Cách viết phần mở bài trong bài văn nghị luận XH

Cách vi ết ph ần m ở bài trong bài v ăn ngh ị lu ận XH
Đối v ớ
i h ọc sinh, m ột trong nh ữ
ng ph ần các em th ườn g b ối r ối khi vi ết v ăn ngh ị
lu ận là ph ần m ở bài. Tuy đâ y không ph ải là ph ần tr ọng tâm c ủa bài v ăn nh ư
ng
nó là ph ần không th ể thi ếu, góp ph ần làm n ổi b ật v ấn đ
ề. Nhi ều em h ọc sinh còn
lúng túng, m ất khá nhi ều th ờ
i gian cho ph ần này.
Ở bài vi ết này, cô chia s ẻ v ớ
i các em m ột s ố “m ẹo v ặt ” để vi ết m ở bài, cách này
cô đã áp d ụng và th ấy khá hi ệu qu ả. Bài vi ết có 2 ph ần : Ph ần 1 h ư
ớn g d ẫn
chung, ph ần 2 là m ột s ố m ẹo v ặt dành cho h ọc sinh y ếu
I.H ư
ớn g d ẫn chung
Ph ần m ở bài trong v ăn ngh ị lu ận là ph ần đ
ặt v ấn đ
ề, thông th ư
ờn g có hai cách:
– Tr ự
c ti ếp: Là cách đi th ẳng vào v ấn đ
ề c ần ngh ị lu ận. Ngh ĩa là sau khi đã tìm
hi ểu đ
ề và tìm đ
ư
ợ c v ấn đ
ề tr ọng tâm c ủa bài ngh ị lu ận, ta nêu th ẳng v ấn đ
ề đó
ra b ằng m ột lu ận để

i m rõ ràng. Tuy nhiên khi m ở bài tr ự
c ti ếp, ta c ũng ph ải trình
bày cho đ
ủ ý, không nói thi ếu nh ư
ng c ũng không nên nói h ết n ội dung, ph ải đáp
ứn g đủ các yêu c ầu c ủa m ột ph ần m ở bài đúng m ự
c trong nhà tr ườn g . Đặt v ấn
đề theo cách tr ự
c ti ếp d ễ làm, nhanh g ọn, t ự nhiên, d ễ ti ếp nh ận, tuy nhiên
th ư
ờn g khô khan, c ứ
ng nh ắc, thi ếu h ấp d ẫn cho bài vi ết.
N ếu đ
ề bài yêu c ầu ngh ị lu ận v ề tác ph ẩm thì m ở bài ph ải gi ớ
i thi ệu đ
ư
ợc
gi ả, tên tác ph ẩm, trích d ẫn kh ổ th ơ
, ho ặc gi ớ
i thi ệu v ấn đ
ề ngh ị lu ận.

tên tác

– Gián ti ếp: V ớ
i cách này ng ư
ời vi ết ph ải d ẫn d ắt vào đ
ề b ằng cách nêu lên
nh ữ
ng ý có liên quan đ

ến lu ận đ
ề (v ấn đ
ề c ần ngh ị lu ận) đ
ể gây s ự chú ý cho
ng ư
ời đ
ọc sau đó m ớ
i b ắt sang lu ận đ
ề. M ở bài theo cách này t ạo đ
ư
ợ c s ự uy ển
chuy ển, linh ho ạt cho bài vi ết, h ấp d ẫn ng ư
ời đ
ọc , tuy nhiên ki ểu m ở bài này d ễ
d ẫn đ
ến s ự lan man, l ạc đ
ề cho bài vi ết.
Nh ữ
ng b ạn h ọc y ếu nên m ở bài theo cách th ứ nh ất ( không ph ải ngh ĩ nhi ều,
nh ư
ng không đ
ư
ợ c để
i m gi ỏi)
* Ví d ụ minh h ọa 1
Đề bài :
Bàn v ề quan ni ệm s ống.
– M ở bài tr ự
c ti ếp:
Trong cu ộc s ống m ỗi ng ư

