Phát triển làng nghề truyền thống theo hướng bền vững trên địa bàn huyện ý yên, tỉnh nam định

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
--------  --------

NINH THỊ HỒNG

PHÁT TRIỂN LÀNG NGHỀ TRUYỀN THỐNG
THEO HƢỚNG BỀN VỮNG TRÊN ĐỊA BÀN
HUYỆN Ý YÊN, TỈNH NAM ĐỊNH
Chuyên ngành

: Kinh tế chính trị

Mã số

: 60 31 01 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ CHÍNH TRỊ

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. VŨ VĂN HÙNG

Hà Nội - 2015


LỜI CẢM ƠN
Lời đầu tiên, tôi xin chân thành cảm ơn thầy giáo TS. Vũ Văn Hùng, ngƣời đã
trực tiếp hƣớng dẫn, dìu dắt và giúp đỡ tôi những chỉ dẫn khoa học quý báu trong
suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn thạc sĩ này.
Qua đây, tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành tới các thầy, cô giáo Khoa
Kinh tế chính trị, Phòng sau đại học – Trƣờng ĐH Kinh tế- ĐHQGHN cùng toàn
thể các thầy cô giáo đã trực tiếp giảng dạy và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học

tập và nghiên cứu.
Tôi xin chân thành cảm ơn lãnh đạo, cán bộ phòng Thống kê, các cơ quan
thuộc UBND huyện Ý Yên, UNBD các xã: Yên Ninh, Yên Xá, Thị Trấn Lâm, Yên
Trị… và Ban giám hiệu trƣờng THPT Đại An đã tạo điều kiện thuận lợi nhất giúp
tôi hoàn thành luận văn này.
Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới gia đình và những ngƣời bạn thân
yêu đã luôn quan tâm, động viên, khích lệ và nhiệt tình tạo điều kiện tốt cho tôi
hoàn thành luận văn này.
Hà Nội, ngày 20 tháng 10 năm 2015
Tác giả luận văn

Ninh Thị Hồng


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu đƣợc
sử dụng trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng. Những kết quả
trình bày trong luận văn chƣa từng đƣợc công bố trong một công trình nào khác.
Tác giả luận văn

Ninh Thị Hồng


MỤC LỤC
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ................................................................................... i
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU............................................................................ ii
MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 3
NỘI DUNG ............................................................................................................. 7
Chƣơng 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI; CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
VỀ PHÁT TRIỂN LÀNG NGHỀ TRUYỀN THỐNG THEO HƢỚNG BỀN VỮNG .... 7

1.1. Tổng quan nghiên cứu đề tài ............................................................................ 7
1.1.1. Các công trình nghiên cứu .................................................................... 7
1.1.2. Những khoảng trống cần tiếp tục nghiên cứu ....................................... 9
1.2. Cơ sở lý luận về phát triển làng nghề truyền thống theo hƣớng bền vững .............. 10
1.2.1. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của làng nghề truyền thống ............... 10
1.2.2. Phát triển làng nghề truyền thống theo hƣớng bền vững ............ Error!
Bookmark not defined.
1.3. Cơ sở thực tiễn về phát triển làng nghề truyền thống theo hƣớng bền vững....... Error!
Bookmark not defined.
1.3.1. Phát triển làng nghề truyền thống theo hƣớng bền vững ở một số địa
phƣơng trên địa bàn tỉnh Nam Định và các địa phƣơng ở các tỉnh lân cận.Error!
Bookmark not defined.
1.3.2. Kinh nghiệm đối với huyện Ý Yên trong việc phát triển làng nghề
truyền thống theo hƣớng bền vững ................ Error! Bookmark not defined.
Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀIError! Bookmark not
defined.
2.1. Phƣơng pháp luận ........................................... Error! Bookmark not defined.
2.1.1. Chủ nghĩa duy vậy biện chứng ............ Error! Bookmark not defined.
2.1.2. Chủ nghĩa duy vậy lịch sử ................... Error! Bookmark not defined.
2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể ...................... Error! Bookmark not defined.
2.2.1. Phƣơng pháp trừu tƣợng hóa khoa học Error! Bookmark not defined.


2.2.2. Phƣơng pháp phân tích và phƣơng pháp tổng hợpError!

Bookmark

not defined.
2.2.3. Phƣơng pháp thống kê ......................... Error! Bookmark not defined.
2.2.4. Phƣơng pháp thu thập, xử lý dữ liệu thứ cấpError!

