Mang thai hộ theo luật hôn nhân và gia đình việt nam năm 2014 (tt)

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

PHẠM THỊ HƢƠNG GIANG

MANG THAI HỘ THEO LUẬT HÔN
NHÂN VÀ GIA ĐÌNH NĂM 2014

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Hà Nội – 2015

1


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

PHẠM THỊ HƢƠNG GIANG

MANG THAI HỘ TRONG LUẬT HÔN
NHÂN VÀ GIA ĐÌNH NĂM 2014

Chuyên ngành: Dân sự và tố tụng dân sự
Mã số: 60 38 01 03

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Cán bộ hướng dẫn khoa học: PGS. TS. Nguyễn Văn Cừ

Hà Nội - 2015

2


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
LỜI MỞ ĐẦU ................................................. Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 1. LÝ LUẬN CHUNG VỀ MANG THAI HỘ .. Error! Bookmark
not defined.
1.1. Sự ra đời chế định mang thai hộ vì mục đích nhân đạo .............. Error!
Bookmark not defined.
1.2. Một số khái niệm ................................ Error! Bookmark not defined.
1.2.1. Khái niệm mang thai hộ ............... Error! Bookmark not defined.
1.2.2. Khái niệm mang thai hộ vì mục đích thƣơng mại ................. Error!
Bookmark not defined.
1.2.3. Khái niệm mang thai hộ vì mục đích nhân đạo. Error! Bookmark
not defined.
1.3. Ý nghĩa của mang thai hộ ................... Error! Bookmark not defined.
1.3.1. Mang thai hộ là kết quả của việc ứng dụng thành tựu khoa học kỹ
thuật trong lĩnh vực y học ....................... Error! Bookmark not defined.
1.3.2. Mang thai hô ̣ giúp đảm bảo quyền con ngƣời…………………...18
1.3.3. Mang thai hộ mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc .. Error! Bookmark
not defined.
1.3.4. Mang thai hộ giúp đảm bảo khả năng thực hiện chức năng tái sản
xuất con ngƣời của gia đình .................................................................... 19
1.4. Cơ sở của việc quy định mang thai hộ trong pháp luật ............... Error!
Bookmark not defined.
1.4.1. Cơ sở lý luận ................................ Error! Bookmark not defined.
1.4.2. Cơ sở thực tiễn ............................. Error! Bookmark not defined.

1.5 Mang thai hộ ở một số nƣớc trên thế giới ............................................. 25
1.5.1. Các quốc gia chƣa hợp pháp hóa mang thai hộ………………....26
1.5.2. Các quốc gia đã hợp pháp hóa mang thai hộ………………..…..28
CHƢƠNG 2. NỘI DUNG QUY ĐỊNH VỀ MANG THAI HỘ VÌ MỤC
ĐÍCH NHÂN ĐẠO THEO PHÁP LUẬT HIỆN HÀNH .... Error! Bookmark
not defined.

3


2.1. Điều kiện mang thai hộ vì mục đích nhân đạo.. 3Error! Bookmark not
defined.
2.1.1. Việc mang thai hộ vì mục đích nhân đạo phải đƣợc thực hiện trên
cơ sở tự nguyện của các bên và đƣợc lập thành văn bản ................. Error!
Bookmark not defined.
2.1.2. Điều kiện đối với bên vợ, chồng nhờ mang thai hộ ............... Error!
Bookmark not defined.
2.1.2.1. Có xác nhận của tổ chức y tế có thẩm quyền về việc ngƣời vợ
không thể mang thai và sinh con ngay cả khi áp dụng kỹ thuật hỗ trợ sinh
sản............................................................ Error! Bookmark not defined.
2.1.2.2. Vợ chồng đang không có con chung ......... Error! Bookmark not
defined.
2.1.2.3. Đã đƣợc tƣ vấn về y tế, pháp lý, tâm lý. ... Error! Bookmark not
defined.
2.1.3. Điều kiện đối với ngƣời đƣợc nhờ mang thai hộ Error! Bookmark
not defined.
2.1.3.1. Ngƣời mang thai hộ là ngƣời thân thích cùng hàng của bên vợ
hoặc bên chồng nhờ mang thai hộ........... Error! Bookmark not defined.
2.1.3.2. Đã từng sinh con và chỉ đƣợc mang thai hộ một lần .......... Error!
Bookmark not defined.