ời đ
ều có quan ni ệm s ống riêng. Có ng ư
ời ch ỉ s ống vì
ti ền tài danh v ọng mà quên đi giá tr ị đích th ự
c c ủa cu ộc s ống.Quan ni ệm s ống


t ốt là s ự hài hòa gi ữ
a danh v ọng ,ti ền b ạc v ớ
i các m ối quan h ệ và giá tr ị c ủa con
ng ườ
i vớ
i thiên nhiên,không b ị chi ph ối b ở
i v ật ch ất, s ống h ết mình, làm vi ệc h ết
mình. (Bài vi ết c ủa h ọc sinh)
-M ở bài gián ti ếp:
Nhà v ăn Pháp ĐĐ
. i - đơ
- rô t ừ
ng quan ni ệm “ N ếu không có m ục đích ,anh không
làm đượ
c gì c ả.Anh c ũng không làm đượ
c gì v ĩ đạ
i n ếu nh ư m ục đích bình
th ườ
ng. Đ
â y là quan ni ệm đú ng và r ất phù h ợ
p vớ
i chúng ta.Trong cu ộc s ống m ỗi
ng ườ

i đề
u có m ột lí t ưở
n g s ống riêng để t ự v ươ
n tớ
i,t ự hoàn thi ện và phát tri ển
b ản thân. B ất kì ai c ũng c ần t ự t ạo cho mình m ột lí t ưở
n g và có lòng quy ết tâm
theo lí t ưở
n g ấy ”.
(Bài vi ết c ủa h ọc sinh)
Đối v ớ
i ngh ị lu ận v ăn h ọc, các em c ũng làm t ươn g t ự
* Ví d ụ minh h ọa 2
Đề bài :
Phân tích tình hu ống truy ện độ
c đá o trong V ợ nh ặt c ủa Kim Lân
– M ở bài tr ự
c ti ếp:
“V ợ nh ặt” đượ
c coi là ki ệt tác trong s ự nghi ệp sáng tác c ủa Kim Lân, c ũng là m ột
truy ện ng ắn xu ất s ắc c ủa v ăn xuôi Vi ệt Nam hi ện đạ
i . M ột trong nh ữ
ng y ếu t ố
quan tr ọng giúp t ạo ra nh ữ
ng giá tr ị t ư t ưở
n g và ngh ệ thu ật đặ
c s ắc cho truy ện
ng ắn chính là vi ệc Kim Lân đã xây d ự
ng thành công tình hu ống truy ện độ
c đáo.

-M ở bài gián ti ếp:
Đối v ớ
i ngh ệ thu ật truy ện ng ắn, t ạo ra được m ột tình hu ống độc đá o m ớ
i l ạ để
làm b ật n ổi v ấn đề
, b ật n ổi tâm tr ạng, t ư t ưở
n g , tính cách c ủa các nhân v ật và
ch ủ đề c ủa tác ph ẩm là m ột đề
i u có ý ngh ĩa then ch ốt. M ột truy ện ng ắn đặ
c s ắc
là nh ờ đượ
c t ổ ch ứ
c chung quanh m ột tình hu ống nh ư th ế, và V ợ nh ặt c ủa Kim
Lân là m ột tr ườ
ng hợ
p tiêu bi ểu.
* Ví d ụ minh h ọa 3
+Nói đế
n Chính H ữ
u không th ể không nói đế
n bài th ơ “ Đồ
n g chí”.Bài th ơ nh ư
m ột để
i m sáng trong t ập “ Đầ
u súng tr ăng treo”- t ập th ơ vi ết v ề đề tài ng ườ
i lính
c ủa ông. ( m ở bài tr ự
c ti ếp )
+ Đề : Phân tích nhân v ật Chí Phèo trong tác ph ẩm cùng tên c ủa Nam Cao.