Bookmark

not

defined.
2.2.5. Phƣơng pháp logic kết hợp với phƣơng pháp lịch sửError! Bookmark
not defined.
Chƣơng 3: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN LÀNG NGHỀ TRUYỀN THỐNG THEO
HƢỚNG BỀN VỮNG TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN Ý YÊN, TỈNH NAM ĐỊNH GIAI
ĐOẠN 2010 - 2015 .............................................................. Error! Bookmark not defined.
3.1. Những nhân tố ảnh hƣớng tới sự phát triển của các làng nghề truyền thống
theo hƣớng bền vững trên địa bàn huyện Ý Yên, tỉnh Nam ĐịnhError! Bookmark
not defined.
3.1.1. Điều kiện tự nhiên ............................... Error! Bookmark not defined.
3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội .................... Error! Bookmark not defined.
3.2. Thực trạng phát triển làng nghề truyền thống theo hƣớng bền vững trên địa
bàn huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định .......................... Error! Bookmark not defined.
3.2.1. Thực trạng phát triển làng nghề truyền thống theo hƣớng bền vững về
kinh tế ............................................................ Error! Bookmark not defined.
3.2.2. Thực trạng phát triển làng nghề truyền thống theo hƣớng bền vững về
xã hội ............................................................. Error! Bookmark not defined.
3.2.3. Thực trạng phát triển làng nghề truyền thống theo hƣớng bền vững về
môi trƣờng ..................................................... Error! Bookmark not defined.
3.3. Đánh giá .......................................................... Error! Bookmark not defined.
3.3.1. Thành tựu ............................................ Error! Bookmark not defined.
3.3.2. Hạn chế, nguyên nhân và những vấn đề đặt raError! Bookmark not
defined.

Chƣơng 4: ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỀN LÀNG NGHỀ TRUYỀN
THỐNG THEO HƢỚNG BỀN VỮNG TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN Ý YÊN, TỈNH
NAM ĐỊNH TỪ 2015 - 2020 ...................................... Error! Bookmark not defined.
4.1. Bối cảnh mới ảnh hƣởng đến sự phát triển làng nghề truyền thống theo hƣớng
bền vững trên địa bàn huyện Ý Yên, tỉnh Nam ĐịnhError!

Bookmark

not

defined.
4.1.1. Thuận lợi ............................................. Error! Bookmark not defined.
4.1.2. Thách thức ........................................... Error! Bookmark not defined.
4.2. Quan điểm và định hƣớng phát triển làng nghề truyền thống theo hƣớng bền
vững trên địa bàn huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định. ... Error! Bookmark not defined.
4.2.1. Quan điểm ........................................... Error! Bookmark not defined.
4.2.2. Mục tiêu............................................... Error! Bookmark not defined.
4.2.3. Định hƣớng phát triển .......................... Error! Bookmark not defined.
4.3. Giải pháp phát triển làng nghề truyền thống theo hƣớng bền vững trên địa bàn
huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định ................................ Error! Bookmark not defined.
4.3.1. Giải pháp phát triển làng nghề truyền thống theo hƣớng bền vững về
kinh tế ............................................................ Error! Bookmark not defined.
4.3.2. Giải pháp phát triển làng nghề truyền theo hƣớng bền vững về xã hội ....Error!
Bookmark not defined.
4.3.3. Giải pháp phát triển làng nghề truyền thống theo hƣớng bền vững về
môi trƣờng ..................................................... Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN............................................................ Error! Bookmark not defined.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................. ..129

