giáo án tích hợp liên môn giáo dục công dân 9 chuyên đề GIÁO dục hôn NHÂN và “ bài TOÁN dân số”

Trường THCS Phú Yên

Giáo án Giáo dục công dân 9

Ngày soạn:16/12/2014
Chun đề :
GIÁO DỤC HƠN NHÂN VÀ “ BÀI TỐN DÂN SỐ”
CHO HỌC SINH LỚP 9
A.Mục tiêu bài học
1. Kiến thức: HS hiểu:
- Khái niệm về hôn nhân, các biểu hiện đúng đắn và lệch lạc trong tình u và
hơn nhân.
- Nắm được một số qui định của pháp luật về nguyên tắc cơ bản của chế độ hôn
nhân, nghĩa vụ của công dân trong hôn nhân, trách nhiệm của vợ và chồng trong
gia đình.
2. Kĩ năng:
- Phân biệt được hôn nhân hợp pháp và hôn nhân không hợp pháp.
- Biết ứng xử trong những trường hợp liên quan đến quyền và nghĩa vụ hôn nhân
của bản thân.
3. Thái độ:
- Tôn trọng qui định của pháp luật về hôn nhân.
- Ủng hộ những việc làm đúng, phản đối những việc làm trái pháp luật về hơn
nhân và kế hoạch hóa gia đình.
B. Phương pháp
- Đàm thoại.
- Thảo luận nhóm.
- Phân tích tình huống.
- Làm việc cá nhân.
- Liên hệ thực tế.
C. Tài liệu phương tiện
- Sách Giáo khoa, sách giáo viên Giáo dục công dân 9

- Luật hôn nhân và gia đình năm 2000
- Các thơng tin, sự kiện liên quan.
D. Các hoạt động dạy học
1. Ổn định tổ chức
2. Kiểm tra bài cũ: Giáo viên kiểm tra sự chuẩn bị của học sinh ( các nhóm
chuẩn bị : sưu tầm tranh, ảnh về gia đình hạnh phúc và các hình ảnh cịn vi phạm
Luật Hơn nhân và gia đình. )
- Các nhóm cử đại diện lên trình bày kết quả của nhóm mình (dưới dạng bài văn
thuyết minh ngắn. Mỗi nhóm trình khoảng 2 phút )
3. Bài mới
Hoạt động 1
Giới thiệu bài:
Gia đình là một tế bào của xã hội . Gia đình là nơi ni dưỡng tâm hồn con
người và là gốc rễ của mọi điều tốt đẹp nhất cuộc sống. Trong thế kỷ 21, trước
những thử thách mới từ cuộc sống hiện đại, vai trò của gia đình càng quan trong.
Năm học 2014-2015

1


Trường THCS Phú Yên

Giáo án Giáo dục công dân 9

Nên ngay từ bây giờ các em cần xác định rõ quyền và nghĩ vụ của công dân trong
hôn nhân cũng như nắm bắt được chính sách dân số và kế hoạch hóa gia đình.
Hoạt động của Giáo viên
Hoạt động 2
Tìm hiểu tình huống phần đặt vấn đề
- GV nêu câu hỏi:

Nơi em ở có những trường hợp vi phạm
quy định của pháp luật về hơn nhân
khơng? Vi phạm điều gì? Hậu quả của
việc vi phạm ấy?
Cho học sinh quan sát một số hình ảnh
những trường hợp vi phạm quy định của
pháp luật về hơn nhân.
Em có suy nghĩ gì về tình u và hơn
nhân trong những trường hợp trên ?
Em hãy nêu nguyên nhân của những
trường hợp vi phạm qui định của pháp
luật về hôn nhân trên và thử đưa ra biện
pháp giải quyết.

Em cần rút ra bài học gì cho bản thân ?
- HS thảo luận và trình bày
Bài tập :
Em đồng ý với những ý kiến nào sau đây?
Giải thích vì sao em đồng ý hoặc khơng
đồng ý?
a. Kết hôn khi nam nữ đủ 18 tuổi trở lên.
b. Cha mẹ có quyền quyết định hơn nhân
của con cái.
c. Kết hôn do nam nữ tự nguyện quyết
định dựa trên cơ sở tình u chân chính.
đ. Khơng nên u sớm vì có thể dẫn đến

Hoạt động của học sinh
I. Đặt vấn đề
Dẫn chứng : Những trường hợp vi

phạm quy định của pháp luật về hơn
nhân.

