Đánh giá hiệu quả mô hình quản lý cộng đồng của trung tâm hỗ trợ phát triển vì phụ nữ và trẻ em ( DWC) tại xã phúc thuận, huyện phổ yên, tỉnh thái nguyên

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------------------------

NGUYỄN THỊ THU HIẾU

ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ MƠ HÌNH QUẢN LÝ CỘNG ĐỒNG CỦA
TRUNG TÂM HỖ TRỢ PHÁT TRIỂN VÌ PHỤ NỮ VÀ TRẺ EM (DWC)
TẠI XÃ PHÚC THUẬN, HUYỆN PHỔ YÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN

Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành: Công tác xã hội
Mã số: 60.90.01.01

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Trung Hải

Hà Nội - 2015


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan những thông tin, số liệu trong luận văn là sự thật và
đã đƣợc những ngƣời có liên quan đồng ý cho sử dụng. Tơi xin chịu trách
nhiệm về tính xác thực của các thơng tin có trong luận văn.


LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình thực hiện luận văn tốt nghiệp đề tài: Đánh giá hiệu
quả mơ hình Quản lý cộng đồng của Trung tâm Hỗ trợ Phát triển vì Phụ
nữ và Trẻ em (DWC) tại xã Phúc Thuận, huyện Phổ Yên, tỉnh Thái
Nguyên, ngoài sự nỗ lực của bản thân, tôi đã nhận đƣợc sự ủng hộ, phối hợp
chặt chẽ của các cán bộ địa phƣơng, hội phụ nữ xã Phúc Thuận, cùng toàn thể
ngƣời dân tại địa bàn nghiên cứu. Bên cạnh đó là sự hỗ trợ tận tình của Ban

giám đốc và các cán bộ Trung tâm Hỗ trợ Phát triển vì Phụ nữ và Trẻ em
(DWC).
Để hồn thành luận văn tốt nghiệp này, trƣớc tiên tơi xin chân thành
cảm ơn các thầy cô trong khoa Xã hội học – Trƣờng Đại học Khoa học Xã hội
và Nhân văn Hà Nội, các bạn học viên lớp cao học Cơng tác xã hội 1 khóa
2012 đã ủng hộ và cổ vũ tinh thần để tơi tự tin hồn thành luận văn. Đặc biệt,
tơi xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc tới TS. Nguyễn Trung Hải ngƣời đã trực
tiếp hƣớng dẫn và giúp đỡ tơi trong q trình thực hiện luận văn tốt nghiệp
này.
Vì thời gian và kinh nghiệm cịn hạn chế nên luận văn tốt nghiệp của
tơi khơng tránh khỏi những thiếu sót nhất định, rất mong nhận đƣợc sự góp ý
của các thầy, cơ giáo, các bạn và những ngƣời quan tâm đến nghiên cứu này.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, tháng 1 năm 2015
Học viên

Nguyễn Thị Thu Hiếu


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN
LỜI CẢM ƠN
MỞ ĐẦU ......................................................................................................... 10
1. Lý do chọn đề tài ......................................................................................... 10
2. Tổng quan vấn đề nghiên cứu ..................... Error! Bookmark not defined.
3. Ý nghĩa vấn đề nghiên cứu.......................... Error! Bookmark not defined.
4. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu.................. Error! Bookmark not defined.
5. Đối tƣợng, khách thể và phạm vi nghiên cứuError!

Bookmark

not

defined.
6. Câu hỏi nghiên cứu ..................................... Error! Bookmark not defined.
7. Giả thuyết nghiên cứu ................................. Error! Bookmark not defined.
8. Phƣơng pháp thu thập thông tin .................. Error! Bookmark not defined.
NỘI DUNG CHÍNH ....................................... Error! Bookmark not defined.
Chƣơng 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của nghiên cứuError! Bookmark not
defined.
1.1. Các khái niệm ........................................... Error! Bookmark not defined.
1.1.1. Cộng đồng ............................................. Error! Bookmark not defined.
1.1.2. Vấn đề cộng đồng .................................. Error! Bookmark not defined.
1.1.3. Quản lý cộng đồng ................................................................................ 11
1.1.4. Tổ chức cộng đồng ................................................................................ 11
1.1.5. Phát triển cộng đồng.............................................................................. 13
1.1.6. Tác viên phát triển cộng đồng ............... Error! Bookmark not defined.
1.1.7. Sự tham gia............................................ Error! Bookmark not defined.
1.1.8. Quyền và trao quyền ............................. Error! Bookmark not defined.
1.2. Lý thuyết ứng dụng trong nghiên cứu ...... Error! Bookmark not defined.
1.2.1. Lý thuyết nhu cầu .................................. Error! Bookmark not defined.
1.2.2. Lý thuyết trao quyền .............................. Error! Bookmark not defined.


