
(Hoạt động sau buổi trải nghiệm thực tế)
* Giáo viên:
- Hướng dẫn học sinh lựa chọn đề tài cần nghiên cứu cho dự án thông qua
một số câu hỏi định hướng trước khi đi thực tế, chia lớp thành 4 nhóm:
- Các nhóm thảo luận và lựa chọn đề tài nghiên cứu cho dự án của nhóm
mình.
- Giáo viên tiếp tục hướng dẫn học sinh các bước cơ bản khi thực hiện dự án.
- Trong quá trình thực hiện dự án, giáo viên cần:
+ Thường xuyên kiểm tra tiến trình thực hiện dự án của các em và trợ giúp
các em khi cần thiết.
+ Hướng dẫn học sinh các kĩ năng Word, Powerpoint.
+ Cung cấp các tài liệu tham khảo, các địa chỉ trang web tin cậy để các em
chủ động tìm kiếm thơng tin.
+ Cơng bố các tiêu chí đánh giá sản phẩm, đánh giá nhóm và đánh giá từng
các nhân.
* Học sinh:
- Làm việc theo nhóm
- Lập kế hoạch làm việc
- Tìm kiếm thu thập tài liệu (thơng qua đi thực tế tìm hiểu khu di tích lịch sử:
Đền vua Đinh, vua Lê, qua nghiên cứu tài liệu, sách báo, từ nguồn Internet, thư
viện…)
- Phân tích xử lý thơng tin.
-8-

Dạy học tích hợp di sản lịch sử địa phương trong môn lịch sử lớp 7 theo chủ đề

"Lịch sử quê hương Ninh Bình thời Đinh tiền Lê (968-1009)"
- Viết báo cáo.
Hoạt động 4: Giới thiệu sản phẩm trước lớp:
Đây là hoạt động thực hiện trên lớp (thời gian trong một tiết học), là hoạt
động thể hiện tính liên mơn rõ nhất.
Nội dung tích hợp trong hoạt động chúng tơi thực hiện có thể khái quát bằng
sơ đồ sau:

Cụ thể
* Giáo viên sử dụng các phương pháp: Nêu vấn đề, thảo luận nhóm, vấn đáp,
thuyết trình...
Tổ chức các nhóm báo cáo thu hoạch:
Bước 1: Học sinh thảo luận cử đại diện trình bày, nhận xét, bổ sung cho mỗi
sản phẩm.
Bước 2: Giáo viên nhận xét, góp ý và rút kinh nghiệm cho từng nhóm.
Bước 3: Các nhóm chấm chéo sản phẩm của nhóm bạn,.
Bước 4: Giáo viên thống nhất cho điểm từng nhóm tiêu chí đã cơng bố từ
trước.
Đối với nhóm 1: (Tích hợp kiến thức Địa lý, Văn học)
-9-


Dạy học tích hợp di sản lịch sử địa phương trong môn lịch sử lớp 7 theo chủ đề

"Lịch sử quê hương Ninh Bình thời Đinh tiền Lê (968-1009)"
Em hãy trình bày vị trí địa lý Ninh Bình thời Đinh - Tiền Lê. Vì sao Đinh Bộ
Lĩnh chọn nơi đây làm đất đóng đơ? Kể tên một số nhân vật lịch sử thời Đinh Tiền

Lê có những đóng góp lớn cho sự phát triển của dân tộc?
Học sinh:
- Vận dụng kiến thức địa lý giới thiệu về địa giới hành chính Ninh Bình thời
Đinh Tiền Lê.
II. Mục đích nghiên cứu.
Với đề tài này, mục đích nghiên cứu được đặt ra là: Tìm ra cách thức cụ thể
vận dụng lý luận về đổi mới phương pháp dạy học lịch sử vào phương pháp dạy học
theo chủ đề tích hợp sao cho phù hợp với điều kiện giảng dạy cũng như năng lực
của giáo viên và trình độ học sinh ở trường THCS Ninh Giang.
- Lựa chọn các nội dung thuộc các mơn học khác có cùng chủ đề tích hợp với
bài học lịch sử, từ đó góp phần nâng cao mở rộng việc cung cấp kiến thức cho học
sinh, rèn luyện thái độ tình cảm đúng đắn, và kỹ năng vận dụng vào ứng xử trong
các tình huống thực tiễn;
- Giúp học sinh có cách học chủ động, biết tự nghiên cứu, rèn cho học sinh
các kỹ năng tư duy, cách ứng xử và vận dụng kiến thức đã học vào thực tiễn;
- Khẳng định vai trò, ý nghĩa của của phương pháp dạy học theo chủ đề tích
hợp;
- Nêu ra các biện pháp sư phạm trong việc sử dụng các nội dung tích hợp
cùng chủ đề để nâng cao việc dạy học và chất lượng học lịch sử ở trường phổ thông.
III.
IV. Đối tượng nghiên cứu.
Khi thực hiện đề tài này chúng tôi tập trung nghiên cứu các đối tượng sau:
- Bài học lịch sử địa phương trong chương trình lịch sử lớp 7;
- Các tài liệu, tư liệu của các mơn có cùng chủ đề thuộc lĩnh vực: Văn học,
Địa lý, Giáo dục công dân;
- Các vấn đề về đổi mới phương pháp giảng dạy môn Lịch sử;
- Việc vận dụng phương pháp mới: Dạy học theo chủ đề tích hợp.
V. Phạm vi nghiên cứu.
Đề tài tập trung nghiên cứu việc dạy học theo chủ đề tích hợp phần lịch sử địa
phương lớp 7 và dạy thực nghiệm tại khối lớp 7 của trường.

