Đặc điểm dập vỡ kiến tạo và mối quan hệ của chúng với nước dưới đất khu vực huyện đắk tô và lân cận

LỜ I CẢ M ƠN
Với lòng biế t ơn sâu sắ c , Học viên xin chân thành cảm ơn TS . Lê Triều Việt
đã giao đề tài và tận tình hướ ng dẫn, tạo điều kiện để học viên hoàn thành luận văn
này.
Học viên xin chân thành cảm ơn các thầ y cô trong bộ môn Địa chất của
trường Đại học Khoa học Tự nhiên Hà Nội đã luôn tạo điề u kiê ̣n và giúp đỡ

cho

học viên trong quá trình học tập và nghiên cứu.
Học viên cũng xin gửi lời cảm ơn đế n các anh chi ̣ trong phòng Kiến tạo cùng
với các đồng nghiệp tại Viê ̣n Địa chất – Viê ̣n Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt
Nam đã luôn động viên và giúp đỡ học viên trong suố t quá trình nghiên cứu và làm
việc của mình.
Trong quá trình hoàn thành luận văn, do kiến thức của học viên còn hạn chế,
kinh nghiệm thực tế chưa nhiều nên không tránh khỏi thiếu sót. Do vậy, học viên rất
mong có sự thông cảm và góp ý của các thầy cô, các nhà khoa học và bạn đọc để
luận văn được hoàn thiện hơn.
Xin chân thành cảm ơn!
Học viên
Vũ Cao Chí


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1
Chƣơng 1 - KHÁI QUÁT CHUNG VỀ KHU VỰC NGHIÊN CỨU ..................3
1.1. Điều kiện tự nhiên ..............................................................................................3
1.1.1. Vị trí địa lý ........................................................................................................3
1.1.2. Đặc điểm địa hình .............................................................................................3
1.1.3. Khí hậu ..............................................................................................................6
1.1.4. Mạng lưới sông suối ..........................................................................................7

1.1.5. Sơ lược về cấu trúc địa chất ..............................................................................9
1.2. Giao thông, dân cƣ, kinh tế- xã hội.................................................................22
1.2.1. Giao thông .......................................................................................................22
1.2.2. Dân cư, kinh tế, văn hóa - xã hội ....................................................................22
Chƣơng 2 - LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..24
2.1. Lịch sử nghiên cứu dập vỡ kiến tạo và đứt gãy .............................................24
2.1.1. Các vấn đề chung về dập vỡ kiến tạo ..............................................................24
2.1.2. Lịch sử nghiên cứu địa chất- kiến tạo, địa chất thủy văn ...............................25
2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu .................................................................................27
2.2.1. Phương pháp phân tích ảnh viễn thám, ảnh DEM, bản đồ ............................27
2.2.2. Phương pháp kiến tạo vật lý ...........................................................................31
2.2.3. Phương pháp địa vật lý ...................................................................................33
2.2.4. Nhóm phương pháp địa chất thủy văn ............................................................35
2.2.5. Phương pháp phân tích đối sánh tài liệu thành lập sơ đồ dập vỡ kiến tạo ....35
Chƣơng 3 - ĐẶC ĐIỂM DẬP VỠ KIẾN TẠO .....................................................36
3.1. Đặc điểm dập vỡ kiến tạo ................................................................................36
3.1.1. Phương kinh tuyến và á kinh tuyến .................................................................43
3.1.2. Phương ĐB-TN ...............................................................................................47
3.1.3. Phương TB- ĐN ..............................................................................................52
3.1.4. Phương vĩ tuyến và á vĩ tuyến .........................................................................54
3.2. Tính chất của các đới dập vỡ ..........................................................................55

i


3.3. Luận giải về nguồn gốc và cơ chế hình thành các dập vỡ trong vùng
nghiên cứu ................................................................................................................64
Chƣơng 4 - MỐI QUAN HỆ CỦA DẬP VỠ KIẾN TẠO VỚI NƢỚC DƢỚI
ĐẤT ..........................................................................................................................65
4.1. Hiện trạng khai thác và đặc điểm phân bố nƣớc dƣới đất khu vực nghiên

