Lựa chọn, thiết kế và sử dụng bài tập theo hướng tiếp cận pisa trong dạy học chương 9, hóa học 12

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGÔ THỊ THU GIANG

LỰA CHỌN, THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG
BÀI TẬP THEO HƢỚNG TIẾP CẬN PISA TRONG DẠY HỌC
CHƢƠNG 9, HÓA HỌC 12

LUẬN VĂN THẠC SỸ SƢ PHẠM HÓA HỌC

HÀ NỘI – 2015
i


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGÔ THỊ THU GIANG

LỰA CHỌN, THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG BÀI TẬP THEO HƢỚNG
TIẾP CẬN PISA TRONG DẠY HỌC CHƢƠNG 9, HÓA HỌC 12

LUẬN VĂN THẠC SỸ SƢ PHẠM HÓA HỌC
Chuyên ngành: LÝ LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC
(BỘ MÔN HÓA HỌC)
Mã số: 60.14.01.11

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS. TS. Trần Trung Ninh

HÀ NỘI – 2015

ii


Lời cảm ơn
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Trần Trung Ninh, người đã trực
tiếp hướng dẫn và chỉ bảo tận tình để Tôi hoàn thành luận văn này.
Trong quá trình thực hiện đề tài Tôi đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ, tạo điều
kiện của quý thầy cô trường Đại học giáo dục Hà Nội. Đặc biệt là những thầy cô đã tận
tình dạy bảo cho Tôi suốt thời gian học tập tại trường. Tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn chân
thành về sự giúp đỡ đó.
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, các thầy cô giáo và toàn thể các em
học sinh trường THPT Đan Phượng, trường THPT Vạn Xuân - thành phố Hà Nội đã
tạo điều kiện cho Tôi điều tra, khảo sát, thực nghiệm để có dữ liệu viết luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn gia đình và bạn bè đã động viên, khích lệ, tạo điều
kiện và giúp đỡ Tôi trong suốt quá trình thực hiện và hoàn thành luận văn.
Hà Nội, ngày 15 tháng 11 năm 2014
Người thực hiện

NGÔ THỊ THU GIANG

iii


BẢNG KÍ HIỆU VIẾT TẮT
Chữ viết tắt

Giải nghĩa

BTHH

Bài tập hóa học

ĐC

Đối chứng

ĐHQG

Đại học quốc gia

ĐHSP

Đại học sư phạm

ĐKTC

Điều kiện tiêu chuẩn

GV

Giáo viên

HS

Học sinh

LĐC

Lớp đối chứng

LTN

Lớp thực nghiệm

Nxb

Nhà xuất bản

THPT

Trung học phổ thông

TN

Thực nghiệm

TNSP

Thực nghiệm sư phạm

iv


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1.

Bảng tổng hợp và so sánh mức độ hiểu biết cơ bản và vận dụng PISA của

GV trong quá trình dạy học ở trường THPT

Bảng 1.2.

Mức độ biết, hiểu và sử dụng các dạng câu hỏi và BTHH theo tiếp cận
PISA của GV ở trường THPT trong dạy học Hoá học

Bảng 3.1.

Số HS đạt điểm Xi trước khi thực nghiệm

Bảng 3.2.

Số HS đạt điểm Xi của trường THPT Đan Phượng

Bảng 3.3.

Tần suất (%) HS đạt điểm Xi của trường THPT Đan Phượng

Bảng 3.4.

Tỉ lệ (%) HS đạt điểm Xi của trường THPT Đan Phượng

Bảng 3.5.

Bảng tổng hợp phân loại kết quả bài kiểm tra lần 1 của HS trường THPT

Đan Phượng
Bảng 3.6.

Bảng tổng hợp phân loại kết quả bài kiểm tra lần 1 của HS trường THPT

Đan Phượng
Bảng 3.7.

Số HS đạt điểm Xi của trường THPT Vạn Xuân

Bảng 3.8.

Tần suất (%) HS đạt điểm Xi của trường THPT Vạn Xuân

Bảng 3.9.

Tỉ lệ (%) HS đạt điểm Xi của trường THPT Vạn Xuân

Bảng 3.10.

Bảng tổng hợp phân loại kết quả bài kiểm tra lần 1 của HS trường THPT

Vạn Xuân
Bảng 3.11.

Bảng tổng hợp phân loại kết quả bài kiểm tra lần 1 của HS trường THPT

Vạn Xuân
Bảng 3.12.

Tổng hợp các tham số đặc trưng

Bảng 3.13.

Bảng tổng hợp thăm dò ý kiến HS sau thực nghiệm

Bảng 3.14.