1.2.3. Lý thuyết thân chủ trọng tâm ................................................................ 21
1.2.4. Thuyết huy động nguồn lực ................... Error! Bookmark not defined.
1.3. Một số vấn đề chung về phát triển cộng đồng ......................................... 25
1.4. Trung tâm Hỗ trợ phát triển vì Phụ nữ và Trẻ em (DWC) ............... Error!
Bookmark not defined.0
1.4.1. Cơ cấu tổ chức ...................................................................................... 31

1.4.2. Mục đích, sứ mệnh, viễn cảnh ............................................................... 32
1.4.3. Bộ máy nhân sự ..................................................................................... 32
1.4.4. Các hoạt động đang triển khai............................................................... 32
1.4. Khái qt mơ hình QLCĐ trên Thế giới và Việt Nam ............................ 30
1.3.1. Mơ hình QLCĐ trên Thế giới ................ Error! Bookmark not defined.
1.3.2. Mô hình QLCĐ tại Việt Nam ................ Error! Bookmark not defined.
1.5. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu ................................................................... 33
1.5.1. Khái quát về huyện Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên ................................... 33
1.5.2. Khái quát về xóm Phúc Tài và xóm Tân Ấp 2, xã Phúc Thuận ............ 34
1.5.3. Các vấn đề cộng đồng tại xã Phúc Thuận ............................................ 36
1.6. Mơ hình Quản lý cộng đồng…………………………………………....40
1.6.1. Mơ hình Quản lý cộng đồng trên Thế giới và Việt Nam…………….40
1.6.1.1. Mơ hình Quản lý cộng đồng trên Thế giới…………………………40
1.6.1.2. Mơ hình Quản lý cộng đồng tại Việt Nam………………………......41
1.6.2. Mơ tả mơ hình Quản lý cộng đồng…………………………..……....42
1.6.2.1. Cách tiếp cận của mơ hình Quản lý cộng đồng…………………...43
1.6.2.2. Giá trị của Quản lý cộng đồng……………………………………...47
1.6.2.3. Nguyên tắc cơ bản trong thực hiện mơ hình QLCĐ….……………48
1.6.2.4. Quy trình thực hiện mơ hình QLCĐ……………………………….49
1.6.2.5. Tính bền vững của mơ hình QLCĐ……………………………………55
1.6.3. Vị trí của mơ hình QLCĐ trong hệ thống quản lý nhà nước…………57
1.7. Tiêu chí đánh giá hiệu quả mơ hình QLCĐ……………………………59


Chƣơng 2: Thực trạng thực hiện mơ hình Quản lý cộng đồng tại xã Phúc
Thuận, huyện Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên...................................................... 62
2.1. Đánh giá chung về mục tiêu, cách thức vận hành của mơ hình QLCĐ tại
xã Phúc Thuận, huyện Phổ n ...................................................................... 62
2.2. Đánh giá hiệu quả mơ hình QLCĐ đối với cơ chế chính sách tại xã Phúc
Thuận, huyện Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên...................................................... 68

2.3. Đánh giá hiệu quả của mơ hình Q LCĐ trong việc giải quyết vấn đề cộng
đồng………………………………………………………………………….69
2.3.1. Hiệu quả của mơ hình QLCĐ trong vấn đề giảm nghèo ...................... 69
2.3.2. Hiệu quả của mô hình QLCĐ trong vấn đề phát triển cơ sở hạ tầng... 71
2.3.3. Hiệu quả của mơ hình QLCĐ trong vấn đề ô nhiễm môi trường ......... 73
2.3.4. Hiệu quả của mơ hình QLCĐ trong vấn đề tiếp cận thơng tin mới của
người dân. ....................................................................................................... 74
2.4. Hiệu quả của mơ hình QLCĐ đối với ngƣời dân và chính quyền địa
phƣơng ……………………………………………………………………...76
2.4.1. Hiệu quả của mơ hình QLCĐ đối với người dân .................................. 76
2.4.2. Hiệu quả của mơ hình QLCĐ với đội ngũ cán bộ địa phương ............. 95
2.5. Những thuận lợi và khó khăn khi thực hiện mơ hình QLCĐ .................. 97
2.5.1. Thuận lợi khi thực hiện mơ hình QLCĐ................................................ 97
2.5.2. Khó khăn khi thực hiện mơ hình QLCĐ .............................................. 101
2.4. Bài học kinh nghiệm khi thực hiện mơ hình QLCĐ .............................. 103
Kết luận và Khuyến nghị............................................................................... 107
PHỤ LỤC 1: CÂU HỎI ĐÁNH GIÁ DỰ ÁN – (dành cho ngƣời dân) ....... 111
PHỤ LỤC 2: CÂU HỎI PHỎNG VẤN SÂU VỚI CÁC NHÓM ................ 123


