tài liệu bồi dưỡng giáo viên module THPT 22 unprotected

TRẦN TRUNG

MODULE THPT

22
Sö dông mét sè
phÇn mÒm d¹y häc

|

155


A. GIỚI THIỆU TỔNG QUAN
Vi c phát tri n n ng l c ng d ng CNTT vào d y h c nói chung và s
d ng PMDH nói riêng là m t m c tiêu quan tr ng trong b i d ng
th ng xuyên cho GV THPT áp ng chu n ngh nghi p hi n nay.
Tài li u này s làm rõ m t s khái ni m liên quan n PMDH và xác nh
các d ng PMDH, xu t tiêu chí l a ch n PMDH, quy trình s d ng có
hi u qu PMDH và yêu c u v k n ng CNTT c a GV, ánh giá m t ti t
h c có s d ng PMDH. c bi t, tài li u t p trung h ng d n s d ng
các PMDH chung và m t s PMDH theo môn h c tr ng THPT.
Tài li u này vi t theo hình th c module t h c có h ng d n, GV t b i
d ng v i h th ng trang thi t b g m máy vi tính ã c cài t m t s
PMDH c n thi t. Module này có 15 ti t (trong ó 10 ti t t h c và 5 ti t
h c t p trung trên l p). h c t t n i dung module này, GV c n ph i có
hi u bi t c b n v ng d ng CNTT trong d y h c và k n ng s d ng
TBDH hi n i.

B. MỤC TIÊU TÀI LIỆU
1. MỤC TIÊU CHUNG

Giúp GV THPT s d ng thành th o m t s PMDH chung và PMDH theo
môn h c.
2. MỤC TIÊU CỤ THỂ
2.1. Về kiến thức
Hi u rõ vai trò c a PMDH và c n c ánh giá hi u qu s d ng PMDH;
bi t phân lo i PMDH và xác nh các tiêu chí l a ch n PMDH phù h p
v i yêu c u môn h c.
2.2. Về kĩ năng
Khai thác có hi u qu m t s PMDH chung và PMDH theo môn h c.
2.3. Về thái độ
Tích c c ng d ng CNTT trong i m i PPDH tr ng THPT.
156

|

MODULE THPT 22


C. NỘI DUNG
THÔNG TIN NGUỒN

PMDH là ph n m m ng d ng c dùng trong quá trình d y h c v i
kh i l ng thông tin ch n l c, phong phú và có ch t l ng cao; giúp vi c
h c t p c a HS c di n ra sinh ng, h p d n, d ti p thu và GV có
i u ki n d y h c phân hoá, cá th hoá nh m nâng cao tính tích c c, ch
ng và sáng t o c a m i HS; t o i u ki n thu n l i cho vi c gi ng d y
c a GV và vi c tìm hi u, t h c phù h p v i nhu c u, h ng thú, n ng l c,
s thích c a t ng HS. Do ó PMDH là ph ng ti n quan tr ng góp ph n
th c hi n c nh ng i m i c n b n v n i dung, PPDH nh m hình
thành HS n ng l c làm vi c, h c t p m t cách c l p, thích ng v i

xã h i hi n i.

Nội dung 1
VAI TRÒ CỦA PHẦN MỀM TRONG DẠY HỌC

Hoạt động 1: Tìm hiểu khái niệm phần mềm dạy học
THÔNG TIN CƠ BẢN

Theo H S àm [2], ph n m m (Software) là ch ng trình c l p
trình và cài t vào máy tính ng i dùng i u khi n ph n c ng
(Hardware) ho t ng nh m khai thác các ch c n ng c a máy tính và x
lí c s d li u. Trong l nh v c giáo d c, ngoài nh ng ph n m m c
cài t trong các máy vi tính (h i u hành, ng d ng, qu n lí d li u,...)
còn có nh ng ph n m m công c
c GV s d ng, khai thác nh m
nâng cao hi u qu quá trình d y h c, g i là PMDH: nh ph n m m so n
bài gi ng i n t , ph n m m thí nghi m, ph n m m toán h c, ph n m m
thi tr c nghi m,...

PMDH v i kh i l ng thông tin ch n l c, phong phú và có ch t l ng
cao h n h n các lo i ph ng ti n truy n th ng khác (sách, báo, tranh
nh, b n , phim èn chi u,...). PMDH có th
c tra c u, l a ch n,
sao chép, in n, thay i t c hi n th m t cách nhanh chóng, d dàng
SỬ DỤNG MỘT SỐ PHẦN MỀM DẠY HỌC | 157


theo ý mu n c a ng i s d ng. Vì v y t o i u ki n thu n l i cho vi c
gi ng d y c a GV và vi c tìm hi u, t h c phù h p v i nhu c u, h ng thú,
n ng l c, s thích c a t ng HS. Bên c nh ó PMDH còn có kh n ng

thông báo k p th i các thông tin ph n h i, k t qu h c t p, nguyên nhân
sai l m,... c a HS m t cách khách quan và trung th c. Do ó PMDH là
ph ng ti n d y h c quan tr ng t o i u ki n th c hi n c nh ng i
m i c n b n v n i dung, PPDH nh m hình thành HS n ng l c làm vi c,
h c t p m t cách c l p, thích ng v i xã h i hi n i [3], [11].
NHIỆM VỤ

B n hãy c nh ng thông tin c b n c a ho t ng và d a vào hi u bi t
c a b n thân th c hi n m t s nhi m v sau:
1. B n hi u PMDH là gì?

