So sánh pháp luật về trọng tài thương mại giữa việt nam và hoa kỳ
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (367.04 KB, 21 trang )
I HC QUC GIA H NI
KHOA LUT
NGUYN TH LIấN
SO SáNH PHáP LUậT Về TRọNG TàI THƯƠNG MạI
GIữA VIệT NAM Và HOA Kỳ
LUN VN THC S LUT HC
H NI - 2015
I HC QUC GIA H NI
KHOA LUT
NGUYN TH LIấN
SO SáNH PHáP LUậT Về TRọNG TàI THƯƠNG MạI
GIữA VIệT NAM Và HOA Kỳ
Chuyờn ngnh: Lut Kinh t
Mó s: 60 38 01 07
LUN VN THC S LUT HC
Cỏn b hng dn khoa hc: GS. TSKH O TR C
H NI - 2015
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của
riêng tôi. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong
bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong
Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã
hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ
tài chính theo quy định của Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội.
Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để
tôi có thể bảo vệ Luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
NGƢỜI CAM ĐOAN
Nguyễn Thị Liên
MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục các từ viết tắt
Danh mục bảng, biểu đồ
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
Chƣơng 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ TRỌNG TÀI THƢƠNG
MẠI VÀ PHÁP LUẬT VỀ TRỌNG TÀI THƢƠNG MẠI ............ 8
1.1.
MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ TRỌNG TÀI THƢƠNG MẠI ........ 8
1.1.1. Khái niệm trọng tài thƣơng mại ........................................................... 8
1.1.2. Một số đặc điểm của trọng tài thƣơng mại......................................... 10
1.1.3. Sự hình thành và phát triển của trọng tàiError! Bookmark not defined.
1.1.4. Vai trò và các hình thức Trọng tài ..... Error! Bookmark not defined.
1.1.5. Quá trình hình thành và phát triển của Trọng tài thƣơng mại tại
Việt Nam và Hoa Kỳ - So sánh và đánh giáError! Bookmark not defined.
1.2.
MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA PHÁP LUẬT TRỌNG TÀIError! Bookmar
1.2.1. Khái niệm pháp luật trọng tài ............. Error! Bookmark not defined.
1.2.2 Những nội dung cơ bản của pháp luật trọng tàiError! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN CHƢƠNG 1................................ Error! Bookmark not defined.
Chƣơng 2: MỘT SỐ CHẾ ĐỊNH CƠ BẢN VỀ TRỌNG TÀI THƢƠNG
MẠI THEO PHÁP LUẬT VIỆT NAM VÀ HOA KỲError! Bookmark not def
2.1.
THẨM QUYỀN CỦA TRỌNG TÀI . Error! Bookmark not defined.
2.2.
CHỦ THỂ CỦA CÁC TRANH CHẤPError! Bookmark not defined.
2.3.
THỎA THUẬN TRỌNG TÀI ........... Error! Bookmark not defined.
2.3.1. Thời điểm hình thành ......................... Error! Bookmark not defined.
2.3.2. Sự kế thừa ........................................... Error! Bookmark not defined.
2.3.3. Hình thức ............................................ Error! Bookmark not defined.
2.3.4. Thỏa thuận trọng tài vô hiệu .............. Error! Bookmark not defined.
2.4.
TRỌNG TÀI VIÊN ............................ Error! Bookmark not defined.
2.5.
THỦ TỤC TỐ TỤNG TRỌNG TÀI .. Error! Bookmark not defined.
2.6.
MỐI QUAN HỆ GIỮA TÒA ÁN VÀ TRỌNG TÀIError! Bookmark not defin
KẾT LUẬN CHƢƠNG 2................................ Error! Bookmark not defined.
Chƣơng 3: HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VÀ NHỮNG GIẢI PHÁP
NÂNG CAO HIỆU QUẢ ÁP DỤNG HÌNH THỨC GIẢI
QUYẾT TRANH CHẤP BẰNG TRỌNG TÀI THƢƠNG
MẠI TẠI VIỆT NAM....................... Error! Bookmark not defined.
3.1.
SỰ CẦN THIẾT PHẢI HOÀN THIỆN CÁC QUY ĐỊNH CỦA
LUẬT TRỌNG TÀI THƢƠNG MẠI Error! Bookmark not defined.