PHỤ LỤC 3: KẾT QUẢ KHẢO SÁT BẢNG HỎI VỚI NGƢỜI DÂN Error!
Bookmark not defined.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................... 142

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

DWC

Center for promoting Development for Women and Chirldren
Trung tâm Hỗ trợ Phát triển vì Phụ nữ và Trẻ em

LHQ

Liên hợp quốc

NNC

Nhóm nịng cốt

NCĐ

Nhóm cộng đồng

PTCĐ

Phát triển cộng đồng

PCMM

Promoting Community management model in Viet Nam
Thúc đẩy mơ hình Quản lý cộng đồng ở Việt Nam (dự án)

PRA

Participatory Rural Appraisal
Phƣơng pháp đánh giá nơng thơn có sự tham gia của ngƣời dân

QLCĐ

Quản lý cộng đồng

QSK

Quỹ sáng kiến

SDC

Swiss Agency for Development and Cooperation
Cơ quan Hợp tác và Phát triển Thụy Sỹ

TDA

Tiểu dự án



DANH MỤC CÁC BẢNG

Số bảng
Bảng 1.1

Tên bảng

Trang

Thông tin chung về xóm Phúc Tài, xóm Tân Ấp 2,

35

xã Phúc Thuận

Bảng 2.1

Hiệu quả chung của dự án thực hiện theo mơ hình

64

QLCĐ
Bảng 2.2

Kết quả khảo sát về quy trình thực hiện mơ hình

65

QLCĐ
Bảng 2.3

Kết quả khảo sát về mức độ phức tạp và khả năng

66

thực hiện các thủ tục hành chính
Bảng 2.4

Các kiến thức ngƣời dân đƣợc nâng cao sau tham gia

80

dự án
Bảng 2.5

Các cơng việc ngƣời dân có thể làm sau khi đƣợc tập

81

huấn
Bảng 2.6

Mức độ vận dụng các kiến thức học đƣợc từ dự án

82

Bảng 2.7

Tần suất đi họp thôn của ngƣời dân sau khi tham gia

85

dự án
Bảng 2.8

Lợi ích khi ngƣời dân tham gia các cuộc họp thơn

86

xóm
Bảng 2.9

Các hoạt động ngƣời dân đƣợc tự quản khi thực hiện

88

dự án
Bảng 2.10

Lợi ích khi ngƣời dân đƣợc tự quản

90


DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ
Số sơ đồ
Sơ đồ 1.1

Tên sơ đồ, biểu đồ

Trang

Cơ cấu tổ chức Trung tâm Hỗ trợ phát triển vì phụ nữ

31

và trẻ em
Sơ đồ 1.2

Quy trình thực hiện Quản lý cộng đồng

50

Biểu đồ 2.1 Biến động tỷ lệ hộ nghèo tại địa bàn nghiên cứu

70

Biểu đồ 2.2

77

Thu nhập của ngƣời dân từ khi tham gia dự án (20112014)

Biểu đồ 2.3

Sự thay đổi trong môi trƣờng sống sau khi thực hiện dự

78

án
Biểu đồ 2.4 Tỷ lệ các thắc mắc của ngƣời dân đƣợc chính quyền
giải đáp

93


MỞ ĐẦU
1.