2. Hãy k tên m t s PMDH mà b n bi t ho c ã s d ng.

158

|

MODULE THPT 22


Hoạt động 2: Tìm hiểu những tác động của phần mềm dạy học
đến quá trình dạy học
THÔNG TIN CƠ BẢN

—

—

Theo ào Thái Lai [8], PMDH có tác ng tích c c t i các thành t c a
quá trình d y h c:

Tác ng t i n i dung d y h c: Khác v i d y h c truy n th ng, n i dung
d y h c bao g m toàn b nh ng tri th c trong SGK, d y h c có s h tr
c a PMDH, n i dung d y h c bao g m toàn b nh ng tri th c ã c
tinh gi n, cô ng, ch y u nh t c a ch ng trình, ng th i nó còn bao
g m nh ng tri th c có tính ch t m r ng, cung c p thêm các tài li u
phong phú, a d ng, g n nh ,... tu theo các m c nh n th c khác
nhau. Toàn b n i dung môn h c c tr c quan hoá d i d ng v n
b n, s , mô hình, hình nh, âm thanh,… và c chia thành các n
v tri th c t ng i c l p v i nhau.
Tác ng t i PPDH: Các PPDH truy n th ng (thuy t trình, v n áp,…)
khó th c hi n c cá th hoá quá trình d y h c, ng th i vi c ki m tra,
ánh giá khó th c hi n c th ng xuyên, liên t c i v i t t c HS.
PMDH t o ra môi tr ng h c t p m i — môi tr ng h c t p a ph ng
ti n có tác d ng tích c c hoá ho t ng nh n th c c a HS, t ng c ng s
t ng tác gi a các thành t c a quá trình d y h c, c bi t là s t ng
tác gi a th y — trò, gi a ng i h c — máy. ng th i, PMDH có kh n ng
t o ra s phân hoá cao trong d y h c. V i PMDH, HS t l a ch n n i
dung h c t p, nhi m v h c t p theo ti n riêng c a mình, phù h p
v i nhu c u và kh n ng c a t ng HS, qua ó hình thành cho HS kh
n ng t h c, t nghiên c u. Nh có s h tr c a PMDH, quá trình h c
t p c a t ng HS c ki m soát ch t ch .
V i các ph n m m m , GV có th t xây d ng, t thi t k nh ng bài
gi ng, bài t p cho phù h p i t ng HS, cho phù h p n ng l c chuyên
môn c a mình. Nh ó có th ch ng c i ti n ho c i m i PPDH m t
cách tích c c b t kì tình hu ng nào, n i nào có máy tính i n t .
M t ph n m m d y h c, v i nhi u công c trình di n, chúng ta có th
thi t k nên m t bài gi ng hoàn ch nh theo úng ý riêng c a m i GV
m t cách rõ ràng v i nh ng hình nh s ng ng và màu s c theo ý mu n
SỬ DỤNG MỘT SỐ PHẦN MỀM DẠY HỌC | 159

cho t ng bài d y. Nh ó GV có th h n ch t i a th i gian ghi b ng
thay vào ó là làm vi c tr c ti p v i HS. V i k thu t ho tiên ti n,
chúng ta có th mô ph ng nhi u quá trình, hi n t ng th c t mà khó có
th a ra cho HS th y trong m i ti t h c.
Tác ng t i hình th c d y h c: i v i quá trình d y h c truy n th ng,
GV s d ng hình th c d y h c ng lo t là ch y u, ôi khi có k t h p
v i các hình th c d y h c khác nh hình th c th o lu n nhóm, hình th c
Seminar, tham quan h c t p… Vi c s d ng PMDH trong t ch c ho t
ng nh n th c cho HS làm cho các hình th c t ch c d y h c nh d y
h c ng lo t, d y h c theo nhóm, d y h c cá nhân có nh ng i m i
và vi c k t h p gi a các hình th c d y h c này nhu n nhuy n h n.
V i PMDH, ho t ng d y và h c không còn ch h n ch tr ng — l p,
bài — b ng n a, mà cho phép GV có th d y h c phân hoá theo i t ng,
HS h c theo nhu c u và kh n ng c a mình. PMDH giúp HS t h c t i
tr ng ho c t i nhà b ng hình th c tr c tuy n nâng cao trình nh n
th c phù h p v i kh n ng cá nhân.
Tác ng t i ph ng ti n d y h c: Vi c s d ng PMDH s t o i u ki n
vi c h c t p c a HS c di n ra sinh ng, h p d n, d ti p thu,
giúp cho GV có i u ki n d y h c phân hoá, cá th hoá nh m nâng cao
tính tích c c, ch ng và sáng t o c a m i HS.
Tác ng t i ki m tra, ánh giá: Vi c làm bài thi b ng PMDH s giúp HS
t ng c ng k n ng t ki m tra, m b o tính khách quan, công b ng
trong thi c , tránh c nh ng nh h ng khách quan (b khi n trách,
chê c i,...), tìm c nh ng nguyên nhân sai l m và cách kh c ph c.
Cung c p thông tin ph n h i k p th i i u ch nh ph ng pháp d y và h c.
Tác ng t i k n ng c a HS: V i PMDH, HS
c ho t ng trong môi
tr ng d y h c m i, giàu thông tin làm t ng k n ng giao ti p, kh n ng
h p tác và n ng l c CNTT. Vì v y PMDH góp ph n hình thành c k

n ng h c t p có hi u qu cho HS. Do HS chi m l nh tri th c ã c cô
ng, tinh gi n nên th i gian dành cho l nh h i lí thuy t gi m i nhi u,
th i gian luy n t p c t ng lên. Nh v y HS c ho t ng nhi u h n,
rèn luy n k n ng th c hành nhi u h n và t duy suy ngh nhi u h n.