2.1.3.3. Ở độ tuổi phù hợp và có xác nhận của tổ chức y tế có thẩm
quyền về khả năng mang thai hộ ............. Error! Bookmark not defined.
2.1.3.4. Trƣờng hợp ngƣời phụ nữ mang thai hộ có chồng thì phải có sự
đồng ý bằng văn bản của ngƣời chồng.... Error! Bookmark not defined.
2.1.3.5. Đã đƣợc tƣ vấn về y tế, pháp lý, tâm lý .... Error! Bookmark not
defined.
2.1.4. Việc mang thai hộ vì mục đích nhân đạo không đƣợc trái với quy
định của pháp luật về sinh con bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản. ........ Error!
Bookmark not defined.
2.2. Xác định quan hệ cha mẹ, con trong trƣờng hợp mang thai hộ vì mục
đích nhân đạo .............................................. Error! Bookmark not defined.
2.3. Mang thai hộ vì mục đích nhân đạo theo thỏa thuận Error! Bookmark
not defined.
2.4. Quyền và nghĩa vụ các bên trong thỏa thuận mang thai hộ vì mục đích
nhân đạo ...................................................... Error! Bookmark not defined.

4


2.4.1. Quyền và nghĩa vụ của bên nhờ mang thai hộ ... Error! Bookmark
not defined.
2.4.2. Quyền và nghĩa vụ của bên mang thai hộ .... Error! Bookmark not
defined.
2.5. Giải quyết tranh chấp phát sinh trong trƣờng hợp mang thai hộ vì mục
đích nhân đạo .............................................. Error! Bookmark not defined.
2.5.1. Thẩm quyền giải quyết tranh chấp trong trƣờng hợp mang thai hộ
................................................................. Error! Bookmark not defined.
2.5.2. Đƣờng lối giải quyết trƣờng hợp mang thai hộ phát sinh tranh chấp
................................................................. Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 3. THỰC TRẠNG MANG THAI HỘ TẠI VIỆT NAM, KHẢ

NĂNG ÁP DỤNG QUY ĐỊNH VỀ MANG THAI HỘ VÌ MỤC ĐÍCH
NHÂN ĐẠO Ở VIỆT NAM HIỆN NAY VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ .......... 73
3.1. Thực trạng mang thai hộ hiện nay ....... Error! Bookmark not defined.
3.1.1. Thực trạng mang thai hộ ở Việt Nam trƣớc khi Luật HN&GĐ năm
2014 có hiệu lực (ngày 01/01/2015) ....... Error! Bookmark not defined.
3.1.2. Thực trạng mang thai hộ ở Việt Nam từ khi Luật HN&GĐ năm
2014 có hiệu lực (ngày 01/01/2015) ....... Error! Bookmark not defined.
3.2. Khả năng áp dụng quy định pháp luật về mang thai hộ vì mục đích
nhân đạo vào thực tiễn hiện nay.................. Error! Bookmark not defined.
3.3. Một số kiến nghị đối với các quy định của luật HN&GĐ năm 2014 về
mang thai hộ vì mục đích nhân đạo và các giải pháp thực hiện .......... Error!
Bookmark not defined.
KẾT LUẬN ..................................................... Error! Bookmark not defined.
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................... Error! Bookmark not defined.