Bảng tổng hợp thăm dò ý kiến GV sau thực nghiệm

v


DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 3.1. Đường lũy tích điểm kiểm tra – Lần 1 – trường THPT Đan Phượng
Hình 3.2. Đường lũy tích điểm kiểm tra – Lần 2 – trường THPT Đan Phượng
Hình 3.3. Đồ thị biểu diễn kết quả bài kiểm tra của HS – Lần 1– trường THPT Đan
Phượng
Hình 3.4. Đồ thị biểu diễn kết quả bài kiểm tra của HS – Lần 2– trường THPT Đan
Phượng
Hình 3.5. Đường lũy tích điểm kiểm tra – Lần 1 – trường THPT Vạn Xuân
Hình 3.6. Đường lũy tích điểm kiểm tra – Lần 2 – trường THPT Vạn Xuân
Hình 3.7. Đồ thị biểu diễn kết quả bài kiểm tra của HS – Lần 1– trường THPT Vạn
Xuân
Hình 3.8. Đồ thị biểu diễn kết quả bài kiểm tra của HS – Lần 2– trường THPT Vạn
Xuân

vi


MỤC LỤC
Lời cảm ơn

i

Danh mục các ký hiệu viết tắt

ii

Danh mục các bảng

iii

Danh mục các hình

iv

MỞ ĐẦU

trang 1

1. Lí do chọn đề tài

1

2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu

2

3. Mục đích nghiên cứu

3

4. Nhiệm vụ nghiên cứu

3

5. Phạm vi nghiên cứu

4

6. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu

4

7. Giả thuyết khoa học

4

8. Phƣơng pháp nghiên cứu

5

9. Đóng góp mới của đề tài

6

10. Cấu trúc của luận văn

6

Chƣơng 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc thiết kế và sử dụng hệ thống bài tập
theo hƣớng tiếp cận Pisa trong dạy học Hóa học chƣơng 9 lớp 12

7

1.1. Đổi mới phƣơng pháp dạy học

7

1.1.1. Đổi mới phương pháp dạy học trên thế giới

7

1.1.2. Đổi mới phương pháp dạy học ở Việt Nam

7

1.2. Một số xu hƣớng đổi mới phƣơng pháp dạy học ở trƣờng phổ thông
hiện nay

8
1.2.1. Đổi mới mục tiêu

8

1.2.2. Đổi mới hoạt động của giáo viên

9

1.2.3. Đổi mới hoạt động học tập của học sinh

9

1.2.4. Đổi mới các hình thức tổ chức dạy học và sử dụng phương tiện dạy

học

9

vii


1.2.5. Đổi mới việc kiểm tra – đánh giá
1.3. Bài tập trong dạy học Hóa học ở trƣờng THPT

10
10

1.3.1. Ý nghĩa của bài tập hóa học

10

1.3.2. Một số định hướng trong việc xây dựng bài tập hóa học mới

11

1.4. Tìm hiểu về chƣơng trình đánh giá học sinh quốc tế PISA

12

1.4.1. Đặc điểm của PISA

12

1.4.2. Mục tiêu đánh giá theo PISA

13

1.4.3. Nội dung đánh giá theo PISA

16

1.4.4. Cách đánh giá trong bài tập PISA

17

1.4.5. Đối tượng đánh giá

18

1.5. Ý nghĩa của việc xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập theo hƣớng tiếp cận
PISA trong dạy học Hoá học ở trƣờng THPT

18

1.6. Thực trạng mức độ biết, hiểu và sử dụng câu hỏi và bài tập hoá học theo
hƣớng tiếp cận PISA của giáo viên ở trƣờng THPT hiện nay