—

—

—

—

160

|

MODULE THPT 22


NHIỆM VỤ

B n hãy c nh ng thông tin c b n c a ho t ng và chia s v i ng
nghi p th c hi n m t s nhi m v sau:
Trình bày nh ng tác ng c a PMDH n quá trình d y h c.
— n n i dung d y h c:

—

n PPDH:

—

n ki m tra, ánh giá:

SỬ DỤNG MỘT SỐ PHẦN MỀM DẠY HỌC | 161


—

n k n ng c a HS:

ĐÁNH GIÁ NỘI DUNG 1

Ch n áp án úng:
Câu 1: PMDH có tác ng n vi c:
A. i m i các thành t trong quá trình d y h c.
B. i m i PPDH.
C. i m i n i dung d y h c.
D. i m i hình th c d y h c.
Câu 2: Vi c s d ng PMDH ã t o i u ki n :
A. Vi c h c t p c a HS di n ra sinh ng, h p d n, d ti p thu.
B. Giúp GV có i u ki n d y h c phân hoá, cá th hoá.
C. Có th mô ph ng nhi u quá trình, hi n t ng th c t .
D. C 3 ý A, B, C u úng.

ĐÁP ÁN:

Câu 1: A
Câu 2: D

162

|

MODULE THPT 22


Nội dung 2
MỘT SỐ CÁCH PHÂN LOẠI PHẦN MỀM DẠY HỌC

Hoạt động 1: Tìm hiểu những căn cứ để phân loại phần mềm
dạy học
THÔNG TIN CƠ BẢN

Có m t s cách phân lo i PMDH d a trên nh ng c n c sau [11]:
— C n c vào mã ngu n: G m có ph n m m mã ngu n m (nh ph n m m
Moodle, GeoGebra...) và ph n m m mã ngu n óng (nh ph n m m
MicroSoft PowerPoint, Geometry SketchPad,,...).

— C n c vào tính kinh t : G m có ph n m m mi n phí (nh ph n m m
TestPro, FreeMind,...) và ph n m m th ng m i (nh ph n m m ViOLET,
Lectora,...).

— C n c vào n i dung: PMDH dùng chung (nh ph n m m LectureMaker,
Adobe Presenter,...) và PMDH theo môn h c (nh ph n m m toán h c
Maple, ph n m m ti ng Anh English Study,...).
NHIỆM VỤ

B n hãy c nh ng thông tin c b n c a ho t ng và d a vào hi u bi t

c a mình th c hi n m t s nhi m v sau:
Nêu nh ng cách phân lo i PMDH mà b n bi t.

SỬ DỤNG MỘT SỐ PHẦN MỀM DẠY HỌC | 163


Hoạt động 2. Phân loại phần mềm dạy học theo môn học
THÔNG TIN CƠ BẢN

Ngoài các cách phân lo i ph n m m nh trên, n u c n c vào ch c n ng
c a ph n m m có th phân lo i PMDH t ng môn h c nh sau [12]:
1. Phần mềm luyện tập và thực hành
ây là d ng n gi n nh t c dùng gi i thi u cho ng i h c m t
lo t bài t p mà h ph i làm b ng cách a vào m t câu tr l i hay m t
áp s . Máy tính xác nh xem câu tr l i c a HS là úng hay sai. Nó có
th cung c p m t vài thông tin ph n h i v câu tr l i c a HS, ví d nh
m t l i chúc m ng (n u HS làm úng), m t l i chia bu n (n u HS làm
sai) ho c m t câu tr l i chung chung nào ó n u máy không nh n d ng
c câu tr l i. M c khó d c a bài t p là ph thu c vào kh n ng
c a HS, t c là n u HS làm t t và nhanh nh ng bài t p tr c thì bài t p k
ti p s khó h n, ng c l i thì ph n m m s a ra nh ng bài t p d h n.
Các ch ng trình luy n t p th ng g p nh t là các ch ng trình tr c
nghi m khách quan d ng câu h i úng sai ho c d ng câu h i có nhi u
câu ch n. GV có th d a vào ch ng trình h c c a HS so n ra m t b
câu h i tr c nghi m và a vào máy tính. Trong các ch ng trình tr c
nghi m, HS có th tr l i b ng cách gõ vào các ch cái ho c s ho c gõ
m t câu tr l i hoàn ch nh. Ngày nay, v i s phát tri n ngày càng m nh
c a các h th ng a ph ng ti n, ng i ta ã m ra nhi u cách th c tr
l i m i cho ng i h c và ang h ng t i m t công ngh giao ti p b ng
ti ng nói.

i m c tr ng c a ch ng trình luy n t p và th c hành là cung c p cho
HS m t kh n ng luy n t p vô th i h n và theo m t t c mà HS có th
i u khi n c. Khi HS tr l i sai thì máy có th g i ý HS có th t
tìm ra câu tr l i úng ho c gi i thích các lí do d n n sai l m c a HS.
N u HS có quá nhi u l n sai trong m t câu h i thì máy s bu c HS làm
l i nh ng câu h i t ng t . Sau ó, d a vào k t qu c a các câu tr l i
c a HS mà ch ng trình s ti p t c a ra nh ng bài t p khác.
2. Phần mềm gia sư
Ph n m m gia s là nh ng ph n m m mà HS có th s d ng trong ho c
ngoài gi lên l p
c l p tìm ki m và chi m l nh nh ng n i dung tri
164

