tài liệu bồi dưỡng giáo viên module THPT 18 unprotected

TRẦN ĐÌNH CHÂU – ĐẶNG THU THUỶ
PHAN THỊ LUYẾN

MODULE THpt

18
ph−¬ng ph¸p
d¹y häc tÝch cùc

DẠY HỌC VỚI CÔNG NGHỆ THÔNG TIN

|

53


A. GIỚI THIỆU
S phát tri n kinh t — xã h i trong b i c nh toàn c u hoá t ra nh ng
yêu c u m i i v i ng i lao ng, do ó c ng t ra nh ng yêu c u
m i cho s nghi p giáo d c th h tr và ào t o ngu n nhân l c.
Giáo d c c n ào t o i ng nhân l c có kh n ng áp ng c nh ng
òi h i m i c a xã h i và th tr ng lao ng, c bi t là n ng l c hành
ng, tính n ng ng, sáng t o, tính t l c và trách nhi m c ng nh
n ng l c c ng tác làm vi c, n ng l c gi i quy t các v n ph c h p.
i m i PPDH là m t trong nh ng nhi m v quan tr ng c a i m i
giáo d c, ã c nêu và th c hi n trong vài ch c n m g n ây các
tr ng ph thông trên c n c. V nguyên t c, có th xem vi c i m i
PPDH ã c b t u th c hi n t sau i h i l n th VI c a ng
C ng s n Vi t Nam. Tuy nhiên, i m i PPDH th c s tr thành m t
ho t ng r ng kh p trong toàn ngành t sau vi c ban hành Ngh quy t
4 c a Ban Ch p hành Trung ng ng c ng s n khoá VII v i yêu c u

“ti p t c i m i m c tiêu, n i dung, ch ng trình, ph ng pháp giáo
d c...”. Ngh quy t v giáo d c và khoa h c công ngh c a H i ngh l n
th hai Ban ch p hành Trung ng ng khoá VIII ti p t c nh n m nh
và c th hoá h n yêu c u i m i PPDH. T ó n nay ph ng pháp
giáo d c, PPDH luôn c c p khi ánh giá giáo d c trong các v n
ki n c a ng và Nhà n c. Trong th i gian qua, m c dù ã có nh ng n
l c i m i PPDH áng ghi nh n trong toàn ngành, tr c h t là giáo d c
ph thông, nh ng Báo cáo Chính tr c a Ban Ch p hành Trung ng
ng C ng s n Vi t Nam l n th XI v n ti p t c nh n nh: “... ch ng
trình, n i dung, ph ng pháp d y và h c l c h u, i m i ch m...” Ngh
quy t i h i ng l n này t ra yêu c u i m i c n b n và toàn di n
n n Giáo d c n c nhà, m t nhi m v h t s c l n lao cho toàn ngành
Giáo d c n c ta, d nhiên trong ó có ti p t c y m nh i m i PPDH.
nh h ng quan tr ng trong i m i PPDH là phát huy tính tích c c, t
l c và sáng t o, phát tri n n ng l c hành ng, n ng l c c ng tác làm
vi c c a ng i h c. ó c ng là nh ng xu h ng qu c t trong c i cách
PPDH nhà tr ng ph thông.
th c hi n có hi u qu vi c i m i PPDH tr ng ph thông thì vi c
ào t o và b i d ng i ng GV có n ng l c d y h c theo nh ng quan
i m i m i PPDH có vai trò then ch t. T nhi u n m nay B Giáo d c
và ào t o ã chú ý vi c b i d ng GV v i m i PPDH và ã có nhi u
54

|

MODULE THPT 19


tài li u v ch này c xu t b n. Module này trình bày m t s c s
th c ti n và lí lu n chung, c ng nh m t s quan i m, ph ng pháp và

k thu t d y h c tích c c có th áp d ng trong vi c i m i PPDH, nh m
giúp GV có cái nhìn t ng quan v i m i PPDH, trên c s ó có th tìm
c nh ng ý t ng, g i ý v n d ng vào các môn h c c th . Module
này không có tham v ng trình bày toàn di n v ch này, mà ch t p
trung vào m t s v n l a ch n. Trong m i v n ch trình bày nh ng
n i dung c b n, làm c s cho vi c v n d ng c ng nh cho vi c tìm
hi u, th o lu n ti p theo.

B. MỤC TIÊU

Sau khi h c xong module này, h c viên c n:
Tóm t t c nh h ng i m i PPDH.
Li t kê các c tr ng c a PPDH tích c c.
K tên c m t s PPDH tích c c.
Tóm t t c b n ch t, quy trình, u, nh c i m c a m i PPDH c
gi i thi u trong module này.
V n d ng c các PPDH tích c c vào chuyên môn c a mình m t cách
linh ho t, sáng t o,...

C. NỘI DUNG
Hoạt động 1:
TÌM HIỂU VỀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC VÀ CÁC
ĐẶC TRƯNG CỦA PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC
NHIỆM VỤ

B n hãy c và nghiên c u nh ng thông tin c b n c a Ho t ng 1
phân tích, lãm rõ:
1. PPDH tích c c là gì? B n ch t c a PPDH tích c c nh th nào?
2. Nh ng c tr ng c b n c a PPDH tích c c.

THÔNG TIN CƠ BẢN
1. Phương pháp dạy học tích cực

nh h ng i m i ph ng pháp d y và h c ã c xác nh trong
Ngh quy t Trung ng 4 khoá VII (1/1993), Ngh quy t Trung ng 2
DẠY HỌC VỚI CÔNG NGHỆ THÔNG TIN

|

55


khoá VIII (12/1996), c th ch hoá trong Lu t Giáo d c (12 — 1998),
c c th hoá trong các ch th c a B Giáo d c và ào t o, c bi t là
Ch th s 15 (4/1999).
i u 24.2 c a Lu t Giáo d c ã ghi: "Ph ng pháp giáo d c ph thông
ph i phát huy tính tích c c, t giác, ch ng, sáng t o c a HS; phù h p
v i c i m c a t ng l p h c, môn h c; b i d ng ph ng pháp t h c,
rèn luy n k n ng v n d ng ki n th c vào th c ti n; tác ng n tình
c m, em l i ni m vui, h ng thú h c t p cho HS".
PPDH tích c c là m t thu t ng rút g n, c dùng ch nh ng ph ng
pháp giáo d c, d y h c theo h ng phát huy tính tích c c, ch ng, sáng
t o c a ng i h c.
"Tích c c" trong PPDH tích c c c dùng v i ngh a là ho t ng, ch
ng, trái ngh a v i không ho t ng, th ng ch không dùng theo
ngh a trái v i tiêu c c.
PPDH tích c c h ng t i vi c ho t ng hoá, tích c c hoá ho t ng
nh n th c c a ng i h c, ngh a là t p trung vào phát huy tính tích c c
c a ng i h c ch không ph i t p trung vào phát huy tính tích c c c a
ng i d y, tuy nhiên d y h c theo ph ng pháp tích c c thì GV ph i