Khi “Tắt đèn” của Ngô Tất Tố và “Bước đường cùng” của Nguyễn Công Hoan ra
đời, tôi chắc ít ai nghĩ rằng, thân phận người nông dân dưới ách đế quốc phong
kiến lại có thể có một nỗi khổ nào hơn những nỗi khổ của chị Dậu, anh
Pha.Nhưng khi Chí Phèo bước ra từ những trang sách của Nam cao, thì ng ười
ta mới nhận ra rằng đây là hiện thân đầy đủ những gì gọi là kh ốn kh ổ, t ủi nh ục
nhất của người dân cùng ở một nước thuộc địa. Hình ảnh Chí Phèo qua tác
phẩm cùng tên của Nam Cao đã khắc họa một cách đầy ám ảnh hình tượng đó
-> Cách dẫn nhập từ cáchình tượng có liên quan
II. Mẹo viết phần mở bài cho học sinh yếu
Cô hướng dẫn các bạn học yếu cách mở bài an toàn nhé, nhưng sẽ không được
điểm cao đâu. Cách này chỉ áp dụng trong trường hợp vào phòng thi tâm lí h ồi
hộp, không nghĩ ra được mở bài, vậy thì hãy bỏ ra 5 phút để học thuộc nh ững
“mẫu ” có sẵn, vào phòng thi chỉ việc thay tên tác phẩm, tên nhân v ật, ho ặc thay
vấn đề nghị luận là được. Cụ thể , ví dụ mở bài sau :
Nam Cao là một cây bút chuyên về truyện ngắn. Ông đã rất thành công ở các
tác phẩm khai thác đề tài về những con người bị tha hóa trong xã h ội c ũ . M ột
trong những tác phẩm tiêu biểu của ông là
truyện ngắn ” Chí phèo “. Tác phẩm khắc họa thành công chân dung nhân v ật
Chí phèo, người nông dân lương thiện bị đẩy vào con đường tha hóa.
Các em có thể dùng mở bài này cho rất nhiều tác ph ẩm liên quan : ví d ụ
+Kim lân là một cây bút chuyên về truyện ngắn. Ông đã rất thành công ở các tác
phẩm khai thác đề tài người nông dân trong xã hội cũ. Một trong những tác
phẩm tiêu biểu của ông là truyện ngắn ” Vợ nhặt”. Tác phẩm kh ắc h ọa thành
công chân dung nhân vật Bà cụ Tứ, một bà mẹ nông dân nghèo, có t ấm lòng
nhân hậu….
+Nguyễn Tuân là một cây bút chuyên về truyện ngắn. Ông đã r ất thành công ở
các tác phẩm khai thác đề tài về những con người tài hoa trong xã hội c ũ . M ột
trong những tác phẩm tiêu biểu của ông là
truyện ngắn ” Chữ người tử tù “. Tác phẩm khắc họa thành công chân dung

nhân vật Huấn cao, một người tài hoa xuất chúng, có khí phách và thiên l ương
trong sáng…
Các em có thể ” chế ra hàng loạt những mở bài tương tự, kể cả những đề thu ộc
lĩnh vực khác, ví dụ:
Huy cận là một cây bút xuất sắc trong phong trào thơ mới. Ông đã r ất thành
công ở các tác phẩm khai thác đề tài phong cảnh sông nước quê hương . Một
trong những tác phẩm tiêu biểu của ông là


