Giáo trình lý thuyết tài chính tiền tệ đại học kinh tế thành phố Hồ Chí Minh

GIӞI THIӊU CHѬѪNG TRÌNH
I. Vӏ trí môn hӑc:
Môn hӑc Tài chính-TiӅn tӋ hình thành trên cѫ sӣ tәng hӧp có chӑn lӑc nhӳng
nӝi dung chӫ yӃu cӫa hai môn hӑc: “Tài chính hӑc” và “Lѭu thông TiӅn tӋ-Tín
dөng” cӫa chuyên ngành Tài chính và Ngân hàng.
Nhӳng kiӃn thӭc cӫa môn hӑc này mang tính tәng hӧp, có liên quan trӵc tiӃp
ÿӃn ÿiӅu kiӋn kinh tӃ vƭ mô trong nӅn kinh tӃ thӏ trѭӡng có ÿiӅu tiӃt. Do vұy nó trӣ
thành môn hӑc cѫ sӣ cho tҩt cҧ sinh viên ÿҥi hӑc thuӝc các ngành kinh tӃ.
Môn hӑc này cung cҩp cho sinh viên nhӳng kiӃn thӭc, nhӳng khái niӋm và
nhӳng nӝi dung chӫ yӃu vӅ Tài chính, TiӅn tӋ, Tín dөng và Ngân hàng. Nó có tác
dөng làm cѫ sӣ bә trӧ cho viӋc nghiên cӭu các môn kinh tӃ ngành.
Giáo trình là công trình nghiên cӭu cӫa các giáo viên Bӝ môn Tài chínhNgân hàng, ÿѭӧc các giáo viên trӵc tiӃp biên soҥn:
- Ths Trҫn Ái KӃt: biên soҥn các chѭѫng I, II, III, VI, IX
- Ths Phan Tùng Lâm: biên soҥn chѭѫng IV
- NguyӅn Thӏ Lѭѫng, Ĉoàn Thӏ Cҭm Vân: biên soҥn chѭѫng V
- Phҥm Xuân Minh: biên soҥn chѭѫng VII và VIII

II. Phân phӕi chѭѫng trình:
Chѭѫng trình môn hӑc ÿѭӧc phân phӕi nhѭ sau:
Chѭѫng I: Nhӳng vҩn ÿӅ cѫ bҧn vӅ tiӅn tӋ
Chѭѫng II: Nhӳng vҩn ÿӅ cѫ bҧn vӅ tài chính
Chѭѫng III: Nhӳng vҩn ÿӅ cѫ bҧn vӅ tín dөng
Chѭѫng IV: Ngân sách Nhà nѭӟc
Chѭѫng V: Thӏ trѭӡng tài chính và các ÿӏnh chӃ tài chính trung gian
Chѭѫng VI: Tài chính doanh nghiӋp
Chѭѫng VII: HӋ thӕng ngân hàng trong nӅn kinh tӃ thӏ trѭӡng
Chѭѫng VIII: Lҥm phát và chính sách tiӅn tӋ
Chѭѫng IX: Quan hӋ thanh toán và tín dөng quӕc tӃ