Lý do chọn đề tài
Ngày nay, cùng với sự phát triển của nền kinh tế - xã hội, chất lƣợng cuộc

sống của ngƣời dân cũng ngày một tăng lên, con ngƣời ngày càng có nhiều nhu cầu
và tiêu chuẩn cao hơn cho một cuộc sống đƣợc đánh giá là đảm bảo. Những nhu
cầu này đòi hỏi cần phải đƣợc đáp ứng. Tuy vậy, sự phát triển không đồng đều

trong nền kinh tế đã tạo nên sự chênh lệch rõ rệt về mức sống giữa các tầng lớp
dân cƣ, đặc biệt là giữa các vùng nông thôn, miền núi và thành thị. Chính điều này
đã tạo ra sự bất bình đẳng trong xã hội trƣớc hết là về thu nhập và điều kiện sống.
Phát triển cộng đồng (PTCĐ) là một trong ba phƣơng pháp can thiệp chính
của Cơng tác xã hội. Trên Thế giới, ngay tƣ̀ nhƣ̃ng năm 1950, khái niệm PTCĐ đã
đƣợc Liên Hợp Quốc công nhận và khuyến khí ch các quốc gia sƣ̉ dụng phƣơng
pháp này nhƣ một công c ụ hữu hiệu trong việc giải quyết các vấn đề xã hội nhằm
thƣ̣c hiện chƣơng trì nh mục tiêu phát triển quốc gia . PTCĐ đƣợc đánh giá là một
trong những hoạt động có khả năng giải quyết những vấn đề của sự phát triển xã
hội và những thách thức mà các cộng đồng gặp phải khá hiệu quả, bởi nó nhấn
mạnh đến sự tham gia của chính ngƣời dân - những ngƣời trong cuộc - vào q
trình cải thiện đời sống cho chính cộng đồng mình. Các hoạt động PTCĐ vừa góp
phần nâng cao chất lƣợng cuộc sống ngƣời dân vừa đóng góp cho sự tăng trƣởng
của nền kinh tế đất nƣớc. Hiệu quả thiết thực của hoạt động PTCĐ ngày càng đƣợc
khẳng định và thu hút sự quan tâm của toàn xã hội.
Tại Việt Nam, khái niệm PTCĐ xuất hiện vào nhƣ̃ng năm 1980 tƣ̀ các chƣơng
trình viện trợ của nƣớc ngồi. Chiến lƣợc PTCĐ hƣớng tới những cộng đồng
nghèo và kém phát triển, giúp họ nhận thức đƣợc vấn đề của mình, tìm kiếm nguồn
lực bên ngồi và phát huy tiềm năng của mình để giải quyết hiệu quả vấn đề của
cộng đồng họ. Cho đến nay, cùng với sự hình thành của


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO


Tài liệu Tiếng Việt

1.

Báo cáo kinh tế - xã hội xã Phúc Thuận năm 2011, 2014

2.

GS. TS Hoàng Chí Bảo (2008), Biến đổi xã hội ở Việt Nam qua hơn 20 năm
đổi mới, Hội đồng lý luận Trung ƣơng.

3.

Nguyễn Tiến Dũng (2007), Sƣ̣ tham gia củ a cộng đồng trong phát triển cơ sở
hạ tầng ở nông thôn (nghiên cƣ́u trƣờng hợp tại hai tì nh Thanh Hóa và Bì nh
Phƣớc), Luận án Thạc sĩ Xã h ội học, Trƣờng Đại học KHXH&NV (ĐHQG
Hà Nội), Hà Nội.

4.

Vũ Cao Đàm (2006), Phƣơng pháp luận nghiên cƣ́u khoa học, NXB Khoa học
và kỹ thuật, Hà Nội.

5.

Tô Duy Hợp, Lƣơng Hồng Quang (2000), Phát triển cộng đồng: Lý thuyết và
vận dụng, NXB Văn hóa – Thông tin, Hà Nội.

6.

Bùi Thị Xn Mai (2012), Giáo trình nhập mơn cơng tác xã hội, Nxb Lao
động xã hội, Hà Nội.

7.

Malcolm Payne (1997), ThS. Trần Văn Kham (dịch giả), Lý thuyết Công tác
xã hội hiện đại, Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn Hà Nội.

8.

Nguyễn Xuân Nghĩ a (2010), Phƣơng pháp và kỹ thuật trong nghiên cƣ́u xã
hội học, NXB Phƣơng Đông.

9.

Nguyễn Hữu Nhân (2004), Phát triển cộng đồng, Nhà xuất bản Đại học Quốc
gia Hà Nội, Hà Nội.