|

MODULE THPT 22


th c ã c cài s n trong mã ch ng trình. V i m t ph n m m gia s ,
máy vi tính s óng vai trò c a m t th y giáo cung c p cho HS không
ch nh ng n v ki n th c theo n i dung c a các ch ng trình h c c
quy nh b i nhà tr ng mà còn xác nh c nh ng nhu c u và thích
thú cá nhân c a HS quy t nh cách th c r nhánh (Branch) qua h
th ng tài li u h c t p ã c c u trúc tr c trong mã ch ng trình. Các
ph n m m gia s
c dùng nhi u trong tr ng h p HS không có i u
ki n lên l p ho c th i gian lên l p không
c p n nh ng n i
dung mà ph n m m có th cung c p.
thi t k nh ng ph n m m gia s ng i th y giáo ph i d ki n tr c

nh ng m u i tho i mà h có th g p ph i i v i HS trong nh ng i u
ki n khác bi t và quy t nh quy cách x lí phù h p v i ti n trình h c t p
c a HS. Sau ó, nh ng quy cách này s
c a vào mã ch ng trình
nh là nh ng lu t (Rule) sao cho máy tính có th s d ng nh ng lu t này
ng x nh ng tình hu ng có th x y ra nh là m t gia s th c th .
T nguyên t c thi t k này ta có th th y rõ r ng m t máy tính không th
nào thay th hoàn toàn ng i th y giáo là con ng i b i s h n ch v
m t ki n th c và kinh nghi m s ph m c a ng i l p trình. Tuy nhiên,
v i nh ng thành t u hi n t i c a l nh v c trí tu nhân t o (Artificial
Intelligence) ng i ta có th hi v ng vào nh ng ph n m m thông minh h n.
c tr ng th nh t c a các ph n m m gia s là kh n ng cung c p nhanh,
chính xác thông tin v m t v n tu ý khi c yêu c u. V m t nguyên
t c, s l ng các v n mà ph n m m có kh n ng cung c p thông tin là
không gi i h n. (Ph m vi này ch b gi i h n b i dung l ng c a b l u
tr trên máy tính). c tr ng th hai c a các ph n m m gia s là tính
áp ng cao i v i t ng i t ng HS. Trong m t ch ng m c nào ó,
nh áp d ng nh ng thành t u c a trí tu nhân t o, ph n m m gia s có
th ra và i u ch nh ti n trình h c t p c a t ng HS v m t n i dung
c ng nh t c d a trên c s các thông tin v HS mà ph n m m thu
th p c thông qua vi c “giao ti p” v i HS. M t c tr ng n a c a các
ph n m m gia s là HS có th ch n cho mình m t ti n trình h c t p
riêng tu theo vào m c ích h c t p c a mình. HS có th h c t t c các
SỬ DỤNG MỘT SỐ PHẦN MỀM DẠY HỌC | 165


n v ki n th c và theo trình t mà ph n m m a ra trong ph m vi ã
c l p trình ho c c ng có th ch h c m t s n i dung và theo m t
trình t do chính HS ra cho b n thân.
3. Phần mềm mô phỏng

Trong d y h c, ph n m m mô ph ng t o i u ki n cho HS nghiên c u
m t cách gián ti p các h th ng ho c hi n t ng c a th gi i th c.
Nh ng ph n m m mô ph ng c s d ng trong nh ng tr ng h p HS
(ho c GV) không th ti n hành các thí nghi m th c vì nhi u lí do khác
nhau. Khi thi t k các ph n m m mô ph ng, các nhà l p trình t o nên
m t h th ng các i t ng, hi n t ng, quá trình theo các lí thuy t ã
c xu t b i các nhà khoa h c và ã c th c t ki m nghi m mà các
lí thuy t này ph n nh b n ch t c a hi n t ng, quá trình c mô ph ng.
Trong các ph n m m mô ph ng, các m i quan h có tính quy lu t c a
các i t ng, hi n t ng, quá trình c a vào nh là m t t p h p
các quy t c, công th c, ph ng trình mà các tham s c a chúng có th
i u khi n c. S d ng các ph n m m mô ph ng, HS ch c n th c
hi n m t s thao tác ho c a ra m t s câu l nh nào ó và quan sát
hi n t ng, quá trình c n nghiên c u trên màn hình c a máy tính.
Thông th ng, m t ph n m m mô ph ng ch t p trung vào m t hi n
t ng hay quá trình n l c n nghiên c u nh ng c ng có th có nh ng
h ph n m m mô ph ng cho phép nghiên c u, quan sát m t nhóm các
hi n t ng, quá trình. Hi n nay ã có ngày càng nhi u các h th ng mô
ph ng r t phong phú và a d ng.
4. Phần mềm mô hình hoá
Mô hình hoá các hi n t ng, quá trình là quá trình t ng t nh quá
trình mô ph ng. Tuy nhiên, gi a hai lo i ph n m m v n có i m khác
nhau c b n. Trong khi ph n m m mô ph ng c thi t k sao cho
ng i h c ch có th quan sát các hi n t ng, quá trình ho c thay i
m t s tham s tham gia vào di n bi n c a hi n t ng, quá trình mà
không c n ph i bi t v h th ng các nguyên lí, quy lu t, quy t c n gi u
bên trong mã ngu n c a ph n m m thì ph n m m mô hình hoá HS
166