CHѬѪNG I
NHӲNG VҨN Ĉӄ CѪ BҦN Vӄ TIӄN Tӊ
VÀ LѬU THÔNG TIӄN Tӊ
I. NGUӖN GӔC VÀ BҦN CHҨT CӪA TIӄN Tӊ:
Tӯ rҩt sӟm trong lӏch sӱ loài ngѭӡi ÿã xuҩt hiӋn nhu cҫu phҧi có mӝt hình thӭc
tiӅn tӋ làm trung gian trao ÿәi. Tuy nhiên quá trình phát triӇn các hình thái cӫa tiӅn
tӋ cho thҩy khó có thӇ ÿѭa ra mӝt ÿӏnh nghƭa vӅ tiӅn tӋ ÿѭӧc các nhà kinh tӃ hӑc
thӕng nhҩt và chҩp nhұn. Trong tác phҭm góp phҫn phê phán khoa kinh tӃ chính trӏ,
K. Marx viӃt “ Mӝt khi ngѭӡi ta hiӇu rҵng nguӗn gӕc cӫa tiӅn tӋ ӣ ngay trong hàng
hoá, thì ngѭӡi ta ÿã khҳc phөc ÿѭӧc các khó khăn chính trong sӵ phân tích tiӅn tӋ”.
Nhѭng Marx cNJng chӍ ra rҵng ngѭӡi chӍ nghiên cӭu tiӅn tӋ và các hình thái tiӅn tӋ
trӵc tiӃp sinh ra tӯ trao ÿәi hàng hoá chӭ không nghiên cӭu các hình thái tiӅn tӋ
thuӝc vӅ mӝt giai ÿoҥn cao hѫn cӫa quá trình sҧn xuҩt nhѭ tiӅn tín dөng chҷng hҥn.
Khi nói ÿӃn tiӅn tӋ, hҫu hӃt các nhà kinh tӃ hӑc trѭӟc ÿây cNJng cho rҵng ÿó là
phѭѫng tiӋn trung gian trao ÿәi. ĈiӅu này chӍ phù hӧp và ÿúng vӟi giai ÿoҥn ban
ÿҫu khi con ngѭӡi bҳt ÿҫu sӱ dөng công cө tiӅn tӋ. Quá trình phát triӇn cӫa tiӅn tӋ
cho thҩy tiӅn tӋ không chӍ có vai trò trung gian trao ÿәi mà nó còn giúp cho chúng
ta thӵc hiӋn các hoҥt ÿӝng ÿҫu tѭ tín dөng… Ngoài ra, còn có nhӳng vұt thӇ khác
giӳ vai trò trung gian trao ÿәi nhѭ chi phiӃu, thѭѫng phiӃu, kǤ phiӃu,… mà các nhà
kinh tӃ hӑc vүn không thӕng nhҩt vӟi nhau có phҧi là tiӅn tӋ hay không. Irving
Fisher cho rҵng chӍ có giҩy bҥc ngân hàng là tiӅn tӋ, trong khi Conant Paul Warburg
cho rҵng chi phiӃu cNJng là tiӅn tӋ. Samuelson lҥi cho rҵng tiӅn là bҩt cӭ cái gì mà
nhӡ nó ngѭӡi ta có thӇ mua ÿѭӧc hҫu hӃt mӑi thӭ. Theo Charles Rist thì cái thұt
quan trӑng ÿӕi vӟi nhà kinh tӃ không phҧi là sӵ thӕng nhҩt vӅ mӝt ÿӏnh nghƭa thӃ
nào là tiӅn tӋ mà phҧi biӃt và hiӇu hiӋn tѭӧng tiӅn tӋ.

II. CÁC HÌNH THÁI TIӄN Tӊ:
Nghiên cӭu lӏch sӱ phát sinh và phát triӇn cӫa tiӅn tӋ cho thҩy tiӅn tӋ ÿã trҧi
qua nhiӅu hình thái: hoá tӋ, tín tӋ và bút tӋ...