3.1.1. Thực trạng hoạt động của trọng tài viên; trung tâm trọng tàiError! Bookmark n
3.1.2. Khái quát về kết quả hoạt động của trọng tài từ sau khi Luật
Trọng tài thƣơng mại đƣợc ban hành . Error! Bookmark not defined.
3.1.3. Nguyên nhân của những hạn chế, bất cậpError! Bookmark not defined.
3.2.
NỘI DUNG SỬA ĐỔI, BỔ SUNG CÁC QUY ĐỊNH CỦA
LUẬT TRỌNG TÀI THƢƠNG MẠI Error! Bookmark not defined.
3.3.
NHỮNG GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ ÁP DỤNG
CÁC QUY ĐỊNH CỦA LUẬT TRỌNG TÀI THƢƠNG MẠI
TRONG VIỆC GIẢI QUYẾT CÁC TRANH CHẤPError! Bookmark not defin
3.3.1. Nhóm giải pháp về hoàn thiện chính sách, pháp luậtError! Bookmark not defin
3.3.2. Các giải pháp cụ thể ........................... Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN CHƢƠNG 3................................ Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN .................................................... Error! Bookmark not defined.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 11
PHỤ LỤC ....................................................................................................... 88
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
Viết tắt
Nội dung từ
1.
Luật Trọng tài Hoa Kỳ
Luật Trọng tài Liên bang (FAA)
2.
Luật Trọng tài thƣơng Luật Trọng tài thƣơng mại ngày 17 tháng
STT
mại 2010
06 năm 2010 của Quốc hội nƣớc Cộng hòa xã
hội chủ nghĩa Việt Nam
3.
Pháp lệnh Trọng tài Pháp lệnh trọng tài thƣơng mại số 08/2003/PLthƣơng mại 2003
UBTVQH11 ngày 25 tháng 02 năm 2003 của
Ủy ban Thƣờng vụ Quốc hội nƣớc Cộng hòa xã
hội chủ nghĩa Việt Nam
4.
TTTM
Trọng tài thƣơng mại
DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ
Số hiệu bảng,
biểu đồ
Tên bảng, biểu đồ
Bảng 3.1: Lĩnh vực tranh chấp
Trang
Error!
Bookmark
not
defined.
Bảng 3.2: Quốc tịch các bên tranh chấp năm 2013
Biểu đồ 3.1:
Cơ cấu trọng tài viên của Trung tâm trọng tài VIAC
Error!
Bookmark
not
defined.
Error!
Bookmark
not
defined.
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Bối cảnh chung của toàn thế giới hiện nay là việc ghi nhận sự xuất hiện
của những mối quan hệ quốc tế, đặc biệt là quan hệ kinh tế giữa các nhà đầu
tƣ đến từ các quốc gia khác nhau ngày càng đƣợc gia tăng về số lƣợng, với
tính chất và quy mô phức tạp hơn, đặt ra yêu cầu cấp thiết với giới đầu tƣ Việt
Nam là cần phải nhanh chóng tiếp cận và làm quen với những phƣơng thức
thực hiện các quan hệ kinh tế mới.
Chính vì tính phức tạp của các mối quan hệ kinh tế nói trên, hiển nhiên
trong nội tại của nó luôn tiềm ẩn những nguy cơ nảy sinh các mâu thuẫn mà
thƣờng đƣợc xã hội loài ngƣời gọi với cái tên mang tính chuyên ngành hơn là
tranh chấp. Tranh chấp thƣờng kéo theo phần lớn những tác động tiêu cực, đa
số làm cho các mối quan hệ này phát triển theo chiều hƣớng tiêu cực và nếu
không đƣợc giải quyết thấu đáo nó lại mang theo những nguy cơ làm mất đi
mối quan hệ đó.
Loài ngƣời, trong lịch sử phát triển của mình đã áp dụng nhiều phƣơng
thức giải quyết tranh chấp nhằm mục đích cuối cùng là duy trì đƣợc tối đa
tính tích cực của mối quan hệ giữa các bên bằng việc cải thiện quy trình, thủ
tục để giải quyết các tranh chấp theo hƣớng đơn giản, khoa học, hiệu quả và
thuận tiện hơn.
Từ nguyên nhân và cũng chính là đòi hỏi khách quan đó, lịch sử loài
ngƣời đã ghi nhận sự ra đời một cách tất yếu của phƣơng thức giải quyết tranh
chấp bằng trọng tài. Cho đến nay, phƣơng thức giải quyết tranh chấp này vẫn
là một trong những phƣơng thức giải quyết tranh chấp đƣợc xem là tiên tiến
nhất, có nhiều ƣu điểm và đạt đƣợc hiệu quả cao nhất.