5


LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu
Theo thống kê của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), có khoảng 60-80 triệu
cặp vợ chồng hiếm muộn trên thế giới. Mang thai hộ là một trong những giải
pháp hiệu quả mà nhiều ngƣời lựa chọn. Tuy nhiên, không phải ở quốc gia
nào quy định về mang thai hộ cũng thuận lợi và dễ dàng. Vẫn còn đó những
vƣớng mắc mà nếu không tìm hiểu kỹ, nhiều ngƣời có thể vô tình đẩy mình
vào “thế khó”.
Hiện nay ở Việt Nam, tình trạng vô sinh ngày càng nhiều, vợ chồng hiếm
muộn hay đơn giản là không muốn trực tiếp sinh con để giữ vóc dáng thì nhu
cầu mang thai hộ, nhu cầu thuê đẻ thực sự là có thật và ngày càng gia tăng.
Mang thai hộ là trƣờng hợp sau khi thụ thai trong ống nghiệm, nếu ngƣời mẹ

vì lý do sức khỏe hay vì điều kiện nào đó không thể mang thai, phải nhờ đến
ngƣời phụ nữ khác mang thai và sinh đẻ.
Trƣớc đây, mang thai hộ là vấn đề bị pháp luật cấm tuy nhiên tình trạng
mang thai hộ hay “đẻ thuê” vẫn diễn ra dƣới dạng “chui”, một số đối tƣợng
lợi dụng tình trạng hiếm muộn, niềm khao khát có một đứa con của các cặp
vợ chồng để làm kinh doanh, thƣơng mại bất hợp pháp. Việc mang thai hộ
không đƣợc pháp luật điều chỉnh, nhiều hệ lụy sẽ xảy ra giữa các bên khi có
phát sinh tranh chấpvà khó giải quyết.
Hiện nay mang thai hộ đã đƣợc pháp luật cho phép và quy định về chế định
này trong Luật HN&GĐ năm 2014. Việc quy định về mang thai hộ với mục
đích nhân đạo trong Luật HN&GĐ đã phần nào đáp ứng đƣợc nhu cầu sinh
con cho gia đình hiếm muộn. Đây là một nội dung rất mới phản ánh một phần
thực tiễn khách quan vấn đề gia đình Việt Nam hiện nay, thể hiện xu hƣớng
hòa nhập quốc tế trong vấn đề hôn nhân gia đình. Việc xác định quan hệ cha
mẹ con có ý nghĩa quan trọng và liên quan đến những hậu quả pháp lý phát

1


sinh về sau.Vậy, về mặt pháp lý việc xác định quan hệ cha mẹ con trong
trƣờng hợp mang thai hộ nhƣ thế nào? Thỏa thuận giữa ngƣời nhờ và ngƣời
nhận mang thai hộ là loại thỏa thuận gì? Những thỏa thuận này có trái với
quan niệm đạo đức truyền thống hay không? Biện pháp pháp lý ràng buộc các
bên và chế tài pháp lý trong trƣờng hợp không thực hiện hoặc thực hiện
không đúng thỏa thuận? Luật HN&GĐ năm 2014 đã quy định cụ thể nội dung
liên quan đến chế định mang thai hộ. Liệu những nội dung đƣợc quy định đã
đầy đủ và sát thực tiễn hay chƣa?
Chính vì mang thai hộ là vấn đề rất mới cần đƣợc nghiên cứu và làm rõ hơn
nên tác giả đã chọn đề tài “Mang thai hộ theo Luật Hôn nhân và gia đình Việt
Nam năm 2014”.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Mang thai hộ là một vấn đề mới và pháp luật Việt Nam trƣớc đây nghiêm
cấm mang thai hộ; do đó việc tìm hiểu về mang thai hộ gặp nhiều khó khăn,
hạn chế nên vấn đề này chƣa thực sự nhận đƣợc nhiều sự quan tâm của các
nhà nghiên cứu luật pháp.
Qua tìm hiểu, tác giả luận văn nhận thấy mang thai hộ có tính cấp thiết về
lý luận và thực tiễn cao, tuy nhiên số lƣợng bài viết, công trình nghiên cứu về
mang thai hộ nhìn dƣới góc độ pháp luật là không nhiều. Nổi bật nhất là bài
viết của tác giả Nguyễn Thị Hƣơng – khoa Luật Dân sự, trƣờng Đại học Luật
Thành phố Hồ Chí Minh đăng trên báo Pháp luật Thành phố Hồ Chí Minh
ngày 13/02/2001. Bài viết đã đề cập tới nhiều khía cạnh pháp lý của việc
mang thai hộ; từ những phân tích về việc xác định cha, mẹ, con đến việc cần
thiết phải quy định về thỏa thuận mang thai hộ, điều kiện của các bên trong
quan hệ mang thai hộ…Có thể thấy, đây là bài viết điển hình đầu tiên đề cập
đến mang thai hộ một cách khái quát nhất, toàn diện nhất dƣới góc độ pháp
lý.