1


1. Hoá tӋ:
Mӝt hàng hoá nào ÿó giӳ vai trò làm vұt trung gian trao ÿәi ÿѭӧc gӑi là hoá tӋ,
hoá tӋ bao gӗm hoá tӋ không kim loҥi và hoá tӋ bҵng kim loҥi.
– Hoá tӋ không kim loҥi.
Sҧn xuҩt và trao ÿәi hàng hoá ngày càng phát triӇn. Sӵ trao ÿәi không còn
ngүu nhiên, không còn trên cѫ sӣ cӫa ÿӏnh giá giҧn ÿѫn. Trao ÿәi ÿã vѭӧt khӓi cái
khung nhӓ hҽp mӝt vài hàng hoá, giӟi hҥn trong mӝt vài ÿӏa phѭѫng. Sӵ trao ÿәi
ngày càng nhiӅu hѫn ÿó giӳa các hàng hoá ÿòi hӓi phҧi có mӝt hàng hoá có tính
ÿӗng nhҩt, tiӋn dөng trong vai trò cӫa vұt ngang giá, có thӇ tҥo ÿiӅu kiӋn thuұn lӧi
trong trao ÿәi, và bҧo tӗn giá trӏ. Nhӳng hình thái tiӅn tӋ ÿҫu tiên có vҿ lҥ lùng,
nhѭng nói chung là nhӳng vұt trang sӭc hay nhӳng vұt có thӇ ăn. Thә dân ӣ các bӡ
biӇn Châu Á, Châu Phi, trѭӟc ÿây ÿã dùng vӓ sò, vӓ ӕc làm tiӅn. Lúa mì và ÿҥi
mҥch ÿѭӧc sӱ dөng ӣ vùng Lѭӥng Hà, gҥo ÿѭӧc dùng ӣ quҫn ÿҧo Philippines.
Trѭӟc Công nguyên, ӣ Trung Quӕc kê và lөa ÿѭӧc sӱ dөng làm tiӅn…
TiӅn tӋ bҵng hàng hoá có nhӳng bҩt tiӋn nhҩt ÿӏnh cӫa nó trong quá trình phөc
vө trao ÿәi nhѭ không ÿѭӧc mӑi ngѭӡi mӑi nѫi chҩp nhұn, dӉ hѭ hӓng, không ÿӗng
nhҩt … do ÿó dүn ÿӃn viӋc sӱ dөng hoá tӋ bҵng kim loҥi.
– Hoá tӋ bҵng kim loҥi.
Khi sҧn xuҩt và trao ÿәi hàng hoá phát triӇn kèm theo sӵ mӣ rӝng phân công
lao ÿӝng xã hӝi ÿӗng thӡi vӟi sӵ xuҩt thiӋn cӫa Nhà nѭӟc và giao dӏch quӕc tӃ
thѭӡng xuyên. Kim loҥi ngày càng có nhӳng ѭu ÿiӇm nәi bұt trong vai trò cӫa vұt
ngang giá bӣi nhӳng thuӝc tính bӅn, gӑn, có giá trӏ phә biӃn,… Nhӳng ÿӗng tiӅn
bҵng kim loҥi: ÿӗng, chì, kӁm, thiӃc, bҥc, vàng xuҩt hiӋn thay thӃ cho các hoá tӋ
không kim loҥi. TiӅn bҵng chì chӍ xuҩt hiӋn ÿҫu tiên ӣ Trung Quӕc dѭӟi dҥng mӝt
thӓi dài có lӛ ӣ mӝt ÿҫu ÿӇ có thӇ xâu thành chuӛi. TiӅn bҵng hӧp kim vàng và bҥc
xuҩt hiӋn ÿҫu tiên vào nhӳng năm 685 – 652 trѭӟc Công nguyên ӣ vùng TiӇu Á và

Hy Lҥp có ÿóng dҩu in hình nәi ÿӇ ÿҧm bҧo giá trӏ. Các ÿӗng tiӅn bҵng kim loҥi ÿã
sӟm xuҩt hiӋn ӣ vùng Ĉӏa Trung Hҧi. TiӅn kim loҥi ÿҫu tiên ӣ Anh làm bҵng thiӃc,
ӣ Thuӷ Sƭ và Nga bҵng ÿӗng. Khi bҥch kim mӟi ÿѭӧc phát hiӋn, trong thӡi kǤ 1828