Ở Việt Nam, phƣơng thức giải quyết tranh chấp bằng trọng tài cũng đã
1
trải qua một thời kỳ phát triển từ thực tiễn đến các quy định của pháp luật.
Các vấn đề về trọng tài thƣơng mại tại Việt Nam hiện nay đƣợc điều chỉnh
bởi Luật trọng tài thƣơng mại, bắt đầu có hiệu lực từ năm 2010 cùng các văn
bản hƣớng dẫn thi hành. Tuy nhiên, tính đến thời điểm hiện tại, mặc dù nhận
đƣợc sự quan tâm lớn từ phía các nhà làm luật, các nhà khoa học, giới doanh
nhân và các tầng lớp xã hội khác, phƣơng thức giải quyết tranh chấp này trên
thực tế vẫn chƣa phát huy đƣợc hiệu quả của nó đối với việc giải quyết các
tranh chấp thƣơng mại tại Việt Nam. Trong khi đó, ở đa số các quốc gia khác
trên thế giới, phƣơng thức giải quyết tranh chấp bằng trọng tài hiện đang đƣợc
ƣa chuộng nhất vì nhƣ đã nói ở trên, là biện pháp đơn giản về thủ tục và có
hiệu quả nhất định hơn so với các phƣơng thức giải quyết tranh chấp khác.
Sự khác biệt về thực trạng nêu trên trong việc sử dụng phƣơng thức
trọng tài để giải quyết tranh chấp trong xã hội Việt Nam và các quốc gia khác,
đặc biệt là các quốc gia có nền kinh tế phát triển có thể đƣợc xem xét từ
nguyên nhân khách quan do tính chất khác nhau của lịch sử, xã hội, và đƣợc
xem xét từ yếu tố chủ quan về nhận thức của các nhà đầu tƣ, đặc biệt trách
nhiệm phần lớn là do nội dung của quy định pháp luật của mỗi quốc gia về
vấn đề này. Việc tìm hiểu các điểm tƣơng đồng và khác biệt giữa các quy
định của pháp luật về trọng tài của Việt Nam và các quốc gia khác, đặc biệt là
các quốc gia có nền kinh tế phát triển ít nhiều cũng sẽ góp phần phát hiện và
mở đƣờng phát triển cho phƣơng thức giải quyết tranh chấp bằng trọng tài nói
riêng và việc giải quyết hiệu quả các tranh chấp kinh doanh thƣơng mại nói
chung trong tƣơng lai.
Đây là lý do mà tôi đã chọn đề tài "So sánh pháp luật về trọng tài
thương mại giữa Việt Nam và Hoa Kỳ" để làm luận văn thạc sĩ luật học
2. Tình hình nghiên cứu
Các vấn đề về trọng tài thƣơng mại trong lịch sử hình thành và phát
2
triển của loài ngƣời đã đƣợc nghiên cứu, phân tích bằng khá nhiều các công
trình nghiên cứu khoa học của nhiều tác giả trên nhiều khía cạnh khác nhau.
Các sách chuyên khảo, luận văn, xã luận, bài viết đều đã đề cập đƣợc phần
nào những vấn đề cốt lõi của phƣơng thức giải quyết tranh chấp trong kinh
doanh bằng trọng tài thƣơng mại, cụ thể nhƣ sau: Luận văn "Pháp luật về
thỏa thuận trọng tài thương mại” của Tống Thị Lan Hƣơng – do PGS.TS
Nguyễn Văn Tý hƣớng dẫn; Luận văn "Về pháp luật trọng tài thương mại ở
nước ta hiện nay” của Nguyễn Thị Thu Thủy – do PGS.TS Dƣơng Đăng Huệ
hƣớng dẫn, 2003; Luận văn "Pháp luật về giải quyết tranh chấp đầu tư trực
tiếp nước ngoài bằng trọng tài” của Đỗ Thanh Hà – do Tiến sĩ Hoàng Phƣớc
Hiệp hƣớng dẫn, 2006; Luận văn "Sự hỗ trợ của Tòa án đối với giải quyết
tranh chấp bằng trọng tài thương mại ở Việt Nam” của Tống Vân Huyền - do
PGS.TS Nguyễn Văn Tý hƣớng dẫn.