|

MODULE THPT 22


h u nh ph i t mình v n d ng nh ng nguyên lí, quy lu t, quy t c ó
theo m t cách th c phù h p “tái t o” l i hi n t ng, quá trình.
Nhi m v c a các nhà l p trình trong khi thi t k các ph n m m h tr cho
vi c mô hình hoá là t o ra cho ng i s d ng m t b công c n gi n,
d s d ng nh ng có tính chính xác cao ng i s d ng có th dùng nó
mà t o ra nh ng mô hình cho các h th c c n nghiên c u. B công c ó
có th
c s d ng d i d ng các b so n th o và biên d ch ch ng
trình ho c d i d ng các b so n th o ho .
M t d ng ph n m m c thi t k g n gi ng v i ph n m m dùng xây
d ng mô hình ó là ph n m m t ng tác. Các h th ng t ng tác d a
trên c s tri th c c xây d ng giúp cho HS ki m tra, v n d ng h
th ng tri th c c a mình v m t h th ng s v t, hi n t ng thông qua
vi c áp d ng các ph ng trình, các quy lu t ã c h c vào vi c l p ra
m t t p h p các l nh cho máy tính máy tính i u khi n ho t ng
c a h th ng ó.
H th ng t ng tác trên c s tri th c có th k t h p v i các h chuyên
gia cung c p nh ng h ng d n và gi i thích c n thi t ho c d n d t HS
chi m l nh tri th c, ho c giúp cho HS xây d ng mô hình v ki n th c c a
mình v m t v n nào ó. Ph n m m này t o i u ki n cho HS tham
gia vào ho t ng tích c c chi m l nh tri th c theo quan i m “cách
t t nh t h c m t v n là d y nó”.
5. Phần mềm tính toán
Ph n m m tính toán là nh ng ph n m m ph c v cho vi c x lí d li u
d i d ng s c a HS. Các ph n m m này có th s d ng trong quá trình
gi i bài t p c a HS. Các ph n m m tính toán có th

c tìm th y d i
d ng các ch ng trình “b túi” th c hi n nh ng phép tính không m y
ph c t p ho c bi u di n d li u d ng s d i các d ng bi u , th
khác nhau. M t s ph n m m tính toán khác có tính chuyên d ng h n
và cung c p cho ng i s d ng nhi u kh n ng tính toán h n nh
Maple, Mathematica c ng ã c s n xu t và ã c nhi u HS, sinh
viên s d ng trong quá trình h c t p c a mình.
SỬ DỤNG MỘT SỐ PHẦN MỀM DẠY HỌC | 167


NHIỆM VỤ

B n hãy c nh ng thông tin c b n c a ho t ng và chia s v i ng
nghi p th c hi n m t s nhi m v sau:
1. Nêu các PMDH b môn b n d y c a tr ng THPT n i b n công tác.

2. Làm rõ s gi ng nhau, khác nhau gi a ph n m m mô ph ng và ph n
m m mô hình hoá.

ĐÁNH GIÁ NỘI DUNG 2

Câu 1: B n hãy cho bi t th nào là ph n m m công c h tr d y h c

môn h c?
Câu 2: Hãy k tên m t s PMDH theo môn h c mà b n gi ng d y.
168

|

MODULE THPT 22

THÔNG TIN THAM KHẢO

Câu 1: Theo quan i m s d ng ph n m m nh ph ng ti n d y h c,

c n c vào ch c n ng c a ph n m m mà có th phân lo i PMDH thành
hai d ng: Ph n m m công c h tr d y h c môn h c và PMDH theo
môn h c. Trong ó, ph n m m công c h tr d y h c môn h c: Là
nh ng ph n m m ti n ích dùng h tr GV thi t k n i dung bài gi ng
nh m truy n t i ki n th c m t cách thu n l i n HS, nh MindMap,
LectureMaker, ViOLET,...
Câu 2: PMDH theo môn h c: Là nh ng ph n m m chuyên dùng d y
h c nh ng ki n th c môn h c ó (ví d các PMDH môn Toán nh Maple,
Cabri, Graph, Geogebra,...; PMDH môn V t lí nh Galileo, Crocodile
Phisics,...; PMDH môn Hoá h c nh PL Table, Crocodile Chemistry,...;
PMDH môn ti ng Anh nh Home4English, Grammar, English Study,... ).

SỬ DỤNG MỘT SỐ PHẦN MỀM DẠY HỌC | 169


Nội dung 3
ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ SỬ DỤNG PHẦN MỀM DẠY HỌC

Hoạt động 1: Tìm hiểu tiêu chí đánh giá và lựa chọn phần mềm
dạy học
THÔNG TIN CƠ BẢN

ánh giá và l a ch n m t PMDH, GV có th xác nh m t s tiêu chí
c b n nh sau [8]:

1. Đánh giá về khía cạnh sư phạm
— N i dung phù h p ch ng trình c a môn h c. Không có các ki n th c
ngoài ph m vi ch ng trình, m b o c chu n ki n th c ã quy nh;
các v n
a ra kh p v i m t b SGK ã c B Giáo d c và ào t o
ban hành;
— Ph n kh i l ng ki n th c trong ch ng trình mà ph n m m m b o
h tr : M t m ch ki n th c c a m t c p h c tr lên ho c m t môn h c
cho tr n m t l p; m t ch ng; m t bài h c ho c vài bài h c; m t ph n
c a bài h c.
— T o môi tr ng h c t p cho HS: ch ng, tích c c và sáng t o. HS có th
tác ng lên các i t ng trên màn hình, s d ng chu t và bàn phím
t o ra m t s s n ph m (hình v , s , s ,…).
— Có th dùng cho các giai o n h c t p khác nhau: hình thành ki n th c,
c ng c rèn luy n k n ng, v n d ng ki n th c và ki m tra ánh giá.
— Ph n m m a ra m t môi tr ng thích h p và u vi t h n các lo i môi
tr ng ho t ng truy n th ng khác. T o môi tr ng ho t ng cho HS:
ch ng, tích c c và sáng t o.
— m b o h tr t t vi c ánh giá và phát huy t ánh giá c a HS.
— H tr ho t ng sáng t o c a GV và HS: GV và HS có th có nh ng b
sung c th phù h p i t ng HS c a mình.
— Phù h p c i m tâm sinh lí c a HS: không quá t i n i dung ki n th c,
không gây c ng th ng v tâm lí (trong thi t k giao di n, b trí màn hình,
thi t k âm thanh, màu s c,...).
170