10. Nguyễn Thị Oanh (2000), Phát triển cộng đồng , Đại học Mở bán công thành
phố Hồ Chí Minh.
11. Phạm Văn Quyết, TS Nguyễn Quý Thanh (2011), Phƣơng pháp nghiên cƣ́u xã
hội học, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội.
12. Quy chế thực hiện dân chủ ở xã theo Nghị định 29/1998/NĐ – CP ban hành
ngày 11 tháng 5 năm 1998
13. PGS.TS. Trịnh Văn Tùng, Bài giảng Phát triển cộng đồng


14. Trung tâm nghiên cứu tƣ vấn công tác xã hội và phát triển cộng đồng (2007),
Phương pháp tiếp cận ABCD, TP.HCM
15. Trung tâm Hỗ trợ phát triển vì Phụ nữ và Trẻ em (DWC), Sổ tay Quản lý
cộng đồng – cuốn 1, 2, 3
16. Trung tâm nghiên cứu - tƣ vấn CTXH và PTCĐ – SDRC (2007), Phƣơng
pháp tiếp cận ABCD, BfdW tài trợ ấn phẩm – TPHCM 12/2007
17. Trung tâm hỗ trợ phát tri ển vì phụ nƣ̃ và trẻ em (DWC), Sổ tay Quản lý cộng
đồng, lƣu hành nội bộ.

18. UNDP, Viện Khoa học xã hội Việt Nam (2006), Đẩy mạnh chiều sâu dân chủ
và tăng cƣờng sƣ̣ tham gia của ngƣời dân ở Việt Nam, Hà Nội
19. VAMESP II (2005), Cẩm nang theo dõi và đánh giá , Bộ Kế hoạch và Đầu tƣ,
Hà Nội.
20. ThS Phạm Huỳnh Thanh Vân, ĐH An Giang, 2007, Kỹ năng phát triển cộng
đồng (Tài liệu tập huấn phƣơng pháp tiếp cận dựa vào nội lực để pháttriển
cộng đồng cho sinh viên thiệt thòi trƣờng ĐH An Giang.
21. Etienne Beaudoux , Geneviève Crombrugghe , Francis Douxchamps , MarieChristine Gueneau , Mark Niewkerk (1992), Đỗ Bá Khoa , Dƣơng Nguyên
Tƣờng (dịch giả), Hành trình của một dự án phát triển : tƣ̀ khảo sát đến đánh
giá, NXB Chí nh trị Quốc gia, Hà Nội.
22. Yumi Sera, Susan Beaudry (2007), Giám sát và đánh giá , Bộ phận phát triển
xã hội – Ngân hàng thế giới (WB).


Tài liệu Tiếng nƣớc ngoài

23. Bartle, Phil, 2005, Giới Thiệu về Xã Hội Học Cộng Đồng. Camosun College,
Victoria,
24. Schwartz W. (1974), The Social Worker in the Group, in: Klenk, R.W./ Ryan,
..... in Social Work Practice. A Sourcebook, Pacific Grove et al. 1998. Lee,
Judith ...


25. Solomon, Black Empowerment (1976): Social Work in Oppressed
Communities, New York
26. Sophie Laws, Caroline Harper, Rachel Marcus (2003), Research for
development, SAGE puplication, London.
27. Regina Schevvens, Donovan Storey (Editors) (2003), Development fieldwork,
SAGE puplication, London.
28. Paul Bullen (2007), Community development models and language

( )
29. Jim Cavaye, Understanding Community Development


Báo, tạp chí, website

30. Trang

thơng

tin

điện

tử

huyện

Phổ

n,

tỉnh

Thái

Ngun

tử

huyện

Phổ

n,

tỉnh

Thái

Ngun

( )
31. Cổng

thơng

tin

điện

(www.phoyen.gov.vn)
32. Cổng thơng tin điện tử Chƣơng trình Mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn
mới giai đoạn 2010 - 2020
33. Một số vấn đề nông thôn Việt Nam hiện nay (10/04/2008), Website Liên
minh hợp tác xã Việt Nam ().
34. Ủy ban thƣờng vụ Quốc hội 11 (2007), Pháp lệnh 34/2007/PL-UBTVQH11
về Thƣ̣c hiện dân chủ ở xã, phƣờng, thị trấn.
35. Unicef, Quyền đƣợc tham gia của trẻ em , Website trung tâm thông tin và giáo
dục ().

36. Website CMM news do Trung tâm Hỗ trợ phát triển vì phụ nữ và trẻ em
(DWC) quản lý ().
37. Website tổng hợp tài liệu hƣớng dẫn về sƣ̣ tham gia ().