Vì vậy, nghiên cứu về pháp luật trọng tài thƣơng mại của Việt Nam
không phải là một đề tài mới nhƣng nghiên cứu để xem xét câu hỏi tại sao
mặc dù đã ban hành Luật Trọng tài thƣơng mại 2010 đƣợc cho là đã khắc
phục đƣợc rất nhiều thiếu sót, hạn chế của các văn bản pháp luật trƣớc đó,
đồng thời nhƣng cho đến nay trọng tài thƣơng mại vẫn chƣa phát huy đƣợc
tính hiệu quả của nó đối với “đời sống thƣơng mại” cũng nhƣ chƣa khẳng
định đƣợc những vai trò của nó tới việc giải quyết một cách hiệu quả, triệt để
các tranh chấp thƣơng mại nhƣ tại các quốc gia phát triển khác trên thế giới
thì lại đƣợc coi là vấn đề “cấp thiết”, cần có sự nghiên cứu nghiêm túc và kỹ
lƣỡng để có thể nhìn nhận đƣợc vấn đề một cách toàn diện.
Đối với luận văn này, trên cơ sở tham khảo một số tài liệu có liên quan,
học viên đã tiếp cận một cách nghiêm túc vấn đề đã đặt ra và cố gắng tìm hiểu
một cách toàn diện nhất về vấn đề này.
Từ việc nghiên cứu pháp luật trọng tài thƣơng mại của Hoa Kỳ và pháp
3
luật trọng tài thƣơng mại của Việt Nam để tìm ra những điểm tƣơng đồng và
khác biệt, đồng thời truy xét lại căn nguyên của những điểm tƣơng đồng và
khác biệt này để thấy đƣợc toàn diện câu hỏi “tại sao” vừa đƣợc đặt ra ở phần
trên và đƣa ra một số giải pháp, kiến nghị góp phần hoàn thiện pháp luật trong
nƣớc về vấn đề này.
3. Mục tiêu của Luận văn
3.1. Mục tiêu tổng quát
Luận văn sẽ phân tích một số chế định nổi bật của pháp luật trọng tài
thƣơng mại ở Việt Nam. Đặt trong tƣơng quan so sánh và học hỏi kinh
nghiệm của Hoa Kỳ trong chính sách pháp luật về các vấn đề trên, Luận văn
sẽ đƣa ra những phƣơng hƣớng nhằm giải quyết những tồn tại vƣớng mắc cản
trở hiệu quả của trọng tài thƣơng mại trong xã hội Việt Nam hiện nay.
3.2. Mục tiêu cụ thể
- Làm sáng tỏ một cách có hệ thống về mặt lý luận những nội dung cơ
bản về biện pháp giải quyết tranh chấp trong kinh doanh bằng trọng tài
thƣơng mại;
- Phân tích những nội dung cơ bản của một số chế định nổi bật trong
pháp luật Việt Nam về biện pháp giải quyết tranh chấp trong kinh doanh bằng
trọng tài thƣơng mại cả về mặt lý luận và thực tiễn;
- So sánh các quy định của pháp luật Việt Nam về biện pháp giải quyết
tranh chấp trong kinh doanh bằng trọng tài thƣơng mại với các quy định về
vấn đề tƣơng tự trong pháp luật Hoa Kỳ;
- Từ các nội dung đã phân tích, so sánh, luận văn đề xuất một số giải
pháp nhằm hoàn thiện các quy định của pháp luật, bảo đảm cho việc thực hiện
biện pháp giải quyết tranh chấp trong kinh doanh bằng trọng tài thƣơng mại
phát huy đƣợc hiệu quả hơn.
4
4. Nhiệm vụ của Luận văn
- Nghiên cứu các vấn đề lý luận và các quy định trong pháp luật Việt
Nam về biện pháp giải quyết tranh chấp trong kinh doanh bằng trọng tài
thƣơng mại và các chế định có liên quan.
- Khảo sát, đánh giá thực trạng việc áp dụng biện pháp giải quyết tranh
chấp trong kinh doanh bằng trọng tài thƣơng mại ở nƣớc ta hiện nay.
- Nghiên cứu so sánh các quy định về trọng tài thƣơng mại giữa pháp
luật Việt Nam và pháp luật Hoa Kỳ, cũng nhƣ là các vấn đề có liên quan.