n l c nhi u so v i d y theo ph ng pháp th ng.
2. Đặc trưng của các phương pháp dạy học tích cực
a. D y h c thông qua t ch c các ho t

ng h c t p c a h c sinh

Trong PPDH tích c c, ng i h c — i t ng c a ho t ng "d y", ng
th i là ch th c a ho t ng "h c" — c cu n hút vào các ho t ng
h c t p do GV t ch c và ch o, thông qua ó t l c khám phá nh ng
i u mình ch a rõ ch không ph i th ng ti p thu nh ng tri th c ã
c GV s p t. c t vào nh ng tình hu ng c a i s ng th c t ,
ng i h c tr c ti p quan sát, th o lu n, làm thí nghi m, gi i quy t v n
t ra theo cách suy ngh c a mình, t ó n m c ki n th c k n ng
m i, v a n m c ph ng pháp "làm ra" ki n th c, k n ng ó, không
r p theo nh ng khuôn m u s n có, c b c l và phát huy ti m n ng
sáng t o.
D y h c theo cách này thì GV không ch gi n n truy n t tri th c mà
còn h ng d n hành ng. Ch ng trình d y h c ph i giúp cho t ng HS
bi t hành ng và tích c c tham gia các ch ng trình hành ng c a
c ng ng.

56

|

MODULE THPT 19


b. D y h c chú tr ng rèn luy n ph ng pháp t h c

PPDH tích c c xem vi c rèn luy n ph ng pháp h c t p cho HS không
ch là m t bi n pháp nâng cao hi u qu d y h c mà còn là m t m c tiêu
d y h c.
Trong xã h i hi n i ang bi n i nhanh cùng v i s bùng n thông
tin, khoa h c, k thu t, công ngh phát tri n nh v bão, thì không th
nh i nhét vào u óc HS kh i l ng ki n th c ngày càng nhi u. Ph i
quan tâm d y cho HS ph ng pháp h c ngay t b c Ti u h c và càng lên
b c h c cao h n thì càng ph i c chú tr ng.
Trong các ph ng pháp h c thì c t lõi là ph ng pháp t h c. N u rèn
luy n cho ng i h c có c ph ng pháp, k n ng, thói quen, ý chí t
h c thì s t o cho h lòng ham h c, kh i d y n i l c v n có trong m i
con ng i, k t qu h c t p s
c nhân lên g p b i. Vì v y, ngày nay
ng i ta nh n m nh m t ho t ng h c trong quá trình d y h c, n l c
t o ra s chuy n bi n t h c t p th ng sang t h c ch ng, t v n
phát tri n t h c ngay trong tr ng ph thông, không ch t h c nhà
sau bài lên l p mà t h c c trong ti t h c có s h ng d n c a GV.

c. T ng c ng h c t p cá th , ph i h p v i h c t p h p tác

Trong m t l p h c mà trình ki n th c, t duy c a HS không th ng
u tuy t i thì khi áp d ng PPDH tích c c bu c ph i ch p nh n s
phân hoá v c ng , ti n hoàn thành nhi m v h c t p, nh t là khi
bài h c c thi t k thành m t chu i công tác c l p.
Áp d ng PPDH tích c c trình càng cao thì s phân hoá trên càng l n.
Vi c s d ng các ph ng ti n CNTT trong nhà tr ng s áp ng yêu c u
cá th hoá ho t ng h c t p theo nhu c u và kh n ng c a m i HS.
Tuy nhiên, trong h c t p, không ph i m i tri th c, k n ng, thái
u
c hình thành b ng nh ng ho t ng c l p cá nhân. L p h c là môi

tr ng giao ti p th y — trò, trò — trò, t o nên m i quan h h p tác gi a
các cá nhân trên con ng chi m l nh n i dung h c t p. Thông qua
th o lu n, tranh lu n trong t p th , ý ki n m i cá nhân c b c l ,
kh ng nh hay bác b , qua ó ng i h c nâng mình lên m t trình
m i. Bài h c v n d ng c v n hi u bi t và kinh nghi m s ng c a
ng i th y giáo.
Trong nhà tr ng, ph ng pháp h c t p h p tác c t ch c c p
nhóm, t , l p ho c tr ng và c s d ng ph bi n trong d y h c là
DẠY HỌC VỚI CÔNG NGHỆ THÔNG TIN

|

57


ho t ng h p tác trong nhóm nh 4 n 6 ng i. H c t p h p tác làm
t ng hi u qu h c t p, nh t là lúc ph i gi i quy t nh ng v n gay c n,
lúc xu t hi n th c s nhu c u ph i h p gi a các cá nhân hoàn thành
nhi m v chung. Trong ho t ng theo nhóm nh s không th có hi n
t ng l i; tính cách, n ng l c c a m i thành viên c b c l , u n n n,
phát tri n tình b n, ý th c t ch c, tinh th n t ng tr . Mô hình h p tác
trong xã h i a vào i s ng h c ng s làm cho các thành viên quen
d n v i s phân công h p tác trong lao ng xã h i.
Trong n n kinh t th tr ng ã xu t hi n nhu c u h p tác xuyên qu c
gia, liên qu c gia; n ng l c h p tác ph i tr thành m t m c tiêu giáo d c
mà nhà tr ng ph i chu n b cho HS.

d. K t h p ánh giá c a th y v i t

ánh giá c a trò

Trong d y h c, vi c ánh giá HS không ch nh m m c ích nh n
nh th c tr ng và i u ch nh ho t ng h c c a trò mà còn ng
th i t o i u ki n nh n nh th c tr ng và i u ch nh ho t ng d y
c a th y.
Tr c ây GV gi c quy n ánh giá HS. Trong PPDH tích c c, GV ph i
h ng d n HS phát tri n k n ng t ánh giá t i u ch nh cách h c.
Liên quan v i i u này, GV c n t o i u ki n thu n l i HS c tham
gia ánh giá l n nhau. T ánh giá úng và i u ch nh ho t ng k p th i
là n ng l c r t c n cho s thành t trong cu c s ng mà nhà tr ng ph i
trang b cho HS.
Theo h ng phát tri n các PPDH tích c c ào t o nh ng con ng i
n ng ng, s m thích nghi v i i s ng xã h i, thì vi c ki m tra, ánh giá
không th d ng l i yêu c u tái hi n các ki n th c, l p l i các k n ng ã
h c mà ph i khuy n khích trí thông minh, óc sáng t o trong vi c gi i
quy t nh ng tình hu ng th c t .
V i s tr giúp c a các thi t b k thu t, ki m tra ánh giá s không còn là
m t công vi c n ng nh c i v i GV, mà l i cho nhi u thông tin k p th i
h n linh ho t i u ch nh ho t ng d y, ch o ho t ng h c.
T d y và h c th ng sang d y và h c tích c c, GV không còn óng vai
trò n thu n là ng i truy n t ki n th c, GV tr thành ng i thi t k ,
t ch c, h ng d n các ho t ng c l p ho c theo nhóm nh HS t
l c chi m l nh n i dung h c t p, ch ng t các m c tiêu ki n th c, k
n ng, thái theo yêu c u c a ch ng trình. Trên l p, HS ho t ng là
chính, GV có v nhàn nhã h n. Nh ng khi so n giáo án, GV ph i u t

58

|

MODULE THPT 19


công s c, th i gian r t nhi u so v i ki u d y và h c th ng m i có th
th c hi n bài lên l p v i vai trò là ng i g i m , xúc tác, ng viên, c
v n, tr ng tài trong các ho t ng tìm tòi hào h ng, tranh lu n sôi n i
c a HS. GV ph i có trình chuyên môn sâu r ng, có trình s ph m
lành ngh m i có th t ch c, h ng d n các ho t ng c a HS mà nhi u
khi di n bi n ngoài t m d ki n c a GV.