- 10 -


Dạy học tích hợp di sản lịch sử địa phương trong môn lịch sử lớp 7 theo chủ đề

"Lịch sử quê hương Ninh Bình thời Đinh tiền Lê (968-1009)"
Khi thực hiện mục đích nêu trên,đề tài sẽ lần lượt giải quyết các nhiệm vụ cơ
bản sau:
- Nghiên cứu lí luận qua các nguồn tài liệu tâm lí học giáo dục học và các
chuyên ngành để xác định các căn cứ khoa học cho việc sử dụng các tài liệu, các nội
dung tích hợp heo theo chủ đề trong dạy học lịch sử đạt hiệu quả cao,
- Nghiên cứu chương trình lịch sử dân tộc, xác định những nội dung lịch sử
có thể và cần tích hợp liên mơn Văn học, Địa Lý, Giáo dục cơng dân, từ đó khai
thác các nguồn tài liệu, nội dung tài liệu phù hợp với việc dạy học những nội dung
trong lịch sử này;
- Dựa vào nội dung bài học, tài liệu khai thác, đối tượng và điều kiện học tập
để đề ra các biện pháp cụ thể. Qua hoạt động thực nghiệm sư phạm khẳng định hiệu
quả của biện pháp đã đề xuất,từ đó rút ra những kinh kết luận về tính khả thi của đề
tài nghiên cứu.
VI. Phương pháp nghiên cứu.
- Phương pháp nghiên cứu lý luận;
- Phương pháp khảo sát thực tiễn;
- Phương pháp phan tích;
- Phương pháp tổng hợp;
- Phương pháp khái quát hoá;
- Phương pháp quan sát;
- Phương pháp kiểm tra;
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm.

B.GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

I. Cơ sở nghiên cứu :
1. Cơ sở lý luận
Trong lịch sử dân tộc, lịch sử địa phương là một bộ phận không thể tách rời.
Lịch sử địa phương là biểu hiện của lịch sử dân tộc, là sự minh họa cho lịch sử dân
tộc. Nó chứng minh sự phát triển hợp quy luật của địa phương trong sự phát triển
chung của cả nước. Nó khơng chỉ giúp học sinh hiểu về mảnh đất, con người nơi
- 11 -


Dạy học tích hợp di sản lịch sử địa phương trong môn lịch sử lớp 7 theo chủ đề

"Lịch sử q hương Ninh Bình thời Đinh tiền Lê (968-1009)"
mình chơn nhau cắt rốn, hun đúc niềm tự hào, giáo dục truyền thống yêu quê
hương, đất nước mà còn giúp học sinh nhận thức sâu sắc lịch sử dân tộc.
Việc dạy học tích hợp di sản văn hố địa phương vào giảng dạy tiết lịch sử
địa phương đang được nhiều nhà giáo dục quan tâm, nghiên cứu, bởi nó có nhiều ý
nghĩa.
2. Cơ sở thực tiễn
Giảng dạy lịch sử địa phương có vai trị quan trọng trong việc góp phần thực
hiện mục tiêu giáo dục ở trường phổ thông. Việc giảng dạy lịch sử địa phương bồi
dưỡng cho các em học sinh những kĩ năng cần thiết trong việc vận dụng tri thức lí
thuyết vào việc giải quyết những nhiệm vụ cụ thể mà thực tiễn đang đòi hỏi. Giảng
dạy lịch sử địa phương cịn góp phần rèn luyện và phát triển năng lực học tập và
nghiên cứu của học sinh. Các em thấy được sự phát triển đa dạng sinh động, phức
tạp và thú vị của lịch sử địa phương qua các thời kỳ, thấy được mối quan hệ chặt
chẽ của lịch sử địa phương và lịch sử dân tộc, thấy được nét độc đáo, đặc thù của
lịch sử địa phương song vẫn tuân theo quy luật phát triển chung của lịch sử dân tộc
và lịch sử nhân loại.
Thứ nhất: Các di sản văn hóa sử dụng trong dạy học, góp phần nâng cao tính
trực quan đến bài học mở rộng khả năng giao tiếp. Tiếp cận với di sản học sinh

được huy động các giác quan như: mắt – nhìn, tai – nghe, mũi – ngửi, tay – sờ thấy
được, cảm nhận được và qua đó tiếp thu những kiến thức cần thiết từ di sản. Thông
qua thăm bảo tàng sẽ khơng chỉ giúp các em có thêm hiểu biết mà cịn tác động đến
tình cảm các em. Ngồi ra các giá trị có trong di sản cịn được giáo viên khai thác
bằng cách đặt câu hỏi mang tính định hướng hoặc gợi ý cho học sinh tìm hiểu chúng
qua đó di sản được sử dụng như là phương tiện điều khiển nhận thức của học sinh.
Giúp cho hoạt động thăm quan trở nên có ý nghĩa và làm bài học lịch sử trở nên
sống động hơn.
Thứ hai: Giúp học sinh phát triển kỹ năng học tập, tự chiếm lĩnh kiến thức:
Di sản văn hóa địa phương là phương tiện quan trọng giúp học sinh rèn một
số kỹ năng học tập: quan sát, thu thập, xử lý thông tin, thảo luận nhóm qua đó tự
chiếm lĩnh kiến thức cần thiết thu được trong quá trình tiếp cận với di sản, kỹ năng
vận dụng các kiến thức đã học để giải thích những hiện tượng, sự vật có trong các di
sản văn hóa.
- 12 -