- Phân tích những tồn tại, hạn chế và những vƣớng mắc của việc áp
dụng biện pháp giải quyết tranh chấp trong kinh doanh bằng trọng tài thƣơng
mại và đề xuất những giải pháp cụ thể nhằm góp phần tạo sự nhận thức và áp
dụng pháp luật đƣợc thống nhất.
5. Phạm vi nghiên cứu
Phƣơng thức giải quyết tranh chấp trong kinh doanh bằng trọng tài
thƣơng mại là một nội dung đã đƣợc đề cập rộng rãi trong lý luận cũng nhƣ
thực tiễn. Phƣơng thức giải quyết tranh chấp này đã đƣợc nghiên cứu chung
trong hệ thống các phƣơng thức giải quyết tranh chấp và cũng đƣợc nghiên
cứu riêng với những đặc điểm, tính chất, yêu cầu riêng biệt của việc áp dụng.
Tuy nhiên việc hiểu trong lý luận và vận dụng trong thực tiễn đối với phƣơng
thức giải quyết tranh chấp trong kinh doanh bằng trọng tài thƣơng mại còn
gặp nhiều khó khăn và vƣớng mắc.
Trong khuôn khổ luận văn, tác giả chủ yếu nghiên cứu những vấn đề lý
luận và thực tiễn về phƣơng thức giải quyết tranh chấp trong kinh doanh bằng
trọng tài thƣơng mại trong Luật trọng tài thƣơng mại có hiệu lực năm 2010 và
các văn bản dƣới luật hƣớng dẫn thực hiện. Bên cạnh đó, luận văn còn có sự
phân tích, đối chiếu, so sánh các chế định tƣơng tự đƣợc quy định trong pháp
luật trọng tài thƣơng mại của Hoa Kỳ để từ đó tìm ra những điểm tƣơng đồng,
5
khác biệt giữa pháp luật hai nƣớc về một số chế định chủ yếu, nhằm mục đích
đƣa ra những lý giải nhằm hoàn thiện các giải pháp khắc phục hạn chế của
pháp luật Việt Nam, hƣớng tới đẩy mạnh hiệu quả của biện pháp giải quyết
tranh chấp bằng trọng tài đối với đời sống kinh tế trong nƣớc.
6. Phƣơng pháp luận và các phƣơng pháp nhiên cứu
Luận văn đƣợc thực hiện trên cơ sở phƣơng pháp luận chủ nghĩa duy
vật lịch sử và chủ nghĩa duy vật biện chứng Mác – xít, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh
về nhà nƣớc và pháp luật, quan điểm của Đảng và Nhà nƣớc ta về xây dựng
Nhà nƣớc pháp quyền, về chính sách hình sự.
Trong quá trình nghiên cứu Đề tài, tác giả đã sử dụng nhiều phƣơng
pháp nghiên cứu khác nhau, trong đó có phƣơng pháp cụ thể sau:
Thứ nhất, phƣơng pháp thống kê, thống kê các số liệu về TTTM và quá
trình áp dụng các quy định về TTTM tại Việt Nam cũng nhƣ tại Hoa Kỳ.
Thứ hai, phƣơng pháp phân tích, học viên đƣa ra những quy định của
pháp luật Việt Nam trên cơ đó phân tích những điểm phù hợp, những điểm
chƣa phù hợp với bối cảnh trong nƣớc và quốc tế hiện nay.
Thứ ba, phƣơng pháp so sánh, trên cơ sở những phân tích và bình luận
về các quy định của pháp luật Việt Nam và pháp luật Hoa Kỳ, học viên mạnh
dạn đƣa ra một số đánh giá để tìm ra những điểm tƣơng đồng và khác biệt
giữa pháp luật về trọng tài thƣơng mại của hai nƣớc.
7. Tính mới và những đóng góp của luận văn
TTTM tuy là một vấn đề không mới trong pháp luật giải quyết tranh
chấp thƣơng mại tại Việt Nam nhƣng với những diễn biến của thực tế khách
quan, phƣơng thức giải quyết tranh chấp này ngày càng trở nên mất dần đi
tính hiệu quả tích cực của nó. Kết quả nghiên cứu của luận văn có ý nghĩa
quan trọng về phƣơng diện lý luận và thực tiễn, trong đó giải quyết nhiều vấn
đề quan trọng về lý luận và thực tiễn liên quan tới pháp luật TTTM. Những
điểm mới của luận văn là:
6
- Xác định và phân tích trên các căn cứ lý luận và thực tiễn sự giống và
khác nhau giữa những quy định của pháp luật về biện pháp giải quyết tranh
chấp trong kinh doanh bằng trọng tài thƣơng mại giữa Việt Nam và Hoa Kỳ.