2


– 1844, ngѭӡi Nga cho ÿó là kim loҥi không sӱ dөng ÿѭӧc nên ÿem ÿúc tiӅn. NӃu
so vӟi các loҥi tiӅn tӋ trѭӟc ÿó, tiӅn bҵng kim loҥi, bên cҥnh nhӳng ѭu ÿiӇm nhҩt
ÿӏnh cNJng ÿѭa ÿӃn nhӳng bҩt tiӋn trong quá trình phát triӇn trao ÿәi nhѭ: cӗng kӅnh,
khó cҩt giӳ, khó chuyên chӣ… Cuӕi cùng, trong các kim loҥi quý ( quí kim) nhѭ
vàng, bҥc, nhӳng thӭ tiӅn thұt sӵ chúng có giá trӏ nӝi tҥi trӣ nên thông dөng trong
mӝt thӡi gian khá lâu cho ÿӃn cuӕi thӃ kӹ thӭ XIX và ÿҫu thӃ kӹ thӭ XX.
Khoҧng thӃ kӹ thӭ XVI ӣ Châu Âu nhiӅu nѭӟc sӱ dөng vàng làm tiӅn, có
nѭӟc vӯa sӱ dөng vàng vӯa sӱ dөng bҥc. Các nѭӟc Châu Á sӱ dөng bҥc là phә
biӃn. ViӋc ÿúc quý kim thành tiӅn ngay tӯ ÿҫu ÿѭӧc coi là vѭѫng quyӅn, ÿánh dҩu
kӹ nguyên ngӵ trӏ cӫa lãnh chúa vua chúa.
Lӏch sӱ phát triӇn cӫa tiӅn kim loҥi quý ÿã trҧi qua ba biӃn cӕ chӫ yӃu, quyӃt
ÿӏnh ÿӃn viӋc sӱ dөng phә biӃn tiӅn bҵng kim loҥi quý.
– Sӵ gia tăng dân sӕ và phát triӇn ÿô thӏ ӣ các nѭӟc Châu Âu tӯ thӃ kӹ XIII
ÿѭa ÿӃn sӵ gia tăng nhu cҫu trao ÿәi. Các mӓ vàng ӣ Châu Âu không ÿӫ cung ӭng.
– Tӯ cuӕi thӃ kӹ XIX ÿҫu thӃ kӹ XX bҥch kim loҥi bӏ mҩt giá, trong thӡi gian
dài vàng, bҥc song song ÿѭӧc sӱ dөng làm tiӅn; các nѭӟc Châu Âu sӱ dөng cҧ vàng
lүn bҥc. ChӍ các nѭӟc Châu Á mӟi sӱ dөng bҥc (do không ÿӫ vàng) ÿӃn cuӕi thӃ kӹ
XIX bҥc ngày càng mҩt giádo vұy các nѭӟc Châu Âu và cҧ Hoa KǤ quyӃt ÿӏnh và
sӱ dөng vàng, các nѭӟc Chҩu Á nhѭ Nhұt Bҧn, Ҩn Ĉӝ, Trung Hoa do lӋ thuӝc sӵ
nhұp cҧng nguyên liӋu máy móc… tӯ Phѭѫng Tây nên cNJng bãi bӓ bҥc sӱ dөng
vàng. Ӣ Ĉông Dѭѫng, bҥc ÿѭӧc sӱ dөng làm tiӅn tӯ 1885 ÿӃn 1931. ĈӃn năm 1931
ÿӗng bҥc Ĉông Dѭѫng tӯ bҧn vӏ bҥc sang bҧn vӏ vàng, có thӇ cho rҵng, khoҧng tӯ
1935 chӍ còn mӝt kim loҥi quý ÿѭӧc tҩt cҧ các nѭӟc chҩp nhұn làm tiӅn trên thӃ giӟi

là vàng.

2. Tín tӋ:
Tín tӋ ÿѭӧc hiӇu là thӭ tiӅn tӵ nó không có giá trӏ nhѭng do sӵ tín nhiӋm cӫa
mӑi ngѭӡi mà nó ÿѭӧc lѭu dөng. Tín tӋ có thӇ bao gӗm tiӅn bҵng kim loҥi và tiӅn
giҩy.