18

Tiểu kết chƣơng 1

21

Chƣơng 2: Lựa chọn, thiết kế và sử dụng bài tập theo hƣớng tiếp cận Pisa

trong dạy học Hóa học chƣơng 9 lớp 12

22

2.1. Phân tích chƣơng trình hóa học 12

22

2.1.1. Mục tiêu cơ bản của chương trình hóa học lớp 12

22

2.1.2. Cấu trúc nội dung chương trình

23

2.2. Cơ sở, nguyên tắc và quy trình xây dựng bài tập theo hƣớng tiếp cận PISA
trong dạy học hóa học chƣơng 9 lớp 12

26

2.2.1. Cơ sở và nguyên tắc

26

2.2.2. Quy trình xây dựng hệ thống bài tập theo hướng tiếp cận PISA

28

2.3. Hệ thống bài tập hóa học chƣơng 9 lớp 12 theo hƣớng tiếp cận PISA

31

2.4. Sử dụng hệ thống bài tập theo hƣớng tiếp cận PISA trong dạy học hóa học
chƣơng 9 lớp 12

83

2.4.1. Sử dụng khi dạy bài mới

83

2.4.2. Sử dụng khi luyện tập, ôn tập

84

viii


2.4.3. Sử dụng khi tự học ở nhà

84

2.4.4. Sử dụng khi kiểm tra, đánh giá

85

Tiểu kết chƣơng 2

85

Chƣơng 3: Thực nghiệm sƣ phạm

86

3.1. Mục đích, nhiệm vụ thực nghiệm

86

3.1.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm

86

3.1.2. Nhiệm vụ thực nghiệm sư phạm

86

3.2. Thời gian, đối tƣợng thực nghiệm

86

3.2.1. Thời gian thực nghiệm

86

3.2.2. Đối tượng thực nghiệm

86

3.3. Quá trình tiến hành thực nghiệm

86

3.3.1. Lựa chọn đối tượng thực nghiệm

87

3.3.2. Kiểm tra mẫu trước thực nghiệm

87

3.3.3. Lựa chọn giáo viên thực nghiệm

87

3.3.4. Tiến hành thực nghiệm

87

3.3.5. Thực hiện chương trình thực nghiệm

88

3.4. Kết quả thực nghiệm và xử lý kết quả thực nghiệm

88

3.4.1. Kết quả kiểm tra trước thực nghiệm

88

3.4.2. Kết quả kiểm tra sau thực nghiệm

88

3.4.3. Xử lí kết quả

94

3.4.4. Phân tích kết quả thực nghiệm sư phạm

96

Tiểu kết chƣơng 3

98

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

99

TÀI LIỆU THAM KHẢO

102

PHỤLỤC

104

ix

MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Nước ta đang trong quá trình hội nhập quốc tế sâu rộng, sự phát triển nhanh
chóng của khoa học và công nghệ, khoa học giáo dục và sự cạnh tranh quyết liệt trên
nhiều lĩnh vực giữa các quốc gia đòi hỏi giáo dục phải đổi mới. Thực chất cạnh tranh
giữa các quốc gia hiện nay là cạnh tranh về nguồn nhân lực và về khoa học – công
nghệ. Xu thế chung của thế giới khi bước vào thế kỉ XXI là các nước tiến hành đổi mới
mạnh mẽ hay cải cách giáo dục. Vì vậy, đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI đã xác định
“đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội
hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế” và “phát triển nhanh nguồn nhân lực, nhất là
nguồn nhân lực chất lượng cao, tập trung vào việc đổi mới căn bản và toàn diện nền
giáo dục quốc dân”.[2, tr. 15]
Năm 2012, giáo dục Việt Nam có một dấu ấn quan trọng khi lần đầu tiên nước ta
có khoảng 5.100 HS ở độ tuổi 15 của 162 trường thuộc 59 tỉnh, thành phố, cùng với
hơn 65 quốc gia và vùng lãnh thổ khác trên thế giới tham gia vào cuộc khảo sát chính
thức của PISA 2012 - (viết tắt của cụm từ tiếng Anh “Program for International
Student Assessment”, được dịch là “Chương trình đánh giá HS quốc tế” do tổ chức
Hợp tác và phát triển kinh tế (“Organization for Economic Co-operation and
Development”, thường được viết tắt là OECD) khởi xướng và triển khai từ ngày 12 đến
ngày 14 tháng 4 năm 2012. Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển cho hay, việc tham gia
PISA được cho là để có được cái nhìn đúng đắn về những mặt mạnh, yếu của hệ thống
giáo dục trong nước và rút ra được những bài học cải tổ cần thiết.
Chương trình đánh giá học sinh quốc tế PISA có quy mô toàn cầu, được tổ chức
định kì 3 năm một lần, nhằm đánh giá kiến thức và kĩ năng của HS ở tuổi 15. Mục tiêu
của chương trình PISA nhằm đánh giá khi đến độ tuổi kết thúc phần giáo dục bắt buộc,
HS đã được chuẩn bị để đáp ứng các thách thức của cuộc sống sau này ở mức độ nào.
Nội dung đánh giá của PISA hoàn toàn được xác định dựa trên các kiến thức, kỹ năng
cần thiết cho cuộc sống tương lai, không dựa vào nội dung các chương trình giáo dục

quốc gia. Thay vì kiểm tra sự thuộc bài theo các chương trình giáo dục cụ thể, PISA
xem xét khả năng của HS ứng dụng các kiến thức và kỹ năng trong lĩnh vực chuyên

1


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bernd Meier, Nguyễn Văn Cƣờng (2009), Lý luận dạy học hiện đại, tài liệu
học tập đổi mới phương pháp dạy học, Nxb Đại học Sư phạm Hà Nội.