2


Cho đến thời gian gần đây, khi vấn đề mang thai hộ đƣợc đề xuất đƣa vào
dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật HN&GĐ năm 2000 và đã
đƣợc Quốc hội thông qua chính thức quy định tại Luật HN&GĐ năm 2014, đã
có nhiều bài viết về mang thai hộ đƣợc đăng tải trên các phƣơng tiện thông tin
đại chúng. Có thể kể đến những bài viết nhƣ: “Mang thai hộ: nên cho phép để
kiểm soát tốt” trên báo phunuonline.com.vn ngày 17/8/2013; “ Đƣa mang thai
hộ vào luật” trên duthaoonline.quochoi.vn; “Chính thức cho phép mang thai
hộ vì mục đích nhân đạo” trên báo ngày 19/06/2014;
“Luật cho phép mang thai hộ, tình trạng đẻ thuê còn diễn ra?” trên trang web
ngày 12/07/2014; “Mang thai hộ: Cửa đã mở,

nhƣng

mới

„hé‟?”

trên

trang

web

/>
ngày

30/12/2014;“Mang thai hộ: Có luật nhƣng vẫn khó khăn” trên Báo tuổi trẻ
online ngày 13/05/2015… Điểm chung của các bài viết này đều nêu lên thực
trạng của việc mang thai hộ ở Việt Nam hiện nay, gợi mở vấn đề, nêu ra một
số hạn chế của pháp luật, đánh giá sơ bộ mang tính chất thông báo về quy
định mới của pháp luật chứ chƣa đi sâu vào nghiên cứu, phân tích, đánh giá
để làm rõ hơn về những quy định mà pháp luật đƣa ra.
Về công trình nghiên cứu khoa học, công trình nghiên cứu khoa học mang
tên “Mang thai hộ - Sự cần thiết phải điều chỉnh bằng pháp luật ở Việt Nam
hiện nay” của trƣờng Đại học Luật Hà Nội là một công trình nghiên cứu về
mang thai hộ đƣợc đánh giá cao. Trong công trình nghiên cứu khoa học này,
tập thể tác giả đã phân tích nhiều khía cạnh pháp lý của việc mang thai hộ, đi
sâu nghiên cứu một cách cơ bản, có hệ thống cơ sở lý luận, cơ sở thực tiễn,
khái niệm, bản chất của việc mang thai hộ đồng thời còn định hƣớng xây
dựng pháp luật về mang thai hộ ở Việt Nam. Đây đƣợc coi là một công trình
nghiên cứu khá đầy đủ, toàn diện và mang lại nhiều giá trị. Công trình nghiên