3


– TiӅn bҵng kim loҥi thuӝc hình thái tín tӋ khác vӟi kim loҥi tiӅn tӋ thuӝc hình
thái hoá tӋ. Ӣ hình thái này giá trӏ nӝi tҥi cӫa kim loҥi thѭӡng không phù hӧp vӟi
giá trӏ danh nghƭa.
– TiӅn giҩy bao gӗm tiӅn giҩy khҧ hoán và tiӅn giҩy bҩt khҧ hoán.
– TiӅn giҩy khҧ hoán là thӭ tiӅn ÿѭӧc lѭu hành thay cho tiӅn vàng hay tiӅn bҥc
ký thác ӣ ngân hàng. Bҩt cӭ lúc nào mӑi ngѭӡi cNJng có thӇ ÿem tiӅn giҩy khҧ hoán
ÿó ÿәi lҩy vàng hay bҥc có giá trӏ tѭѫng ÿѭѫng vӟi giá trӏ ÿѭӧc ghi trên tiӅn giҩy
khҧ hoán ÿó.
Ӣ Trung Hoa tӯ ÿӡi Tӕng ÿã xuҩt hiӋn tiӅn giҩy. Vì nhӳng nhu cҫu mua bán,
các thѭѫng gia hình thành tӯng thѭѫng hӝi có nhiӅu chi nhánh ӣ khҳp các thӏ trҩn
lӟn. Các thѭѫng gia ký thác vàng hay bҥc vào hӝi sӣ cӫa thѭѫng hӝi rӗi nhұn giҩy
chӭng nhұn cӫa hӝi sӣ thѭѫng hӝi, vӟi giҩy chӭng nhұn này các thѭѫng gia có thӇ
mua hàng ӣ các thӏ trҩn khác nhau có chi nhánh cӫa thѭѫng hӝi, ngoài loҥi giҩy
chӭng nhұn trên triӅu ÿình nhà Tӕng còn phát hành tiӅn giҩy và ÿѭӧc dân chúng
chҩp nhұn.
Ӣ ViӋt Nam vào cuӕi ÿӡi Trҫn, Hӗ Quý Ly ÿã thí nghiӋm cho phát hành tiӅn
giҩy. Nhân dân ai cNJng phҧi nӝp tiӅn ÿӗng vào cho Nhà nѭӟc, cӭ 1 quan tiӅn ÿӗng
ÿәi ÿѭӧc 2 quan tiӅn giҩy, viӋc sӱ dөng tiӅn giҩy cӫa Hӗ Quý Ly thҩt bҥi vì nhà Hӗ
sӟm bӏ lұt ÿә, dân chѭa quen sӱ dөng tiӅn giҩy và sai lҫm khi xác ÿӏnh quan hӋ giӳa
tiӅn ÿӗng và tiӅn giҩy (bao hàm ý nghƭa tiӅn giҩy có giá trӏ thҩp hѫn).

Nguӗn gӕc cӫa tiӅn giҩy chӍ có thӇ ÿѭӧc hiӇu rõ khi xem xét lӏch sӱ tiӅn tӋ các
nѭӟc Châu Âu. Tӯ ÿҫu thӃ kӹ thӭ XVII, ӣ Hà Lan ngân hàng Amsterdam ÿã cung
cҩp cho nhӳng thân chӫ gӣi vàng vào ngân hàng nhӳng giҩy chӭng nhұn bao gӗm
nhiӅu tӡ nhӓ. Khi cҫn, có thӇ ÿem nhӳng tӡ nhӓ này ÿәi lҩy vàng hay bҥc tҥi ngân
hàng. Trong thanh toán cho ngѭӡi khác các giҩy nhӓ này cNJng ÿѭӧc chҩp nhұn. Sau
ÿó mӝt ngân hàng Thөy ĈiӇn tên Palmstruch ÿã mҥnh dҥn phát hành tiӅn giҩy ÿӇ
cho vay. Tӯ ÿó ngân hàng Palmstruch có khҧ năng cho vay nhiӅu hѫn vӕn tӵ có.
Vӟi nhiӅu loҥi tiӅn giҩy ÿѭӧc phát hành, lѭu thông tiӅn tӋ bӏ rӕi loҥi vì nhiӅu nhà
ngân hàng lҥm dөng gây nhiӅu thiӋt hҥi cho dân chúng. Do ÿó, vua chúa các nѭӟc
phҧi can thiӋp vì cho rҵng viӋc ÿúc tiӅn tӯ xѭa là vѭѫng quyӅn và mһt khác viӋc