2. Báo cáo Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI (2011), Nxb Chính trị quốc
gia.
3. Bộ Giáo dục và đào tạo, PISA và các dạng câu hỏi, Nxb Giáo dục Việt Nam.
4. Cao Cự Giác (2009), Thiết kế và sử dụng bài tập thực nghiệm trong dạy và
học Hóa học, Nxb Giáo dục Việt Nam.
5. Cao Cự Giác, Nguyễn Xuân Trƣờng (2005), “Các xu hướng đổi mới phương
pháp dạy học Hoá học ở trường phổ thông hiện nay”, Tạp chí Giáo dục, (128), tr.3436.
6. Đề thi số 9, Chương trình Đánh giá học sinh quốc tế của OECD 2012 .
7. Đặng Thị Oanh, Nguyễn Thị Sửu (2006), Phương pháp dạy học các chương
mục quan trọng trong chương trình sách giáo khoa Hoá học phổ thông (Học phần
phương pháp dạy học 2)
8. Đỗ Tiến Đạt (2011), “Chương trình đánh giá HS quốc tế PISA”, Kỷ yếu Hội
thảo Quốc gia về giáo dục Toán học phổ thông.
9. Đặng Xuân Thƣ (2010), Luyê ̣n tập và tự kiể m tra , đánh giá theo chuẩn kiến
thức, kỹ năng Hóa học 12, Nxb Giáo du ̣c Viê ̣t Nam.
10. Lê Thị Mỹ Hà (2011), "Chương trình đánh giá quốc tế PISA tại Việt Nam Cơ hội và thách thức", Tạp chí Khoa học Giáo dục (64) tr. 17 – 21.
11. Lê Thị Mỹ Hà (2011), "Chương trình đánh giá quốc tế PISA tại Việt Nam ",
Tạp chí Thông tin Khoa học xã hội (346) tr. 28 – 36.
12. Nguyễn Cƣơng, Nguyễn Mạnh Dung (2005), Phương pháp dạy học Hóa
học tập 1, Nxb Đại học sư phạm.

13. Nguyễn Cƣơng (2007), Phương pháp dạy học Hoá học ở trường phổ thông
và đại học, Nxb Giáo dục.
14. Nguyễn Xuân Trƣờng - Nguyễn Thị Sửu - Đặng Thị Oanh - Trần Trung
Ninh (2005), Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên giáo viên trung học phổ thông (chu kì
III: 2004 - 2007), Nxb Đại học Sư phạm.

2


15. Nguyễn Xuân Trƣờng (2006), Sử dụng bài tập trong dạy học Hoá học ở
trường phổ thông, Nxb Đại học Sư phạm.
16. Nguyễn Xuân Trƣờng (2003), Bài tập hoá học ở trường phổ thông, Nxb
Đại học Sư phạm.
17. Nguyễn Xuân Trƣờng - Trần Trung Ninh (2006), 555 câu trắc nghiệm
Hoá học, Nxb Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh.
18. Nguyễn Xuân Trƣờng - Trầ n Trung Ninh (2009), Bồ i dưỡng Hóa học phổ
thông, Nxb Đa ̣i học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh.
19. Nguyễn Thị Phƣơng Hoa (2010), “Chương trình đánh giá HS quốc tế
(PISA) (Mục đích, tiến trình thực hiện, các kết quả chính)”, Tạp chí Khoa học Đại học
Quốc gia Hà Nội(168) tr.- 25.
20. Nguyễn Ngọc Sơn (2010), “Góp phần tìm hiểu về chương trình đánh giá HS
quốc tế (PISA)”, Tập san Giáo dục - Đào tạo (3)
21. Nguyễn Xuân Trƣờng (2009), Sử dụng bài tập trong dạy học Hóa học ở
trường phổ thông, Nxb ĐH Sư Phạm Hà Nội.
22. Nguyễn Xuân Trƣờng (1997), Bài tập hoá học ở trường phổ thông, Nxb
ĐHQG Hà Nội.
23. Nguyễn Xuân Trƣờng (2005), Phương pháp dạy học hoá học ở trường phổ
thông, Nxb Giáo dục, Hà Nội.
24. Quốc hội, Luật giáo dục 2005.
25. Trần Trung Ninh (2012), 18 chủ đề trọng tâm thường gặp và phương pháp

giải đề thi đại học – cao đẳng môn Hóa học, Nxb Hà Nội
Một số trang web
[1].
[2]. />[3].
[4]. />
3