tài liệu bồi dưỡng giáo viên module THPT 07 unprotected

LỜI GIỚI THIỆU

Giáo viên là m t trong nh ng nhân t quan tr ng quy t nh ch t l ng
giáo d c và ào t o ngu n nhân l c cho t n c. Do v y, ng, Nhà n c
ta c bi t quan tâm n công tác xây d ng và phát tri n i ng giáo viên.
M t trong nh ng n i dung c chú tr ng trong công tác này là b i d ng
th ng xuyên (BDTX) chuyên môn, nghi p v cho giáo viên.
BDTX chuyên môn, nghi p v cho giáo viên là m t trong nh ng mô hình
nh m phát tri n ngh nghi p liên t c cho giáo viên và c xem là mô
hình có u th giúp s ông giáo viên c ti p c n v i các ch ng trình
phát tri n ngh nghi p.
Ti p n i chu kì II, chu kì III BDTX giáo viên m m non, ph thông, B
Giáo d c và ào t o ã xây d ng ch ng trình BDTX giáo viên và quy
ch BDTX giáo viên theo tinh th n i m i nh m nâng cao ch t l ng và
hi u qu c a công tác BDTX giáo viên trong th i gian t i. Theo ó, các
n i dung BDTX chuyên môn, nghi p v cho giáo viên ã c xác nh,
c th là:
— B i d ng áp ng yêu c u th c hi n nhi m v n m h c theo c p h c
(n i dung b i d ng 1);
— B i d ng áp ng yêu c u th c hi n nhi m v phát tri n giáo d c a
ph ng theo n m h c (n i dung b i d ng 2);
— B i d ng áp ng nhu c u phát tri n ngh nghi p liên t c c a giáo viên
(n i dung b i d ng 3).
Theo ó, h ng n m m i giáo viên ph i xây d ng k ho ch và th c hi n
ba n i dung BDTX trên v i th i l ng 120 ti t, trong ó: n i dung b i
d ng 1 và 2 do các c quan qu n lí giáo d c các c p ch o th c hi n
và n i dung b i d ng 3 do giáo viên l a ch n t b i d ng nh m
phát tri n ngh nghi p liên t c c a mình.
B Giáo d c và ào t o ã ban hành Ch ng trình BDTX giáo viên m m
non, ph thông và giáo d c th ng xuyên v i c u trúc g m ba n i dung
b i d ng trên. Trong ó, n i dung b i d ng 3 ã c xác nh và th

hi n d i hình th c các module b i d ng làm c s cho giáo viên t l a
ch n n i dung b i d ng phù h p xây d ng k ho ch b i d ng h ng
n m c a mình.
giúp giáo viên t h c, t b i d ng là chính, B Giáo d c và ào t o
ã giao cho C c Nhà giáo và Cán b qu n lí c s giáo d c ch trì xây
TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC NGOÀI GIỜ LÊN LỚP Ở TRƯỜNG THPT

|

5


—
—
—
—
—

d ng b tài li u g m các module t ng ng v i n i dung b i d ng 3
nh m ph c v công tác BDTX giáo viên t i các a ph ng trong c
n c. m i c p h c, các module c x p theo các nhóm t ng ng v i
các ch trong n i dung b i d ng 3.
M i module b i d ng c biên so n nh m t tài li u h ng d n t h c,
v i c u trúc chung g m:
Xác nh m c tiêu c n b i d ng theo quy nh c a Ch ng trình BDTX
giáo viên;
Ho ch nh n i dung giúp giáo viên th c hi n nhi m v b i d ng;
Thi t k các ho t ng th c hi n n i dung;
Thông tin c b n giúp giáo viên th c hi n các ho t ng;
Các công c giáo viên t ki m tra, ánh giá k t qu b i d ng.

Tuy nhiên, do c thù n i dung c a t ng l nh v c c n b i d ng theo
Chu n ngh nghi p giáo viên nên m t s module có th có c u trúc khác.
Tài li u c thi t k theo hình th c t h c, giúp giáo viên có th h c
m i lúc, m i n i. B ng các ho t ng h c t p ch y u trong m i module
nh : c, ghi chép, làm bài th c hành, bài t p t ánh giá, bài ki m tra
nhanh, bài t p tình hu ng, tóm l c và suy ng m,… giáo viên có th t
l nh h i ki n th c c n b i d ng, ng th i có th th o lu n nh ng v n
ã t h c v i ng nghi p và t n d ng c h i áp d ng k t qu
BDTX trong ho t ng gi ng d y và giáo d c c a mình.
Các tài li u BDTX này s
c b sung th ng xuyên h ng n m ngày
càng phong phú h n nh m áp ng nhu c u phát tri n ngh nghi p a
d ng c a giáo viên m m non, giáo viên ph thông và giáo viên t i các
trung tâm giáo d c th ng xuyên trong c n c.
B tài li u này l n u tiên c biên so n nên r t mong nh n c ý ki n
óng góp c a các nhà khoa h c, các giáo viên, các cán b qu n lí giáo d c
các c p tác gi c p nh t, b sung tài li u ngày m t hoàn thi n h n.
M i ý ki n óng góp xin g i v C c Nhà giáo và Cán b qu n lí c s
giáo d c — B Giáo d c và ào t o (Toà nhà 8C — Ngõ 30 — T Quang B u —
P. Bách Khoa — Q. Hai Bà Tr ng — TP. Hà N i) ho c Nhà xu t b n i h c
S ph m (136 — Xuân Thu — P. D ch V ng — Q. C u Gi y — TP. Hà N i).
C c Nhà giáo và Cán b qu n lí c s giáo d c — B Giáo d c và ào t o

6

|


NGUYỄN THỊ MÙI – NGUYỄN THỊ NHÂN ÁI

MODULE THpt

7
Tham vÊn, T¦ VÊN,
H¦íNG DÉN CHO HäC SINH
TRUNG HäC PHæ TH¤NG

|

7


A. GIỚI THIỆU TỔNG QUAN

Trong quá trình h c t p c a mình, h c sinh th ng i di n v i nhi u tình
hu ng khó kh n khi n các em b i r i và lo l ng. gi i quy t v n , các
em s tìm n s tr giúp c a các th y, cô giáo và m t trong nh ng nhi m
v quan tr ng c a th y, cô giáo chính là giúp h c sinh gi i quy t c
nh ng khó kh n này, nh m làm cho các em có c i s ng tinh th n
lành m nh, th c hi n t t nhi m v h c t p, tr thành nh ng ng i công
dân có ích cho xã h i. Nhi u nghiên c u g n ây cho th y, khi h c sinh
g p khó kh n, các th y cô ã ch ng tham v n, h ng d n và t v n cho
các em, tuy nhiên hi u qu c a vi c tr giúp này ch a cao. Do ó, vi c n m
c nh ng ki n th c, k n ng c b n c a ho t ng tham v n, t v n,
h ng d n và nh ng n i dung c n tham v n, t v n cho các em là c n
thi t v i m i nhà qu n lí giáo d c c ng nh v i các th y, cô giáo.
B. MỤC TIÊU

1. MỤC TIÊU CHUNG

Module giúp giáo viên trung h c ph thông (THPT) có quan ni m úng
và y v vai trò c a tham v n, t v n, h ng d n c a giáo viên i
v i h c sinh trong nhà tr ng và các l nh v c c n tham v n, t v n,
h ng d n cho h c sinh.