- Đề xuất những giải pháp nhằm hoàn thiện những vấn đề lý luận và
thực tiễn về biện pháp giải quyết tranh chấp trong kinh doanh bằng trọng tài
thƣơng mại theo quy định của pháp luật Việt Nam.
Với đề tài “So sánh pháp luật về trọng tài thương mại giữa Việt Nam
và Hoa Kỳ”, học viên hy vọng đây sẽ trở thành một tài liệu tham khảo có giá
trị, cần thiết và bổ ích dành cho không chỉ các nhà lập pháp mà còn cho các nhà
nghiên cứu, các cán bộ giảng dạy pháp luật, các nghiên cứu sinh, học viên cao
học và sinh viên thuộc chuyên ngành Luật kinh tế tại các cơ sở đào tạo luật.
8. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Danh mục tài liệu tham khảo, nội
dung của luận văn gồm 3 chƣơng:
Chương 1: Một số vấn đề chung về trọng tài thƣơng mại.
Chương 2: So sánh những chế định cơ bản về trọng tài thƣơng mại
trong hệ thống pháp luật Việt Nam và Hoa Kỳ.
Chương 3: Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật trọng tài thƣơng
mại ở Việt Nam và nâng cao hiệu quả áp dụng phƣơng thức
trọng tài thƣơng mại trong giải quyết tranh chấp.
7
Chương 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ TRỌNG TÀI THƢƠNG MẠI VÀ
PHÁP LUẬT VỀ TRỌNG TÀI THƢƠNG MẠI
1.1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ TRỌNG TÀI THƢƠNG MẠI
1.1.1. Khái niệm trọng tài thƣơng mại
Trong khoa học pháp lý, trọng tài đƣợc nghiên cứu dƣới nhiều bình
diện khác nhau và do đó hiện nay có nhiều quan điểm khác nhau về trọng tài
đƣợc ghi nhận.
Định nghĩa sớm nhất về trọng tài đƣợc nêu trong Công ƣớc La-Hay
năm 1988, theo đó: “Trọng tài là nhằm để giải quyết những bất đồng giữa các
bên thông qua một người thứ ba do chính các bên lựa chọn trên cơ sở tôn
trọng luật pháp”.
Tiếp đó, Hiệp định La-Hay 1907 qui định: “Trọng tài quốc tế có đối
tượng giải quyết là những tranh chấp giữa các quốc gia qua sự can thiệp của
những trọng tài viên do các quốc gia tranh chấp tự chọn và đặt trên cơ sở của
sự tôn trọng luật pháp”.
Tuy nhiên, hai cách định nghĩa này chỉ mới đƣa ra một cách diễn giải
về hoạt động của trọng tài mà chƣa thấy đƣợc bản chất của sự việc.
Theo giáo sƣ Ph.Farrchar thuộc trƣờng đại học Pans II thì: “Trọng tài là
một phương thức giải quyết tranh chấp, theo đó các bên giao cho một cá nhân
(trọng tài viên) thẩm quyền giải quyết tranh chấp phát sinh giữa họ với nhau”.
Luật sƣ toà thƣợng thẩm Paris, Didier Skonicki định nghĩa ngắn gọn:
“Trọng tài là toà án tư, do ý chí của đôi bên tranh chấp. Nó cũng xét xử như
toà án nhà nước”
Trong cuốn “Từ điển kinh tế thị trƣờng từ A đến Z” trọng tài đƣợc định
nghĩa “là một cách giải quyết bất đồng trong quan hệ công nghiệp mà không
8
cần đưa ra pháp luật hay đình công”.
Hay: “Trọng tài là những tranh chấp hay bất đồng được đưa ra cho
một hoặc nhiều người được xem là công tâm, không thiên lệch quyết định và
quyết định này có tính ràng buộc đối với hai bên”.
Theo Hội đồng trọng tài Mỹ (AAA) – một tổ chức trọng tài đã có bề
dày lịch sử hoạt động thì cho rằng: “Trọng tài là cách thức giải quyết tranh
chấp bằng cách đệ trình vụ tranh chấp cho một số người khách quan xem xét
giải quyết và họ sẽ đưa ra quyết định cuối cùng, có giá trị bắt buộc các bên
tranh chấp phải thi hành”.