Hoạt động 2:
TÌM HIỂU VỀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC GỢI MỞ – VẤN ĐÁP

Hoạt động 2.1: Tìm hiểu về phương pháp dạy học gợi mở vấn đáp
Ph ng pháp này kh i thu t cách d y h c c a Xôcrat. ây là m t
PPDH th ng xuyên c v n d ng trong d y h c các môn h c
tr ng THPT.
NHIỆM VỤ

B n hãy c và nghiên c u nh ng thông tin c b n c a ho t ng 2
làm rõ:
1. B n ch t c a PPDH g i m - v n áp và quy trình th c hi n nó.
2. Ch ra nh ng u i m, h n ch và nh ng i m c n l u ý c a PPDH này.
3. L y ví d minh ho .

THÔNG TIN CƠ BẢN

1. Bản chất:

PPDH g i m — v n áp là quá trình t ng tác gi a GV và HS, c th c

hi n thông qua h th ng câu h i và câu tr l i t ng ng v m t ch
nh t nh c GV t ra. Qua vi c tr l i h th ng câu h i d n d t c a
GV, HS th hi n c suy ngh , ý t ng c a mình, t ó khám phá và l nh
h i c i t ng h c t p.
ây là PPDH mà GV không tr c ti p a ra nh ng ki n th c hoàn ch nh
mà h ng d n HS t duy t ng b c các em t tìm ra ki n th c m i
ph i h c. C n c vào tính ch t ho t ng nh n th c c a HS, ng i ta
phân bi t các lo i: v n áp tái hi n, v n áp gi i thích minh ho và v n
áp tìm tòi.
DẠY HỌC VỚI CÔNG NGHỆ THÔNG TIN

|

59


— V n áp tái hi n: c th c hi n khi nh ng câu h i do GV t ra ch yêu
c u HS nh c l i ki n th c ã bi t và tr l i d a vào trí nh , không c n suy
lu n. V n áp tái hi n có ngu n g c t ki u d y h c giáo i u. Lí lu n
d y h c hi n i không xem v n áp tái hi n là m t ph ng pháp có giá
tr s ph m. Lo i v n áp này ch nên s d ng h n ch khi c n t m i
liên h gi a ki n th c ã h c v i ki n th c s p h c ho c khi c ng c ki n
th c v a m i h c.
— V n áp gi i thích minh ho : c th c hi n khi nh ng câu h i c a GV
a ra có kèm theo các ví d minh ho (b ng l i ho c b ng hình nh tr c
quan) nh m giúp HS d hi u, d ghi nh . Vi c áp d ng ph ng pháp này
có giá tr s ph m cao h n nh ng khó h n và òi h i nhi u công s c c a
GV h n khi chu n b h th ng các câu h i thích h p. Ph ng pháp này
c áp d ng có hi u qu trong m t s tr ng h p, nh khi GV bi u di n
ph ng ti n tr c quan.

— V n áp tìm tòi (hay v n áp phát hi n): Là lo i v n áp mà GV t ch c
s trao i ý ki n — k c tranh lu n — gi a th y v i c l p, có khi gi a trò
v i trò, thông qua ó, HS n m c tri th c m i. H th ng câu h i c
s p t h p lí nh m phát hi n, t ra và gi i quy t m t v n xác nh,
bu c HS ph i liên t c c g ng, tìm tòi l i gi i áp.
Trong v n áp tìm tòi, h th ng câu h i c a GV gi vai trò ch o, quy t
nh ch t l ng l nh h i c a l p h c. Tr t t logic c a các câu h i h ng
d n HS t ng b c phát hi n ra b n ch t c a s v t, quy lu t c a hi n
t ng, kích thích tính tích c c tìm tòi, s ham mu n hi u bi t c a HS.
2. Quy trình thực hiện
a. Tr c gi h c

— B c 1: Xác nh m c tiêu bài h c và i t ng d y h c. Xác nh các n
v ki n th c k n ng c b n trong bài h c và tìm cách di n t các n i
dung này d i d ng câu h i g i ý, d n d t HS.
— B c 2: D ki n n i dung các câu h i, hình th c h i, th i i m t câu
h i ( t câu h i ch nào?), trình t c a các câu h i (câu h i tr c ph i
làm n n cho các câu h i ti p sau ho c nh h ng suy ngh HS gi i
quy t v n ). D ki n n i dung các câu tr l i c a HS, trong ó d ki n
nh ng “l h ng” v m t ki n th c c ng nh nh ng khó kh n, sai l m
ph bi n mà HS th ng m c ph i. D ki n các câu nh n xét ho c tr l i
c a GV i v i HS.
60

|

MODULE THPT 19


— B c 3: D ki n nh ng câu h i ph

th mà ti p t c g i ý, d n d t HS.

tu tình hình t ng i t ng c

b. Trong gi h c

B c 4: GV s d ng h th ng câu h i d ki n (phù h p v i trình nh n
th c c a t ng lo i i t ng HS) trong ti n trình bài d y và chú ý thu
th p thông tin ph n h i t phía HS.

c. Sau gi h c

GV chú ý rút kinh nghi m v tính rõ ràng, chính xác và tr t t logic c a
h th ng câu h i ã c s d ng trong gi d y.

3. Ưu điểm

— V n áp là cách th c t t kích thích t duy c l p c a HS, d y HS
cách t suy ngh úng n. B ng cách này HS hi u n i dung h c t p h n
là h c v t, thu c lòng.
— G i m v n áp giúp lôi cu n HS tham gia vào bài h c, làm cho không
khí l p h c sôi n i, sinh ng, kích thích h ng thú h c t p và lòng t tin
c a HS, rèn luy n cho HS n ng l c di n t s hi u bi t c a mình và hi u
ý di n t c a ng i khác.
— T o môi tr ng HS giúp nhau trong h c t p. HS y u kém có i u
ki n h c t p các b n trong nhóm, có i u ki n ti n b trong quá trình
hoàn thành các nhi m v
c giao.
— Giúp GV thu nh n t c th i nhi u thông tin ph n h i t phía ng i h c,
duy trì s chú ý c a HS; giúp ki m soát hành vi c a HS và qu n lí l p h c.