Dạy học tích hợp di sản lịch sử địa phương trong môn lịch sử lớp 7 theo chủ đề

"Lịch sử quê hương Ninh Bình thời Đinh tiền Lê (968-1009)"
Thứ ba: Kích thích hứng thú nhận thức của học sinh: đây là một trong những
yếu tố ảnh hưởng đến cường độ và hiệu quả của quá trình học tập. Trong quá trình
tiếp cận với di sản văn hóa địa phương theo sự hướng dẫn của giáo viên, các sự vật
hiện tượng sự vật, các giá trị ẩn chứa trong di sản văn hóa địa phương sẽ được các
em tìm hiểu, khám phá và trải nghiệm. Những điều tưởng như quen thuộc sẽ trở
nên hấp dẫn hơn, sống động hơn và học sinh sẽ có hứng thú với chúng, từ đó các em
có được động cơ học tập đúng đắn, trở nên tích cực và phấn đấu tiếp nhận kiến thức
mới cũng như có thái độ và hành vi thân thiện, bảo vệ di sản tốt hơn.
Thứ tư: Phát triển trí tuệ học sinh trong quá trình học tập trải nghiệm tại di
sản, trí tuệ học sinh được phát triển nhờ sự tích cực hóa các mặt khác nhau của hoạt

động tư duy, nhờ việc tìm ra những điều kiện thuận lợi cho sự phát triển khác nhau
của hoạt động tâm lý: trí giác, biểu tượng, trí nhớ….Cho học sinh tiếp cận di sản
đúng mục đích đúng lúc với những phương pháp dạy học phù hợp, với sự hướng
dẫn chi tiết mang tính định hướng, kích thích tư duy, giáo viên sẽ giúp học sinh phát
triển khả năng quan sát, xử lý thơng tin, khả năng phân tích, tổng hợp và so sánh, từ
đó phát triển trí tuệ của các em.
Thứ năm: Giáo dục nhân cách học sinh: Di sản văn hóa địa phương là một
trong những phương tiện dạy học đa dạng sống động nhất. Ẩn chứa trong đó là
những giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, được lưu truyền từ thế hệ này qua thế hệ
khác nên nó có khả năng tác động mạnh tới tình cảm, đạo đức, tới việc hình thành
nhân cách của học sinh. Khai thác được những giá trị ẩn chứa trong các di sản,
chuyển giao cho học sinh để các em cũng nhận thức được những giá trị trên, giáo
viên giúp hình thành ở học sinh một hệ thống các quan điểm, các khái niệm về nhận
thức thế giới xung quanh, các em nhận thức được bản chất và có cơ sở giải thích
một cách khoa học các sự vật hiện tượng một cách khoa học các sự vật liên quan.
Thứ sáu: Góp phần hình thành một số kỹ năng sống của học sinh như:
Kỹ năng giao tiếp;
Kỹ năng lắng nghe tích cực;
Kỹ năng trình bày suy nghĩ ý tưởng;
Kỹ năng hợp tác;
Kỹ năng tư duy phê phán;
Kỹ năng đảm nhận trách nhiệm;
- 13 -


Dạy học tích hợp di sản lịch sử địa phương trong môn lịch sử lớp 7 theo chủ đề

"Lịch sử quê hương Ninh Bình thời Đinh tiền Lê (968-1009)"
Kỹ năng đạt mục tiêu.
Với những ý nghĩa trên chúng tôi mạnh dạn đi sâu vào đề tài " Dạy học tích

hợp di sản địa phương vào giảng dạy lịch sử địa phương lớp 7 chủ đề: “ Ninh
Bình thời Đinh tiền Lê (968-1009)"
2. Cơ sở thực tiễn
Thực tế ở các trường THCS hiện nay, hầu hết giáo viên đều nhận thức được
tầm quan trọng của việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực như sử
dụng đồ dùng trực quan vào quá trình dạy học lịch sử, mạnh dạn ứng dụng công
nghệ thông tin để vận dụng linh hoạt, sáng tạo vào từng tiết học và dạy học nêu vấn
đề, hoặc sử dụng bản đồ tư duy v.v.
Thuận lợi trong việc giảng dạy lịch sử địa phương hiện nay là: Giáo viên
được cung cấp tài liệu và hướng dẫn giảng dạy chương trình lịch sử địa phương. Sở
giáo dục quán triệt quan tâm đến tiết dạy lịch sử địa phương như tổ chức các chuyên
đề, thi tìm hiểu lịch sử địa phương. Các di sản văn hoá địa phương gần gũi với nhà
trường là tiềm năng trực tiếp dễ khai thác và phát huy hiệu quả nhất. Người dạy có
nhiều điều kiện, cơ hội sử dụng các di sản địa phương. Thày giáo cần ưu tiên sử
dụng những di sản địa phương trong dạy và học làm phong phú trong hoạt động
giáo dục.
Tuy nhiên, phương pháp dạy học tích hợp di sản văn hố địa phương và các
mơn học vào giảng dạy tiết lịch sử địa phương chưa thực hiện một cách triệt để,
hiệu quả và phổ biến. Giáo viên vẫn còn chịu ảnh hưởng nặng nề của phương pháp
dạy học truyền thống. Phương pháp dạy học vẫn còn bảo thủ trì trệ và áp đặt do đó
hiệu quả chất lượng tiết học chưa cao.
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến điều đó.
Nguyên nhân chủ quan:
Do giáo viên thiếu thời gian, ngại tổ chức hoạt động. Nhiều giáo viên nhận
xét rằng giảng dạy lich sử địa phương là việc làm chưa “thuận tay” với các giáo
viên THCS. Thực tế trong trường THCS lâu nay người thày chỉ chú tâm đến dạy
học lịch sử dân tộc, chưa quan tâm thoả đáng đến lịch sử địa phương; hơn thế nữa
trong chương trình đào tạo giáo viên THCS của các trường sư phạm từ lâu ít chú ý
đến hình thành năng lực và kĩ năng hoạt động giảng dạy lịch sử địa phương cho học
sinh. Mặt khác để giảng dạy lịch sử địa phương thực sự có hiệu quả địi hỏi người