|

MODULE THPT 22

— Có h tr giúp HS trong khi gi i quy t các v n tri th c khi ho t
ng (khi HS g p khó kh n v k thu t s d ng máy ho c khi gi i quy t
các v n n i dung h c, máy tính có th tr giúp HS v t qua c
nh ng th i i m khó kh n này b ng các câu g i ý ho c ch d n c th .
Có thông tin ph n h i k p th i trong quá trình HS ho t ng). Luôn có
các thông tin ph n h i: khen, ng viên, cho l i nh n xét… Có ánh giá
và h tr t ánh giá c a HS.
— L u gi k t qu h c t p c a HS: Cho phép l u tên HS và k t qu h c t p,
th i gian và ch
h c c a HS. Có th l u gi quá trình làm vi c
nghiên c u.
2. Đánh giá về khía cạnh công nghệ phần mềm
— Ngôn ng s d ng là ti ng Vi t.
— Giao di n c a ph n m m là giao di n ho , m b o giao di n thân
thi n (âm thanh, màu s c, kênh hình, kênh ch … trên màn hình).
— D cài t, d s d ng. Có th dùng c bàn phím và chu t.
— Có tài li u h ng d n s d ng (trên gi y và trên máy).
— Ph n m m có tính m , kh n ng t ng thích, t ng tác và chia s thông
tin v i các ph n m m khác, cho phép ng i s d ng thay i c p nh t
n i dung phù h p v i tình hu ng c th .
— G n, ch y trên m ng và máy n l , t ng thích công ngh Internet. Có
kh n ng k t h p v i các ph ng ti n d y h c khác nh video, Cassette,
phim nh a,…
— Ch y c trên các máy tính th h khác nhau, trên các h i u hành
thông d ng khác nhau, có mã ngu n m .
— m b o tính an toàn v d li u, kh n ng b o m t.
— Có th phát tri n và c nhà s n xu t b o h lâu dài, d nâng c p v sau.
NHIỆM VỤ

B n hãy c nh ng thông tin c b n c a ho t ng và chia s v i ng
nghi p th c hi n m t s nhi m v sau:
SỬ DỤNG MỘT SỐ PHẦN MỀM DẠY HỌC | 171


Làm rõ các tiêu chí ánh giá và l a ch n PMDH tr ng THPT.
— V khía c nh s ph m:

— V khía c nh công ngh ph n m m:

172

|

MODULE THPT 22


Hoạt động 2: Đánh giá giờ dạy có ứng dụng công nghệ thông tin
THÔNG TIN CƠ BẢN

Trong các phi u ánh giá gi d y hi n nay tr ng THPT th ng g m
các tiêu chí nh sau:

TT

Các tiêu chí

i ms

1

2
3
4

Chính xác, khoa h c (quan i m, l p tr ng chính tr ).
m b o tính h th ng, n i dung, làm rõ tr ng tâm.
Liên h v i th c t , có tính giáo d c
S d ng ph ng pháp phù h p v i c tr ng b môn,
ti t d y.
5 K t h p t t các ph ng pháp trong các ho t ng d y và h c.
6 S d ng và k t h p t t các ph ng ti n, TBDH phù h p v i
n i dung c a ki u bài.
7 Trình bày b ng h p lí, ch vi t, hình v , l i nói rõ ràng,
chu n m c, giáo án h p lí.
8 Th c hi n linh ho t các khâu lên l p, phân ph i th i gian
h p lí.
9 T ch c và i u khi n HS h c t p tích c c, ch ng, phù
h p, HS h ng thú h c t p...
10 a s HS hi u bài, n m v ng tr ng tâm, bi t v n d ng
ki n th c.
Trong ó i m t i a c a m i tiêu chí ánh giá là 2 i m, có th ánh giá
n i m l 0,5 i m. Tuy nhiên, có nhi u ý ki n khác nhau v ánh giá
hi u qu vi c s d ng ph ng ti n, TBDH nói chung (tiêu chí 6) và ng
d ng CNTT trong d y h c nói riêng. Còn có ti t h c s d ng bài gi ng
i n t r t h p d n nh ng hi u qu s ph m không cao, HS ch theo dõi
các hình nh chi u trên màn hình, ch a k t h p ghi chép v và t t nhiên
SỬ DỤNG MỘT SỐ PHẦN MỀM DẠY HỌC | 173