ây, GV gi ng nh ng i t ch c tìm tòi còn HS thì gi ng nh ng i t
l c phát hi n ki n th c m i. Vì v y, sau khi k t thúc cu c àm tho i, HS
có c ni m vui c a s khám phá, v a n m c ki n th c m i, v a
n m c cách th c i t i ki n th c ó, tr ng thành thêm m t b c v
trình t duy. Cu i cu c àm tho i, GV c n bi t v n d ng các ý ki n
c a HS k t lu n v n
t ra, có b sung và ch nh lí khi c n thi t.
Làm c nh v y, HS càng h ng thú, t tin vì th y trong k t lu n c a
th y có ph n óng góp ý ki n c a mình.
D n d t theo ph ng pháp v n áp tìm tòi nh trên rõ ràng m t nhi u
th i gian h n ph ng pháp thuy t trình gi ng gi i, nh ng ki n th c HS
l nh h i c s ch c ch n h n nhi u.
DẠY HỌC VỚI CÔNG NGHỆ THÔNG TIN

|

61


4. Hạn chế

H n ch l n nh t c a ph ng pháp v n áp là r t khó so n th o và s
d ng h th ng câu h i g i m và d n d t HS theo m t ch nh t quán.
Vì v y òi h i GV ph i có s chu n b r t công phu, n u không, ki n th c
mà HS thu nh n c qua trao i s thi u tính h th ng, t n m n, th m
chí v n v t.
— N u GV chu n b h th ng câu h i không t t, s d n n tình tr ng t
câu h i không rõ m c ích, t câu h i mà HS d dàng tr l i có ho c
không. Hi n nay nhi u GV th ng g p khó kh n khi xây d ng h th ng
câu h i do không n m ch c trình c a HS, vì v y th ng ngay sau khi

t câu h i là nêu ngay g i ý câu tr l i khi n HS r i vào tr ng thái b
ng, không th c s làm vi c, ch l i vào g i ý c a GV.
— Khó ki m soát quá trình h c t p c a HS (có nhi u tình hu ng b t ng
trong câu tr l i, th m chí câu h i t phía ng i h c, vì v y gi h c d
l ch h ng do câu h i v n v t, không nh t quán).
— Khó so n và xây d ng áp án cho các câu h i m (vì ph ng án tr l i
c a HS s không gi ng nhau).

5. Một số lưu ý

Khi so n các câu h i, GV c n l u ý các yêu c u sau ây:
Câu h i ph i có n i dung chính xác, rõ ràng, sát v i m c ích, yêu c u
c a bài h c, không làm cho ng i h c có th hi u theo nhi u cách
khác nhau.
— Câu h i ph i sát v i t ng lo i i t ng HS, ngh a là ph i có nhi u câu
h i các m c khác nhau, không quá d và c ng không quá khó. GV
có kinh nghi m th ng t ra cho HS th y các câu h i u có t m quan
tr ng và khó nh nhau ( HS y u có th tr l i c nh ng câu h i
v a s c mà không có c m giác t ti r ng mình ch có th tr l i c
nh ng câu h i d và không quan tr ng).
— Cùng m t n i dung h c t p, cùng m t m c ích nh nhau, GV có th s
d ng nhi u d ng câu h i v i nhi u hình th c h i khác nhau.
Bên c nh nh ng câu h i chính c n chu n b nh ng câu h i ph (trên c
s d ki n các câu tr l i c a HS, trong ó có th có nh ng câu tr l i sai)
tu tình hình th c t mà g i ý, d n d t ti p.
Nên chú ý t các câu h i m HS a ra nhi u ph ng án tr l i và
phát huy c tính tích c c, sáng t o c a HS.

62

|

MODULE THPT 19


+
+
+
+
+
+

Câu h i c GV s d ng v i nh ng m c ích khác nhau, nh ng khâu
khác nhau c a quá trình d y h c nh ng quan tr ng nh t và c ng khó s
d ng nh t là khâu nghiên c u tài li u m i. Trong khâu d y bài m i, câu
h i c s d ng trong nh ng ph ng pháp khác nhau nh ng quan
tr ng nh t là trong ph ng pháp v n áp.
Lo i câu h i v n áp tái hi n th ng c s d ng khi:
HS chu n b h c bài.
HS ang th c hành, luy n t p.
HS ang ôn t p nh ng tài li u ã h c.
Lo i v n áp — gi i thích minh ho
c s d ng trong các tr ng h p sau:
HS ã có nh ng thông tin c b n — GV mu n HS s d ng các thông tin y
trong nh ng tình hu ng m i, ph c t p h n.
HS ang tham gia gi i quy t v n
t ra.
HS ang c cu n hút vào cu c th o lu n sôi n i và sáng t o.
Lo i v n áp tìm tòi dù c s d ng riêng r , c ng ã có tác d ng kích
thích suy ngh tích c c. V n áp tìm tòi là ph ng pháp ang c n c

phát tri n r ng rãi. Mu n v y, GV ph i u t vào vi c nâng cao ch t
l ng các câu h i, gi m s câu h i có yêu c u th p v m t nh n th c
(ch òi h i tái hi n các ki n th c s ki n) t ng d n s câu h i có yêu c u
cao v m t nh n th c ( òi h i s thông hi u, phân tích, t ng h p, khái
quát hoá, h th ng hoá, v n d ng ki n th c ã h c).
S thành công c a ph ng pháp g i m — v n áp ph thu c nhi u vào
vi c xây d ng c h th ng câu h i g i m thích h p (t t nhiên còn ph
thu c vào ngh thu t giao ti p, ng x và d n d t c a GV).

6. Ví dụ
a. Ví d minh ho trong môn Toán

Ví d : Khi d y môn Toán l p 10, khi h ng d n HS gi i bài toán:
Tìm các giá tr c a m h b t ph ng trình sau có nghi m:
 x 2 + 2x − 15 < 0

(m + 1)x ≥ 3

(Bài 64 trang 146, SGK i s 10 Nâng cao)
GV có th s d ng h th ng câu h i sau:
DẠY HỌC VỚI CÔNG NGHỆ THÔNG TIN

|

63


— B t ph ng trình u c a h ã có nghi m ch a? T p nghi m c a b t
ph ng trình ó nh th nào?
—

xác nh t p nghi m c a b t ph ng trình th hai ph i xét nh ng
tr ng h p nào?
( tr l i c câu h i này, HS ph i v n d ng thành th o cách gi i và
bi n lu n b t ph ng trình d ng ax + b ≥ 0).
— V i m i tr ng h p ó, h b t ph ng trình có nghi m khi nào?
Tr l i c các câu h i trên thì HS s gi i c bài toán.
T cách gi i bài toán trên, cho HS th o lu n tr l i các câu h i:
— Có th t ng quát bài toán t ng quát trên thành bài toán nào?
—
ng l i gi i bài toán t ng quát ó nh th nào?
Câu tr l i mong i là:
Bài toán t ng quát: Cho m t h b t ph ng trình có ch a tham s . Hãy
tìm t t c các giá tr c a tham s h b t ph ng trình ã cho có nghi m.
ng l i gi i bài toán t ng quát ó là:
Tìm m i giá tr c a tham s m cho:
M i b t ph ng trình c a h u có nghi m, tìm t p nghi m T1, T2 c a
m i b t ph ng trình trong tr ng h p ó.
Tìm i u ki n các b t ph ng trình c a h có nghi m chung, t c là
tìm i u ki n T1 ∩ T2 ≠∅ .
b. Ví d minh ho trong môn Sinh h c

Khi d y bài axit nuclêic (bài 6 — SGK Sinh h c 10), GV có th s d ng
ph ng pháp v n áp tìm tòi thông qua h th ng câu h i mang tính
ch o.
Các câu h i d ki n:
Trong tin h c, ng i ta s d ng m y kí t ? (Có 2 kí t 0 và 1)
V i hai lo i kí t ng i ta có m y kh n ng bi u t?
ADN có m y kí t ? (4 lo i nuclêic: A, T, G, X)
V i 4 lo i kí t , ADN có vai trò gì i v i thông tin di truy n?
C u trúc 2 m ch c a ADN có vai trò gì?