cứu ............................................................................................................................65
4.2. Mối quan hệ của các dập vỡ kiến tạo với nƣớc dƣới đất ..............................67
4.3. Đề xuất giải pháp khai thác hợp lý, bền vững nguồn nƣớc dƣới đất ..........68
KẾT LUẬN ..............................................................................................................70
TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................71

ii


DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1: Sơ đồ các xã thuộc khu vực nghiên cứu .....................................................3
Hình 1.2: Sơ đồ thể hiện các mức địa hình chính .......................................................5
Hình 1.3: Hệ thống sông suối khu vực huyện Đắk Tô và lân cận ..............................8
Hình 2.1: Mạng lƣới sông suối do đứt gãy địa chất tạo nên .....................................29
Hình 2.2: Địa hình, sông suối ảnh hƣởng bởi đứt gãy địa chất ................................29
Hình 2.3: Yếu tố thực vật tại nơi có đứt gãy địa chất ...............................................30
Hình 3.1: Kết quả phân tích photo lineament trên ảnh vũ trụ ...................................36
Hình 3.2: Kết quả phân tích lineament bản đồ địa hình ............................................37
Hình 3.3: Kết quả phân tích lineament trên ảnh DEM..............................................38
Hình 3.4: Sơ đồ giải đoán mạng lƣới dập vỡ vùng nghiên cứu ................................40
Hình 3.5: Phân bố dập vỡ kiến tạo trên các thành tạo địa chất khu vực nghiên cứu .......41
Hình 3.6: Sơ đồ vị trí các tuyến đo ĐVL tại thị trấn PleiKần và xã Đắk Kan ..........43
Hình 3.7: Mặt cắt đo khúc xạ tại Thị trấn PleiKần .........................................................44
Hình 3.8: Mặt cắt đo điện tại Thị trấn Plei Kần ........................................................44
Hình 3.9: Mặt cắt đo điện ở xã Đắk Kan .................................................................45
Hình 3.10: Mặt cắt đo khúc xạ ở xã Đắk Kan ..........................................................45
Hình 3.11: Sơ đồ vị trí các tuyến đo ĐVL khu vực Đắk Hà .....................................47
Hình 3.12: Mặt cắt đo điện trở qua DV phƣơng ĐB - TN (Tuyến đo Đắk Hà 1)....48
Hình 3.13: Mặt cắt đo điện trở qua DV phƣơng ĐB - TN (Tuyến đo Đắk Hà 5).....48
Hình 3.14: Mặt cắt đo khúc xạ qua tuyến DV phƣơng ĐB - TN (Tuyến Đắk Hà 1) ......48

Hình 3.15: Mặt cắt đo điện trở qua DV phƣơng ĐB - TN (Tuyến đo Đắk Hà 2)....48
Hình 3.16: Mặt cắt đo khúc xạ qua DV phƣơng ĐB- TN (Tuyến đo Đắk Hà 2) ....49
Hình 3.17: Mặt cắt đo điện trở qua DV phƣơng kinh tuyến (Tuyến đo Đắk Hà 3) ........49
Hình 3.18: Mặt cắt đo khúc xạ qua tuyến DV phƣơng kinh tuyến (Tuyến Đắk Hà 3) ......49
Hình 3.19: Mặt cắt đo điện trở qua DV phƣơng á kinh tuyến (Tuyến đo Đắk Mar) .......50
Hình 3.20: Mặt cắt đo khúc xạ qua DV phƣơng ĐB- TN (Tuyến đo Đắk Mòn)......50
Hình 3.21: Sơ đồ vị trí khảo sát thực địa ..................................................................55
Hình 4.1: Sơ đồ lỗ khoan địa chất thủy văn ..............................................................65

iii


DANH MỤC ẢNH
Ảnh 1: Dập vỡ trong đá hệ tầng Tắc Pỏ ở xã Đắk Uy ..............................................42
Ảnh 2: Dập vỡ trong đá hệ tầng Khâm Đức ở phía Đông TT. Pleikần.....................42
Ảnh 3: Dập vỡ trong đá phức hệ Tu Mơ Rông ở Tu Mơ Rông ................................42
Ảnh 4: Dập vỡ trong đá phức hệ Diên Bình dọc dải dập vỡ sông Ia Sir, phía Bắc
huyện Sa Thầy ...........................................................................................................42
Ảnh 5: Dập vỡ trong đá mạch aplit phức hệ Măng Xim ở xã Ngọc Tụ ....................42
Ảnh 6: Dập vỡ yếu trong hệ tầng Kon Tum ở xã Hà Mòn, ......................................42
Ảnh 7, 8: Mặt trƣợt đổ về ĐĐB dọc DV Ia Sir .........................................................53