2. MỤC TIÊU CỤ THỂ
2.1.

2.2.
2.3.

8

|

Về kiến thức

Hi u và phân tích c khái ni m, b n ch t c a ho t ng tham v n, t
v n và h ng d n; nh n th c úng và y v vai trò c a giáo viên
trong ho t ng tham v n, t v n và h ng d n. N m v ng các nguyên
t c, k n ng trong tham v n, t v n và h ng d n; xác nh c các l nh
v c c n tham v n, t v n, h ng d n cho h c sinh trong nhà tr ng THPT.
Về kĩ năng

Có kh n ng v n d ng nh ng nguyên t c, k n ng c th trong vi c tham
v n, t v n và h ng d n cho h c sinh trong nhà tr ng THPT.
Về thái độ

Luôn coi tr ng vi c th c hi n các nguyên t c, k n ng và có tâm th s n
sàng trong quá trình tham v n, t v n và h ng d n cho h c sinh.

MODULE THPT 7


C. NỘI DUNG

Module này g m có 3 n i dung chính:
1. Nhu c u tham v n, t v n và h ng d n c a h c sinh THPT và ch c n ng
tham v n, t v n và h ng d n c a ng i giáo viên trong tr ng h c.
2. Quan ni m v tham v n, t v n và h ng d n cho h c sinh THPT.
3. Các l nh v c c n tham v n, t v n và h ng d n cho h c sinh THPT.

Nội dung 1

NHU CẦU THAM VẤN, TƯ VẤN, HƯỚNG DẪN CỦA HỌC SINH
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG VÀ CHỨC NĂNG THAM VẤN, TƯ VẤN,
HƯỚNG DẪN CỦA NGƯỜI GIÁO VIÊN TRONG TRƯỜNG HỌC

I. GIỚI THIỆU

Trong ti n trình phát tri n, con ng i nói chung và tr em nói riêng u
luôn ph i i m t v i r t nhi u khó kh n, thách th c, c bi t là h c sinh
l a tu i THPT, l a tu i c a s chuy n ti p gi a th gi i tr em và th
gi i ng i l n. Xã h i càng phát tri n thì nh ng khó kh n, thách th c ó
càng tr nên a d ng, ph c t p h n nhi u. Chính vì v y, ngày càng có
nhi u h c sinh g p ph i khó kh n trong h c t p, trong vi c nh h ng
nh ng giá tr c a cu c s ng c ng nh t ng lai c a b n thân. các n c
phát tri n, ã có i ng chuyên gia tham v n và tr li u h c ng
giúp tr em m t cách k p th i, hi u qu và chuyên nghi p v các v n
trên và kho ng m i n m g n ây Vi t Nam c ng ã quan tâm n vi c
phát tri n i ng này. Tuy nhiên, dù có m t i ng làm vi c chuyên

nghi p thì vai trò c a ng i th y giáo trong vi c tr giúp h c sinh c ng
không ai có th thay th vì th y cô giao ti p v i h c sinh hàng ngày và
chính là ng i hi u rõ h c sinh nh t, gi a th y cô và các em luôn có m i
quan h thân thi t d a trên s tin t ng và tôn tr ng chung. Giáo viên
c ng là ng i mà h c sinh luôn ng ng m v s hi u bi t c a h , chính
nh v n ki n th c này, th y cô giáo luôn là i t ng mà các em h c
sinh l a ch n khi g p khó kh n.
THAM VẤN, TƯ VẤN, HƯỚNG DẪN CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

|

9


II. MỤC TIÊU

H c xong n i dung này, h c viên c n t c các m c tiêu sau:
— Nâng cao hi u bi t v nhu c u tham v n, t v n, h ng d n c a h c sinh
THPT và vai trò, ch c n ng t v n, h ng d n c a ng i giáo viên i v i
h c sinh trong tr ng h c.
— Coi tr ng vi c t ch c các ho t ng tham v n, t v n, h ng d n cho
h c sinh trong nhà tr ng.

III. CÁC HOẠT ĐỘNG

Hoạt động 1: Xác định nhu cầu tham vấn, tư vấn, hướng dẫn của
học sinh trung học phổ thông.
D a vào hi u bi t và kinh nghi m c a mình, b n hãy vi t ra suy ngh c a
mình tr l i các câu h i sau:
Câu h i 1: Nh ng c tr ng nào trong s phát tri n nhân cách d n n

khó kh n trong ti n trình phát tri n c a h c sinh THPT?

10 | MODULE THPT 7


Câu h i 2: Kh n ng ng phó và nhu c u tham v n, t v n, h ng d n

c a h c sinh THPT?
* Kh n ng ng phó c a h c sinh THPT:

* Nhu c u tham v n, t v n, h ng d n c a h c sinh THPT.

B n hãy i chi u nh ng n i dung v a vi t v i nh ng thông tin d i ây
và t hoàn thi n n i dung ã vi t.

THÔNG TIN PHẢN HỒI

a. Khi loài ng i xu t hi n trên Trái t, nh ng quy lu t sinh h c c tôn
trong th gi i ng v t không còn chi m gi v trí c tôn trong s phát
tri n c a con ng i. i v i m i con v t, ngay t khi sinh ra nó ã c
th a h ng kinh nghi m c a c loài thông qua con ng di truy n.
THAM VẤN, TƯ VẤN, HƯỚNG DẪN CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

|

11


Các c ch di truy n này ho c s n sàng hành ng t lúc m i sinh, ho c
d n d n chín mu i trong quá trình áp ng nh ng bi n i c a môi