Tìm s h p lí trong nguyên t c b sung?...
Khi gi i áp c l n l t các câu h i, HS d n d n phát hi n ra s phù
h p gi a c u trúc và ch c n ng c a ADN.

—
—
—
—
—
—

64

|

MODULE THPT 19


Hoạt động 2.2: Tóm tắt phương pháp dạy học gợi mở – vấn đáp
B n có th tóm t t PPDH này b ng m t b n t duy (B TD) theo g i
ý sau:

Hoạt động 2.3: Đề xuất một ví dụ (một bài dạy) về phương pháp
dạy học gợi mở – vấn đáp
B n xu t m t ví d (m t bài d y) v PPDH g i m — v n áp trong
môn h c c a mình.
Hoạt động 2.4: Thảo luận nhóm phương pháp dạy học gợi mở –
vấn đáp và các ví dụ đề xuất ở hoạt động 2.3
G i ý:
— V n d ng PPDH này trong chuyên môn c a mình vào các tình hu ng

d y h c nào: d y bài m i, hay luy n t p, ôn t p, c ng c ki n th c hay
th c hành, thí nghi m,...?
— Nh ng khó kh n khi v n d ng PPDH này.
— Ví d xu t có c tr ng cho PPDH này không hay có th s d ng v i
PPDH nào khác,...
Hoạt động 2.5: Đánh giá và tự đánh giá
B n t rút ra nh ng u, nh c i m chính và cách s d ng PPDH g i
m — v n áp trong môn h c c a mình nh m t hi u qu cao nh t.
Tham kh o B TD tóm t t PPDH g i m - v n áp sau ây
i chi u
v i k t qu ho t ng 2.2 trên.
DẠY HỌC VỚI CÔNG NGHỆ THÔNG TIN

|

65


Hoạt động 3:
TÌM HIỂU VỀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC PHÁT HIỆN
VÀ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

Hoạt động 3.1: Đọc và tìm hiểu về phương pháp dạy học phát
hiện và giải quyết vấn đề
NHIỆM VỤ

B n hãy c k nh ng thông tin c b n c a Ho t ng 3 làm rõ:
1. B n ch t c a PPDH phát hi n và gi i quy t v n (PH&GQV ), quy
trình th c hi n nó.
2. Ch ra nh ng u, nh c i m và nh ng i m c n l u ý c a PPDH

PH&GQV .
3. L y ví d minh ho .

THÔNG TIN CƠ BẢN

T nh ng n m 1960, GV ã làm quen v i thu t ng “d y h c nêu v n ”
nh ng cho n nay v n ch a v n d ng thành th o. Có ng i cho r ng
thu t ng “nêu v n ” có th gây hi u l m là GV nêu ra v n
HS
gi i quy t, do ó ngh thay “nêu v n ” b ng “g i v n ”. Th c ra,
tr c h t c n t p d t cho HS kh n ng phát hi n v n t m t tình
hu ng trong h c t p ho c trong th c ti n. ây là m t kh n ng có ý
ngh a r t quan tr ng i v i m t con ng i và không ph i d dàng mà có

66

|

MODULE THPT 19


c. M t khác, s thành t trong cu c i không ch tu thu c vào
n ng l c phát hi n k p th i nh ng v n n y sinh trong th c ti n mà
b c quan tr ng ti p theo là gi i quy t h p lí nh ng v n
c t ra.
Vì v y, ngày nay ng i ta có xu h ng dùng thu t ng “d y h c gi i
quy t v n ” ho c “d y h c t và gi i quy t v n ” ho c “d y h c
PH&GQV ”.
1. Bản chất

D y h c PH & GQV là PPDH trong ó GV t o ra nh ng tình hu ng có v n
, i u khi n HS phát hi n v n , ho t ng t giác, tích c c, ch ng,
sáng t o gi i quy t v n và thông qua ó chi m l nh tri th c, rèn luy n
k n ng và t c nh ng m c ích h c t p khác. c tr ng c b n c a
d y h c PH & GQV là “tình hu ng g i v n ” vì “T duy ch b t u khi
xu t hi n tình hu ng có v n " (Rubinstein).
Tình hu ng có v n (tình hu ng g i v n ) là m t tình hu ng g i ra
cho HS nh ng khó kh n v lí lu n hay th c ti n mà h th y c n và có kh
n ng v t qua, nh ng không ph i ngay t c kh c b ng m t thu t gi i, mà
ph i tr i qua quá trình tích c c suy ngh , ho t ng bi n i i t ng
ho t ng ho c i u ch nh ki n th c s n có.

2. Quy trình thực hiện

B c 1. Phát hi n ho c thâm nh p v n
Phát hi n v n t m t tình hu ng g i v n .
Gi i thích và chính xác hoá tình hu ng (khi c n thi t) hi u úng v n
c t ra.
Phát bi u v n và t m c tiêu gi i quy t v n ó.
B c 2. Tìm gi i pháp Tìm cách gi i quy t v n (th ng c th c hi n
theo s bên):
+ Phân tích v n : làm rõ m i liên h gi a cái ã bi t và cái c n tìm (d a
vào nh ng tri th c ã h c, liên t ng t i ki n th c thích h p).
+ H ng d n HS tìm chi n l c gi i quy t v n thông qua xu t và
th c hi n h ng gi i quy t v n . C n thu th p, t ch c d li u, huy
ng tri th c; s d ng nh ng ph ng pháp, k thu t nh n th c, tìm oán
suy lu n nh h ng ích, quy l v quen, c bi t hoá, chuy n qua
nh ng tr ng h p suy bi n, t ng t hoá, khái quát hoá, xem xét nh ng
m i liên h và ph thu c, suy xuôi, suy ng c ti n, suy ng c lùi,...
DẠY HỌC VỚI CÔNG NGHỆ THÔNG TIN

|

67


Ph ng h ng xu t
có th
c i u ch nh
Bt u
khi c n thi t. K t qu
c a vi c xu t và th c
hi n h ng gi i quy t
Phân tích v n
vn
là hình thành
c m t gi i pháp.
xu t và th c hi n h ng gi i quy t
+ Ki m tra tính úng n
c a gi i pháp: N u gi i
pháp úng thì k t thúc
Hình thành gi i pháp
ngay, n u không úng
thì l p l i t khâu phân
tích v n cho n khi
_
Gi i pháp úng
tìm
c gi i pháp
úng. Sau khi ã tìm ra

m t gi i pháp, có th
ti p t c tìm thêm nh ng
K t thúc
gi i pháp khác, so sánh
chúng v i nhau tìm
ra gi i pháp h p lí nh t.
B c 3. Trình bày gi i pháp: HS trình bày l i toàn b t vi c phát bi u
v n cho t i gi i pháp. N u v n là m t bài cho s n thì có th
không c n phát bi u l i v n .
B c 4. Nghiên c u sâu gi i pháp
Tìm hi u nh ng kh n ng ng d ng k t qu .
xu t nh ng v n m i có liên quan nh xét t ng t , khái quát hoá,
l t ng c v n ,... và gi i quy t n u có th .
3. Ưu điểm