Ngun nhân:
- Do trình độ dân trí thấp.
- Do nhận thức chưa đầy đủ các qui
định của pháp luật về hôn nhân.
- Do bị người khác ép buộc.
- Do cố tình vi phạm.
- Do hủ tục lạc hậu.
....
Biện pháp:
- Nâng cao dân trí.
- Tuyên truyền, phổ biến pháp luật
về hơn nhân bằng nhiều hình thức.
- Đầu tư cơ sở vật chất, nâng cao
chất lượng cuộc sống.
- Thực hiện các hình phạt theo quy
định của pháp luật về hôn nhân.

Năm học 2014-2015

2


Trường THCS Phú Yên

Giáo án Giáo dục công dân 9

kết hôn sớm.

e. Lấy vợ, lấy chồng con nhà giàu mới có
h¹nh phóc.
f. Trong gia đình người chồng là người
quyết định mọi việc.
- GV nhận xét và bổ sung.
II. Nội dung chun đề :
Hoạt động 3
1. Khái niệm hơn nhân:
Tìm hiểu nội dung chuyên đề
- Hôn nhân là sự liên kết đặc biệt
- GV nêu câu hỏi:
giữa một nam và một nữ trên
Hơn nhân là gì?
ngun tắc tự nguyện bình đẳng,
được Nhà nước thừa nhận nhằm
chung sống lâu dài và xây dựng một
gia đình hịa thuận hạnh phúc.
Ý nghĩa của tình u chân chính :
- Tình u chân chính là cơ sở quan
Tình u chân chính có ý nghĩa như thế trọng nhất của hơn nhân và gia dình
nào?
hạnh phúc.
- HS trả lời.
Tìm những câu ca dao, dân ca nói về 2.Những quy định của pháp luật
tình u đơi lứa.
nước ta về hôn nhân :
- GV nhận xét bổ sung rút ra nội dung bài a. Những nguyên tắc cơ bản của
học.
chế độ hôn nhân ở Việt Nam :
GV nêu câu hỏi:

+ Hôn nhân tiến bộ, một vợ, một
Những nguyên tắc cơ bản của chế độ chồng, vợ chồng bình đẳng.
hơn nhân ở Việt Nam hiện nay là gì?
+ Hơn nhân không phân biệt tôn
giáo, dân tộc, hôn nhân giữa công
Cho học sinh đọc tư liệu tham khảo :
dân Việt Nam với người nước ngoài
+ Điều 64 Hiến pháp 1992.
được pháp luật bảo vệ .
+ Điều 4 Luật Hôn nhân và gia đình + Vợ và chồng có nghĩa vụ thực
năm 2000
hiện kế hoạch hóa gia đình.
Vì sao vợ và chồng có nghĩa vụ thực hiện
kế hoạch hóa gia đình.
- Cho học sinh kể lại câu chuyện kén rể
của một nhà thơng thái thời cổ đại để học
sinh có ý thức về hơn nhân và tóc độ ra
tăng dân số đã được đặt ra cách đây từ
mấy ngàn năm trước
( Bài toán dân số của Thái An - Tiết 49
– Ngữ văn 8)
Năm học 2014-2015

3


Trường THCS Phú Yên

Giáo án Giáo dục công dân 9

Cho học sinh theo dõi :
Cho học sinh xem thông tin :
BẢNG THỐNG KÊ VÀ DỰ BÁO SỰ PHÁT
TRIỂN CỦA DÂN SỐ THẾ GiỚI
TỪ NĂM 1950 ĐẾN 2050
Năm
Tổng dân số Tỉ lệ
Dân số
Tăng
thay đổi/năm
/năm
1950
2.555.078.074 1,47
37.783.610
1960