- 14 -


Dạy học tích hợp di sản lịch sử địa phương trong môn lịch sử lớp 7 theo chủ đề

"Lịch sử quê hương Ninh Bình thời Đinh tiền Lê (968-1009)"
giáo viên phải tốn nhiều công sức, tốn nhiều thời gian – từ khâu sưu tầm, lựa chọn
tài liệu cần thiết để sử dụng, lên kế hoạch, thiết kế nội dung đến triển khai, tổ chức
thực hiện. Ở một số nơi, các tiết lịch sử địa phương được quy định trong chương
trình còn bị xem nhẹ, thiếu sự quan tâm, đầu tư nên giờ học nhàm chán, mang tính
chất hình thức. Mặt khác, phương pháp tiến hành các tiết dạy lịch sử địa phương
vẫn theo lối dạy học trên lớp là chủ yếu nên chưa tạo được hứng thú cho học sinh
trong các giờ học lịch sử địa phương.
Nguyên nhân khách quan:
Do nhà trường thiếu thiết bị, phương tiện, cơ sở vật chất, kinh phí hoạt động,
thiếu tài liệu, làm hạn chế hiệu quả giảng dạy lịch sử địa phương. Muốn giảng dạy
lịch sử địa phương địi hỏi sự nhiệt tình tâm huyết của nhà giáo, rất cần có những
điều kiện về cơ sở vật chất, kinh phí để thu hút, lơi cuốn học sinh, đồng thời lại cần
có cả mơi trường hoạt động.
Việc giảng dạy lịch sử địa phương chỉ được dành thời lượng 2 tiết/1năm
học/1 lớp trong chương trình vì vậy nên người dạy chủ yếu tập trung cho tiết dạy
lịch sử dân tộc là chính.
Mặt khác cơng tác bồi dưỡng giáo viên hướng dẫn hoạt động này trong những
năm qua chưa thật sự chú trọng bồi dưỡng năng lực thiết kế, tổ chức và thực hiện
cho giáo viên. Vì thế, khi phải giảng dạy lịch sử địa phương không ít giáo viên ngại
việc và chưa biết cách làm cho học sinh hứng thú với việc tìm hiểu.
Tóm lại thực tiễn hiện nay, việc giảng dạy lịch sử địa phương ở các trường
THCS đang diễn ra ở nhiều mức độ khác nhau: có nơi hoạt động này dược diễn ra
thường xuyên có bài bản, có nơi chỉ diễn ra rất giản đơn, hình thức và nhiều hạn
chế. Vì thế việc giáo dục học sinh THCS qua việc lịch sử địa phương rất phức tạp

và khó khăn, ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục toàn diện.
III. Kết quả áp dụng
- Trong quá trình giảng dạy với ý thức vừa nghiên cứu đặc điểm tình hình
học tập bộ mơn của học sinh vừa tiến hành rút kinh nghiệm qua các năm học. Việc
điều tra được thực hiện thông qua hỏi đáp với những câu hỏi phát triển tư duy học
sinh ở trên lớp, cũng như câu hỏi về thái độ hứng thú học theo phương pháp mới
của học sinh.

- 15 -


Dạy học tích hợp di sản lịch sử địa phương trong môn lịch sử lớp 7 theo chủ đề

"Lịch sử quê hương Ninh Bình thời Đinh tiền Lê (968-1009)"
Kết quả điều tra tôi nhận thấy đa số học sinh chỉ trả lời được những câu hỏi
mang tính chất trình bày, cịn những câu hỏi giải thích tại sao, so sánh, đánh giá
nhận thức thì các em cịn rất lúng túng khi trả lời, học sinh chưa thực sự hứng thú
với môn học. Do vậy kết quả điều tra cũng không cao.
Cụ thể :
Lớp SLHS

Giỏi

Khá

SL

%

SL

Yếu

Tb
%

SL

%

SL

%

7B

34

7

20,6 13

38,2 13

38,2 1

3

7C

35

8

22,9 14

40

37,1 1

3

13

* Nguyên nhân:
- Về phía giáo viên
Phần lớn đội ngũ giáo viên nói chung mặc dù có nhiều kinh nghiệm trong
giảng dạy nhưng chưa quen với dạy học tích hợp liên mơn. Một số giáo viên chỉ
muốn chuyển tải kiến thức, kỹ năng của bài học cho học sinh mà ngại liên kết, tích
hợp với những nội dung liên quan từ bài hoặc môn khác đặc biệt là ngạị tổ chức cho
học sinh được tham quan di sản trước học tập tiết lịch sử địa phương.
Mặt khác giáo viên giảng dạy bộ mơn lịch sử ở trường một phần nào đó chưa
thực sự đầu tư cho bài dạy lịch sử địa phương, ngại tích hợp, ngại tìm ra hướng đi
hoặc phương pháp mới trong dạy học tích hợp hoặc liên mơn, nếu có tích hợp thì
cũng chỉ là liên mơn một cách hình thức hoặc tích hợp chưa triệt để, chính vì vậy
khơng làm tăng sự hứng thú, tính tư duy liên hệ của học sinh cho nên chất lượng
kiểm tra ở một số lớp còn thấp học sinh rất sợ khi nói thi mơn lịch sử.
Giáo viên chưa để ý tới việc cung cấp các nguồn tài liệu để học sinh sưu tầm
phục vụ cho bài học.và cũng còn lúng túng khi tích hợp di sản lịch sử địa phương
trong mơn lịch sử theo chủ đề .