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
Ký hiệu

STT

Nguyên Nghĩa

1

CCN

Cụm công nghiệp

2

CNH, HĐH

Công nghiệp hóa, hiện đại hóa

3

CN-TTCN

Công nghiệp- Tiều thủ công nghiệp

4

CSXH

Chính sách xã hội

5

Cty TNHH MTV

Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên

6

Cty CP

Công ty cổ phần

7

KHCN

Khoa học công nghệ

8

KT-XH

Kinh tế - Xã hội

9

LNTT

Làng nghề truyền thống

10

LN

Làng nghề

11

LLVTND

Lực lƣợng vũ trang nhân dân

12

LTTP

Lƣơng thực thực phẩm

13

NNNT

Ngành nghề nông thôn

14

NHNN và PTNT

Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn

15

NTM

Nông thôn mới

16

NVH

Nhà văn hóa

17

TDTT

Thể dục thể thao

18

TCMN

Thủ công mỹ nghệ

19

TTCN

Tiểu thủ công nghiệp

20

TNHH

Trách nhiệm hữu hạn

21

ONMT

Ô nhiễm môi trƣờng

22

PTBV

Phát triển bền vững

23

VLXD

Vật liệu xây dựng

24

UBND

Ủy ban nhân dân

i


DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
STT

Bảng

Nội dung

Trang

1

3.1

Diện tích đất nông nghiệp của huyện qua các năm

59

2

3.2

Dân số 5 xã đông nhất và 5 xã thƣa nhất năm 2012

60

3

3.3

4

3.4

Cơ cấu GDP huyện Ý Yên giai đoạn 2012-2015

71

5

3.5

Các làng nghề và lao động thanh niên làm nghề

80

6

3.6

Cơ cấu lao động của huyện Ý Yên 2010-2014

81

Lao động và cơ cấu lao động phân theo ngành kinh tế
62

huyện Ý Yên

ii


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Kinh tế nông thôn có vị trí quan trọng hàng đầu trong chiến lƣợc phát triển kinh
tế xã hội ở nƣớc ta, khu vực nông thôn Việt Nam chiếm hơn 70% lao động và gần
80% dân số. Một trong những nội dung định hƣớng phát triển kinh tế nông thôn do
Đại hội IX đề ra là: mở mang các làng nghề, phát triển các điểm công nghiệp, tiểu
thủ công nghiệp sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ.
Lịch sử nông thôn Việt Nam lại gắn với các thôn xóm và làng nghề. Chúng là
đặc trƣng trong truyền thống kinh tế - văn hóa của xã hội nông thôn Việt Nam.
Trong quá trình CNH, HĐH hiện nay các làng nghề là cầu nối giữa nông nghiệp và
công nghiệp, giữa nông thôn và thành thị, giữa truyền thống và hiện đại và là nấc
thang trong tiến trình công nghiệp hóa nông nghiệp nông thôn. Các làng nghề góp
phần quan trọng đối với sự phát triển kinh tế, chuyển dịch cơ cấu kinh tế và quan
trọng hơn cả là đối với vấn đề giải quyết việc làm, tăng thu nhập, cải thiện đời sống
cho ngƣời lao động tại các địa phƣơng.
Nằm trong vùng đồng bằng sông Hồng, Nam Định là một trong những tỉnh có
số lƣợng làng nghề đứng đầu cả nƣớc. Theo thống kê hiện nay Nam Định có 94
làng nghề phân bố ở 59 xã trong toàn tỉnh. Các làng nghề này có đóng góp to lớn
trong việc xây dựng kinh tế - xã hội của Nam Định nhƣ ngày nay, góp phần làm
thay đổi bộ mặt nông thôn của nhiều vùng. Trong những làng nghề đó không thể
không kể đến các làng nghề của huyện Ý Yên, những làng nghề đem lại hiệu quả
kinh tế cao.
Giống nhƣ các làng nghề trong cả nƣớc, làng nghề ở huyện Ý Yên, tỉnh Nam
Định cũng trải qua nhiều thăng trầm, nhất là trong thời kỳ hội nhập với thế giới. Có
nhiều làng nghề tồn tại và phát triển đã góp phần to lớn trong việc thúc đẩy chuyển

dịch cơ cấu kinh tế theo hƣớng hiện đại, phát huy đƣợc các nguồn lực tại địa
phƣơng, theo đó, thúc đẩy tăng trƣởng kinh tế, tạo việc làm và nâng cao đời sống
của ngƣời dân, thu hẹp khoảng cách chênh lệch về phát triển giữa thành thị và nông
thôn, đẩy nhanh sự nghiệp xây dựng nông thôn mới. Nhƣng cũng có những làng

3


nghề gặp nhiều khó khăn, phát triển cầm chừng, thậm chí có làng nghề đã và đang
bị mai một, dần suy giảm và nguy cơ biến mất. Vì vậy, khôi phục làng nghề truyền
thống và phát triển các làng nghề truyền thống thật sự là bài toán không dễ giải
quyết. Bên cạnh đó, phát triển làng nghề truyền thống hiện nay cần phải đặt trong
bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, sự cạnh tranh của các mặt hàng đƣợc sản xuất
trên công nghệ hiện đạo, duy trì số lƣợng làng nghề kèm với nâng cao chất lƣợng
hiệu quả sản xuất kinh doanh, kết hợp truyền thống và hiện đại trong sản xuất kinh
doanh, sản xuất kinh doanh gắn với bảo vệ môi trƣờng… Hay nói cách khác, cần
phát triển làng nghề truyền thống theo hƣớng bền vững.
Để các làng nghề truyền thống phát triển theo hƣớng bền vững, trƣớc tiên cần
có sự quản lý, quy hoạch từng làng nghề ở từng địa phƣơng. Hiện tại tỉnh Nam Định
nói chung cũng nhƣ huyện Ý Yên nói riêng đang thực hiện kế hoạch ngắn hạn và
dài hạn nghiên cứu sự phát triển và đặc điểm của các làng nghề truyền thống.
Việc nghiên cứu và tìm hiểu sâu về thực trạng sản xuất của các làng nghề
truyền thống trên địa bàn huyện Ý Yên trong giai đoạn hiện nay, những đóng góp
của làng nghề truyền thống đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của huyện Ý Yên
và chỉ ra những hạn chế còn tồn tại trong quá trình phát triển các làng nghề truyền
thống. Từ đó đề ra các giải pháp để các làng nghề truyền thống phát triển bền vững
hơn đặc biệt là trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế, CNH, HĐH diễn ra ngày
càng mạnh mẽ nhƣ hiện nay.
Xuất phát từ thực tế đó, đề tài: “Phát triển làng nghề truyền thống theo
hƣớng bền vững trên địa bàn huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định” đƣợc học viên lựa

chọn làm đề tài luận văn thạc sĩ, chuyên ngành Kinh tế chính trị.
* Câu hỏi nghiên cứu:
- Thế nào là phát triển làng nghề truyền thống theo hƣớng bền vững ?
- Các làng nghề truyền thống ở huyện Ý Yên đã và đang phát triển nhƣ nào?
Cần phải làm gì và làm nhƣ thế nào để các làng nghề truyền thống ở huyện Ý Yên,
tỉnh Nam Định phát triển theo hƣớng bền vững trong thời gian tới?