3.039.332.401 1,33

40.781.960

1970

3.707.610.112 2,07

77.580.647

1980

4.456.705.217 1,70

76.259.715

1990

5.283.755.345 1,56

83.182.744

2000

6.080.141.683 1,26

77.258.877

2010

6.823.634.553 1,03

70.770.206

2020

7.518.010.600 0.88

66.371.114

2030

8.140.344.240 0,70

57.189.977

2040

8.668.391.454 0,55

47.462.555

2050

9.104.205.830(9 tỉ,104 triệu,
205 ngàn, 830 người)

Cho học sinh xem tư liệu : Ý nghĩa của
con số 11 tỷ dân đối với chúng ta
b. Quyền và nghĩa vụ của cơng
Cho học sinh nhận xét về tình hình dân số dân trong hôn nhân :
hiện nay ở nước ta và trên thế giới.
*. Được kết hôn :
- Điều kiện để được kết hơn: Nam
Để được kết hơn cần có những điều kiện đủ 20, nữ đủ 18 tuổi trở lên. Việc
gì ?
kết hơn do nam, nữ tự nguyện và
phải được đăng kí tại cơ quan nhà
nước có thẩm quyền.
Pháp luật cấm kết hôn trong những điều * Cấm kết hôn:
kiện nào ?
- Người đang có vợ, có chồng,
người mất năng lực hành vi dân sự,
giữa những người có cùng dịng

máu trực hệ, những người cùng họ
trong phạm vi ba đời, những người
cùng giới tính…
- Vợ chồng bình đẳng, có quyền và
Pháp luật có những qui định như thế nào nghĩa vụ ngang nhau, phải tôn trong
về quyền và nghĩa vụ của vợ và chồng danh dự nhân phẩm, nghề nghiệp
Năm học 2014-2015

4


Trường THCS Phú Yên

Giáo án Giáo dục công dân 9

trong gia đình ?

của nhau.

Chơi trị chơi tiếp sức: Thi tìm nhanh
Tìm những câu ca dao, dân ca nói về tình
cảm gia đình.
- HS thảo luận nhóm và trình bày.

* HS trao đổi:
- Tình hình kết hơn đúng pháp luật.
- Tình hình kết hơn khơng đúng
pháp luật (khơng đăng kí kết hôn,
tảo hôn, ép hôn…)
Tảo hôn: là việc lấy vợ lấy chồng

khi một bên hoặc cả hai bên chưa đủ
tuổi kết hôn theo quy định của pháp
luật.
Cưỡng ép kết hôn là hành vi buộc
người khác kết hôn trái với nguyện
vọng của họ
- Các biện pháp khắc phục: Tuyên
truyền pháp luật về hơn nhân cho
mọi người hiểu, xử lí nghiêm những
trường hợp vi phạm pháp luật về
hôn nhân…
Theo Khampha.vn nữ tuổi từ 15
đến 19 đã từng kết hơn. Như vậy cả
nước có khoảng 7.5% số phụ nữ bắt
đầu mang thai trong độ tuổi từ 15
đến 19 và 17% số thanh niên nam
nữ cả nước đã lập gia đình vi phạm
về điều kiện độ tuổi kết hôn. Năm
2011, cứ 1000 thanh niên nam nữ từ
độ tuổi 15 đến 19 kết hơn thì có 46
trường hợp là nữ chưa đến tuổi vị
thành niên sinh con. Tỷ lệ này cao
hơn các nhóm dân số có trình độ
học vấn thấp, các nhóm dân tộc
thiểu số, các nhóm dân cư sinh sống
tại các khu vực trung du và miền núi
các dân tộc phía bắc và các khu vực
nông thôn. Tỷ lệ kết hôn và sinh con
ở tuổi 15 đến 19 (VTN) của nước ta
cao hơn nhiều so với các nước khác

trong khu vực Châu Á, Trong đó có
Mianma với tỷ lệ 17,4%’ Malaixia
chiếm 12% và Xingapo với tỷ lệ là
5,2% .

Tảo hơn là gì?
Cưỡng ép kết hơn là gì?