* Về phía học sinh
Đối với học sinh THCS hiện nay, rất nhiều em chưa coi trọng tiết học lịch sử
địa phương, chưa có điều kiện tiếp xúc với các di sản văn hoá địa phương, chưa
thực sự muốn tìm hiểu hết tiêt học này, chủ yếu trông chờ vào sự cung cấp sử liệu
và giải thích của người thày.
- Học sinh chưa có sự độc lập tư duy, chưa có sự say mê mơn học, ngại sưu tầm
tư liệu, ngại đọc chuyện
- 16 -


Dạy học tích hợp di sản lịch sử địa phương trong môn lịch sử lớp 7 theo chủ đề

"Lịch sử quê hương Ninh Bình thời Đinh tiền Lê (968-1009)"
- Việc học tập có sự liện hệ hoặc tư duy liên kết với các mơn học khác cịn kém,
việc nắm bắt mối liên hệ tương tác qua lại giữa các môn học cịn mờ nhạt.
- Phần lớn học sinh ít có tư liệu để đọc và tham khảo và cũng chưa có thói quen
đọc sách tham khảo để bổ sung kiến thức mơn học.
Chính vì những lý do trên nên chúng tôi đã chọn đề tài này để nghiên cứu và
thực hiện, hy vọng sẽ góp phần cùng với đồng nghiệp làm tăng dần chất lượng dạy
và học, từ đó sẽ gây được hứng thú với giáo viên và học sinh.

* Chuẩn bị
+ Giáo viên:
- Giáo án, bài giảng "Lịch sử quê hương Ninh Bình thời Đinh tiền Lê (9681009)"
- Máy tính, máy chiếu, tranh ảnh, video minh họa...
- Phần mềm PowerPoint, iMindMap, các trang mạng giáo dục và trang tìm kiếm
Google.
- Kiến thức từ các nguồn tư liệu: Sách giáo khoa lịch sử địa phương, sách tham
khảo, internet...Các tài liệu trong mơn Ngữ văn, Địa lí, Giáo dục cơng dân, Mỹ
thuật, Tin học, Tiếng Anh....có liên quan đến văn hóa Việt Nam trong các thế kỉ X –

XI.
+Học sinh:
- Đọc trước, nghiên cứu bài học.
- Sách vở, đồ dùng có liên quan (máy ảnh, máy quay, giấy, bút.... ).
- Sưu tầm các tài liệu liên quan đến bài học thông qua đài, báo, ty vi, mạng
Internet...
* Hoạt động dạy học và tiến trình dạy học.
+ Trước khi bắt đầu dự án:
- Để cho tiết học đạt hiệu quả cao chúng tôi yêu cầu học sinh đọc trước bài lịch
sử địa phương: Ninh Bình thời Đinh- Tiền Lê (968-1009), sưu tầm tìm hiểu tài liệu
về : khu di tích lịch sử đền vua Đinh, vua Lê.
- 17 -


Dạy học tích hợp di sản lịch sử địa phương trong môn lịch sử lớp 7 theo chủ đề

"Lịch sử quê hương Ninh Bình thời Đinh tiền Lê (968-1009)"
- Chuẩn bị phương tiện cho buổi trải nghiệm thực tế tại khu di tích lịch sử đền
thờ Đinh - Lê
- Cung cấp các tài liệu, các trang web liên quan cho các em tìm hiểu, hướng dẫn
các em tìm kiếm, xử lí thơng tin.
- Thời Đinh- Tiền Lê, Ninh Bình có vị trí quan trọng, là trung tâm kinh tế chính
trị, văn hóa của nước Đại Cồ Việt. Thơng qua bài học tìm hiểu về lịch sử quê hương
Ninh Bình thời Đinh- Tiền Lê (tiết lịch sử địa phương lớp 7), chúng tơi có thể tích
hợp giáo dục cho học sinh ý thức bảo vệ di sản văn hóa của địa phương,của dân tộc,
bảo vệ môi trường sống, tự hào về truyền thống của cha ơng, có hành động thiết
thực để phát huy truyền thống của quê hương, đất nước.
- Dự án này giúp các em học sinh vận dụng kiến thức liên mơn ở các mơn Ngữ văn,
Địa lí, Giáo dục công dân, Mỹ thuật, Tin học, Tiếng Anh... vào giờ Lịch sử để các
em hiểu rõ về Ninh Bình thời Đinh - Tiền Lê (968 - 1009) qua đó giáo dục nâng cao

ý thức giữ gìn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.
+ Tiến trình dạy học
- Bài “Ninh Bình thời Đinh - Tiền Lê (968 - 1009)” trong phân phối chương
trình chỉ có một tiết học, chúng tôi tiến hành dạy học theo cách thức sau:
+ Thực hành ngoại khoá:
+ Thời điểm tổ chức: có thể tiến hành vào đầu năm học hoặc những ngày lễ
lớn trong năm.
+ Tiến trình buổi tham quan: Giáo viên cần căn cứ vào đối tượng học sinh lớp
7, sỹ số mà dự kiến buổi tham quan có thể hướng dẫn các em vừa quan sát khái quát
vừa hướng dẫn các em tìm hiểu sâu một số chứng tích, hiện vật sát với nội dung các
bài học mà các em đã học hay sẽ học.
+ Tổ chức các hoạt động sau buổi tham quan trải nghiệm như: liên hệ cán bộ
phụ trách cho học sinh xem phim để củng cố những điều thu nhận, cho học sinh trao
đổi viết bài thu hoạch và báo cáo.
Buổi tham quan được tiến hành cụ thể như sau: Ban giám hiệu, nhóm giáo
viên môn lịch sử cùng các em học sinh lớp 7C thực hiện buổi ngoại khóa trải
nghiệm thực tế tại khu di tích đền thờ Đinh - Lê (cách trường học 3 km). Trong buổi
ngoại khoá học sinh được trải nghiệm thực tế lịch sử dưới sự tổ chức, đáp ứng yêu
cầu của bài học mà giáo viên đã định hướng trước, được trải nghiệm dưới sự hướng
- 18 -