không có các ho t ng h c t p cá nhân. Vì v y c n có nh ng ánh giá

nh h ng cho vi c ng d ng CNTT vào d y h c trong nhà tr ng có
hi u qu [8]:
ánh giá vi c l a ch n ch
ng d ng CNTT: Trong toàn b ch ng
trình, không ph i b t c ch
nào c ng ph i ng d ng CNTT. Trong
tr ng h p ch d y h c ch c n t i các thi t b truy n th ng thì d t
khoát không s d ng CNTT. Vi c s d ng CNTT s không ch t n kém
mà có kh n ng làm gi m ch t l ng ti t d y h c. Ti t h c c l a ch n
ph i có tình hu ng d y h c trong ó vi c ng d ng CNTT em l i hi u
qu h n h n truy n th ng.
ánh giá vi c l a ch n PMDH: Khi ã xác nh ch
c n ng d ng
CNTT&TT, s có nhi u PMDH có th s d ng ph c v ti t d y h c này.
GV c n c n c vào u, nh c i m c a t ng PMDH và i chi u v i các
yêu c u c a ti t h c c th mà quy t nh l a ch n PMDH t t nh t hi n
có. Vi c ch n PMDH ch a thích h p c ng nh h ng l n t i ch t l ng
d y h c. M i PMDH yêu c u k n ng s d ng riêng, chúng có h th ng
giao di n, h th ng các menu và có th vi n d li u t ng ng. GV c n
n m v ng các thao tác s d ng chính PMDH này. Không nh ng th , GV
c n hi u rõ nh ng tình hu ng s ph m s d ng PMDH này.
ánh giá k n ng t ch c ho t ng h c t p c a HS: Trong các tình
hu ng d y h c có s d ng PMDH, GV ph i có k n ng t ch c ho t ng
h c t p cho HS: t ch c h c t p ng lo t, h c t p theo nhóm ho c h c
t p cá nhân m t cách phù h p. Bi t s d ng PMDH trong vi c i m i
PPDH. c bi t l u ý n các PPDH m i nh m tích c c hoá ho t ng
c a HS. PMDH c s d ng úng lúc, úng ch , úng c ng , trong
tr ng h p ch c n các ph ng ti n d y h c r ti n h n thì không l m
d ng CNTT.
ánh giá hi u qu cu i cùng: ây là tiêu chí ánh giá h t s c quan tr ng.

Tiêu chí yêu c u ph i xác nh là hi u qu c a ti t d y h c. HS h ng thú
h c t p h n, th c s ho t ng tích c c trong h c t p. Ki n th c, k n ng
t c qua ti t d y h c có CNTT ph i t t h n khi ch d y b ng các
ph ng ti n truy n th ng.

—

—

—

—

174

|

MODULE THPT 22


NHIỆM VỤ

B n hãy c nh ng thông tin c b n c a ho t ng và d a vào kinh
nghi m th c ti n c a tr ng THPT n i b n ang công tác th c hi n
m t s nhi m v sau:
1. B n hãy li t kê các tiêu chí ánh giá và cách cho i m gi d y c a tr ng
THPT n i b n ang công tác.

2. Ch ra nh ng u i m, h n ch c a cách ánh giá gi d y c a tr ng
THPT n i b n ang công tác.

SỬ DỤNG MỘT SỐ PHẦN MỀM DẠY HỌC | 175


3. B n hãy xu t các tiêu chí ánh giá gi d y tr ng THPT.

Hoạt động 3: Tìm hiểu yêu cầu kĩ năng công nghệ thông tin đối
với giáo viên trung học phổ thông
THÔNG TIN CƠ BẢN

Tr c tiên, ng i GV ph i có ý th c, nhi t huy t, sáng t o và kiên trì ng
d ng CNTT trong tri n khai d y h c môn mình ph trách. Không nh ng
th , GV ph i bi t truy n cho HS nhi t huy t ó, bi t t ch c HS cách th c
ng d ng CNTT trong quá trình h c t p. M t i m h t s c quan tr ng là:
thông qua t ch c ho t ng ng d ng CNTT, GV s giúp HS có nh ng
tri th c và k n ng v CNTT, có ph ng pháp h c trong i u ki n m i.

176

|

MODULE THPT 22


Mu n th , GV ph i có nh ng ki n th c, k n ng v CNTT&TT c b n.
M t s yêu c u d i ây c coi là quan tr ng i v i ho t ng ngh
nghi p c a ng i GV trong giai o n hi n nay [8].

—

Ki n th c CNTT c b n:

—

K n ng di n

Mu n s d ng c CNTT ph c v công vi c c a mình, tr c h t
ng i GV c n có nh ng ki n th c c b n v tin h c, các k n ng s d ng
máy tính và m t s thi t b CNTT thông d ng nh t. Ch ng h n, c n bi t
s b v c u t o máy tính, m t s ki n th c ban u v tin h c nh : khái
ni m v h i u hành, t p tin, th m c, ng d n, a, … GV c n có k
n ng s d ng các l nh c a m t h i u hành c th (nh h i u hành
Windows ch ng h n) i u khi n máy tính ph c v công vi c c a mình:
các l nh xem th m c, t o l p th m c m i, chép và xoá t p, chép và xoá
th m c, l nh duy t a, l nh nh d ng a, Các k n ng s d ng m t vài
ph n m m ti n ích tr giúp x lí a và các thông tin trên a, bi t s
d ng các ch ng trình ch ng virus b o v máy tính.
Máy tính s th c s là m t ng i tr giúp hoàn h o, n u ng i GV bi t s
d ng nó th c hi n m t s công vi c th ng nh t nh tính toán, th ng
kê s li u, so n th o v n b n, l p k ho ch và ki m soát k t qu th c
hi n k ho ch,... mu n v y, GV c n có k n ng s d ng các ph n m m c
b n nh : so n th o v n b n, ph n m m trình di n PowerPoint, b ng
tính i n t , ph n m m qu n lí công vi c… Trong th gi i hi n i,
Internet ã tr nên m t công c không th thi u trong ho t ng ngh
nghi p c a ng i GV. Các k n ng s d ng Internet s giúp ng i GV
trong tìm ki m thông tin, trong trao i v i HS, ng nghi p… Ng i GV
c n am hi u các quy nh v o c, lu t pháp trong quá trình ng
d ng CNTT nói chung nh s h u trí tu , lu t b n quy n...
t ý t ng b ng công c CNTT

N ng l c trình bày, di n t t t ng là h t s c quan tr ng. Mu n giao
ti p v i b n bè, ng nghi p, b n c n bi t cách di n t d hi u, h p d n,
bi t trình bày ý t ng c a mình m t cách rõ ràng và thuy t ph c. Trong th i
kì hi n i, không nh ng ch di n t b ng l i, mà còn ph i trình bày,
di n t ý t ng b ng công c CNTT. Vì th GV c n có các k n ng trình
SỬ DỤNG MỘT SỐ PHẦN MỀM DẠY HỌC | 177


bày ý t ng d i d ng m t tài li u i n t — m t tài li u tích h p các
thành ph n khác nhau: v n b n, nh ho , âm thanh, video...