Tại Việt Nam, theo quy định của khoản 1 Điều 2 Pháp lệnh trọng tài
thƣơng mại năm 2003: “Trọng tài thương mại là phương thức giải quyết
tranh chấp phát sinh trong hoạt động thương mại được các bên thỏa thuận và
được tiến hành theo trình tự, thủ tục do Pháp lệnh này quy định”.
Khi Luật trọng tại thƣơng mại năm 2010 đƣợc ban hành thì định nghĩa
này đƣợc ghi nhận tại Khoản 1 Điều 3 nhƣ sau: “Trọng tài thương mại là
phương thức giải quyết tranh chấp do các bên thoả thuận và được tiến hành
theo quy định của Luật trọng tài thương mại”.
Mặc dù có rất nhiều định nghĩa khác nhau về trọng tài đƣợc nhìn từ
những góc nhìn khác nhau, song tổng kết lại có thể thấy trọng tài đƣợc khái
quát khá đầy đủ nhƣ sau:
Trọng tài là phƣơng thức giải quyết tranh chấp có tính chất tài phán phi
nhà nƣớc do các bên lựa chọn trên tinh thần tự nguyện, tôn trọng thỏa thuận
của các bên nhằm mục đích giải quyết các tranh chấp thƣơng mại phát sinh
giữa chính các bên này. Trong phƣơng thức giải quyết tranh chấp bằng trọng
tài, tính tự định đoạt của các bên đƣợc coi là tối cao và luôn đƣợc coi trọng.
Phƣơng thức giải quyết tranh chấp bằng trọng tài khá giống với phƣơng thức
giải quyết tranh chấp bằng hòa giải. Cả hai phƣơng thức này đều có sự xuất
9
hiện của bên trung gian. Tuy nhiên, trong phƣơng thức hòa giải, vai trò của
bên trung gian chỉ mang tính hỗ trợ, giúp đỡ các bên trong tranh chấp thỏa
thuận với nhau. Còn trong phƣơng thức trọng tài, sau khi xem xét sự việc,
trọng tài có thể đƣa ra phán quyết có giá trị chung thẩm, tức là cƣỡng chế thi
hành đối với các bên.
1.1.2. Một số đặc điểm của trọng tài thƣơng mại
1.1.2.1. Trọng tài không phải là cơ quan tài phán đại diện cho quyền
lực của nhà nước
Trọng tài tuy là một cơ chế tài phán giúp giải quyết tranh chấp giữa các
cá nhân, các tổ chức và giữa cá nhân với tổ chức trong xã hội, nhƣng lại là
một loại hình tổ chức phi nhà nƣớc (tổ chức xã hội nghề nghiệp), hoạt động
theo pháp luật và quy chế trọng tài riêng. Tuy trọng tài đƣợc ghi nhận là một
thiết chế dân chủ trong giải quyết tranh chấp thƣơng mại nhƣng không phải là
cơ chế tách biệt hoàn toàn đối với hoạt động của nhà nƣớc, mà trên hết trọng
tài có vai trò hỗ trợ nhà nƣớc duy trì đƣợc sự ổn định trong xã hội, đặc biệt là
duy trì đƣợc các mối quan hệ thƣơng mại.
1.1.2.2. Trọng tài coi trọng sự tối thượng của thỏa thuận giữa các bên
Từ việc các bên thỏa thuận nhƣ thế nào về việc chọn trọng tài làm
phƣơng thức giải quyết tranh chấp, lựa chọn địa điểm giải quyết tranh chấp
đến việc phán quyết của trọng tài đó đƣợc thực hiện ra sao chính là những
biểu hiện cho thấy tính tối thƣợng của thỏa thuận giữa các bên trong phƣơng
thức giải quyết tranh chấp bằng trọng tài. Về nguyên tắc, thẩm quyền của
trọng tài không bị giới hạn bởi pháp luật; các bên trong tranh chấp có thể lựa
chọn bất kỳ lúc nào, bất kỳ trọng tài vụ việc hoặc trọng tài quy chế nào trên
thế giới để giải quyết tranh chấp của mình. Sự thỏa thuận của các bên chính là
yếu tố ràng buộc mỗi bên, nên, một khi đã đƣợc thỏa thuận thì phán quyết của
trọng tài có tính chất tài phán và bắt buộc các bên phải tuân thủ.