Dạy học tích hợp di sản lịch sử địa phương trong môn lịch sử lớp 7 theo chủ đề

"Lịch sử quê hương Ninh Bình thời Đinh tiền Lê (968-1009)"
dẫn của hướng dẫn viên du lịch. Trong q trình đó học sinh có sự tìm tịi khám phá
tích hợp kiến thức liên mơn sau đó học sinh sẽ sáng tạo tái hiện bức tranh lịch sử địa
phương thơng qua nhiều hình thức như: vẽ sơ đồ tư duy, trình bày bài thuyết minh,
kỹ năng trình bày bản đồ, khả năng làm thơ và vẽ tranh mô tả.
+ Thực hành báo cáo trên lớp: Học sinh báo cáo sản phẩm của nhóm mình,

(tối đa trong 6 phút) sau đó các nhóm bạn nhận xét, phát vấn, đánh giá. Giáo viên
thống nhất ý kiến của các nhóm theo nội dung bài học (nội dung cụ thể chúng tơi sẽ
trình bày trong tiết thực hành trên lớp).
+ Ngoài những hoạt động trên, học sinh sẽ làm việc theo nhóm ở nhà, tìm
hiểu thực tiễn để hoàn thành sản phẩm theo yêu cầu của giáo viên.
Hoạt động 1: Xây dựng chủ đề
Giáo viên nêu vấn đề, động não, kích thích sự tập trung của học sinh hướng
tới xây dựng chủ đề học tập phần lịch sử địa phương. (Thực hiện trong phần hướng
dẫn về nhà của bài hôm trước).
- Thống nhất lựa chọn tên chủ đề: Tìm hiểu lịch sử quê hương Ninh Bình
thời Đinh - Tiền Lê(968-1009)
Kiến thức: Học sinh nắm được kiến thức cơ bản của bài :
2. Tình hình chung thời Đinh Tiền Lê.
2. Tình hình kinh tế Ninh Bình.
3. Đời sống văn hóa - giáo dục.
Giáo viên hướng dẫn cho học sinh thực hiện nội dung dự án:
Giáo viên chia lớp thành 4 nhóm thảo luận viết thu hoạch sau khi đi thực tế,
thực hành báo cáo trên lớp.
Câu hỏi dự kiến:
Câu 1: Em hãy trình bày vị trí địa lý Ninh Bình thời Đinh- Tiền Lê. Vì sao
Đinh Bộ Lĩnh chọn nơi đây làm đất đóng đơ? Kể tên một số nhân vật lịch sử thời
Đinh Tiền Lê có những đóng góp lớn cho sự phát triển của dân tộc?
Câu 2: Nêu những nét nổi bật về kinh tế, văn hóa nghệ thuật ở Ninh Bình thời
Đinh - Tiền Lê? Theo em những thành tựu nào được lưu giữ và phát triển đến ngày
nay?
Câu 3. Qua trải nghiệm thực tế, em hãy miêu tả lại khu di tích lịch sử đền vua
Đinh vua Lê.
- 19 -

Dạy học tích hợp di sản lịch sử địa phương trong môn lịch sử lớp 7 theo chủ đề

"Lịch sử quê hương Ninh Bình thời Đinh tiền Lê (968-1009)"
Câu 4: Khi được đến thăm khu di tích lịch sử văn hóa đền Đinh - Lê em có
cảm nghĩ gì? Theo em chúng ta cần phải làm gì để góp phần bảo vệ di sản văn hóa
này?
Hoạt động 2: trải nghiệm thực tế
2.1 Phương pháp sử dụng:
+ Động não
Kích thích quá trình tìm tịi nghiên cứu phát huy tính tích cực, chủ động, sáng
tạo của học sinh trong quá trình tham gia hoạt động.
+ Thảo luận nhóm, hoạt động cá nhân.
2.2 Cách thức tiến hành.
- Giáo viên tổ chức học sinh đi thực tế tại khu di tích lịch sử đền vua Đinh
vua Lê
2.2.1: Giáo viên hướng dẫn học sinh tham gia hoạt động theo sự tổ chức của
quản lí, hướng dẫn viên khu di tích.
- Học sinh ghi chép, quay phim chụp ảnh lấy tư liệu học tập;
- Giáo viên, học sinh phỏng vấn hướng dẫn viên du lịch tìm hiểu những thông
tin phục vụ cho bài học.
2.2.2. Giáo viên tổ chức học sinh tự trải nghiệm tại khu di tích.
- Tập sáng tác thơ, thuyết minh, vẽ tranh, tổ chức trị chơi dân gian.
Hoạt động 3: Thảo luận nhóm, viết báo cáo
(Hoạt động sau buổi trải nghiệm thực tế)
* Giáo viên:
- Hướng dẫn học sinh lựa chọn đề tài cần nghiên cứu cho dự án thông qua
một số câu hỏi định hướng trước khi đi thực tế, chia lớp thành 4 nhóm:
- Các nhóm thảo luận và lựa chọn đề tài nghiên cứu cho dự án của nhóm
mình.
- Giáo viên tiếp tục hướng dẫn học sinh các bước cơ bản khi thực hiện dự án.

- Trong quá trình thực hiện dự án, giáo viên cần:
+ Thường xuyên kiểm tra tiến trình thực hiện dự án của các em và trợ giúp
các em khi cần thiết.
+ Hướng dẫn học sinh các kĩ năng Word, Powerpoint.