4


2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích
Trên cơ sở tổng quan lý luận và thực tiễn về phát triển làng nghề truyền thống,
đề tài đi sâu nghiên cứu, đánh giá tổng hợp các tiềm năng, phân tích thực trạng phát
triển các làng nghề truyền thống trên địa bàn huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định. Từ đó
đề xuất một số giải pháp phát triển làng nghề truyền thống trên địa bàn huyện Ý
Yên, tỉnh Nam Định theo hƣớng bền vững.
2.2. Nhiệm vụ
- Tổng quan những vấn đề lý luận và thực tiễn làng nghề truyền thống.
- Đánh giá các nguồn lực KT-XH, tự nhiên đối với việc hình thành và phát
triển các làng nghề truyền thống trên địa bàn huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định theo
hƣớng bền vững.
- Tìm hiểu về hiện trạng sản xuất, kết quả đạt đƣợc, những khó khăn, thách
thức đối với sự phát triển của làng nghề truyền thống theo hƣớng bền vững.
- Định hƣớng và giải pháp phát triển làng nghề truyền thống theo hƣớng bền
vững trên địa bàn huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Luận văn nghiên cứu quá trình phát triển của làng nghề truyền thống trên địa
bàn huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định.

3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi về nội dung
Đề tài tập trung đánh giá thực trạng và kết quả đạt đƣợc trong quá trình phát
triển làng nghề truyền thống trên địa bàn huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định, tƣ̀ đó tim
̀
ra những luận cứ khoa học, đề xuất giải pháp phát triển các làng nghề theo hƣớng
bền vững.
- Phạm vi về không gian:
Nghiên cứu đánh giá quá trình phát triển các làng nghề truyền thống theo
hƣớng bền vững trên địa bàn huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định.

5


- Phạm vi về thời gian:
Nghiên cứu, đánh giá thực trạng phát triển làng nghề truyền thống theo hƣớng
bền vững trên địa bàn huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định giai đoạn 2011-2014; định
hƣớng và đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2015-2020.
4. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và các phụ lục, luận văn đƣợc kết cấu thành 4 chƣơng:
Chƣơng 1: Tổng quan nghiên cứu đề tài; Cơ sở lý luận và thực tiễn về phát
triển làng nghề truyền thống theo hƣớng bền vững
Chƣơng 2: Phƣơng pháp nghiên cứu của đề tài
Chƣơng 3: Thực trạng phát triển làng nghề truyền thống theo hƣớng bền vững
trên địa bàn huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định giai đoạn 2010-2015
Chƣơng 4: Định hƣớng và giải pháp phát triển làng nghề truyền thống theo
hƣớng bền vững trên địa bàn huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định từ 2015-2020

6

NỘI DUNG
Chƣơng 1
TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI; CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
VỀ PHÁT TRIỂN LÀNG NGHỀ TRUYỀN THỐNG
THEO HƢỚNG BỀN VỮNG
1.1. Tổng quan nghiên cứu đề tài
1.1.1. Các công trình nghiên cứu
Lịch sử nông thôn Việt Nam luôn gắn liền với các làng nghề. Chúng là đặc
trƣng trong truyền thống kinh tế - văn hóa của xã hội nông thôn Việt Nam. LNTT là
hình thức đầu tiên của công nghiệp nông thôn. Hiện nay trên đà phát triển CNH,
HĐH thì các LNTT ngày càng phát huy vai trò to lớn của mình, vừa thực hiện mục
tiêu phát triển kinh tế vừa giải quyết có hiệu quả các vấn đề xã hội.
Để phát triển kinh tế nhanh, hiệu quả và bền vững phải phát huy cao độ nội
lực. Làng nghề, LNTT là nguồn lực còn đang bỏ ngỏ của đất nƣớc. Vì vậy, việc
nghiên cứu, bảo tồn và phát huy các LNTT ngày càng đƣợc quan tâm tại các hội
thảo và trở thành những vấn đề nghiên cứu khoa học của nhiều tác giả. Sau đây, tôi
xin trình bày tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài nhƣ sau:
+ Phát triển làng nghề theo hướng bền vững ở Việt Nam trong tiến trình hội
nhập kinh tế quốc tế của TS. Nguyễn Văn Hiến đăng trên Tạp chí Phát triển và Hội
nhập Số 4, Tháng 5-6/2012
Bài viết phân tích những đóng góp của làng nghề đối với phát triển kinh tế,
trong quá trình công nghiệp hóa nông nghiệp nông thôn, làng nghề có vai trò đặc
biệt quan trọng, bởi nhờ có làng nghề, hàng triệu ngƣời lao động đã đƣợc tạo việc
làm, góp phần xóa đói giảm nghèo, tăng thu nhập. Tuy nhiên, tác giả cũng cho rằng
làng nghề đang đứng trƣớc những thách thức đặt ra trong tiến trình hội nhập kinh tế
quốc tế nhƣ: Đầu ra cho các sản phẩm, đào tạo nghề cho ngƣời lao động, ô nhiễm
môi trƣờng làng nghề… Từ đó, tác giả đề xuất các giải pháp phát triển các làng
nghề theo hƣớng bền vững, các giải pháp đƣa ra xoay quanh các vấn đề khắc phục