Hoạt động 4
Trao đổi về những vấn đề trong thực tế
- GV tổ chức cho HS trao đổi về tình hình
kết hơn đúng pháp luật và khơng đúng
pháp luật ở địa phương cũng như trong cả
nước . Cần làm gì để khắc phục tình trạng
kết hơn khơng đúng pháp luật ?

Năm học 2014-2015

5


Trường THCS Phú Yên

Giáo án Giáo dục công dân 9
Theo một số liệu thống kê khác cho
thấy: 15 tỉnh, thành phố cả nước có
trên 1% trẻ em ở độ tuổi 14 - 16 đã
có vợ chồng. Các tỉnh có tỷ lệ trẻ
em tảo hôn cao như Hà Giang:
5,72%, Cao Bằng: 5,1%, Lào Cai

2,7%, Sơn La 2,6%, Quảng Trị
2,4% và Bạc Liêu 2,1%. Những địa
phương trên có đến 22% tỷ lệ kết
hôn không đăng ký vi phạm Luật
Hôn nhân và Gia đình, phần lớn các
cặp vợ chồng kết hơn trước tuổi luật
định. Theo kết quả điều tra có
30,7% đối tượng kết hơn ở độ tuổi
dưới 19, có 0,2% đối tượng kết hôn
khi mới 9 tuổi, 0,3% đối tượng kết
hôn khi 14 tuổi, 1,0% kết hôn khi 15
tuổi, 3,3% kết hôn khi16 tuổi, 5,8%
kết hôn khi 17 tuổi và 15,6% kết
hôn khi 18 tuổi.
Ở các tỉnh miền núi phía Bắc nơi tập
trung đơng đồng bào dân tộc
thiểusố, có tỷ lệ tảo hơn khá cao so
với cả nước. Điển hình là ở huyện
Mù Cang Chải, tỉnh Yên Bái có tốc
độ tăng dân số hàng năm trên 2%
đây cũng là huyện có số vụ tảo hôn
cao nhất của tỉnh Yên Bái. Trong
bản danh sách các trườnghợp tảo
hôn ở xã Khau Mang, huyện Mù
Cang Chải, tỉnh Yên Bái, năm 2006
xã Khau Mang đã có 28 trường hợp
tảo hơn, 6 tháng đầu năm 2007 đã
có 6 trường hợp tiếp tục vi phạm.

Cặp vợ chồng "nhí" Lê Văn Chùn (13

tuổi) và Hồ Thị Lài (12 tuổi)
Việc mang thai ở độ tuổi vị thành niên
dẫn tới những hậu quả gì?

Hậu quả của việc mang thai sớm
ở lứa tuổi vị thành niên:
Khi mang thai ở tuổi vị thành niên
dễ dẫn đến các biến chứng do thai
nghén như: Dễ bị sẩy thai, đẻ non,
nhiễm độc thai nghén, làm tăng

Năm học 2014-2015

6


Trường THCS Phú Yên

Giáo án Giáo dục công dân 9

nguy cơ tử vong mẹ.
Làm mẹ quá trẻ, cơ thể chưa phát
triển đầy đủ dẫn đến thiếu máu, thai
kém phát triển dễ bị chết lưu hoặc
trẻ thiếu cân, con suy dinh dưỡng
S cao.
Nạo phá thai khơng an tồn, tăng
nguy cơ nhiễm khuẩn và vô sinh
trong tương lai, gây nguy cơ tử
vong cao; bên cạnh đó, rất nhiều

phụ nữ chịu những hậu quả nghiêm
trọng về tinh thần sau khi nạo phá
thai.
Đẻ khó do khung chậu chưa phát
triển đầy đủ, dễ phải can thiệp bằng
các thủ thuật và phẫu thuật (Foocxep, giác hút).
Tỷ lệ mắc bệnh tật và tử vong của
trẻ sơ sinh cao hơn nhiều so với các
bà mẹ ở tuổi trưởng thành.
Dễ mắc các bệnh lây truyền qua
đường tình dục. Trong đó có cả
ùng A Mua Mới 14 tuổi đã phải vất vả HIV/AIDS.
với nỗi lo toan chăm sóc vợ con (Ảnh: Có thai ở tuổi vị thành niên dẫn đến
bỏ học dở chừng, ảnh hưởng tới
HQ).
tương lai sau này. Việc bỏ học dở
chừng sẽ dẫn tới việc mất các cơ hội
có tương lai nghề nghiệp tốt đẹp.
Làm mẹ sớm dễ bị căng thẳng,
khủng hoảng tâm lý, tổn thương tình
cảm và thiếu điều kiện tốt trong
cuộc sống. Một số bạn gái có thể rất
chán nản và cảm thấy bị cách biệt
với gia đình và bạn bè.
Những chỉ trích của xã hội không
tốt và xấu hổ cho cả hai bạn, nhưng
chủ yếu là đối với bạn nữ.
Bị người kia bỏ rơi hoặc cưới gấp
với một người mà bạn có thể khơng
muốn có cam kết cuộc sống của bạn