4


phát hành tiӅn giҩy là mӝt nguӗn lӧi to lӟn. Vѭѫng quyӅn các nѭӟc Châu Âu thӯa
nhұn mӝt ngân hàng tӵ có quyӅn phát hành tiӅn giҩy vӟi nhӳng ÿiӅu kiӋn nhҩt ÿӏnh:
+ ĈiӅu kiӋn khҧ hoán: có thӇ ÿәi lҩy bҩt cӭ lúc nào tҥi ngân hàng phát hành
+ ĈiӅu kiӋn dӵ trӳ vàng làm ÿҧm bҧo: ban ÿҫu là 100% sau còn 40%
+ ĈiӅu kiӋn phҧi cho Nhà nѭӟc vay không tính lãi khi cҫn thiӃt.
– TiӅn giҩy bҩt khҧ hoán là thӭ tiӅn giҩy bҳt buӝc lѭu hành, mӑi ngѭӡi không
thӇ ÿem tiӅn giҩy này ÿӃn ngân hàng ÿӇ ÿәi lҩy vàng hay bҥc.
Nguӗn gӕc cӫa tiӅn bҩt khҧ hoán là bӣi nhӳng nguyên nhân sau:
+ ThӃ chiӃn thӭ nhҩt ÿã làm cho các quӕc gia tham chiӃn không còn ÿӫ vàng
ÿӇ ÿәi cho dân chúng. Nѭӟc Anh tӯ năm 1931 ÿã cѭӥng bӭc lѭu hành tiӅn giҩy bҩt
khҧ hoán, nѭӟc Pháp năm 1936.
+ Khӫng hoҧng kinh tӃ thӃ giӟi năm 1929 dүn ÿӃn ӣ nѭӟc Ĉӭc mӑi ngѭӡi ÿua
nhau rút tiӅn, do ÿó Ngân hàng Trung ѭѫng Ĉӭc ÿã phҧi dùng vàng trҧ nӧ nѭӟc
ngoài và do ÿó sӕ trӳ kim gҫn nhѭ không còn. TiӃn sƭ Schacht (1933 – 1936) ÿã áp
dөng chính sách tiӅn tài trӧ bҵng cách phát hành trái phiӃu, ÿӇ tài trӧ sҧn xuҩt và
nhӳng chѭѫng trình kinh tӃ, xã hӝi lӟn. BiӋn pháp này làm giҧm 50% thҩt nghiӋp,

sҧn xuҩt tăng 41% (1934). Tӯ ÿó, nhiӅu nhà kinh tӃ cho rҵng giá trӏ tiӅn tӋ không
phҧi dӵa vào dӵ trӳ vàng nhѭ các quan ÿiӇm trѭӟc ÿây.

3. Bút tӋ:
Bút tӋ là mӝt hình thái tiӅn tӋ ÿѭӧc sӱ dөng bҵng cách ghi chép trong sә sách
kӃ toán cӫa Ngân hàng. Bút tӋ xuҩt hiӋn lҫn ÿҫu tҥi nѭӟc Anh, vào giӳa thӃ kӹ XIX.
ĈӇ tránh nhӳng quy ÿӏnh chһt chӁ trong viӋc phát hành giҩy bҥc, các nhà ngân hàng
Anh ÿã sáng chӃ ra hӋ thӕng thanh toán qua sә sách ngân hàng.
Bút tӋ ngày càng có vai trò quan trӑng, ӣ nhӳng quӕc gia có nӅn kinh tӃ phát
triӇn và hӋ thӕng ngân hàng phát triӇn, ngѭӡi dân có thói quen sӱ dөng bút tӋ.

4. TiӅn ÿiӋn tӱ:
Có nhiӅu tên gӑi cho thӭ tiӅn này: tiӅn nhӵa, tiӅn thông minh,… Ĉây có phҧi
là mӝt hình thái tiӅn tӋ không là vҩn ÿӅ chѭa thӕng nhҩt. Mӝt sӕ quan ÿiӇm cho rҵng
ÿây chӍ là “phѭѫng tiӋn chi trҧ mӟi”, sӵ “chuyӇn dӏch vӕn bҵng ÿiӋn tӱ”.