tr ng. M t khác, ng v t còn có c ch t o ra kinh nghi m cá th , mà
ch c n ng ch y u c a nó là a hành vi loài thích nghi v i các y u t
bi n i c a môi tr ng. Có th nói s phát tri n cá th ng v t là s
tích lu kinh nghi m cá th h ng n vi c th c hi n b n n ng hoàn
ch nh h n trong các i u ki n thay i c a môi tr ng.
S phát tri n c a con ng i khác v b n ch t so v i s phát tri n c a
con v t. Con ng i không có s n kinh nghi m gi ng loài trong các mã di
truy n c a mình. Thông qua lao ng con ng i tích lu kinh nghi m
c a mình trong th gi i xung quanh, trong thành qu lao ng sáng t o
c a loài ng i... T t c nh ng cái ó làm thành kinh nghi m xã h i — l ch
s , c tr ng c a con ng i. Nói nh v y c ng có ngh a là khi a tr c t
ti ng khóc chào i, t t c kinh nghi m xã h i — l ch s (tâm lí ng i,
n ng l c ng i...) còn ngoài nó. Vào th i i m ó, a tr m i ch có
m t c th ng i b ng x ng b ng th t do cha m sinh ra, ch ch a có,
hay nói m t cách chính xác h n là vô cùng ít b n ch t ng i. Lúc c t
ti ng khóc chào i c ng là m c th i gian quy t nh quá trình hình
thành và phát tri n tâm lí c a tr trong th gi i con ng i, th gi i v t
trong xã h i.
Quá trình hình thành và phát tri n tâm lí c a tr di n ra theo m t c ch
khác h n so v i con v t, ó không ph i là m t quá trình thích nghi v i th
gi i xung quanh mà là quá trình l nh h i nh m tái t o trong b n thân
mình nh ng thu c tính, n ng l c và các ph ng th c hành vi do con
ng i hình thành nên trong quá trình l ch s thông qua ho t ng tích
c c c a chính b n thân mình.
Nhung tr không th ngay t u t mình i m t v i th gi i bên ngoài.
Ho t ng c a tr v i th gi i i t ng ch có th x y ra khi có vai trò
trung gian c a ng i l n. Nói cách khác, mu n t o ra tâm lí, n ng l c c a
mình b ng ho t ng, tr em ph i làm công vi c trong m i quan h v i
ng i khác t c là trong quá trình giao l u v i nh ng ng i l n xung
quanh. Tính ch t c a nh ng m i quan h này nh h ng r t l n n s

hình thành và phát tri n nhân cách c a tr , c bi t là v m t c m xúc.
12 | MODULE THPT 7


Nhi u tác gi ã kh ng nh r ng “Con ng i n m trong s các hình thái
s ng y u nh t khi m i sinh”. Có ngh a là khi sinh ra con ng i không có
c (v m t di truy n) các hành vi hoà ng c a con v t nh v i ng
lo i c a nó mà ã có r t nhi u các d ng s ng khác. ng v t nh s ng
trong r ng có th t n t i không c n s giúp c a con tr ng thành
nh ng tr nh không th s ng nh v y. S t n t i ban u c a con
ng i, trong nh ng n m u i ph thu c vào s quan tâm, ch m sóc
và yêu m n c a các cá th khác. Thi u i s quan tâm này hay c
h ng m t s quan tâm không úng cách u gây ph ng h i cho s
tr ng thành c a tr . Các nhà nghiên c u tâm lí h c Erikson và Bowlby
kh ng nh trong n m u a tr h c nh ng bài h c tin c y, tình yêu và
a tr s mang bài h c v tình yêu, lòng tin c y vào trong cu c i sau
này. Ch ng h n nh m t a tr không c m quan tâm ch m sóc lúc
nh có th b m t i c m giác an toàn và khi l n lên tr s m c nhiên cho
r ng m i ng i s i x v i nó nh cha m nó x a kia. Th m chí sau này
l n lên l y v , l y ch ng thì kh n ng yêu th ng nó ã tri n khai ho c
không c tri n khai trong vòng tay m c ng s nh h ng n kh
n ng yêu th ng b n i sau này.
N m trong s các hình thái s ng y u nh t khi m i sinh c ng l i là m t l i
th c a con ng i, ó chính là ti m n ng l n nh t cho s l n m nh và
phát tri n trong t t c các hình thái. V i b não phát tri n h n th y các
loài v t khác và s hình thành các c quan sinh lí c ng c a não (các
h th ng ch c n ng não) trong chính quá trình ti p thu kinh nghi m l ch
s — xã h i ã làm kh n ng phát tri n c a con ng i g n nh là không
có gi i h n. T t nhiên, s phát tri n ti m n ng con ng i không ch ph
thu c vào b n thân m i cá nhân mà còn ph thu c vào vô s các y u t

môi tr ng xung quanh và nh ng s tr giúp trong vi c ghi nh n và phát
tri n nh ng ti m n ng c a m i ng i. ây ph i nh n m nh vai trò c a
giáo d c. Nh trên ã kh ng nh, mu n t o ra tâm lí, n ng l c c a mình
b ng ho t ng, tr em ph i làm vi c trong m i quan h v i ng i khác,
t c là trong quá trình giao l u v i nh ng ng i l n xung quanh nh ng s
ti p xúc ó ch có hi u qu t t nh t khi nó c t ch c c bi t, có tính
s ph m. Nói cách khác, giáo d c gi vai trò ch o i v i s phát tri n
tâm lí tr em và gi
c vai trò ch o thì d y h c và giáo d c ph i
THAM VẤN, TƯ VẤN, HƯỚNG DẪN CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

|

13


kích thích, d n d t s phát tri n ch không ch i s phát tri n. Tuy
nhiên, m i tr em là m t ch th v i b m t nhân cách riêng, vì v y n u
không tính n nh ng c i m c a m c tâm lí ã t c tr ,
không tính n c i m l a tu i và quy lu t bên trong c a s phát tri n
tâm lí thì s có nh ng tr em g p khó kh n trong quá trình ti p thu
nh ng tác ng giáo d c. K t qu c a các công trình nghiên c u cho
th y nhi u h c sinh do ch a xác nh c ng c h c t p, thi u h t
ph ng pháp, k n ng h c t p d n n k t qu h c t p th p kém, bên
c nh ó các em có th cho r ng th y cô ch a quan tâm, i x thi u
công b ng, d n t i khó tránh kh i vi c các em chán n n không mu n
n tr ng, và trong nhi u tr ng h p vi c i h c i v i các em ch là
i phó. Khi ó vi c các em tr n h c, t t p cùng b n bè x u, có th sa
vào các t n n nh s d ng các ch t gây nghi n ho c m t quá nhi u th i
gian cho Internet...

i u này c ng có ngh a là môi tr ng s ng có nh h ng r t l n n s
hình thành, phát tri n tâm lí c a tr em. Môi tr ng s ng càng phong
phú, a d ng càng t o i u ki n tr phát tri n các thu c tính, n ng l c
ng i, tuy nhiên chính môi tr ng ph c t p, y bi n ng c ng l i là
nguyên nhân gây nên nh ng khó kh n trong quá trình phát tri n c a tr .
Th c t cho th y, trong nh ng n m v a qua, vi c m c a, h i nh p trên
nhi u ph ng di n c a t n c ta ã em l i nh ng thành t u to l n
trong m i m t c a s phát tri n kinh t — xã h i. M i ng i dân và c bi t
là tr em ngày càng có nhi u c h i trong vi c h c t p và phát tri n n ng
l c c a mình. Tuy nhiên chính s phát tri n m nh m y c ng ã em
n cho tr em nhi u thách th c m i. N i dung d y h c và giáo d c c a
nhà tr ng có nhi u b t c p, c bi t là s quá t i c a ch ng trình so
v i kh n ng nh n th c và th ch t c a các em; cha m ngày càng b n
r n h n nên không có nhi u th i gian giành cho con cái, th m chí có
m t s ph huynh, do quá ch y theo nh ng giá tr v t ch t ã không còn
tôn tr ng nh ng chu n m c o c, pháp lu t. Chính vì v y, ngày càng
có nhi u h c sinh g p ph i khó kh n trong h c t p, trong vi c nh
h ng nh ng giá tr c a cu c s ng c ng nh t ng lai c a b n thân.
b. Th i thanh niên là giai o n phát tri n ánh d u s chuy n ti p gi a th
gi i tr em và th gi i ng i l n. ây là giai o n mà kinh nghi m và suy
ngh tr thu th p trong th i th u s
c ánh giá l i và s p x p m t
14 | MODULE THPT 7