với người ấy.
Xã hội chế giễu gia đình của người
Năm học 2014-2015

7


Trường THCS Phú Yên

Giáo án Giáo dục công dân 9

Nghèo đói, thất học là hậu quả của
việc kết hơn sớm, sinh con đơng.

Chúng ta có thể đưa ra các giả pháp nào
để ngăn chặn tình trạng tảo hơn?
Học sinh trao đổi thảo luận và tự do phát
biểu ý kiến

nữ và danh tiếng của họ. Thêm vào
đó là gánh nặng về kinh tế khi đứa
trẻ được sinh ra. Căng thẳng về tài
chính cho cả gia đình vì sẽ cần phải
có người chăm sóc đứa trẻ, cho ăn,
mặc mà điều này làm tăng các chi
phí cho gia đình lên và giảm lượng
lao động sản xuất của gia đình đang
có.
Tăng chi phí y tế công cộng, tăng
dân số gây ảnh hưởng không tốt tới

phát triển xã hội.
Tử vong ở mẹ để lại cho con thiếu
sự chăm sóc của mẹ và làm tăng
thêm gánh nặng cho gia đình và xã
hội.
Biện pháp
Biện pháp kích cầu học tập, nâng
cao trình độ dân trí
Cần có chính sách kích cầu học tập
đối với việc học tập của con em
đồng bào dân tộc thiểu số và con em
ở nông thơn. Nhà nước cần có nhiều
chính sách nhằm thu hút, khuyến
khích sự học tập của các em .
Về lĩnh vực y tế, cần có sự quan tâm
đào tạo nguồn nhân lực tại chỗ đủ
điều kiện chăm sóc sức khỏe cho
đồng bào...
Tuyên truyền để thay đổi hành vi
của cộng đồng, của các bậc cha
mẹ trong việc giáo dục giới tính, sức
khỏe sinh sản cho thế hệ trẻ
Học sinh là người phải được giáo
dục giới tính, tình dục một cách
khoa và đầy đủ. Song song đó phải
giáo dục cho người chưa thành niên
về giới tính, tâm lý, sức khỏe sinh
sản để họ biết cách xử lý khi bản
thân mình gặp phảinhững tình
huống có liên quan đặc biệt là trẻ

em nữ. Kết hợp chặt chẽ giữa gia

Năm học 2014-2015

8


Trường THCS Phú n

Giáo án Giáo dục cơng dân 9
đình, nhà trường, xã hội trong việc
theo dõi sự phát triển về tâm sinh lý,
đời sống tình cảm của học sinh để
họ vượt qua được những rào cản của
tâm lý vấn đề giới tính. Tóm lại,
việc nâng độ tuổi kết hơn của nam,
nữ trong luật HNGĐ sửa đổi là cần
thiết và phù hợp. Vì một xã hội phát
triển khơng thể có những gia đình
yếu ớt, q quặt bởi việc kết hơn với
lứa tuổi quá sớm. Điều này đồng
nghĩa với việc xây dựng gia đình
hiện đại, phát huy thuần phong mỹ
tục của dân tộc và góp phần phát
triển đất nước giàu mạnh, văn minh,
dân chủ.
5 .Trách nhiệm của thanh niên –
Học sinh:
- Học sinh phải có thái độ nghiêm
túc trong tình u và hôn hân,

không yêu sớm để ra sức học tập,
không vi phạm những qui định của
pháp luật về hôn nhân.
- Biết đánh giá đúng bản thân, hiểu
được nội dung cơ bản, ý nghĩa của
luật hơn nhân và gia đình.