5


III. CÁC CHӬC NĂNG CӪA TIӄN Tӊ
Dù biӇu hiӋn dѭӟi hình thӭc nào, tiӅn tӋ cNJng có ba chӭc năng cѫ bҧn: chӭc
năng phѭѫng tiӋn trao ÿәi, chӭc năng ÿѫn vӏ ÿánh giá và chӭc năng phѭѫng tiӋn dӵ
trӳ giá trӏ.

1. Chӭc năng phѭѫng tiӋn trao ÿәi
Là mӝt phѭѫng tiӋn trao ÿәi, tiӅn tӋ ÿѭӧc sӱ dөng nhѭ mӝt vұt môi giӟi trung
gian trong viӋc trao ÿәi các hàng hoá, dӏch vө. Ĉây là chӭc năng ÿҫu tiên cӫa tiӅn
tӋ, nó phҧn ánh lý do tҥi sao tiӅn tӋ lҥi xuҩt hiӋn và tӗn tҥi trong nӅn kinh tӃ hàng
hoá .
Trong nӅn kinh tӃ trao ÿәi trӵc tiӃp, ngѭӡi ta phҧi tiӃn hành ÿӗng thӡi hai

dӏch vө bán và mua vӟi mӝt ngѭӡi khác. ĈiӅu ÿó là ÿѫn giҧn trong trѭӡng hӧp chӍ
có ít ngѭӡi tham gia trao ÿәi, nhѭng trong ÿiӅu kiӋn nӅn kinh tӃ phát triӇn, các chi
phí ÿӇ tìm kiӃm nhѭ vұy quá cao. Vì vұy ngѭӡi ta cҫn sӱ dөng tiӅn làm môi giӟi
trong quá trình này, tӭc là ngѭӡi ta trѭӟc hӃt sӁ ÿәi hàng hoá cӫa mình lҩy tiӅn sau
ÿó dùng tiӅn mua thӭ hàng hoá mình cҫn. Rõ ràng viӋc thӵc hiӋn lҫn lѭӧt các giao
dӏch bán và mua vӟi hai ngѭӡi sӁ dӉ dàng hѫn nhiӅu so vӟi viӋc thѭc hiӋn ÿӗng thӡi
hai giao dӏch ÿӕi vӟi cùng mӝt ngѭӡi.
ĈӇ thӵc hiӋn chӭc năng phѭѫng tiӋn trao ÿәi tiӅn phҧi có nhӳng tiêu chuҭn
nhҩt ÿӏnh:
- Ĉѭӧc chҩp nhұn rӝng rãi: nó phҧi ÿѭӧc con ngѭӡi chҩp nhұn rӝng rãi trong
lѭu thông, bӣi vì chӍ khi mӑi ngѭӡi cùng chҩp nhұn nó thì ngѭӡi có hàng hoá mӟi
ÿӗng ý ÿәi hàng hóa cӫa mình lҩy tiӅn;
- DӉ nhұn biӃt: con ngѭӡi phҧi nhұn biӃt nó dӉ dàng;
- Có thӇ chia nhӓ ÿѭӧc: ÿӇ tҥo thuұn lӧi cho viӋc ÿәi chác giӳa các hàng hoá
có giá trӏ khác nhau;
- DӉ vұn chuyӇn: tiӅn tӋ phҧi ÿӫ gӑn nhҽ ÿӇ dӉ dàng trong viӋc trao ÿәi hàng
hoá ӣ khoҧng cách xa;
- Không bӏ hѭ hӓng mӝt cách nhanh chóng;

6


- Ĉѭӧc tҥo ra hàng loҥt mӝt cách dӉ dàng: ÿӇ sӕ lѭӧng cӫa nó ÿӫ dùng trong
trao ÿәi;
- Có tính ÿӗng nhҩt: các ÿӗng tiӅn có cùng mӋnh giá phҧi có sӭc mua ngang
nhau.