cách có h th ng, chu n b cho v th m i c a cá nhân trong i s ng
xã h i. Do tính ch t ph c t p c a l a tu i nên ã có r t nhi u quan i m,
lí thuy t khác nhau bàn v tính ch t c a th i thanh niên.
Quan i m sinh h c nh n m nh s thay i tr ng thành khi cho r ng
thay i trên c th di n ra trong th i thanh niên t o ra s b t n v c m

xúc, bi u th s xáo tr n và n i lo n (Sorenson, 1973). C thanh niên l n
thanh n tr i qua s b c phát t ng tr ng, nh ng ng i phát tri n s m
và mu n theo cách nào ó u l ch l c so v i b n ng tu i (Petersen và
Crockett, Brooks — Gunn và Warren, 1985). i u này có th kéo dài trong
nhi u n m d n n suy ngh không thích h p, t o ra s c ng th ng c m
xúc (Jones và Bayley — 1950; Peskin — 1973).
Tr ng phái phân tâm h c c ng xem th i thanh niên nh m t th i kì
bi n ng c m xúc. H cho r ng s bi n ng này b t ngu n do s t
ng t bùng phát nhu c u sinh lí trong tu i d y thì, nhu c u ph i i u
ch nh l i nhi u xung t tình d c ã g p tr c ây trong th i th u.
Theo Anna Freud (1968), i u này t o ra nh ng t dao ng tâm tr ng
d d i, t c m giác ph n ch n sang th t v ng d d i cho n tr m c m
mu n t v n.
Blos (1967) cho r ng quá trình thoát li gia ình — nh t là trong vi c tìm
“ i t ng tình yêu” bên ngoài gia ình là quá trình thanh niên t b s l
thu c và thay i các m i quan h th i th u sao cho ít b ràng bu c h n.
làm c i u này, thanh niên c n ph i thoái b và tr l i c m xúc
c a th i s sinh và th u ban u. Quá trình này t o ra nh ng tâm tr ng
d d i và bi u hi n c m xúc k ch tính thanh niên. Ch ng h n, s lí t ng
hoá các ngôi sao nh c pop hay nhân v t n i ti ng trong các môn th
thao, có th
c xem là s thoái b tr v ng i b lí t ng hoá c a th i
th u, hay khuynh h ng c a thanh niên b thu hút vào nh ng lí t ng
tr u t ng — chính tr , tôn giáo hay ngh thu t — có th xem là s thoái b
tr v tr ng thái liên k t nh tr con, giúp h hoàn toàn b nh n chìm
vào s thoái b khác. S thoái b c a thanh niên mang tính hai chi u
h ng n b m , bi u th b ng nh ng t dao ng tâm tr ng d d i.
Th i kì thanh niên nh m t th i kì chuy n ti p vai trò

Có quan ni m cho r ng th i thanh niên nh m t th i kì chuy n ti p vai

trò ngày càng t ng, d n n s thay i nhân cách. Nh ng chuy n ti p
THAM VẤN, TƯ VẤN, HƯỚNG DẪN CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

|

15


ch ng h n nh t tr ng h c n n i làm vi c, thanh niên ph i t p quen
nhi u hành vi vai trò khác bi t nhau. Vai trò c a tr trong gia ình vào
lúc này c ng b xoá b , m t t p h p các mong i khác nhau thay th —
thanh thi u niên c cho r ng trong b i c nh gia ình ph i hành ng
khác v i lúc 10 tu i. ng th i nh ng t ng tác v i b n ng tu i c ng
thay i, bao g m nh ng lo i mong i hoàn toàn khác nhau và nh ng
hành vi xã h i khác nhau so v i mong i và hành vi th i th u.
Mead (1972) nh n m nh s thi u vai trò m u i v i thanh niên trong xã
h i hi n i. Nh ng thay i trong tính ch t công vi c, nhu c u gi i trí và
xã h i di n ra nhanh chóng, có ngh a i v i các b c ph huynh không
còn hành ng nh nh ng vai trò m u i v i con cái. Trong xã h i n
nh, ng i l n có th phát bi u: “Tôi ã t ng là thanh niên và hi u v n
là gì, nh ng b n ch a h l n tu i”, nh ng trong xã h i hi n i, thanh
niên có th phát bi u: “B n ch a h tr trong m t th gi i mà tôi s ng
nh m t thanh niên”. Mead l p lu n i u này khi n cho thanh niên ngày
càng chuy n sang b n ng tu i và gi i truy n thông tìm vai trò m u
h n là h ng v ng i l n tu i trong gia ình.
Các lo i thay

i vai trò

Elder (1968) phân bi t hai lo i thay i vai trò di n ra trong th i thanh niên.

Th nh t, kinh nghi m c a thanh niên thay i trong vai trò hi n có —
thay i vai trò bên trong — khi s mong i c a ng i xung quanh thay
i. M t ph n trong công vi c c a thanh niên bao g m vi c nh n th c
nh ng thay i này trong vai trò xã h i hi n i c a h và h c cách i u
ch nh thích h p v i vai trò y.
Th hai, vi c ch p nh n nh ng vai trò m i hoàn toàn. Trong tr ng h c
hay n i làm vi c, nhà hay trong nhóm b n ng tu i các vai trò m i
xu t hi n, thanh thi u niên c n ph i tìm hi u. Ch ng h n, khi là h c sinh
tr ng, m t trong nh ng vai trò m i c bi t n là s ng nh t v i
ng i có uy quy n ngày càng t ng (ch ng h n nh vai trò c a hi u tr ng)
hay i l p (vai trò c a thành viên trong nhóm ch ng i l i tr ng h c).
Trong nhóm b n ng tu i, tình b n th i th u c bi n i thành các
m i quan h v i vai trò m i hoàn toàn, v i các y u t khác nh nh n
d ng gi i tính tr nên quan tr ng h n tr c kia nhi u.
16 | MODULE THPT 7


Brim (1965) cho r ng cá nhân có nhi u nhóm tham kh o khác h n nhau,
i u này có ngh a hành vi c a h thay i r t nhi u do nh ng mong i
vai trò khác nhau xu t phát t nh ng nhóm này. Nh ng gì mà b n ng
tu i mong i b n trong t cách “h c sinh” không th gi ng v i hành
vi c th y cô hay b m mong i b n, trong khi b n có cùng m t vai
trò. M t ph n trong công vi c c a thanh niên là ph i cân b ng nh ng
nhu c u khác nhau này, hoà h p v i s không nh t quán gi a “cái tôi”
khác nhau i v i các nhóm tham kh o khác nhau.
Th i thanh niên nh m t giai o n phát tri n