— Ph ng pháp này góp ph n tích c c vào vi c rèn luy n t duy phê phán,
t duy sáng t o cho HS. Trên c s s d ng v n ki n th c và kinh nghi m
ã có HS s xem xét, ánh giá, th y c v n c n gi i quy t.
— ây là ph ng pháp phát tri n c kh n ng tìm tòi, xem xét d i
nhi u góc khác nhau. Trong khi PH & GQV , HS s huy ng c tri
th c và kh n ng cá nhân, kh n ng h p tác, trao i, th o lu n v i b n
bè tìm ra cách gi i quy t v n t t nh t.

68

|

MODULE THPT 19

— Thông qua vi c gi i quy t v n , HS c l nh h i tri th c, k n ng và
ph ng pháp nh n th c (“gi i quy t v n ” không còn ch thu c ph m
trù ph ng pháp mà ã tr thành m t m c ích d y h c, c c th
hoá thành m t m c tiêu là phát tri n n ng l c gi i quy t v n , m t
n ng l c có v trí hàng u con ng i thích ng c v i s phát tri n
c a xã h i).
4. Hạn chế

— Ph ng pháp này òi h i ng i GV ph i u t nhi u th i gian và công
s c, ph i có n ng l c s ph m t t m i suy ngh t o ra c nhi u tình
hu ng g i v n và h ng d n HS tìm tòi PH & GQV .
— Vi c t ch c ti t h c ho c m t ph n c a ti t h c theo ph ng pháp PH &
GQV òi h i ph i có nhi u th i gian h n so v i các ph ng pháp thông
th ng. H n n a, theo Lecne: “Ch có m t s tri th c và ph ng pháp
ho t ng nh t nh, c l a ch n khéo léo và có c s m i tr thành
i t ng c a d y h c nêu v n ”.

5. Một số lưu ý

Lecne kh ng nh r ng: “S tri th c và k n ng c HS thu l m trong
quá trình d y h c nêu v n s giúp hình thành nh ng c u trúc c
bi t c a t duy. Nh nh ng tri th c ó, t t c nh ng tri th c khác mà
HS ã l nh h i không ph i tr c ti p b ng nh ng PPDH nêu v n , s
c ch th ch nh n l i, c u trúc l i”. Do ó, không nên yêu c u HS
t khám phá t t các các tri th c quy nh trong ch ng trình.
— Cho HS PH & GQV i v i m t b ph n n i dung h c t p, có th có s
giúp c a GV v i m c nhi u ít khác nhau. HS c h c không ch
k t qu mà i u quan tr ng h n là c quá trình PH & GQV .
— HS ch nh n l i, c u trúc l i cách nhìn i v i b ph n tri th c còn l i
mà h ã l nh h i không ph i b ng con ng t PH & GQV , th m chí

có th c ng không ph i nghe GV thuy t trình PH & GQV . T tr ng các
v n ng i h c PH & GQV so v i ch ng trình tu thu c vào c
i m c a môn h c, vào i t ng HS và hoàn c nh c th . Tuy nhiên,
ph ng h ng chung là: T tr ng ph n n i dung c d y theo cách
HS PH & GQV không choán h t toàn b môn h c nh ng c ng ph i
ng i h c bi t cách th c, có k n ng gi i quy t v n và có kh n ng
DẠY HỌC VỚI CÔNG NGHỆ THÔNG TIN

|

69


c u trúc l i tri th c, bi t nhìn toàn b n i dung còn l i d i d ng ang
trong quá trình hình thành và phát tri n theo cách PH & GQV .
— GV c n hi u úng các cách t o tình hu ng g i v n và t n d ng các c
h i t o ra tình hu ng ó, ng th i t o i u ki n HS t l c gi i
quy t v n . D y h c PH & GQV có th áp d ng trong các giai o n
c a quá trình d y h c: hình thành ki n th c m i, c ng c ki n th c và k
n ng, v n d ng ki n th c. Ph ng pháp này c n h ng t i m i i t ng
HS ch không ch áp d ng riêng cho HS khá gi i.
Trong d y h c PH & GQV có th phân bi t 4 m c :
M c 1: GV t v n , nêu cách gi i quy t v n . HS th c hi n cách
gi i quy t v n theo s h ng d n c a GV. GV ánh giá k t qu làm
vi c c a HS.
M c 2: GV nêu v n , g i ý HS tìm ra cách gi i quy t v n . HS th c
hi n cách gi i quy t v n v i s giúp c a GV khi c n. GV và HS cùng
ánh giá.
M c 3: GV cung c p thông tin t o tình hu ng. HS phát hi n, nh n
d ng, phát bi u v n n y sinh c n gi i quy t, t l c xu t các gi

thuy t và l a ch n các gi i pháp. HS th c hi n k ho ch gi i quy t v n
. GV và HS cùng ánh giá.
M c 4: HS t l c phát hi n v n n y sinh trong hoàn c nh c a mình
ho c c a c ng ng, l a ch n v n ph i gi i quy t, t xu t ra gi
thuy t, xây d ng k ho ch gi i, th c hi n k ho ch gi i, t ánh giá ch t
l ng và hi u qu vi c gi i quy t v n .
Ph n ông GV chúng ta m i v n d ng d y h c t — gi i quy t v n
m c 1 và 2. Ph i ph n u trong nhi u tr ng h p có th t t i m c
3 và 4, t ó làm cho d y h c PH & GQV tr thành ph bi n.
M t s cách thông d ng t o tình hu ng g i v n là: D oán nh
nh n xét tr c quan, th c hành ho c ho t ng th c ti n; L t ng c v n
; Xét t ng t ; Khái quát hoá; Khai thác ki n th c c , t v n d n
n ki n th c m i; Gi i bài t p mà ch a bi t thu t gi i tr c ti p; Tìm sai
l m trong l i gi i; Phát hi n nguyên nhân sai l m và s a ch a sai l m;...
Trong d y h c, các c h i nh v y r t nhi u, do ó PPDH PH & GQV có
kh n ng c áp d ng r ng rãi trong d y h c nh m phát huy tính ch
ng, sáng t o c a HS.
70

|

MODULE THPT 19


6. Ví dụ minh hoạ

Ví d minh ho qua môn Toán
Ví d 1. Khi d y ph n B t ph ng trình l p 10 có th cho HS gi i bài
t p sau:
Khi gi i b t ph ng trình (x − 1)2(x + 2) ≤ 0 (1), b n Hoà ã gi i nh sau:

(x − 1)2(x + 2) ≤ 0 ⇔ x + 2 ≤ 0 ⇔ x ≤ −2. (2)
V y t p nghi m c a b t ph ng trình ã cho là {x| x < −2}.
Xét xem l i gi i trên ã úng ch a ? N u ch a úng, hãy s a l i.
Khi gi i bài toán này, HS c ng c t vào m t tình hu ng g i v n
v i nhi m v là phát hi n nguyên nhân và s a ch a sai l m. ó là m t
tình hu ng g i v n vì i chi u v i ba i u ki n c a tình hu ng g i
v n , ta th y:
— HS ch a có s n câu tr l i và c ng không bi t m t thu t gi i nào có
câu tr l i.
— HS có nhu c u gi i quy t v n , h không th ch p nh n nguyên
nhân sai l m mà không s a ch a.
— V n này liên quan n nh ng ki n th c s n có c a h , không có gì
v t quá yêu c u, h th y n u tích c c suy ngh v n d ng ki n th c ã
h c thì có th tìm ra nguyên nhân sai l m và s a ch a sai l m.
B c 1. Phát hi n ho c thâm nh p v n :
Sau khi ra , GV dành th i gian HS suy ngh xem xét l i gi i ã úng
ch a. N u sai thì sai i m nào?
N u HS ch a phát hi n c sai l m thì GV có th g i ý HS th y c
b t ph ng trình còn có nghi m khác, ch ng h n x = 1; x = —2.
B c 2. Tìm gi i pháp: Sau khi cho HS tìm ki m, t o i u ki n HS ch
ra c các sai l m trong l i gi i:
1/ Sai l m là do vi c vi t: A2B ≤ 0 ⇔ B ≤ 0.
úng ra: A2B ≤ 0 ⇔ BA≤=00


(Sai l m này HS r t khó nh n ra)
2/ Sai l m th hai là vi c vi t t p nghi m ch a úng.
DẠY HỌC VỚI CÔNG NGHỆ THÔNG TIN

|

71


B c 3. Trình bày gi i pháp
T vi c ch ra nh ng sai l m ó, HS có th

a ra

c l i gi i úng:

(x − 1)2(x + 2) ≤ 0 ⇔ xx +=12 ≤ 0 ⇔ xx =≤1−2




V y b t ph ng trình ã cho có nghi m là x = 1 ho c x ≤ 2.
B c 4. Nghiên c u sâu gi i pháp: T vi c gi i b t ph ng trình
A2B ≤ 0 ⇔ BA≤=00 nh trên, có th suy cách gi i t ng t cho các b t

ph ng trình có d ng: A2B ≥ 0 ho c các b t ph ng trình d ng
AB ≤ 0; AB ≥ 0 ...
Ví d 2. Khi d y ph n B t ph ng trình theo ch ng trình i s 10 nâng
cao có th yêu c u HS gi i bài t p sau:
Tìm các giá tr c a tham s m ph ng trình
x2 − 2mx + (m + 1)|x − m| + 1 = 0 (1)
a) Có hai nghi m phân bi t;
b) Có b n nghi m phân bi t.
ây là bài toán mà m i nhìn HS th y không thu c lo i toán c b n nào
ã xét. Khi gi i bài toán này HS c ng c t vào m t tình hu ng g i

vn .
B c 1. Phát hi n ho c thâm nh p v n : Các em ã bi t cách tìm i u
ki n m t ph ng trình b c hai có s nghi m cho tr c: có hai
nghi m, m t nghi m ho c vô nghi m. Các em c ng ã bi t gi i bài toán
v s nghi m c a ph ng trình trùng ph ng. Li u có th gi i bài toán v
s nghi m c a ph ng trình có ch a n trong d u giá tr tuy t i nh
ph ng trình (1) hay không?
B c 2. Tìm gi i pháp: GV t o i u ki n HS nêu cách gi i quy t c a các
em. Nhi u HS th ng nêu cách gi i: phá d u giá tr tuy t i, sau ó v i
m i tr ng h p nêu i u ki n ph ng trình có hai nghi m phân bi t,...
Cho HS th o lu n xem li u nh ng cách HS a ra có phù h p không? Khi
gi i có khó kh n gì không?
Sau ó GV có th g i ý HS th y m i liên h gi a |x − m| và x2 − 2mx.
(Có th liên h v i ph n b) Bài 27, trang 85, SGK i s 10 nâng cao:
72

|

MODULE THPT 19


“B ng cách t n ph , gi i ph ng trình: x2 + 4x − 3 |x + 2| + 4 = 0”)
T ó, HS th y c phép t n ph là:
t t = |x − m| , v i t ≥ 0. Ph ng trình ã cho c chuy n thành:
t2 + (m + 1)t + 1 − m2 = 0. (2)
M i nghi m d ng c a ph ng trình (2) ng v i hai nghi m c a ph ng
trình (1), m i nghi m b ng 0 c a ph ng trình (2) ng v i m t nghi m
c a ph ng trình (1).
n ây HS th y c cách gi i quy t bài toán này g n gi ng bài toán v
s nghi m c a ph ng trình trùng ph ng có SGK.

B c 3. Trình bày gi i pháp: HS trình bày l i quá trình gi i quy t
bài toán: t vi c t n ph , l p lu n v m i liên h gi a nghi m c a
ph ng trình trung gian và s nghi m c a ph ng trình ban u n
vi c gi i quy t tr n v n bài toán.
B c 4. Nghiên c u sâu gi i pháp: Sau khi t n ph thì cách l p lu n
t ng t nh cách bi n lu n s nghi m c a ph ng trình trùng ph ng,
do ó có th yêu c u HS gi i nh ng yêu c u t ng t :
Tìm m ph ng trình (1) có ba nghi m phân bi t; có úng m t nghi m;
vô nghi m.
T bài toán trên, b ng cách t ng t có th gi i các bài toán v s
nghi m c a ph ng trình: (x2 − 1)(x + 3)(x + 5) = m.
(V i bài t p này HS có th t n ph t = x2 + 4x + 4 r i gi i t ng t nh
v i ph ng trình trùng ph ng).