iv


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt

Nghĩa đầy đủ

ĐB – TN

Đông Bắc – Tây Nam

TB – ĐN

Tây Bắc – Đông Nam

DV

Dập vỡ

ĐCTV

Địa chất thủy văn

ĐVL

Địa vật lý

v


MỞ ĐẦU
Hàng năm, vào mùa khô Tây Nguyên lại lâm vào cảnh thiếu nƣớc cho sinh
hoạt cũng nhƣ trồng trọt. Hiện tƣợng thiếu nƣớc là một trong những nguyên nhân
quan trọng ảnh hƣởng đến sự phát triển của toàn vùng. Xuất phát từ thực tế nêu
trên, chƣơng trình Tây Nguyên 3 đã đặt ra đề tài nghiên cứu: “Nghiên cứu xác định
các đới dập vỡ kiến tạo trong các thành tạo địa chất và khả năng lưu trữ nước
nhằm giải quyết nước mùa khô cho các tỉnh Tây Nguyên” giao cho TS Lê Triều

Việt làm chủ nhiệm. Trong khuôn khổ của đề tài này vùng Đắk Tô cũng là vùng mà
khô hạn và cảnh thiếu nƣớc diễn ra phức tạp và cần có sự nghiên cứu chi tiết. Đƣợc
sự đồng ý của chủ nhiệm đề tài, tác giả đã chọn nội dung nghiên cứu: “Đặc điểm
dập vỡ kiến tạo và mối quan hệ của chúng với nước dưới đất khu vực huyện Đắk Tô
và lân cận” làm đề tài luận văn của mình, nhằm góp phần vào giải quyết những vấn
đề mà đề tài nghiên cứu đặt ra. Mục tiêu chính của đề tài luận văn là làm sáng tỏ
đặc điểm dập vỡ của khu vực Đắk Tô và lân cận; tìm hiểu mối quan hệ giữa chúng
với nƣớc dƣới đất ở khu vực này đồng thời đề xuất các giải pháp khai thác, sử dụng
bền vững nguồn nƣớc này.
Với những mục tiêu nhƣ trên, đề tài đã tiến hành nghiên cứu theo các nội
dung đó là:
- Nghiên cứu thành lập sơ đồ dập vỡ kiến tạo khu vực Đắk Tô và lân cận.
- Nghiên cứu tính chất của dập vỡ kiến tạo.
- Nghiên cứu mối quan hệ giữa đới dập vỡ kiến tạo và nƣớc dƣới đất.
Cùng với sự phát triển không ngừng khoa học kỹ thuật, đề tài đã dùng những
phƣơng pháp nghiên cứu hiện đại nhƣ phân tích ảnh viễn thám, ảnh DEM, khảo sát
địa vật lý kết hợp với các phƣơng pháp nghiên cứu truyền thống nhƣ phƣơng pháp
phân tích các tƣ liệu bản đồ, kiến tạo vật lý, khảo sát thực địa để hoàn thành những
nội dung nghiên cứu đã đặt ra.
Ngoài phần mở đầu và kết luận bố cục luận văn bao gồm các chƣơng nhƣ
sau:

1


Chương 1: Khái quát chung về khu vực nghiên cứu
Chương 2: Lịch sử nghiên cứu và hệ các phƣơng pháp nghiên cứu.
Chương 3: Đặc điểm dập vỡ kiến tạo khu vực Đắk Tô và lân cận
Chương 4: Mối quan hệ của dập vỡ kiến tạo với nƣớc dƣới đất
Luận văn đƣợc hoàn thành tại Viện Địa chất – Viện Hàn lâm khoa học và

Công nghệ Việt Nam trên cơ sở số liệu và tài liệu của đề tài: “Nghiên cứu xác định
các đới dập vỡ kiến tạo trong các thành tạo địa chất và khả năng lưu trữ nước
nhằm giải quyết nước mùa khô cho các tỉnh Tây Nguyên” mã số TN3/T24 (thuộc
Chƣơng trình Tây Nguyên 3)