Erikson (1968) xem th i thanh niên nh m t trong chu i các giai o n
phát tri n. Erikson xem s phát tri n tâm lí nh m t quá trình su t i ch
không ph i ch y u di n ra trong 5 n m u i. i v i Erikson, s phát

tri n tâm lí di n ra thông qua s gi i quy t mâu thu n tâm lí xã h i c
b n, m i giai o n hình thành trên s gi i quy t mâu thu n thành công
trong các giai o n tr c. Gi i quy t các giai o n tr c b t thành t o ra
h u qu kéo dài, ch chúng ch a l i nh ng mâu thu n ch a c gi i
quy t còn sót l i c n tr s phát tri n tâm lí xã h i hi n t i.
Erikson cho r ng th i thanh niên nh m t th i kì chuy n ti p vai trò
ngày càng t ng nh m t o d ng hình nh riêng c a b n thân m c cao
nh t áp ng nh ng khát v ng bên trong. Theo ông, ây là m t quá trình
ph c t p và y lo âu khi thanh niên ph i gi i quy t các mâu thu n phát
sinh do thay i quá nhi u vai trò. Yêu c u c a vai trò xã h i ngày càng
t ng có th gây ra nh ng c ng th ng khi n cá nhân lúng túng trong vi c
xác nh cái tôi c a b n thân (tr l i câu h i Ta là ai?). N u vi c th nghi m
nh ng vai trò này di n ra thu n l i thì tr em s có c s c ng c , c k t
nhân cách và ch p nh n c cái tôi c a b n thân (các em ã t o d ng
c c m giác ng nh t c a cái tôi mong mu n và cái tôi hi n t i).
Ng c l i, v i m t s tr em vì m t lí do nào ó b th t b i trong vi c xây
d ng hình nh cái tôi s r i vào tình tr ng kh ng ho ng tính ng nh t
này. i u ó s làm cho a tr ho c là b tách kh i ti n trình bình
th ng c a cu c s ng ( tìm ra c cái tôi c a mình), ho c là c tìm s
ng nh t tiêu c c b ng nh ng hành vi b xã h i lên án nh càn qu y,
nghi n game, nghi n ma tuý, ph m t i...
THAM VẤN, TƯ VẤN, HƯỚNG DẪN CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

|

17


Tâm lí h c ho t ng cho r ng ph i nghiên c u v n tu i thanh niên
m t cách ph c h p, k t h p nhi u quan i m xã h i tâm lí v i vi c tính

n nh ng quy lu t bên trong c a s phát tri n. i u này là khó, vì nh ng
nh p và nh ng giai o n phát tri n tâm lí và sinh lí không ph i bao gi
c ng trùng v i các th i h n tr ng thành v m t xã h i. Do s gia t c
trong phát tri n th ch t, tr em ngày nay l n nhanh h n và tr ng
thanh y s m h n hai, ba n m so v i các th h tr c. Trong xã h i
ngày nay do ho t ng lao ng và ho t ng xã h i tr nên ph c t p,
th i kì chu n b , t c là th i kì con ng i không làm vi c mà ch y u là
h c t p, c kéo dài m t cách áng k . Th i gian h c t p và rèn luy n
c n thi t v m t xã h i càng c kéo dài thì s tr ng thành th c s v
m t xã h i càng n mu n.

Hoạt động 2: Xác định vai trò và chức năng tham vấn, tư vấn,
hướng dẫn của người giáo viên đối với học sinh trong
trường trung học phổ thông.
D a vào hi u bi t và kinh nghi m c a mình, b n hãy vi t ra suy ngh c a
mình tr l i các câu h i sau:
Câu h i 1: Hãy xác nh các ch c n ng c a ng i giáo viên trong ho t
ng ngh nghi p.

18 | MODULE THPT 7


Câu h i 2: T i sao có th nói: tham v n, t v n, h ng d n là m t ch c

n ng quan tr ng c a ng i giáo viên?

Câu h i 3: T ch c các ho t

ng tham v n, t v n, h ng d n trong nhà
tr ng ph thông có ý ngh a nh th nào trong vi c nâng cao ch t l ng

giáo d c?

B n hãy i chi u nh ng n i dung v a vi t v i nh ng thông tin d i ây
và t hoàn thi n n i dung ã vi t.

THÔNG TIN PHẢN HỒI

Xã h i c ng nh cá nhân mu n t n t i và phát tri n c n có giáo d c. Giáo d c
là b ph n c a quá trình tái s n xu t xã h i và con ng i. S nghi p
“tr ng ng i” cao c này c toàn xã h i tin c y và giao phó cho ng i
th y giáo. Vì v y, lao ng s ph m c a ng i th y giáo là m t d ng lao
ng ngh nghi p có nh ng nét c thù do m c ích, i t ng và công
THAM VẤN, TƯ VẤN, HƯỚNG DẪN CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

|

19


c lao ng s ph m quy nh. Th y cô giáo chính là l c l ng quan
tr ng trong vi c ào t o ngu n nhân l c ch t l ng cao cho xã h i.
Thông qua lao ng s ph m, ng i th y giáo tr thành i di n c a n n
v n hoá xã h i trong quá trình t ng tác v i h c sinh. Th y giáo chính là
nh ng k s tâm h n và m nh n r t nhi u ch c n ng trong quá trình
ho t ng ngh nghi p c a mình.
Ch c n ng u tiên ph i k n trong ngh nghi p c a ng i th y giáo
chính là ch c n ng gi ng d y. C n c vào m c tiêu, ch ng trình, n i
dung môn h c, th y giáo b ng n ng l c ch bi n tài li u c a mình xây
d ng k ho ch d y h c phù h p v i trình , c i m tâm lí c a h c
sinh và t ch c cho các em l nh h i tri th c khoa h c, hình thành c

nh ng n ng l c ng i trình cao. Ngày nay có r t nhi u ph ng ti n
k thu t hi n i có th a thông tin n cho m i ng i thông qua r t
nhi u hình th c nh các ch ng trình d y h c, ch ng trình ph bi n
ki n th c trên sóng truy n hình, sóng phát thanh, các sân ch i trên sóng
truy n hình, các trang m ng... Tuy nhiên t t c nh ng cái ó u không
thay th
c vai trò c a ng i th y. T t nhiên v sau này, khi ã tr ng
thành m i ng i s làm giàu v n tri th c c a mình ch y u b ng con
ng t h c, nh ng nh ng ki n th c u tiên mà m i ng i có c
u in m bóng dáng c a ng i th y và c ng chính th y giáo là ng i
ã làm cho h c trò c a mình th y c ý ngh a c a vi c h c, h ng thú
h c h i và giúp cho m i ng i có c cách h c ti p t c t h c trong
su t cu c i.
Ch c n ng quan tr ng h n c c a ng i th y giáo là ch c n ng giáo d c.
M c ích lao ng s ph m c a ng i giáo viên là giáo d c th h tr m t
cách toàn di n và hài hoà, chu n b cho h m i m t th ch t và tinh
th n, ph m ch t và n ng l c c n thi t h tham gia tích c c vào i
s ng xã h i. Nói cách khác, lao ng s ph m c a ng i th y giáo góp
ph n sáng t o ra nh ng cá nhân bi t làm ch b n thân và xã h i, bi t
sáng t o và h ng th các giá tr v t ch t và tinh th n xã h i; s n ph m
c a ho t ng s ph m chính là nhân cách phát tri n toàn di n c a h c
sinh — t h p c a nh ng ph m ch t và n ng l c theo m t c u trúc nh t
nh, áp ng nh ng yêu c u c a xã h i. C n c vào m c ích giáo d c,
yêu c u ào t o, th y giáo s hình dung tr c c n ph i giáo d c cho t ng
20 | MODULE THPT 7