3


cứu khoa học này thực sự là tài liệu tham khảo hữu ích đối với cá nhân tác giả
luận văn, cũng nhƣ đối với những nhà nghiên cứu pháp luật về mang thai hộ.
3. Đối tƣợng và nội dung nghiên cứu
Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài là những vấn đề lý luận về mang thai hộ, là
các quy định của pháp luật về mang thai hộ và khả năng áp dụng quy định về
mang thai hộ vào thực tiễn hiện nay cùng một số kiến nghị pháp luật.
Nội dung nghiên cứu đề tài bao gồm nhiều vấn đề khác nhau. Tuy vậy, do giới
hạn của một luận văn thạc sĩ, việc nghiên cứu chỉ tập trung vào những vấn đề cơ
bản nhất thuộc nội dung đề tài nhƣ khái niệm, đặc điểm, nội dung và ý nghĩa của
mang thai hộ; cơ sở của việc pháp luật quy định mang thai hộ; nội dung các quy
định của LuậtHN&GĐ năm 2014 về mang thai hộ và khả năng thực tiễn thực
hiện chúng.
4. Mục tiêu nghiên cứu
a. Mục tiêu tổng quát
Luận văn nghiên cứu phân tích và làm rõ nội dung quy định về vấn đề mang
thai hộ trong Luật HN&GĐ năm 2014 đã cụ thể và sát thực tiễn hay chƣa?
Qua đó đánh giá khả năng áp dụng quy định đã nêu vào thực tiễn.
b. Mục tiêu cụ thể
Với mục tiêu nghiên cứu tổng quát nhƣ vậy, mục tiêu cụ thể nghiên cứu đƣợc
xác định trên những khía cạnh sau:
- Nghiên cứu những vấn đề lý luận về mang thai hộ nhƣ khái niệm, ý nghĩa,
cơ sở của mang thai hộ
- Phân tích, đánh giá những quy định của Luật HN&GĐ Việt Nam năm 2014
về mang thai hộ
- Thực trạng ở Việt Nam hiện nay và những vấn đề có thể phát sinh trong
thực tiễn khi áp dụng Luật về mang thai hộ.

5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu

4


Để đạt đƣợc các mục đích nghiên cứu mà đề tài đặt ra, trong quá trình
nghiên cứu, luận văn đã sử dụng một số phƣơng pháp nghiên cứu cơ bản sau
đây:
- Phƣơng pháp bình luận đƣợc sử dụng trong chƣơng 1 của Luận văn khi
nghiên cứu những vấn đề chung về mang thai hộ nhƣ khái niệm mang thai hộ,
ý nghĩa của việc mang thai hộ, cơ sở pháp luật điều chỉnh việc mang thai hộ.
- Phƣơng pháp phân tích đƣợc sử dụng ở chƣơng 2 khi nghiên cứu, làm rõ
về các quy định của Luật HN&GĐ năm 2014.
- Phƣơng pháp tổng hợp khi nghiên cứu về mang thai hộ ở các nƣớc trên
thế giới, thực trạng mang thai hộ ở Việt Nam, đánh giá khả năng áp dụng
pháp luật về mang thai hộ ở Việt Nam và một số kiến nghị pháp luật.
6. Kết cấu luận văn
Ngoài các phần mục lục, phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham
khảo, nội dung của luận văn bao gồm 3 chƣơng:
Chƣơng 1. Lý luận chung về mang thai hộ
Chƣơng 2. Nội dung quy định về mang thai hộ vì mục đích nhân đạo
theo pháp luật hiện hành
Chƣơng 3.Thực trạng mang thai hộ, khả năng áp dụng quy định về
mang thai hộ vì mục đích nhân đạo ở Việt Nam hiện nay và một số kiến
nghị

5


TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Bộ Tƣ pháp (2013), Kinh nghiệm quốc tế về một số vấn đề lớn đƣợc
quy định trong dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung Luật Hôn nhân và Gia
đình năm 2000.
2. Bộ Tƣ pháp (2014), Báo cáo tổng kết thi hành Luật Hôn nhân và Gia
đình năm 2000.
3. Chính phủ (2003), Nghị định số 12/2003/NĐ-CP ngày 12/02/2003 quy
định về sinh con theo phƣơng pháp khoa học.
4. Chính phủ (2011), Nghị định số 96/2011/NĐ-CP ngày 21/10/2011 quy
định xử phạt vi phạm hành chính về khám bệnh, chữa bệnh.
5. Chính phủ (2013), Tờ trình về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều
của Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2000.
6. Chính phủ (2013), Báo cáo đánh giá tác động của dự án Luật sửa đổi,
bổ sung một số điều của Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2000.
7. Chính phủ (2015), Nghị định số 10/2015/NĐ-CP ngày 28/01/2015 quy
định về sinh con bằng kỹ thuật thụ tinh trong ống nghiệm và điều kiện
mang thai hộ vì mục đích nhân đạo
8. Đào Xuân Dũng (2005) “Mở rộng tầm nhìn: Công nghệ mang thai hộ
có từ bao giờ ?”, Báo sức khỏe và đời sống (số 812).
9. Bùi Quỳnh Hoa (2014), “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về mang
thai hộ”, Luận văn thạc sĩ, Trƣờng Đại học Luật Hà Nội.
10. Trần Thị Hƣơng (2001), “Một số vấn đề pháp lý về mang thai hộ”,
báo Pháp luật TP. Hồ Chí Minh.
11. Nguyễn Thị Lan (2008), “Xác định cha, mẹ, con trong pháp luật Việt
Nam”, Luận án tiến sĩ, Trƣờng Đại học Luật Hà Nội .
12. Lan Anh – Quỳnh Liên (2015), “Mang thai hộ: Có luật nhƣng vẫn khó
khăn”, Báo tuổi trẻ online ngày 13/05/2015