Cho học sinh xem tư liệu : Tiếng thét
kinh hoàng mùa "cướp" vợ

Thanh niên- học sinh cần phải có trách
nhiệm như thế nào trong tình u và hơn
nhân?
- HS thảo luận- Phát biểu
- GV chốt:
Năm học 2014-2015

9


Trường THCS Phú Yên

Giáo án Giáo dục công dân 9

Cho học sinh xem tư liệu :
Ngày Lương thực Thế giới: Nhìn để
thấy sự khủng khiếp của đói nghèo.
Nhận xét về hậu quả của sự gia tăng dân
số trên thế giới.
Hoạt động 5: Luyện tập - Củng cố:

GV nêu tình huống:
Hồ bị gia đình ép gả cho 1 gia đình
nhà giàu có khi mới 16 tuổi.
- Yêu cầu HS: Phân nhóm-Xây dựng kịch
bản, viết lời thoại. Phân vai- Thể hiện tiểu
phẩm
- Các nhóm chơi trị chơi sắm vai
- GV đánh giá, nhận xét.
Bài tập 1: Anh A bị nhiễm HIV, trong khi
chị P là người khỏe mạnh. Hai anh chị rất
yêu nhau. Chị P biết rõ bệnh tình của
người yêu mình và tự nguyện kết hôn với
anh A.
- Theo em pháp luật có cho phép anh A
và chị P kết hơn với nhau hay khơng? Vì
sao?

Đáp án
Pháp luật hiện nay khơng cấm
những người nhiễm HIA/AIDS kết
hơn. Do đó trong trường hợp trên
anh A và chị P vẫn được kết hơn
bình thường.
Đáp án
Quyết định của cơ quan Nhà nước
có thẩm quyền bắt giam và truy tố
anh D về tội giao cấu với trẻ em là
đúng, vì khoản 1 điều 115 Bộ luật
hình sự quy định: Người nào là
thành niên mà giao cấu với trẻ em từ

đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi, thì bị
phạt tù từ một năm đến năm năm.

“ Ba ngọn nến lung linh” Tác giả
Ngọc Lễ - Phương Thảo.

Bài tập 2: Anh D 21 tuổi và chị M 15 tuổi
tự nguyện yêu nhau và quyết định lấy
nhau. Một tuần sau khi tổ chức đám cưới,
anh D bị cơ quan nhà nước có thẩm quyền
bắt và truy tố với tội giao cấu với trẻ em.
Anh D, chị M và hai bên gia đình đã phản
đối việc bắt giữ và cho rằng việc anh D và
chị M cưới nhau và chung sống với nhau
là hoàn toàn tự nguyện, đã được sự đồng
ý, nhất trí cả hai bên gia đình.
- Theo em, quyết định của cơ quan Nhà
nước có thẩm quyền bắt giam và truy tố
anh D về tội giao cấu với trẻ em là đúng
hay sai? Tại sao?
Em có biết bài hát nào hát về gia đình
Năm học 2014-2015

10


Trường THCS Phú Yên

Giáo án Giáo dục công dân 9

hạnh phúc. Em hãy hát bài hát đó và nêu
cảm nhận
* Đánh giá kết quả học tập của học sinh, qua phần đánh giá kết quả này giáo
viên có thể biết được mức độ hiểu bài của học sinh và có những hành động thực
tiễn thực hiện quyền và nghĩa vụ c.ủa công dân trong hôn nhân.
Kiểm tra học sinh bằng hình thức Vẽ tranh về đề tài gia đình.
Yêu cầu: HS cần trình bày được các nội dung sau:
- Vẽ nội dung về chủ đề gia đình.
- Tùy theo mức độ làm bài của học sinh, giáo viên đánh giá cho hợp lí.
- GV nêu kết luận tồn bài.
Dặn dị:
Học sinh thu bài vào tuần sau
Chuẩn bị cho tiết học tiếp theo.

Năm học 2014-2015

11