h c sinh nh ng ph m ch t nhân cách nào và h ng ho t ng c a mình
t t i hình m u tr n v n c a con ng i m i. Th y cô giáo không ch
óng vai là ng i truy n t tri th c khoa h c, k thu t mà ph i phát

tri n nh ng c m xúc, thái , hành vi... b o m cho ng i h c làm ch
c và bi t ng d ng h p lí nh ng tri th c ó. Quan tr ng h n c là
ng i giáo viên ph i quan tâm phát tri n ng i h c ý th c v các giá tr
o c, tinh th n th m m t o nên b n s c tài trí c a loài ng i, v a k
th a phát tri n nh ng giá tr truy n th ng, v a sáng t o nh ng giá tr
m i, thích nghi v i th i i. Bên c nh ó vi c giáo d c h ng nghi p
c ng c nhìn nh n nh m t ph n c a giáo d c toàn di n h c sinh.
Nhi m v c a giáo viên trong vi c giáo d c h ng nghi p bao g m phát
tri n nh ng thái tích c c và s tôn tr ng i v i m i công vi c chân
chính, có thái h c t p tích c c chu n b cho ngh nghi p t ng lai
c ng nh bi t cách ng u v i nh ng khó kh n và a ra c quy t
nh úng n cho s l a ch n ngh nghi p c a mình.
Ch c n ng tham v n, t v n, h ng d n

Th y giáo dù b t c c p b c nào c ng là ng i m nh n ch c n ng
tham v n, t v n, h ng d n cho h c sinh và cha m c a các em. Vì sao
ng i th y l i ph i th c hi n ch c n ng này? Nh ã nói trên, con
ng i không c sinh ra ph n ng m t cách h u hi u v i môi
tr ng xung quanh m t cách t nhiên, b ng ti n trình tr ng thành
thông th ng và quá trình ó di n ra m t cách nh nhàng. Trái l i ây là
m t quá trình di n ra h t s c ph c t p và s hình thành nhân cách c a
m i ng i ch u nh h ng sâu s c c a kinh nghi m mà ng i ó tr i
qua, m t khác trong quá trình này m i ng i u ph i i di n v i
không ít nguy c . Chính vì v y có l h u nh không có ng i nào không
m t l n b t n th ng trong cu c hành trình này, th m chí m t s ng i
còn ch u t n th ng quá n ng n m c m t i cá tính c a mình. H c
sinh c a chúng ta, dù là nh ng h c sinh nh nh t c ng ã là nh ng
ng i ã tr i qua kinh nghi m cu c s ng cho n th i i m ó và có th
trong các em ã h n y th ng tích t chính trong quá trình s ng c a
mình. V i nh ng t n th ng này, ph n ng c a các em v i các tác ng

giáo d c nhi u khi là i ng c l i v i mong mu n c a các nhà s ph m.
Do ó, nh n di n c nh ng khó kh n này và tr giúp các em phát
THAM VẤN, TƯ VẤN, HƯỚNG DẪN CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

|

21


tri n m t cách lành m nh chính là ch c n ng tham v n, t v n, h ng
d n c a các th y cô giáo. Xét trong m t khía c nh khác, trong ti n trình
tr ng thành, có nhi u lúc h c sinh c m th y có nhu c u mãnh li t là nói
chuy n v i m t ng i ngoài gia ình c a mình. ó là m t khía c nh c a
s khám phá “tôi là ai” và c ng là m t nhu c u bình th ng c a gi i tr .
Th y cô giáo c ng th ng là s l a ch n c a h c sinh khi mu n giãi bày
tâm s . Tuy nhiên ng i th y giáo v th này c ng c n th n tr ng không
làm gi m i s kính tr ng nh ng ng i thân trong gia ình c a h c sinh.
Cu c s ng tu i h c ng v i các m i quan h th y trò, bè b n, quan h
gia ình… c ng gi ng nh m t xã h i thu nh v i tính ch t vô cùng ph c
t p. Có nh ng h c sinh r i vào hoàn c nh khó kh n nh : cha m quá
b n r n v i công vi c, cha m b t hoà ho c li d , cha m i làm n xa...
Thi u s quan tâm c a cha m các em d b k x u lôi kéo, d d vào con
ng h h ng, ph m pháp. Có em s m v ng vào chuy n yêu ng,
khi n vi c h c hành b sao nhãng, sút kém. Có em mâu thu n gay g t v i
giáo viên, b t bình vì th y cô giáo i x không công b ng ho c th y cô
không tôn tr ng các em. Nhi u em h c kém vì không có ph ng pháp
ho c ch u áp l c n ng n t cha m , th y cô trong v n h c t p và nh
h ng ngh nghi p. Các em còn g p nhi u lúng túng, v ng m c trong
cách c x v i b n bè, c bi t là v i b n khác gi i, th c m c v s c kho
gi i tính, v s phát tri n c th … Nh ng khó kh n tâm lí trên r t d t o

ra tâm tr ng bi quan, chán n n, t ti v b n thân ho c m t ni m tin vào
ng i khác c a các em h c sinh, c bi t h c sinh trung h c. N u không
c gi i quy t k p th i, nh ng khó kh n tâm lí có th d n các em n
hành vi tiêu c c ho c gây ra tr ng thái stress kéo dài, d n n tr m
c m… nh h ng không t t n s phát tri n nhân cách c a các em.
Nh v y, h c sinh trong ti n trình c giáo d c s luôn luôn c n m t
ng i nào ó chuy n trò. Nh s tham v n, t v n, h ng d n c a
th y giáo, h c sinh s i di n c v i v n c a mình, tìm ki m c
cách th c gi i quy t h p lí và có c h i h c h i tr ng thành.
Th y cô giáo có m t v th lí t ng áp ng nhu c u tham v n, h ng
d n cho h c sinh nh chính vào các c i m trong ngh nghi p c a h .
Tr c h t là khía c nh th i gian, theo tác gi Robert L. Gibson và
Marianne H. Mitchell h u h t các giáo viên ti p xúc v i h c sinh c a h
hàng ngày, vì v y chính th y cô là ng i hi u h c sinh nh t, có kh n ng
22 | MODULE THPT 7


thi t l p nh ng quan h d a trên s tin t ng và tôn tr ng chung; giáo
viên tr thành s i dây u tiên trong vi c k t n i h c sinh v i ch ng
trình tâm lí h c ng. Giáo viên c ng là ng i mà h c sinh luôn ng ng
m v s hi u bi t c a h b i th y cô giáo không ch n m v ng và có
hi u bi t r ng nh ng ki n th c thu c l nh v c chuyên môn mình ph
trách mà còn có hi u bi t v nhi u l nh v c trong cu c s ng. Chính nh
v n ki n th c này, th y cô giáo luôn là i t ng mà các em h c sinh l a
ch n khi g p khó kh n.
C ng c n ph i nói thêm r ng, nh ng tr ng h p c c p n ây
không ph i là nh ng r i nhi u tâm lí n ng mà là v nh ng v n thông
th ng c a h c sinh. Trong tr ng h p có nh ng h c sinh g p ph i v n
khó kh n tr m tr ng, các th y cô giáo nên chuy n các em n nhà
chuyên môn v tâm lí.