7


về môi trƣờng, lấy tiêu chí môi trƣờng là trọng tâm đánh giá mức độ phát triển theo
hƣớng bền vững của làng nghề nhƣ: quy hoạch làng nghề gắn với bảo vệ môi
trƣờng, tăng cƣờng công tác quản lý môi trƣờng tại các làng nghề... Tuy nhiên, phát
triển làng nghề bền vững có nhiều yếu tố, cần thiết phải phối hợp đồng bộ nhiều giải
pháp để thực hiện.
+ Xây dựng hệ thống tiêu chí đánh giá phát triển bền vững tại một số làng
nghề truyền thống đồng bằng Bắc Bộ, của PGS.TS Nguyễn Trƣờng Sơn, Tạp chí
Kinh tế và Phát triển Số 176, tháng 02 năm 2012.
Bài viết xây dựng hệ thống tiêu chí đầy đủ hơn để đánh giá phát triển theo
hƣớng bền vững tại các làng nghề. Hệ thống tiêu chí đƣợc đề xuất với các chỉ tiêu
cụ thể để đánh giá cả 3 khía cạnh của sự phát triển bền vững: kinh tế, xã hội và môi
trƣờng. Tuy nhiên, tác giả mới chỉ dừng lại ở khía cạnh đƣa ra các tiêu chí đánh giá,
chƣa đƣa ra đƣợc định hƣớng, giải pháp để thực hiện các tiêu chí đó.
+ Giải pháp phát triển bền vững làng nghề truyền thống ở Việt Nam phục vụ
du lịch, của Trịnh Xuân Hậu, Trịnh Vân Anh, Tạp chí Khoa học Đại học Sƣ phạm
TP.Hồ Chí Minh số 35, tháng 4 năm 2012.
Bài viết này mới chỉ tập trung nghiên cứu nội dung phát triển làng nghề truyền
thống phục vụ du lịch, một trong những hoạt động đã đƣợc khai thác trong nhiều
năm qua dựa trên tiềm năng truyền thống của các địa phƣơng (chủ yếu là vùng nông
thôn) nƣớc ta, từ đó đề ra các giải pháp phát triển bền vững làng nghề truyền thống
ở Việt Nam phục vụ du lịch.
+ Chính sách phát triển bền vững làng nghề truyền thống trên địa bàn huyện
Chương Mỹ, thành phố Hà Nội của ThS. Nguyễn Thị Tâm, Chuyên ngành Quản lý
Kinh tế, 2015. Luận văn đã nêu lên bức tranh tổng quát về lý luận làng nghề truyền
thống, trên cơ sở đó đánh giá thực trạng phát triển bền vững làng nghề truyền thống
ở huyện Chƣơng Mỹ và đề ra những chính sách để phát triển làng nghề theo hƣớng
bền vững.

+ Giải pháp tài chính nhằm phát triển làng nghề ở huyện Hoài Đức – Hà Nội
đến 2020, do ThS. Trần Thị Hoa, 2014. Luận văn đã làm rõ vai trò của tài chính

8


trong phát triển làng nghề; đánh giá thực trạng sử dụng các giải pháp tài chính trong
phát triển làng nghề ở huyện Hoài Đức – Hà Nội, nghiên cứu bài học kinh nghiệm
phát triển làng nghề truyền thống ở một số nƣớc châu Á và một số địa phƣơng trong
nƣớc; trên cơ sở đó đề xuất các giải pháp tài chính dƣới góc nhìn của ngƣời sử dụng
giải pháp tài chính trong đó bao gồm các kiến nghị về việc hoàn thiện chính sách tài
chính nhằm phát triển làng nghề ở huyện Hoài Đức – Hà Nội.
+ Phát triển bền vững làng nghề đồ gỗ Đồng Kỵ, thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh,
của ThS. Dƣơng Thanh Văn, 2013. Tác giả đã làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về
phát triển bền vững làng nghề ở Việt Nam; đồng thời, khảo sát kinh nghiệm phát
triển làng nghề bền vững ở một số địa phƣơng trong cả nƣớc, từ đó làm rõ hơn cơ
sở lý luận và thực tiễn về phát triển bền vững các làng nghề. Đánh giá đúng thực
trạng phát triển làng nghề đồ gỗ Đồng Kỵ theo hƣớng bền vững trong những năm
gần đây; chỉ ra những kết quả đạt đƣợc, những hạn chế, yếu kém cùng nguyên nhân
của những hạn chế, yếu kém. Đề xuất phƣơng hƣớng và giải pháp cơ bản nhằm thúc
đẩy phát triển bền vững làng nghề đồ gỗ Đồng Kỵ trong thời gian tới.
+ Phát triển kinh tế làng nghề ở huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An, luận văn Thạc
sĩ của tác giả Bùi Quang Vinh, 2014. Tác giả đã hê ̣ th ống hoá và phân tích mô ̣t s ố
vấn đề có tính lý luận về làng nghề và phát triển kinh tế làng ngh ề. Phân tích thực
trạng phát triển kinh tế làng ngh ề trên điạ bàn huyên ̣ Nghi L ộc, tìm ra các nhân t ố,
nguyên nhân ảnh hƣởng đế n phát triể n làng ngh ề. Từ đó đề xuất các gi ải pháp phát
triể n làng nghề trên điạ bàn huyện Nghi Lộc trong nhƣ̃ng năm tới.
1.1.2. Những khoảng trống cần tiếp tục nghiên cứu
Cho đến nay, đã có nhiều công trình khoa học nghiên cứu về vấn đề phát triển
LNTT trên nhiều góc độ khác nhau. Song các công trình chƣa đề cập tới các vấn đề:

- Chƣa đi sâu vào nghiên cứu một cách toàn diện vấn đề phát triển LNTT trên
3 nội dung: kinh tế, xã hội và môi trƣờng. Hay nói cách khác là phát triển LNTT
theo hƣớng bền vững.
- Chƣa đi sâu vào phân tích thực trạng phát triển các LNTT theo hƣớng bền
vững, và những thách thức của LNTT trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế. Các

9


công trình chƣa đƣa ra quan điểm có tính hệ thống để LNTT phát triển theo hƣớng
bền vững.
- Các công trình nghiên cứu về LNTT đã không xây dựng đƣợc định hƣớng
chiến lƣợc cạnh tranh cho các LNTT để phát triển theo hƣớng bền vững. Chƣa có
công trình nào đƣa ra đƣợc hệ thống các giải pháp có tính tổng thể nhằm phát triển
các LNTT theo hƣớng bền vững trong bối cảnh cạnh tranh và hội nhập quốc tế.
- Đặc biệt đề tài lựa chọn huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định làm địa điểm nghiên
cứu với những đặc thù và điều kiện riêng thì chƣa có công trình nào đề cập tới.
1.2. Cơ sở lý luận về phát triển làng nghề truyền thống theo hƣớng bền vững
1.2.1. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của làng nghề truyền thống
1.2.1.1. Khái niệm làng nghề truyền thống
- Làng nghề
Nét điển hình trong đời sống kinh tế - văn hóa - xã hội của cộng đồng ngƣời
Việt từ bao đời nay gắn liền với nền văn minh lúa nƣớc và cấu trúc làng xã điển
hình. Trải qua quá trình phát triển, làng xã đã thể hiện đƣợc vai trò quan trọng của
nó trong sản xuất và đời sống. Bằng sức lao động và trí tuệ của mình, ngƣời nông
dân đã không chỉ dừng lại ở công việc đồng áng mà sớm biết khai thác nguồn tài
nguyên có sẵn của địa phƣơng để phát triển các ngành nghề thủ công nghiệp. Sự tập
trung sản xuất và nhu cầu ngày càng cao của thị trƣờng đã thúc đẩy các cơ sở sản
xuất tiểu thủ công nghiệp phát triển mạnh và chiếm một vai trò quan trọng trong cơ
cấu kinh tế nông thôn, từ đó hình thành các làng nghề truyền thống.

Cho tới nay, việc đƣa ra khái niệm làng nghề chƣa có sự thống nhất. Có một
số quan niệm về làng nghề nhƣ sau:
Làng nghề là một thể chế kinh tế - xã hội ở nông thôn, đƣợc cấu thành bởi hai
yếu tố làng, nghề tồn tại trong một không gian địa lý nhất định, trong đó bao gồm
nhiều hộ gia đình sinh sống bằng nghề thủ công là chính, giữa họ có mối liên kết về
kinh tế, văn hóa và xã hội.
Làng nghề là một cụm dân cƣ sinh sống trong một thôn (làng) có một hay một
số nghề tách ra khỏi nông nghiệp để sản xuất kinh doanh độc lập, chiếm ƣu thế về
số hộ, số lao động và tỷ trọng thu nhập so với nghề nông.

10


Nhƣ vậy, tiêu chí nhận biết làng nghề rõ nhất là thông qua tỷ trọng lao động
làm nghề và tỷ trọng thu nhập từ ngành nghề thủ công trong cơ cấu kinh tế chung.
Song định mức cụ thể các tiêu chí này vẫn chƣa thống nhất.
- Tiêu chí làng nghề:
Theo Thông tƣ 116/2006 TT-BNN của Bộ Nông nghiệp và phát triển nông
thôn, tiêu chí để xác định làng nghề nhƣ sau:
Làng nghề đƣợc công nhận phải đạt 3 tiêu chí sau:
+ Có tối thiểu 30% tổng số hộ trên địa bàn tham gia các hoạt động ngành nghề
nông thôn.
+ Hoạt động sản xuất kinh doanh ổn định tối thiểu 2 năm tính đến thời điểm
đề nghị công nhận.
+ Chấp hành tốt chính sách, pháp luật của Nhà nƣớc.
- Phân loại làng nghề
+ Phân loại làng nghề theo thời gian hình thành và phát triển
Làng nghề truyền thống: là làng nghề có truyền thống đƣợc hình thành từ lâu
đời và còn tồn tại đến ngày nay. Đó là những thôn làng làm nghề thủ công có truyền
thống lâu năm, thƣờng nhiều thế hệ, ít nhất cũng là hàng chục năm. Nhiều làng