6

/>13. Ts. Nguyễn Huy Quang và Ths. Đinh Thị Thu Thủy (2014), “Mang
thai hộ vì mục đích nhân đạo”, Thông tin phổ biến giáo dục pháp luật
về Y tế số 03 tháng 09/2014
/>=30
14. Quốc hội (2000), Luật Hôn nhân và Gia đình, NXB Chính trị quốc
gia, Hà Nội.
15. Quốc hội (2004), Bộ Luật Tố tụng Dân sự, sửa đổi bổ sung năm 2011,
NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.
16. Quốc hội (2005), Bộ Luật Dân sự, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.
17. Quốc hội (2014), Luật Hôn nhân và Gia đình, NXB Chính trị quốc
gia, Hà Nội.
18. Quốc hội (2014), Luật Bảo hiểm xã hội, NXB Chính trị quốc gia, Hà
Nội.
19. suckhoedoisong.vn (Nguồn Pregnancy for Dummies), “Ảnh hƣởng
của

tuổi

tác

đến

khả

năng

sinh

sản

ở

phụ

nữ”, />20. GS, TS. Lê Minh Tâm (2007), “Giáo trình Lý luận Nhà nƣớc và Pháp
luật”, NXB Tƣ Pháp, Hà Nội
21. PGS.TS Nguyễn Viết Tiến (2012), “Dịch tễ học vô sinh và các
phƣơng pháp điều trị”, NXB Y học, Hà Nội.
22. PGS.TS Nguyễn Viết Tiến và đ.t.g (2013), “Điều trị vô sinh bằng
phƣơng pháp bơm tinh trùng vào buồng tử cung”, NXB Y học, Hà Nội
23. Th.s. Hồ Mạnh Tƣờng (2014), “Mang thai hộ - Những điều cần biết”,
Nội san Y học sinh sản-8/2014

7


24. Trịnh Thị Lê Trâm (2014), Bình luận khoa học vấn đề quyền lợi của
phụ nữ và trẻ em trong mang thai hộ
/>#.Vb7Oe_Ptmkq
25.Trung tâm từ điển học (1998), Từ điển Tiếng việt, NXB Đà Nẵng, Đà
Nẵng.
26.Trƣờng Đại học Luật Hà Nội (2013), “Giáo trình Luật Hôn nhân và gia
đình Việt Nam”, NXB Công an nhân dân, Hà Nội.
27.Trƣờng Đại học Luật Hà Nội (2014), “Mang thai hộ - Sự cần thiết phải
điều chỉnh bằng pháp luật ở Việt Nam hiện nay”, Đề tài nghiên cứu
khoa học cấp trƣờng.
28. Từ điển ngôn ngữ Anh-Việt (2008), Từ điển ngôn ngữ Anh-Việt, NXB
Đà Nẵng, Đà Nẵng
29.Văn phòng Luật NewVision Law Co (2014), “Vấn đề pháp lý trong
việc mang thai hộ”,

/>57508:0
30.Viện khoa học pháp lý (2006), Từ điển Luật học, NXB Tƣ pháp.

8