Vi c th c hi n ch c n ng tham v n, t v n h ng d n c a th y cô giáo
có ý ngh a nh th nào?

Nh trên ã phân tích, h c sinh PHPT luôn g p nh ng khó kh n thách
th c trong môi tr ng h c ng d n n tâm tr ng b n kho n lo l ng.
Nh ng k t qu nghiên c u cho th y có t i h n 96% h c sinh b n kho n,
lo l ng m c khác nhau, trong ó 26,3% h c sinh th ng xuyên lo
l ng tr c nh ng v n c a cu c s ng. Cách th c mà h c sinh th ng
s d ng khi g p ph i nh ng khó kh n tâm lí là “âm th m ch u ng”
(44%). Dù là ph ng th c th ng th y tr em, có th giúp tr hình
thành tính kiên trì và kh n ng ch u ng, song th c t , ây là cách gi i
quy t không tích c c. Tr c m i khó kh n, tr luôn ph i âm th m ch u
ng m t mình là s báo hi u cho nguy c tích t nh ng khó kh n tâm
lí. Nh ng n c b d n nén quá m c, nh ng khó kh n t n t i quá lâu s
d n n s b t phát v hành vi và gây ra nh ng h u qu khôn l ng (nh
t t , ph m pháp…). Nh ng nghiên c u v tình tr ng gia t ng hành vi
l ch chu n trong nhà tr ng nh vô t ch c k lu t, tình tr ng b o l c
h c ng c a h c sinh c ng ã cho th y s c ng th ng không c gi i
to và b d n nén vào bình di n vô th c là nguyên nhân d n n nh ng
hành vi không ki m soát c các em. Có nhi u em ã t mình v t
qua khó kh n này v i nh ng chi n l c ng phó hi u qu nh trò
chuy n v i nh ng ng i xung quanh, nh ng ng i áng tin c y
c
l ng nghe, cùng nhìn nh n v v n và tìm ra cách gi i quy t phù h p.
THAM VẤN, TƯ VẤN, HƯỚNG DẪN CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

|

23

Tuy nhiên, i t ng tâm s c a các em ch y u là b n bè và vi c tâm s
v i b n ch gi i to nh ng c ng th ng nh t th i. ng th i, ôi khi do
hi u bi t có h n, các em có th nh h ng cho nhau theo chi u h ng
sai l ch, d n n vi c bao che khuy t i m cho b n.
gi i quy t khó kh n tâm lí cho h c sinh, các n c phát tri n, trong
nhà tr ng ã có nh ng ng i làm công tác h tr tâm lí chuyên nghi p
(nhà tâm lí h c ng, nhà tham v n tâm lí, cán b công tác xã h i...).
ây th c s là hình th c tr giúp c l c, tích c c cho h c sinh khi các
em ph i ng u v i các khó kh n trong cu c s ng. Tuy nhiên, trong
m t tr ng h c th ng ch có m t vài ng i m nh n công vi c h ng
d n, tham v n, t v n cho h c sinh theo cách chuyên nghi p nên không
áp ng c t t c m i nhu c u tr giúp c a h c sinh. Do ó, h ng
d n, tham v n và t v n cho h c sinh luôn c xác nh nh m t ch c
n ng quan tr ng c a các th y cô giáo bên c nh ch c n ng gi ng d y và
giáo d c.
Vi t Nam hi n nay, trong các nhà tr ng h u nh ch a có ng i làm
công tác tr giúp h c sinh m t cách chuyên nghi p. Vì th i ng giáo
viên chính là ng i m nh n công vi c t v n, h ng d n cho h c sinh.
Th c t giáo d c ph thông cho th y giáo viên c ng ã “th ng xuyên”
th c hi n công tác này. Nh ng hi u qu c a vi c tr giúp là ch a cao do
các th y cô còn thi u ki n th c và k n ng h ng d n, t v n. N u t
ch c t t các l p t p hu n, b i d ng cho i ng giáo viên thì các th y
cô s có kh n ng t ch c các ho t ng có tính h ng d n nh m cung
c p thông tin, nâng cao hi u bi t, hình thành k n ng s ng cho h c sinh;
ng th i có th l ng nghe, chia s v i t cách là nhà tham v n, t v n
nh m giúp các em i m t v i nh ng khó kh n trong h c t p và trong các
m i quan h t ó a ra c nh ng chi n l c ng phó phù h p.
IV. ĐÁNH GIÁ

— Yêu c u các b n ch ra c nh ng c tr ng trong s phát tri n nhân
cách d n n khó kh n trong ti n trình phát tri n c a h c sinh THPT.
— ánh giá c kh n ng ng phó và nhu c u tham v n, t v n, h ng
d n c a h c sinh THPT.
— Phân tích vai trò và ch c n ng tham v n, t v n, h ng d n c a ng i
giáo viên i v i h c sinh trong tr ng THPT.

24 | MODULE THPT 7


Nội dung 2

QUAN NIỆM VỀ THAM VẤN, TƯ VẤN, HƯỚNG DẪN CHO HỌC SINH
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

I. GIỚI THIỆU

Các ho t ng tr giúp h c sinh r t phong phú, a d ng.
V i m c ích tr giúp h c sinh trong quá trình h c t p, t t c các em
có th phát tri n t t nh t ti m n ng c a mình và không em nào ph i t t
l i phía sau, công tác tham v n, t v n và h ng d n cho h c sinh THPT
ph i c th c hi n m t cách khoa h c và chuyên nghi p. Chính vì v y,
dù ch tr giúp h c sinh nh m t ng i ho t ng nghi p d , các th y cô
giáo c ng c n n m c nh ng ki n th c c b n v ho t ng tham v n,
t v n và h ng d n trong nhà tr ng, c s khoa h c c a tham v n, t v n
và h ng d n và nh ng nguyên t c ch o ho t ng này.

II. MỤC TIÊU

H c xong n i dung này, h c viên c n t c m c tiêu:

— N m c khái ni m, b n ch t, c s khoa h c c a ho t ng tham v n,
t v n và h ng d n cho h c sinh THPT.
— Hi u và v n d ng c các k n ng và nguyên t c trong vi c tham v n, t v n
và h ng d n cho h c sinh trong nhà tr ng.
— Luôn coi tr ng vi c th c hi n các nguyên t c trong quá trình tham v n,
t v n và h ng d n.