- 20 -


Dạy học tích hợp di sản lịch sử địa phương trong môn lịch sử lớp 7 theo chủ đề

"Lịch sử quê hương Ninh Bình thời Đinh tiền Lê (968-1009)"
+ Cung cấp các tài liệu tham khảo, các địa chỉ trang web tin cậy để các em
chủ động tìm kiếm thơng tin.
+ Cơng bố các tiêu chí đánh giá sản phẩm, đánh giá nhóm và đánh giá từng
các nhân.
* Học sinh:
- Làm việc theo nhóm
- Lập kế hoạch làm việc
- Tìm kiếm thu thập tài liệu (thông qua đi thực tế tìm hiểu khu di tích lịch sử:
Đền vua Đinh, vua Lê, qua nghiên cứu tài liệu, sách báo, từ nguồn Internet, thư
viện…)
- Phân tích xử lý thơng tin.
- Viết báo cáo.
Hoạt động 4: Giới thiệu sản phẩm trước lớp:
Đây là hoạt động thực hiện trên lớp (thời gian trong một tiết học), là hoạt
động thể hiện tính liên mơn rõ nhất.
Nội dung tích hợp trong hoạt động chúng tơi thực hiện có thể khái quát bằng
sơ đồ sau:

- 21 -

Dạy học tích hợp di sản lịch sử địa phương trong môn lịch sử lớp 7 theo chủ đề

"Lịch sử quê hương Ninh Bình thời Đinh tiền Lê (968-1009)"
Cụ thể
* Giáo viên sử dụng các phương pháp: Nêu vấn đề, thảo luận nhóm, vấn đáp,
thuyết trình...
Tổ chức các nhóm báo cáo thu hoạch:
Bước 1: Học sinh thảo luận cử đại diện trình bày, nhận xét, bổ sung cho mỗi
sản phẩm.
Bước 2: Giáo viên nhận xét, góp ý và rút kinh nghiệm cho từng nhóm.
Bước 3: Các nhóm chấm chéo sản phẩm của nhóm bạn,.
Bước 4: Giáo viên thống nhất cho điểm từng nhóm tiêu chí đã cơng bố từ
trước.
Đối với nhóm 1: (tích hợp kiến thức Địa lý, Văn học)
Em hãy trình bày vị trí địa lý Ninh Bình thời Đinh - Tiền Lê. Vì sao Đinh Bộ
Lĩnh chọn nơi đây làm đất đóng đơ? Kể tên một số nhân vật lịch sử thời Đinh Tiền
Lê có những đóng góp lớn cho sự phát triển của dân tộc?
Học sinh:
- Vận dụng kiến thức địa lý giới thiệu về địa giới hành chính Ninh Bình thời
Đinh Tiền Lê.
- Tích hợp tác phẩm Mả táng hàm rồng (Ngữ văn địa phương lớp 6 tiết 70),
khi tìm hiểu về các nhân vật lịch sử như Đinh Bộ Lĩnh.
- Thời Đinh Tiền Lê, Ninh Bình thuộc Châu Đại Hồng gồm phần lớn đất
Ninh Bình ngày nay (ngoại trừ phần đất phía Nam vùng đất Yên Khánh - Kim Sơn).
Đường bờ biển kéo dài từ cửa biển Phúc Thành, vùng đất thành phố Ninh Bình
ngày nay đến cửa biển Thần Phù (thuộc Yên Lâm - n Mơ). Đây là vùng đất có vị
trí địa lý quan trọng, từ Bắc vào Nam từ đường bộ lẫn đường thủy đều qua vùng đất
Ninh Bình.

- Đinh Bộ Lĩnh chọn nơi đây làm đất đóng đơ vì: Ninh Bình là q hương
của ơng, có vị trí hiểm yếu thuận lợi cho việc phòng thủ khi Nước Đại Cồ Việt mới
hình thành.
- Học sinh giới thiệu một số nhân vật lịch sử: Đinh Bộ Lĩnh, Thái hậu Dương
Vân Nga, Lê Hồn có những đóng góp to lớn cho sự phát triển của dân tộc
Đối với nhóm 2: (tích hợp kiến thức môn Giáo dục công dân)

- 22 -


Dạy học tích hợp di sản lịch sử địa phương trong môn lịch sử lớp 7 theo chủ đề

"Lịch sử quê hương Ninh Bình thời Đinh tiền Lê (968-1009)"
Nêu những nét nổi bật về kinh tế, văn hóa nghệ thuật ở Ninh Bình thời Đinh Tiền Lê? Theo em những thành tựu nào được giữ gìn và phát triển đến ngày nay?
Qua nội dung thu hoạch của nhóm 2:
- Học sinh nắm được những nét chính về tình hình kinh tế văn hóa Ninh
Bình thời Đinh Tiền Lê.
* Sự phát triển kinh tế.
- Nơng nghiệp: vai trị chính, được nhà nước quan tâm phát triển;
- Trồng dâu nuôi tằm được duy trì phát triển;
- Nghề gốm, gạch ngói phát triển.
Học sinh giới thiệu về gạch ngói thời Đinh Tiền Lê: nghệ thuật trạm khắc độc
đáo tinh tế, thể hiện sự hòa hợp giữa thiên nhiên với cuộc sống con người.
- Trạm khắc đá đạt trình độ cao.
- Nhiều chợ làng q hình thành, bn bán với nước ngồi xuất hiện.
* Về văn hố nghệ thuật
- Mang tính dân gian, dân tộc đậm nét.
- Giao tiếp bằng ngôn ngữ dân tộc.
- Văn học chữ viết còn hạn chế, văn chương truyền miệng chủ yếu.
- Sinh hoạt văn hóa dân gian phổ biến: ca hát nhảy múa đua thuyền đánh đu