2


Chƣơng 1 - KHÁI QUÁT CHUNG VỀ KHU VỰC NGHIÊN CỨU
1.1. Điều kiện tự nhiên
1.1.1. Vị trí địa lý
Khu vực nghiên cứu có tọa độ (107°39' 52", 14°51'44" và 108°2'19",
14°27'41") thuộc địa phận các huyện: Đắk Tô (ở trung tâm) và các huyện lân cận là
Ngọc Hồi, Sa Thầy, Đắk Hà và huyện Tu Mơ Rông với diện tích nghiên cứu
khoảng 1800 km2 (hình1.1).

Hình 1.1: Sơ đồ các xã thuộc khu vực nghiên cứu
1.1.2. Đặc điểm địa hình
Khu vực nghiên cứu thuộc phần Bắc Tây Nguyên nằ m ở phía tây daỹ Trƣờng
Sơn có điạ hiǹ h thấ p dầ n tƣ̀ bắ c xuố ng nam và tƣ̀ đông san

g tây. Điạ hin
̀ h khá đa

dạng, bao gồm đồ i núi, cao nguyên và các vùng trũng xen kẽ nhau . Khu vực nghiên
cứu bao gồm 4 bậc địa hình chính với các mức độ cao khác nhau (hình 1.2):

3

4


TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tiếng Việt
1. Lê Đức An, (2012), Địa mạo Việt Nam: Cấu trúc-tài nguyên-môi trường,
NXB Khoa học Tự nhiên và Công nghệ, Hà Nội.
2. Nguyễn Xuân Bao và nnk., (2000), Kiến tạo và sinh khoáng miền Nam Nam
Việt Nam, Lƣu trữ Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam.
3. Đoàn Văn Cánh, (2003), Báo cáo tổng kết đề tài thuộc Chƣơng trình KH&CN
cấp Nhà nƣớc, Mã số KC.48.05: Nghiên cứu xây dựng cơ sở khoa học và đề
xuất các giải pháp bảo vệ và sử dụng hợp lý tài nguyên nước vùng Tây Nguyên,
Cơ quan thực hiện: Trƣờng Đại học Mỏ - Địa chất Hà Nội.
4. Đoàn Văn Cánh, (2007), Báo cáo tổng kết đề tài độc lập cấp Nhà nƣớc, mã
số ĐTĐL.2007G/44: Nghiên cứu cơ sở khoa học và đề xuất giải pháp thu
gom nước mưa vào lòng đất phục vụ chống hạn và bổ sung nhân tạo NDĐ,
Cơ quan thực hiện: Trƣờng Đại học Mỏ - Địa chất Hà Nội.
5. Nguyễn Xuân Hãn, Nguyễn Trọng Yêm, Nguyễn Hoàng, Cung Thƣợng
Chí, Phạm Tích Xuân, (1991), “Hoạt động núi lửa Kainozoi muộn phần lục
địa Nam Trung Bộ”. Tạp chí Địa chất, Số 202- 203 (1-4), tr. 33-41, Hà Nội.
6. Trần Trọng Huệ (1996): "Một số kết quả nghiên cứu hoạt động đứt gãy
Nam Trung Bộ bằng phƣơng pháp phóng xạ Radon", Tạp chí Các Khoa học
về Trái Đất, số 3, tr. 276-282.
7. Phạm Văn Hùng, (2002), Đặc điểm đứt gãy Tân kiến tạo khu vực Nam
Trung Bộ, Luận án TS, Lƣu trữ thƣ viện Quốc gia, Hà Nội.
8. Phạm Văn Hùng, (2004), “Đặc điểm hoạt động của các đứt gãy kiến tạo ở
khu vực Rìa Tây địa khối Kon Tum trong Đệ tứ- Hiện đại”, Tạp chí Địa
chất, Loạt A, số 285, tr.90-97.
9. Lê Nhƣ Lai, (2001), Giáo trình địa chất cấu tạo, NXB Xây Dựng,
10. Liên hiệp các hội KH&CNVN, (2010), Cẩm nang Công nghệ địa chất,

NXB Khoa học Tự nhiên và Công nghệ, Hà Nội.