nghề thậm chí đã nổi tiếng từ nhiều thế kỷ trƣớc, tạo ra đƣợc những sản phẩm có
tính độc đáo, có độ tinh xảo cao, đã đƣợc tiêu thụ tại nhiều nơi khác nhau trên thế
giới. Dù nghề thủ công đƣợc du nhập vào làng bằng con đƣờng nào thì sự phát triển
cũng diễn ra dƣới hình thức có tồn tại một số hạt nhân (nghệ nhân, gia đình, dòng
họ…) làm nòng cốt, từ đó mở rộng ra phạm vi cả làng.
Làng nghề mới: là làng nghề đƣợc hình thành trong những năm gần đây, chủ
yếu trong thời kỳ đổi mới, thời kỳ chuyển đổi sang nền kinh tế thị trƣờng. Là những
làng nghề hình thành do sự lan tỏa của các làng nghề truyền thống hoặc đƣợc du
nhập từ các địa phƣơng khác.
+ Phân loại làng nghề theo ngành sản xuất và loại hình sản phẩm
Theo đó làng nghề đƣợc chia thành 6 ngành chính: làng nghề thủ công, làng
nghề thủ công mỹ nghệ, làng nghề công nghiệp tiêu dung, làng nghề chế biến lƣơng

11


thực, thực phẩm, làng nghề sản xuất vật liệu xây dựng, làng nghề buôn bán và dịch
vụ. Mỗi ngành chính gồm nhiều ngành nhỏ với những yêu cầu khác nhau về nguyên,
nhiên liệu, quy trình, công nghệ sản xuất và cả thị trƣờng tiêu thụ sản phẩm.
- Làng nghề truyền thống
Làng nghề truyền thống là làng nghề có nghề truyền thống đƣợc hình thành từ
lâu đời.
Có rất nhiều quan điểm về làng nghề truyền thống:
Quan điểm thứ nhất: LNTT là một cộng đồng dân cƣ, đƣợc cƣ trú giới hạn
trong một địa bàn tại các vùng nông thôn tách rời khỏi sản xuất nông nghiệp, cùng
làm một hoặc nhiều nghề thủ công có truyền thống lâu đời để sản xuất ra một hoặc
nhiều loại sản phẩm bán ra thị trƣờng để thu lợi. Quan niệm này mới thể hiện đƣợc
yếu tố truyền thống lâu đời của làng nghề, còn những làng nghề mới, nhƣng tuân
thủ yếu tố truyền thống của vùng hay của khu vực chƣa đƣợc đề cập đến.
Quan điểm thứ hai: LNTT là những làng nghề làm thủ công có truyền thống

lâu năm, thƣờng là qua nhiều thế hệ. Quan niệm này cũng chƣa đầy đủ. Bởi vì khi
nói đến LNTT ta không thể chú ý đến các mặt đơn lẻ, mà chú trọng đến nhiều mặt
cả không gian và thời gian, nghĩa là quan tâm đến tính hệ thống, toàn diện của làng
nghề đó, trong đó yếu tố quyết định là nghệ nhân, sản phẩm, kỹ thuật sản xuất và
thủ pháp nghệ thuật.
Quan điểm thứ 3: LNTT là những làng có tuyệt đại dân số làm nghề cổ truyền.
Nó đƣợc hình thành, tồn tại và phát triển lâu đời trong lịch sử, đƣợc nối tiếp từ thế
hệ này sang thế hệ khác kiểu cha truyền con nối, hoặc ít nhất cũng tồn tại hàng chục
năm. Trong làng sản xuất mang tính tập trung, có nhiều nghệ nhân tài ba và một
nhóm ngƣời có tay nghề giỏi làm hạt nhân để phát triển nghề. Đồng thời, sản phẩm
làm ra mang tính tiêu biểu độc đáo, tinh xảo,nổi tiếng và đậm nét văn hóa dân tộc.
Thu nhập từ nghề chiếu tỷ trong 60% trở lên trong tổng thu nhập của gia đình và giá
trị sản lƣợng của nghề chiếu trên 50% giá thị của địa phƣơng (thôn, làng).
Còn theo tác giả luận văn LNTT là làng nghề được tồn tại và phát triển lâu đời
trong lịch sử, trong đó gồm có một hoặc nhiều nghề thủ công truyền thống, là nơi

12


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
* Tài liệu tiếng việt
1. Lê Nguyệt Anh, 2013. Quản lý nhà nước về môi trường đối với các làng nghề
trên địa bàn thành phố Hà Nội. Luận văn Thạc sỹ, Học viện chính trị quốc gia
Hồ Chí Minh, Hà Nội.
2. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, 2006. Thông tư số 116/2006/TT-BNN
hướng dẫn thực hiện một số nội dung của Nghị định số 66/2006/NĐ-CP ngày
07/7/2006 của Chính phủ về phát triển ngành nghề nông thôn, Hà Nội.
3. Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng, 2011. Thông tư 46/2011/TT-BTNMT ngày 26
tháng 12 năm 2011 của quy định về bảo vệ môi trường làng nghề
4. Chính phủ, 2012. Nghị định số 45/2012/NĐ-CP ngày 21 tháng 5 năm 2012 của

