Phát triển năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề qua dạy học phần hóa học phi kim lớp 10 trung học phổ thông

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC
--------------------------

NGUYỄN THỊ QUỲNH HOA

PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC PHÁT HIỆN VÀ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
QUA DẠY HỌC PHẦN HÓA HỌC PHI KIM 10
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƯ PHẠM HÓA HỌC

Hà Nội – 2015
1


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC
--------------------------

NGUYỄN THỊ QUỲNH HOA

PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC PHÁT HIỆN VÀ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
QUA DẠY HỌC PHẦN HÓA HỌC PHI KIM 10
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƯ PHẠM HÓA HỌC
Chuyên ngành: LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC
(BỘ MÔN HÓA HỌC)
Mã số: 60 14 01 11

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Thị Sửu

Hà Nội – 2015
2


MỤC LỤC

Lời cảm ơn .......................................................................................................

i

Danh mục chữ viết tắt.......................................................................................

ii

Mục lục ............................................................................................................

iii

Danh mục bảng ................................................................................................

vi

Danh mục hình .................................................................................................

vii

MỞ ĐẦU .........................................................................................................

1

CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI……..……

6

1.1. Định hướng đổi mới phương pháp dạy học……………………………….

6

1.1.1. Một số quan điểm chỉ đạo đổi mới giáo dục Trung học phổ thông………

6

1.1.2. Đổi mới phương pháp dạy học ở trường Trung học. ................................

7

1.2. Năng lực và sự phát triển năng lực ...............................................................

9

1.2.1. Khái niệm năng lực ...................................................................................

9

1.2.2. Cấu trúc của năng lực.................................................................................

10

1.2.3. Các năng lực cần phát triển cho học sinh trung học..............................

12

1.2.4. Các phương pháp đánh giá năng lực .....................................................

13

1.3. Phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh ......................................

16

1.3.1. Khái niệm năng lực giải quyết vấn đề ......................................................

16

1.3.2. Cấu trúc của năng lực giải quyết vấn đề.....................................................

16

1.3.3. Những biểu hiện của năng lực giải quyết vấn đề......................................

17

1.3.4. Biện pháp phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh…………

18

1.4. Dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề …………………………………..

19

1.4.1. Cơ sở lí thuyết của dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề……………

19

1.4.2. Khái niệm và bản chất của dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề .....

19

1.4.3. Tình huống có vấn đề,các cách tạo tình huống có vấn đề…………….

21

1.4.4. Các mức độ của việc áp dụng dạy học nêu và giải quyết vấn đề ......

24

1.4.5. Qui trình dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề .................................

24

1.4.6. Ưu điểm, hạn chế của phương pháp phát hiện và giải quyết vấn đề……

25

1.5. Thực trạng việc sử dụng PPDH tích cực và phát triển năng lực cho HS

26

trong dạy học hóa học ở trường THPT………………………………………

3


1.5.1. Mục đích và nội dung điều tra………………………………………..

26

1.5.2. Phương pháp và địa điểm điểu tra……………………………………….

26

1.5.3. Kết quả điều tra………………………………………………………..

27

1.5.4. Nhận xét và kết luận……………………………………………………..

28

Tiểu kết chương 1............................................................................................

29

Chương 2. PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC PHÁT HIỆN VÀ GIẢI QUYẾT
VẤN ĐỀ QUA DẠY HỌC PHẦN HÓA HỌC PHI KIM 10 TRUNG HỌC
PHỔ THÔNG.....................................................................................................

30

2.1. Phân tích nội dung và cấu trúc phần hoá học phi kim hoá học lớp 10
THPT.....................................................................................................................

30

2.1.1. Mục tiêu các chương của phần hóa học phi kim lớp 10 ...........................

30

2.1.2. Cấu trúc nội dung các chương phần hóa học phi kim lớp 10.....................

32

2.1.3. Những chú ý về nội dung và PPDH phần hoá học phi kim lớp 10 ............

33

2.2. Xây dựng bài tập nhận thức phần hóa học phi kim lớp 10 và hướng giải
quyết......................................................................................................................

37

2.2.1. Nguyên tắc lựa chọn nội dung dạy học để xây dựng tình huống có vấn
đề....................................................... ...................................................................

37

2.2.2. Xây dựng các tình huống có vấn đề và hướng giải quyết khi dạy chương
5 “Nhóm Halogen” ....................................................... ......................................

37

2.2.3. Xây dựng các tình huống có vấn đề và hướng giải quyết khi dạy chương
6 “Oxi – Lưu Huỳnh” ..........................................................................................

46

2.2.4. Lựa chọn xây dựng và sử dụng những bài tập thực tiễn phần phi kim hoá
học lớp 10 để phát triển năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề cho HS............

51

2.3. Thiết kế giáo án một số bài dạy phần hoá phi kim lớp 10 THPT vận dụng
phương pháp dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề............................................

66

2.3.1. Qui trình dạy học theo phương pháp dạy học phát hiện và giải quyết vấn
đề ...........................................................................................................................

66

2.3.2. Thiết kế giáo án một số bài dạy phần hoá phi kim lớp 10 THPT vận
dụng phương pháp dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề..................................

68

Tiểu kết chương 2 .............................................................................................

84

Chương 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ......................................................

85

4


3.1. Mục đích và nhiệm vụ thực nghiệm sư phạm................................................

85

3.1.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm..................................................................

85

3.1.2. Nhiệm vụ thực nghiệm sư phạm.................................................................

85

3.2. Nội dung thực nghiệm sư phạm.....................................................................

85

3.2.1. Đối tượng thực nghiệm...............................................................................

85

3.2.2. Chuẩn bị nội dung. ...................................... ..............................................

86

3.3. Tiến hành thực nghiệm sư phạm....................................................................

87

3.4. Kết quả thực nghiệm sư phạm và xử lí kết quả.............................................

87

3.4.1. Phương pháp xử lí số liệu............................................................................

87

3.4.2. Xử lí kết quả các bài kiểm tra ....................................................................

89

3.4.3. Xử lí theo tài liệu nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng……………...

93

3.4.4. Phân tích kết quả thựcnghiệm. ...................................................................

94

Tiểu kết chương 3...................................... ..........................................................

98

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ.....................................................................

99

1. Kết luận...................................... ......................................................................

99

2. Khuyến nghị...................................... ...............................................................

99

TÀI LIỆU THAM KHẢO..................................................................................

101

PHỤ LỤC ............................................................................................................

103

5