III. CÁC HOẠT ĐỘNG

Hoạt động 1: Tìm hiểu các khái niệm và cơ sở khoa học của
hoạt động tham vấn, tư vấn và hướng dẫn cho học sinh
trung học phổ thông.
B n ã t ng tham v n, t v n và giúp h c sinh v t qua nh ng c ng
th ng, phi n mu n; ã t ng c các tài li u v t v n, tham v n... Hãy
nh l i và vi t ra hi u bi t c a mình tr l i m t s câu h i sau:
THAM VẤN, TƯ VẤN, HƯỚNG DẪN CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

|

25


Câu h i 1: Theo b n, tham v n, t v n là gì? H ng d n là gì? Phân bi t

s khác nhau gi a tham v n, t v n, h ng d n và các ho t ng có
liên quan.
* Tham v n là:

* T v n là:

* H ng d n là:

26 | MODULE THPT 7


* Phân bi t s khác nhau gi a tham v n, t v n, h ng d n và các ho t
ng có liên quan:

Câu h i 2: Nêu và phân tích các lí thuy t tâm lí h c là c s cho ho t

ng tham v n, t v n, h ng d n.

THAM VẤN, TƯ VẤN, HƯỚNG DẪN CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

|

27


B n hãy i chi u nh ng n i dung v a vi t v i nh ng thông tin d i ây
và t hoàn thi n n i dung ã vi t.

THÔNG TIN PHẢN HỒI
a. Khái quát chung v h ng d n, t v n và tham v n

Hoa Kì c xem nh là qu c gia tiên phong trong vi c a h ng d n,
tham v n tr thành m t ho t ng chuyên nghi p trong nhà tr ng.
N m 1907, Jesse B Davis là ng i u tiên thi t l p m t c s h ng d n
có h th ng cho h c sinh các tr ng công ti u bang Michigan, Hoa Kì.
N m 1908, Frank Parson, ng i c xem nh cha c a ngh h ng

d n ã t ch c Nha h ng nghi p Boston giúp các h c sinh l a ch n
tr ng ngh và l a ch n công vi c m t cách khôn ngoan. N m 1909,
cu n sách Ch n l a m t ngh (Choosing a Vocation) c a Frank Parsons
ã c xu t b n, qua ó trình bày ph ng pháp k t n i nh ng c i m
tính cách c a m t cá nhân v i m t ngh nghi p. Jesse Davis, Frank Parsons,
Eli Weaver và nhi u ng i khác n a ã t o thành m t trào l u thúc y
cho s phát tri n c a ngành tham v n, h ng d n.
Th i gian u h ng d n c s d ng v i hàm ý r t r ng, c nh
ngh a là “quá trình giúp các cá nhân trong vi c i u ch nh cu c s ng.
Nhu c u tr giúp này có m t trong các gia ình, nhà tr ng, c ng ng
và trong t t c các m t c a cu c s ng m t cá nhân” (Hi p h i các giáo

viên bang New York, 1935).
Sau này, áp ng nhu c u a d ng t phía khách hàng, các ho t ng
tr giúp c phân hoá thành các hình th c khác nhau v i nh ng c
tr ng riêng. Bên c nh ho t ng h ng d n truy n th ng còn có s góp
m t c a các ho t ng tr giúp khác nh t v n, tham v n và m i ho t
ng t p trung vào m t nhóm i t ng riêng nh tham v n ch y u
tr giúp cho các cá nhân còn h ng d n ch y u giành cho nhóm và n u
nh tham v n h ng d n là cách th c giúp có tính tr c ti p thì t v n
là m t hình th c tr giúp có tính gián ti p. V i ý ngh a nh v y, các khái
ni m trên c nh ngh a nh sau:
a1. Khái ni m tham v n, t v n và h ng d n
Trong T i n Ti ng Vi t c a ào Duy Anh, t T v n c ghép b i 2 t
T : Bàn b c; V n: H i, v i chú thích T v n phòng: H i ng t B c Kì
và Trung Kì Chính ph h i th m ý ki n.
28 | MODULE THPT 7


Trong T i n Bách khoa Vi t Nam: T v n c xem là quá trình mà

m t cá nhân d a trên s hi u bi t c a mình v m t l nh v c nào ó a
ra nh ng h ng d n, ch b o, l i khuyên.
V i ý ngh a nh v y, có th th y trong nhi u ngành ngh u có t v n
nh t v n pháp lu t, t v n u t , t v n xây d ng... Trong th c t
không ít ng i s d ng thu t ng t v n tâm lí ch ho t ng tr giúp
tâm lí cho nh ng cá nhân g p ph i nh ng v n v ng m c trong i
s ng tinh th n. Tuy nhiên cách dùng nh v y ch a th t chính xác. Và
hi u úng h n v v n này c n ph i có s phân bi t làm rõ h n v
thu t ng .
Trong ti ng Anh có hai thu t ng u nói v ho t ng tr giúp nh m
gi i quy t m t v n nào ó cho cá nhân ho c t ch c khi có yêu c u.
ó là consultation và counseling. Trong H i th o v công tác tham v n
tr em do UNICEF k t h p v i U ban Dân s Gia ình Vi t Nam t ch c
(tháng 4/2002) hai khái ni m này ã c th ng nh t cách g i là t v n
(consultation) và tham v n (counseling) và cùng v i ó là các thu t ng
Consultal: nhà t v n, Consultee: khách hàng, ng i th c hành t v n,
Counseler: nhà tham v n, Client: thân ch . Thu t ng s d ng trong tài
li u này là theo cách hi u trên.
Tham v n là gì?

Có nhi u cách nh ngh a v tham v n, có th k n m t s nh ngh a sau:
P.K. Odhner: Tham v n là quá trình tr giúp con ng i có m c ích rõ
ràng và mang tính chuyên nghi p, òi h i nhà tham v n (counseler) c n
ph i dành m t th i gian nh t nh và s d ng các k n ng m t cách
thu n th c giúp
i t ng/thân ch (client) tìm hi u, xác nh v n
và tri n khai nh ng gi i pháp trong i u ki n cho phép.
ây là khoa h c th c hành nh m giúp con ng i v t qua nh ng khó
kh n riêng c a h , giúp h có c kh n ng ho t ng c l p trong xã
h i b ng chính k n ng s ng và n ng l c c a mình.

T i n tâm lí c a Andren 2001: Tham v n là vi c áp d ng các lí thuy t tâm
lí và các k n ng giao ti p gi i quy t các v n , n i lo l ng hay nguy n
v ng cá nhân c a khách hàng. M t s hình th c tham v n bao g m vi c cho
l i khuyên, b n ch t c b n nh t là t o ra s d ch u mà không c n a ra
các h ng d n mang tính áp t.
THAM VẤN, TƯ VẤN, HƯỚNG DẪN CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

|

29