Hoạt động 3.2: Tóm tắt phương pháp dạy học phát hiện và
giải quyết vấn đề
NHIỆM VỤ

D a vào thông tin c b n c a Ho t ng 3.1, b n hãy tóm t t nh ng n i
dung c b n c a PPDH & GQV .
B n có th tóm t t PPDH này b ng m t B TD theo g i ý sau:

DẠY HỌC VỚI CÔNG NGHỆ THÔNG TIN

|

73


Hoạt động 3.3: Đề xuất một ví dụ về phương pháp dạy học phát

hiện và giải quyết vấn đề
B n xu t m t ví d (m t bài d y) v PPDH PH & GQV trong môn h c
c a mình.
Hoạt động 3.4: Thảo luận nhóm về phương pháp dạy học
phát hiện và giải quyết vấn đề và các ví dụ đề xuất ở
hoạt động 3.3
G i ý:
— V n d ng PPDH này trong chuyên môn c a mình vào các tình hu ng
d y h c nào: d y bài m i, hay luy n t p, ôn t p, c ng c ki n th c hay
th c hành, thí nghi m,...?
— Nh ng khó kh n khi v n d ng PPDH này.
— Ví d xu t có c tr ng cho PPDH này không hay có th s d ng v i
PPDH nào khác,...
Hoạt động 3.5: Đánh giá và tự đánh giá
B n t rút ra nh ng u, nh c i m chính và cách s d ng phát hi n và
gi i quy t v n trong môn h c c a mình nh m t hi u qu cao nh t.
Tham kh o B TD tóm t t PPDH này
i chi u v i k t qu ho t ng
3.2 trên.
74

|

MODULE THPT 19


Hoạt động 4:
TÌM HIỂU VỀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC HỢP TÁC
TRONG NHÓM NHỎ

Hoạt động 4.1: Đọc và tìm hiểu về phương pháp dạy học hợp tác
trong nhóm nhỏ
NHIỆM VỤ

B n hãy c k thông tin c b n c a Ho t ng 4 làm rõ:
1. B n ch t c a PPDH h p tác theo nhóm nh và quy trình th c hi n nó.
2. Ch ra nh ng u, nh c i m và nh ng i m c n l u ý v PPDH h p tác
theo nhóm nh .
3. L y ví d minh ho .

THÔNG TIN CƠ BẢN

N ng l c h p tác c xem là m t trong nh ng n ng l c quan tr ng c a
con ng i trong xã h i hi n nay, chính vì v y, phát tri n n ng l c h p tác
t trong tr ng h c ã tr thành m t xu th giáo d c trên toàn th gi i.
D y h c h p tác trong nhóm nh chính là s ph n ánh th c ti n c a xu
th ó.
DẠY HỌC VỚI CÔNG NGHỆ THÔNG TIN

|

75


1. Bản chất

PPDH h p tác trong nhóm nh còn c g i b ng m t s tên khác nh
“Ph ng pháp th o lu n nhóm” ho c “PPDH h p tác”
ây là m t PPDH mà “HS c phân chia thành t ng nhóm nh riêng bi t,
ch u trách nhi m v m t m c tiêu duy nh t, c th c hi n thông qua

nhi m v riêng bi t c a t ng ng i. Các ho t ng cá nhân riêng bi t c
t ch c l i, liên k t h u c v i nhau nh m th c hi n m t m c tiêu chung”.
Ph ng pháp th o lu n nhóm c s d ng nh m giúp cho m i HS
tham gia m t cách ch ng vào quá trình h c t p, t o c h i cho các em
có th chia s ki n th c, kinh nghi m, ý ki n gi i quy t các v n có
liên quan n n i dung bài h c; t o c h i cho các em c giao l u, h c
h i l n nhau; cùng nhau h p tác gi i quy t nh ng nhi m v chung.

2. Quy trình thực hiện

Khi s d ng PPDH này, l p h c c chia thành nh ng nhóm t 4 n
6 ng i. Tu m c ích s ph m và yêu c u c a v n h c t p, các
nhóm c phân chia ng u nhiên ho c có ch nh, c duy trì n
nh trong c ti t h c ho c thay i theo t ng ho t ng, t ng ph n
c a ti t h c, các nhóm c giao cùng nhi m v ho c c giao các
nhi m v khác nhau.
C u t o c a m t ho t ng theo nhóm (trong m t ph n c a ti t h c,
ho c m t ti t, m t bu i) có th là nh sau:
B c 1: Làm vi c chung c l p
GV gi i thi u ch
th o lu n ho c nêu v n , xác nh nhi m v
nh n th c.
T ch c các nhóm, giao nhi m v cho các nhóm, quy nh th i gian và
phân công v trí làm vi c cho các nhóm.
H ng d n cách làm vi c theo nhóm (n u c n).
B c 2: Làm vi c theo nhóm
Phân công trong nhóm, t ng cá nhân làm vi c c l p.
Trao i ý ki n, th o lu n trong nhóm.
C i di n trình bày k t qu làm vi c c a nhóm.

76

|

MODULE THPT 19


B c 3: Th o lu n, t ng k t tr c toàn l p
i di n t ng nhóm trình bày k t qu th o lu n c a nhóm.
Các nhóm khác quan sát, l ng nghe, ch t v n, bình lu n và b sung ý ki n.
GV t ng k t và nh n xét, t v n cho bài ti p theo ho c v n ti p theo.
3. Ưu điểm

— HS c h c cách c ng tác trên nhi u ph ng di n.
— HS c nêu quan i m c a mình, c nghe quan i m c a b n khác
trong nhóm, trong l p; c trao i, bàn lu n v các ý ki n khác nhau
và a ra l i gi i t i u cho nhi m v
c giao cho nhóm. Qua cách
h c ó, ki n th c c a HS s b t ph n ch quan, phi n di n, làm t ng
tính khách quan khoa h c, t duy phê phán c a HS c rèn luy n và
phát tri n.
— Các thành viên trong nhóm chia s các suy ngh , b n kho n, kinh
nghi m, hi u bi t c a b n thân, cùng nhau xây d ng nh n th c, thái
m i và h c h i l n nhau. Ki n th c tr nên sâu s c, b n v ng, d nh và
nh nhanh h n do c giao l u, h c h i gi a các thành viên trong
nhóm, c tham gia trao i, trình bày v n nêu ra. HS hào h ng khi
có s óng góp c a mình vào thành công chung c a c l p.
— Nh không khí th o lu n c i m nên HS, c bi t là nh ng em nhút
nhát, tr nên b o d n h n; các em h c c cách trình bày ý ki n c a
mình, bi t l ng nghe có phê phán ý ki n c a b n; t ó, giúp HS d hoà

nh p vào c ng ng nhóm, t o cho các em s t tin, h ng thú trong h c
t p và sinh ho t.
— V n hi u bi t và kinh nghi m xã h i c a HS thêm phong phú; k n ng
giao ti p, k n ng h p tác c a HS c phát tri n.

4. Hạn chế

— M t s HS do nhút nhát ho c vì m t s lí do nào ó không tham gia vào
ho t ng chung c a nhóm, nên n u GV không phân công h p lí có th
d n n tình tr ng ch có m t vài HS h c khá tham gia còn a s HS khác
không ho t ng.
— Ý ki n các nhóm có th quá phân tán ho c mâu thu n gay g t v i nhau
(nh t là i v i các môn Khoa h c xã h i).
— Th i gian có th b kéo dài.
DẠY HỌC VỚI CÔNG NGHỆ THÔNG TIN

|

77