Chính phủ về khuyến công
5. Cục thống kê Nam Định, 2002-2011. Niêm giám thống kê Nam Định
(2002,2007,2010), NXB Thống kê, Hà Nội.
6. Đảng Cộng sản Việt Nam, 1986, 1991, 1996, 2001, 2006 và 2011. Văn kiện Đại
hội đại biểu Đảng toàn quốc lần thứ VI, VII, VIII, IX, X và XI, Nxb Chính trị
Quốc gia, Hà Nội.
7. Nguyễn Thị Mỹ Hạnh, 2010. Phát triển làng nghề thủ công mỹ nghệ tỉnh Ninh
Bình. Luận văn Thạc sỹ, ĐHSPHN, Hà Nội.
8. Trịnh Xuân Hậu và Trịnh Vân Anh, 2012. Giải pháp phát triển bền vững làng
nghề truyền thống ở Việt Nam phục vụ du lịch. Tạp chí Khoa học ĐHSP
TPHCM số 35, trang 12-17
9. Trần Thị Hoa, 2014. Giải pháp tài chính nhằm phát triển làng nghề ở huyện
Hoài Đức – Hà Nội đến 2020. Luận văn Thạc sỹ, Đại học Kinh tế - ĐHQGHN,
Hà Nội.
10. Nghiêm Văn Học, 2014. Khắc phục những bất cập trong phát triển làng nghề ở
Hà Nội. Tạp chí Kinh tế và dự báo số 16 (576), trang 60-63

13


11. Nguyễn Văn Hiến, 2012. Phát triển làng nghề theo hƣớng bền vững ở Việt Nam
trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế. Thời báo Phát triển và Hội nhập Số 4,
trang 39-42
12. Kiều Thanh Mai, 2015. Quản lý môi trường tại các làng nghề trên địa bàn tỉnh
Thái Bình. Luận văn Thạc sỹ, Đại học Thƣơng mại, Hà Nội.
13. Hoàng Thị Bích Quyên , 2009. Tìm hiểu làng nghề chạm khắc gỗ mỹ nghệ La Xuyên
tỉnh Nam Định. Khóa luật tốt nghiệp, Khoa Địa lí, ĐHSPHN, Hà Nội [9,10]
14. Nguyễn Trƣờng Sơn 2012. Xây dựng hệ thống tiêu chí đánh giá phát triển theo
hƣớng bền vững tại một số làng nghề truyền thống đồng bằng Bắc Bộ. Tạp chí
KTPT Số 176, trang 53-64

15. Sở Công thƣơng Nam Định. Báo cáo tình hình phát triển CN-TTCN và làng
nghề qua các năm 2008-2010
16. Dƣơng Văn Thanh , 2013. Phát triển bền vững làng nghề đồ gỗ Đồng Kỵ, thị xã
Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh. Luận văn Thạc sỹ, Đại học Kinh tế - ĐHQGHN, Hà Nội.
17. Lê Thị Thành 2012. Phát triển kinh tế làng nghề đồ gỗ mỹ nghệ Đồng Kỵ, Bắc
Ninh và vấn đề ô nhiễm môi trường. Luận văn tốt nghiệp, Đại học Kinh tế Quốc
dân, Hà Nội.
18. Nguyễn Thị Tâm, 2015. Chính sách phát triển bền vững làng nghề truyền thống
trên địa bàn huyện Chương Mỹ, thành phố Hà Nội. Luận văn Thạc sỹ Quản lý
Kinh tế, Đại học Thƣơng Mại, Hà Nội.
19. Tỉnh ủy Nam Định ,2011. Chương trình phát triền CN- TTCN, làng nghề tỉnh
Nam Định giai đoạn 2000-2005, 2006-2010, 2010-2015
20. Vũ Quốc Tuấn chủ biên, Nguyễn Vi Khải, Bùi Văn Vƣợng, 2010. Làng nghề,
phố nghề Thăng Long - Hà Nội trên đường phát triển, NXB Hà Nội
21. UBND tỉnh Nam Định, 2011. Quy hoạch tổng thể phát triển KT-XH tỉnh Nam
Định đến năm 2020, Kế hoạch thực hiện nghị quyết của BCH Đảng bộ tỉnh Nam
Định về phát triển CN- TTCN, làng nghề ở nông thôn giai đoạn 2011-2015.
22. Bùi Quang Vinh, 2014. Phát triển kinh tế làng nghề ở huyện Nghi Lộc, tỉnh
Nghệ An. Luận văn Thạc sỹ, Đại học Kinh tế - ĐHQGHN, Hà Nội.

14


* Các website
23. />24. />25. />26. />27. />28. />29. />30. />31. />
15