Bài thơ “Tràng giang” . Bài thơ được gợi hứng từ cảnh sông hồng mênh mang
sóng nước…
Dễ quá phải không nào ! vậy thì các em hãy viết sẵn vài mẫu mở bài, để dùng
trong những trường hợp cần thiết nhé. Tất nhiên, cô không khuy ến khích các em
đạo văn, sao chép, vì văn chương không chấp nhận điều đó, nhưng ” bước
đường cùng” thì cũng phải dùng đến những mẫu có sẵn này thôi ( !!! ).
Một số mẫu có sẵn, các em có thể học thuộc :
1. Xây dựng một hình tượng nhân vật đã khó, nhưng để nhân v ật đó có s ức lay
động và chiếm trọn trái tim người đọc còn khó hơn. Ấy vậy mà nhà thơ/nhà v ăn
… đã làm được điều đó. Nhân vật “ABC/XYZ” của ông đã ghi dấu ấn sâu đậm
trong lòng người đọc về hình ảnh của một ( tùy đề bài yêu cầu phân tích nhân
vật nào thì khái quát nhân vật đó)
2. Thời gian vẫn trôi đi và bốn mùa luôn luân chuyển. Con người chỉ xuất hi ện
một lần trong đời và cũng chỉ một lần ra đi mãi mãi vào cõi vĩnh hằng. Nh ưng
những gì là thơ, là văn, là nghệ thuật đích thực thì vẫn còn mãi mãi với th ời gian.
T ác phẩm “ABC/XYZ” của nhà văn/ nhà thơ….là một trong số những tác ph ẩm
nghệ thuật như thế.
Đặc biệt là trích đoạn….( nếu người ta yêu cầu phân tích đoạn trích)
3. Cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của nhân dân ta đã góp thêm nh ững
trang vàng vào lịch sử dân tộc. Đã có rất nhiều văn nghệ sẽ đã có được cảm
hứng sáng tác từ đề tài này. Chính vì vậy đây cũng là giai đoạn văn h ọc có nhiều

thành công góp phần làm rạng rỡ nền văn học n ước nhà.
”…….” Của nhà văn/ nhà thơ ……… là một trong những đóng góp nh ư v ậy.
Hình ảnh của những người lính quả cảm, kiên cường, ngày đêm chi ến đấu b ảo
vệ đất nước/ Nhân vật chính trong tác phẩm ( tên) …đã thật sự để lại dấu ấn sâu
sắc trong lòng người đọc
(Mở bài như thế này chỉ áp dụng với các bài văn viết về chiến tranh, ng ười lính),
ví dụ: Tây Tiến,…
4. Trong trái tim mỗi con người luôn có một khoảng dành riêng cho quê h ương,
tình cảm ấy dạt dào cháy bỏng & có sức sống mãnh liệt, bền bỉ. Đặc bi ệt trong
hoàn cảnh khó khăn, nguy hiểm, tình cảm ấy càng tỏa sáng r ạng ng ời. V ới ngòi
bút sắc sảo chân thực cùng tâm hồn đồng cảm sâu sắc, nhi ều nhà v ăn VN hi ện
đại đã khắc họa thành công hình ảnh con ng VN có tình yêu làng quê tha thi ết.
Nhưng có lẽ thành công hơn cả là nhà văn…. Với nhân vật……..
5. Chúng ta đã gặp không ít những số phận người phụ nữ bi th ương trong các
tác phẩm văn học Việt Nam, đó là một nàng Vũ Nương oan khuất, một nàng
Kiều bi kịch, một Chị Dậu tủi hờn… Nhưng khi tiếp cận với dòng văn h ọc cách


mạng, vẫn những người phụ nữ ngày xưa ấy lại trỗi dậy mạnh mẽ đứng dậy làm
chủ đời mình. Một trong những nhân vật văn học nữ tiêu biêu biểu là nhân v ật….
của nhà văn/ nhà thơ…..
Cái này áp dụng cho Truyện Kiều, Chiếc Thuyền Ngoài Xa, Vợ Ch ồng A-phủ….
6. Trong vô số những nạn nhân của xã hội phong kiến có m ột tầng l ớp mà h ết
thảy các nhà văn nhân đạo đều đau xót trân trọng và tập chung vi ết v ề h ọ đó là
người phụ nữ. trong số những tác phẩm viết về đề tài này nổi bật nh ất ph ảI k ể
đến tác phẩm….