—

K n ng t o ra các s n ph m tích h p d ng Multimedia

Các tài li u v n b n và các s n ph m khác nh
th , hình nh, o n
phim, âm thanh th ng c tích h p trong m t tài li u. Các s n ph m
này th ng là k t qu nghiên c u trong quá trình d y h c ho c trong các
sinh ho t nhóm chuyên môn. Nh v y, ngoài kh n ng t o ra v n b n,
GV c n bi t cách thu th p các d li u c n thi t nh các o n phim video,
các o n âm thanh, hình nh và tích h p nó trong m t s n ph m trình di n.

— K n ng s d ng các PMDH trong chuyên môn

PMDH t o ra môi tr ng h c t p m i cho HS, giúp HS khám phá, gi i
quy t v n , sáng t o. Có nhi u PMDH khác nhau c bán trên th
tr ng, ng i GV c n bi t c PMDH nào là t t, c n thi t cho môn h c
c a mình. V i t ng PMDH, c n bi t l a ch n tình hu ng s d ng ph n
m m d y h c có hi u qu . Hi n nay, nhi u PMDH b l m d ng quá

nhi u do GV ch a am hi u v các yêu c u s ph m i v i vi c ng d ng
CNTT trong d y h c.
M t khác, GV c n bi t cách th c t ch c ho t ng h c t p cho HS trong
môi tr ng CNTT. GV t ng môn h c c ng c n có k n ng s d ng CNTT
trong các tình hu ng s ph m i n hình c a môn h c. Ch ng h n v i
môn Toán, do c thù riêng c a mình có các tình hu ng i n hình c n
quan tâm nh : s d ng PMDH d y h c nh ngh a toán, s d ng
PMDH d y h c nh lí toán, s d ng PMDH d y h c gi i toán,...
V i các môn nh V t lí h c và Hoá h c, c n l u ý n tình hu ng s d ng
các ph n m m mô ph ng, s d ng các thí nghi m o trong d y h c,...
GV c ng c n bi t k t h p t i u các TBDH truy n th ng v i CNTT trong
d y h c, kh n ng s d ng CNTT ánh giá k t qu h c t p c a HS.

—

K n ng s d ng các công c tr giúp
cá nhân

t o ra các s n ph m PMDH

Các PMDH dù có ch t l ng cao n âu c ng không th thích ng h t
v i m i tr ng h p riêng l c a quá trình d y h c. Trong môi tr ng d y
178

|

MODULE THPT 22


—

h c a d ng, v i các i t ng HS r t khác nhau, GV có th t t o ra các
PMDH c a riêng mình. Hi n nay, có nhi u ph n m m công c dành
riêng cho GV nh m h tr t o ra các PMDH cá nhân (nh ph n m m
công c Violet ch ng h n). Các ph n m m công c này d s d ng vì th
ch c n m t vài ngày t h c ho c u c h ng d n, GV có th làm ch
c công c ó trong công tác chuyên môn. GV c n có k n ng s d ng
m t ph n m m công c nào ó và có kh n ng t o ra các PMDH cá nhân
ph c v vi c d y h c m t s ch ng, bài thu c b môn mình ph trách.
K n ng ng d ng CNTT khi giao ti p trong chuyên môn dành cho GV

Ng i GV c n có thói quen làm vi c v i ng nghi p thông qua các
trang Web. Nhi u ch d y h c khó, các PPDH m i có th
c th o
lu n trên di n àn i n t . GV c n bi t cách t o ra các tài li u trao i
v i n i dung, hình th c phù h p trong ó có th tích h p các y u t v n
b n, âm thanh, hình nh... vào m t s n ph m thông tin ng t i trên các
di n àn d y h c. GV c n có ý th c và cách th c làm vi c v i HS thông
qua các h p th i n t : ra bài t p v nhà, nh c nh công vi c, gi i áp
các th c m c cá nhân...
Ngoài ra, GV c ng c n s d ng c Internet trong ho t ng giao ti p
v i các i tác quan tr ng khác nh ph huynh HS, các nhà qu n lí giáo
d c và các l c l ng xã h i có liên quan khác. Hi n nay, ã có m t s GV
s d ng trang web c a tr ng ho c t t o ra trang web riêng trao i
v i ng nghi p, v i HS và ph huynh. Nh ng yêu c u t ra v CNTT
v i ng i GV không nhi u, b c u nên t ra các yêu c u t i thi u, sau
ó t ng b c b sung, nâng cao yêu c u.

NHIỆM VỤ

B n hãy c nh ng thông tin c b n c a ho t ng và chia s v i ng
nghi p th c hi n m t s nhi m v sau:
Phân tích làm rõ nh ng yêu c u v ki n th c và k n ng CNTT i v i GV
THPT trong ng d ng CNTT&TT vào bài gi ng.

SỬ DỤNG MỘT SỐ PHẦN MỀM DẠY HỌC | 179