(cung nữ học hát chèo, đua thuyền xuất hiện trong cung đình….)
* Liên hệ ngày nay
- Kinh tế Ninh Bình ngày càng phát triển, thực hiện cơng nghiệp hóa trong
nơng nghiệp, nhiều nghề thủ cơng truyền thống giữ gìn phát huy (gốm Gia Thủy, đá
Ninh Vân, thêu ren Ninh Hải), một số chợ làng quê được duy trì phát triển (chợ
Rền…).
*Những thành tựu văn hóa được lưu truyền đến ngày nay:
- Hát chèo: Từ thời Đinh Tiền Lê bà Phạm Thị Chân được coi là tổ nghề hát
chèo, được mời vào kinh đô để dạy hát cho cung nữ. Ngày nay hát chèo là một
trong những loại hình sân khấu phổ biến ở Ninh Bình nói riêng, đồng bằng Bắc Bộ
nói chung.
- Lễ hội: Hàng năm qua các lễ hội: hội Trường n nhiều trị chơi dân gian
được gìn giữ, phát huy (đua thuyền, đánh đu, đấu vật, chọi gà…)

- 23 -


Dạy học tích hợp di sản lịch sử địa phương trong môn lịch sử lớp 7 theo chủ đề

"Lịch sử quê hương Ninh Bình thời Đinh tiền Lê (968-1009)"
- Văn hóa nghệ thuật ẩm thực: món Cá rơ Tổng Trường, rượu Kim Sơn, dê
núi, cơm cháy Ninh Bình, khoai lang Hồng Long...
Các nhóm nhận xét, giáo viên và học sinh phát vấn.
- Em có nhận xét gì về kinh tế thời Đinh Tiền Lê? Việc nhân dân ta gìn giữ
phát triển các nghề thủ cơng đến ngày nay nói lên điều gì
Học sinh: (kinh tế nơng nghiệp phát triển, với các nghề thủ cơng truyền thống
được gìn giữ, lưu truyền đến ngày nay, chứng tỏ nhân dân ta có ý thức bảo vệ di sản
văn hóa của địa phương và dân tộc).
- Tìm hiểu những thành tựu kinh tế, văn hóa của Ninh Bình thời Đinh Tiền Lê
được gìn giữ, phát triển đến ngày nay, học sinh tích hợp được kiến thức môn giáo

dục công dân trong việc bảo vệ các di sản văn hóa của địa phương, của dân tộc
(Bài Bảo vệ di sản văn hóa- GDCD lớp 7)
Đối với nhóm 3: (Tích hợp kiến thức Ngữ văn)
Qua trải nghiệm thực tế, em hãy miêu tả lại khu di tích lịch sử đền vua Đinh
vua Lê.
-Tìm hiểu khu di tích lịch sử đền vua Đinh vua Lê học sinh tích hợp kiến thức
ngữ văn để miêu tả, thuyết minh giới thiệu về khu di tích
Đối với nhóm 4: (Tích hợp kiến thức môn Giáo dục công dân)
Khi được đến thăm khu di tích lịch sử văn hóa đền Đinh - Lê em có cảm
nghĩ gì? Theo em chúng ta cần phải làm gì để góp phần bảo vệ di sản văn hóa này?
Khi được đến thăm khu di tích lịch sử văn hóa đền Đinh - Lê đây là niềm tự
hào của người dân Ninh Bình, là một di sản quý báu của địa phương, dân tộc.
Để bảo vệ di sản chúng ta ln có ý thức giữ vệ sinh mơi trường, khơng làm
tổn hại đến hiện vật, tìm hiểu, giữ gìn phát huy các nghề truyền thống, học tập để
gìn giữ các loại hình dân ca của địa phương, giới thiệu cho mọi người hiểu thêm về
khu di sản, có ý thức bảo vệ các di sản...
Qua nội dung thu hoạch của nhóm học sinh thấy tự hào về truyền thống của
cha ơng, có ý thức, có hành động cụ thể trong việc giữ gìn bảo vệ, phát triển các di
sản của dân tộc. Tích hợp được kiến thức Giáo dục công dân trong việc bảo vệ di
sản văn hóa, bảo vệ mơi trường.
Hoạt động 4: Luyện tập.

- 24 -


Dạy học tích hợp di sản lịch sử địa phương trong môn lịch sử lớp 7 theo chủ đề

"Lịch sử quê hương Ninh Bình thời Đinh tiền Lê (968-1009)"
Đây là hoạt động học sinh vận dụng những kiến thức đã được tìm hiểu để làm
bài tập, củng cố kiến thức.

Hoạt động này học sinh sử dụng các phương pháp thảo luận nhóm để khái
quát những vấn đề cơ bản của bài học bằng sơ đồ tư duy.
- Yêu cầu học sinh chia làm 4 nhóm thảo luận từ 5-7 phút, xây dựng sơ đồ tư
duy nội dung đã học.
- Phát phiếu đánh giá kết quả hoạt động học cho các nhóm, yêu cầu học sinh
đánh giá cho điểm thành viên trong nhóm
- Các nhóm nhận xét chéo, giáo viên kết luận đánh giá cho điểm hoạt động
của các nhóm.
- Yêu cầu một học sinh khái quát lại bài học bằng sơ đồ tư duy

Hoạt động 5 : Hướng dẫn về nhà.
- Học sinh làm bài thu hoạch: Qua kiến thức lịch sử, và các mơn học tích hợp
em sẽ làm cách nào để giới thiệu cho du khách trong và ngồi nước về lịch sử, di
sản văn hóa của q hương.

- 25 -