2. Chӭc năng ÿѫn vӏ ÿánh giá.
Chӭc năng thӭ hai cӫa tiӅn là mӝt ÿѫn vӏ ÿánh giá, tӭc là tiӅn tӋ ÿѭӧc sӱ
dөng làm ÿѫn vӏ ÿӇ ÿo giá trӏ cӫa các hàng hoá, dӏch vө trong nӅn kinh tӃ. Qua viӋc

thӵc hiӋn chӭc năng này, giá trӏ cӫa các hàng hoá, dӏch vө ÿѭӧc biӇu hiӋn ra bҵng
tiӅn, nhѭ viӋc ÿo khӕi kѭӧng bҵng kg, ÿo ÿӝ dài bҵng m…nhӡ ÿó mà viӋc trao ÿәi
hàng hoá ÿѭӧc diӉn ra thuұn lӧi hѫn.
NӃu giá trӏ hàng hoá không có ÿѫn vӏ ÿo chung là tiӅn, mӛi hàng hoá sӁ ÿѭӧc
ÿӏnh giá bҵng tҩt cҧ các hàng hoá còn lҥi, và nhѭ vұy sӕ lѭӧng giá các mһt hàng
trong nӅn kinh tӃ ngày nay sӁ nhiӅu ÿӃn mӭc ngѭӡi ta không còn thӡi gian cho viӋc
tiêu dùng hàng hoá, do phҫn lӟn thӡi gian ÿã dàng cho viӋc ÿӑc giá hàng hoá. Khi
giá cӫa các hàng hoá, dӏch vө ÿѭӧc biӇu hiӋn bҵng tiӅn, không nhӳng thuұn tiӋn cho
ngѭӡi bán hàng hóa mà viӋc ÿӑc bҧng giá cNJng ÿѫn giҧn hѫn rҩt nhiӅu vӟi chi phí
thӡi gian ít hѫn sӱ dөng cho các giao dӏch.
Là mӝt ÿѫn vӏ ÿánh giá, nó tҥo cѫ sӣ thuұn lӧi cho viӋc sӱ dөng tiӅn làm
phѭѫng tiӋn trao ÿәi, nhѭng cNJng chính trong quá trình trao ÿәi sӱ dөng tiӅn làm
trung gian, các tӍ lӋ trao ÿәi ÿѭӧc hình thành theo tұp quán - tӭc là ngay tӯ khi mӟi
ra ÿӡi, viӋc sӱ dөng tiӅn làm phѭѫng tiӋn trao ÿәi ÿã dүn tӟi viӋc dùng tiӅn làm ÿѫn
vӏ ÿánh giá. Ĉҫu tiên nhӳng phѭѫng tiӋn ÿѭӧc sӱ dөng làm tiӅn ÿӇ biӇu hiӋn giá trӏ
hàng hoá cNJng có giá trӏ nhѭ các hàng hoá khác. Cѫ sӣ cho viӋc tiӅn biӇu hiӋn giá
trӏ các hàng hoá khác chính là tiӅn cNJng có giá trӏ sӱ dөng nhѭ các hàng hoá khác
(Theo phân tích cӫa Marx vӅ sӵ phát triӇn cӫa các hình thái biӇu hiӋn giá trӏ hàng
hoá: giá trӏ hàng hoá ÿѭӧc biӇu hiӋn ӣ giá trӏ sӱ dөng cӫa hàng hoá ÿóng vai trò vұt
ngang giá, vұt ngang giá chung). Vì vұy trong thӡi ÿҥi ngày nay, mһc dù các
phѭѫng tiӋn ÿѭӧc sӱ dөng là tiӅn không còn có giá trӏ nhѭ các hàng hoá khác nhѭng
nó ÿѭӧc mӑi ngѭӡi chҩp nhұn trong lѭu thông (có giá trӏ sӱ dөng ÿһc biӋt), do ÿó
vүn ÿѭӧc sӱ dөng ÿӇ ÿánh giá giá trӏ các hàng hoá. Trong bҩt kӇ nӅn kinh tӃ tiӅn tӋ
nào viӋc sӱ dөng tiӅn làm ÿѫn vӏ ÿo lѭӡng giá trӏ ÿӅu mang tính chҩt trӯu tѭӧng,
vӯa có tính pháp lý, vӯa có tính quy ѭӟc.

7