71


11. Trần Đức Lƣơng, Nguyễn Xuân Bao và nnk…, (2006), Địa chất Việt Nam,
tập 1, phần Địa tầng, Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam.
12. Trần Đức Lƣơng, Nguyễn Xuân Bao và nnk…, (2006), Địa chất Việt
Nam, tập 2, phần Magma, Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam.
13. Phùng Văn Phách, Nguyễn Trọng Yêm, Vũ Văn Chinh, (1996). Hoàn
cảnh địa động lực Tân kiến tạo- hiện đại lãnh thổ Việt Nam, Địa chất-tài
nguyên, tập 1, tr 101-111, NXB Khoa học và Kĩ thuật, Hà Nội.
14. Tống Duy Thanh (chủ biên), 2003, Giáo trình Địa chất cơ sở, NXB Đại
học Quốc gia Hà Nội.
15. Tống Duy Thanh, (1994), Qui phạm địa tầng Việt Nam, NXB Cục Địa
chất Việt Nam, Hà Nội.
16. Tổng cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam, Bản đồ địa chất và khoáng
sản tỷ lệ 1: 200 000 gồm các tờ: Đắc Tô, Kontum, Măng Đen- Bồng Sơn,
Quảng Ngãi.
17. Trần Văn Trị, Nguyễn Đình Uy, Hoàng Hữu Quý, Lâm Thanh, (1985),
Kiến tạo Tây Nguyên và các vùng lân cận, Hội nghị Khoa học Địa chất
Việt Nam lần 2, tr. 170- 184.
18. Trần Văn Trị, Vũ Khúc (chủ biên), (2009), Địa chất và tài nguyên Việt
Nam, NXB Khoa học Tự nhiên và Công nghệ, Hà Nội.
19. Cao Đình Triều, Phạm Huy Long, (2002), Kiến tạo đứt gãy lãnh thổ Việt
Nam, NXB Khoa học và Kĩ thuật, Hà Nội.
20. Ngô Tuấn Tú, Võ Công Nghiệp, Đặng Hữu Ơn, Quách Văn Đơn, (1999)
Chuyên khảo: Nước dưới đất khu vực Tây Nguyên, Cục Địa chất và
Khoáng sản Việt Nam, Hà Nội.
21. Nguyễn Xuân Tùng, Trần Văn Trị, (1982), “Sự tiến hoá địa động Việt

Nam và các miền tiếp giáp”, Tạp chí Địa chất- Khoáng sản, tập 1, tr. 179217, Viện Địa chất Khoáng Sản, Hà Nội.
22. Lê Triều Việt, (2005), “Đặc điểm kiến trúc Tân kiến tạo Nam Trung Bộ“,
Tạp chí Các khoa học về Trái đất, số 27(4), tr.312- 321.

72


23. Lê Triều Việt, Vũ Văn Chinh, Văn Đức Tùng, Bùi Văn Thơm, Phạm Văn
Hùng, Nguyễn Xuân Tặng, Ngô Tuấn Tú, Nguyễn Thị Hƣơng, Bùi Văn
Quỳnh, Vũ Cao Chí, Nguyễn Văn Luân, (2014), Một số kết quả nghiên
cứu dập vỡ kiến tạo vùng Tây Nguyên, Tuyển tập báo cáo hội nghị: Sơ kết
giữa kỳ chƣơng trình Tây Nguyên 3, tr 239- 245, Hà Nội.
24. Nguyễn Trọng Yêm, (1991), “Về hoàn cảnh địa động lực Tân kiến tạo
miền Nam Trung Bộ”, Tạp chí Địa chất, loạt A, số 236, tr.1-6.
Tiếng Anh
25. Rangin C, et al (1995): "Cenozoic deformation of central and South Viet
Nam, Evidences for superposed tectonic regimes", Tectonophysics (251),
pp. 179-196.
26. Saurin E., (1971), Tân kiến tạo Đông Dƣơng. Tuyển tập kiến tạo miền
Bắc VN và kế cận. Nxb. KHKT - Hà Nội. Society, London, Special
Publication 126 (1997), pp. 341–353.

73