10
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
I. Tài liệu tiếng Việt
1.
Nguyễn Thị Diễm Anh (2014), Hoàn thiện Luật Trọng tài thương mại
đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế hiện nay, địa chỉ truy cập
(cập nhật ngày 11/12/2014).
2.
Phạm Thông Anh (2009), Tại sao các doanh nghiệp Việt Nam không
“mặn mà” với việc giải quyết tranh chấp hợp đồng thương mại bằng
trọng tài.
3.
Phạm Thông Anh (2011), Giải quyết bằng Trọng tài thương mại Adhoc ở
Việt Nam – Thực trạng và giải pháp.
4.
Hà Công Anh Bảo (2015), “Giải quyết tranh chấp hợp đồng thƣơng mại
dịch vụ bằng trọng tài thƣơng mại tại Việt Nam”, Tạp chí khoa học
trường Đại học An Giang, (2).
5.
Bộ Tƣ pháp (2010), Đề cương giới thiệu Luật Trọng tài thương mại
2010, Hà Nội.
6.
Bộ Tƣ pháp (2010), Những điểm mới cơ bản của Luật Trọng tài thương
mại, Hà Nội.
7.
Bộ Tƣ pháp (2013), “Chủ đề Trọng tài thƣơng mại và pháp luật về trọng
tài thƣơng mại”, Đặc san tuyên truyền pháp luật, (7), Hà Nội.
8.
Bộ Tƣ pháp (2015), Dự thảo báo cáo sơ kết 04 năm thi hành Luật Trọng
tài thương mại.
9.
Chính phủ (2011), Nghị định số 63/2011/NĐ-CP ngày 28/7/2011 Quy
định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Trọng tài
thương mại, Hà Nội.
10. Dân chủ và pháp luật (2010), "Công ƣớc New York 1958 về công nhận
và thi hành quyết định của trọng tài nƣớc ngoài", (Số chuyên đề: Pháp
luật về trọng tài thƣơng mại).
11
11. Vũ Ánh Dƣơng (2010), "Thực trạng giải quyết tranh chấp tại Trung tâm
trọng tài quốc tế Việt Nam", Tài liệu Hội thảo: Thực tiễn giải quyết tranh
chấp bằng trọng tài và cơ chế thi hành phán quyết trọng tài, Phòng Thƣơng
mại và Công nghiệp Việt Nam và Dự án DANIDA tổ chức, Hà Nội.
12. Đại hội đồng Liên Hợp Quốc (1985), Luật Mẫu của UNCITRAL về trọng
tài thương mại quốc tế thông qua ngày 11/12/1985).
13. Đỗ Văn Đại (2008), “Giải quyết tranh chấp bằng phƣơng thức trọng tài ở
Việt Nam”, Tạp chí Khoa học pháp lý.
14. Đảng Cộng sản Việt Nam (2005), Nghị quyết số 49-NQ/TW của Bộ
Chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020, Hà Nội.
15. Frank D. Emerson (1970), History of Arbitration Practice and Law.
16. Nguyễn Hồng Hải (2011), Một số vấn đề về cấu trúc của Bộ luật dân sự
và việc cấu trúc lại Bộ luật dân sự 2005.
17. Vĩnh Hoàng (2013), Phán quyết của Trọng tài thương mại bị hủy nhiều:
Luật có “vấn đề”, trực tuyến, , (cập nhật ngày
23/20/2013).
18. Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao (2014), Nghị quyết số
01/2014/NQ-HĐTP hướng dẫn thi hành một số quy định của Luật Trọng
tài thương mại năm 2010, Hà Nội.
19. An Huy (2012), Doanh nghiệp Việt Nam vẫn chủ quan với tranh chấp
thương mại.
20. Nguyễn Thị Minh (2010), "Thực trạng về tổ chức và hoạt động trọng tài
ở Việt Nam và định hƣớng phát triển", Dân chủ và pháp luật, (Số chuyên
đề: Pháp luật về trọng tài thƣơng mại).
21. Phạm Duy Nghĩa (2001), Tìm hiểu pháp luật Hoa Kỳ trong điều kiện Việt
Nam hội nhập kinh tế khu vực và thế giới, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.
22. Phạm Duy Nghĩa (2008), Pháp luật Trọng tài ở Việt Nam – Quá trình
phát triển và các vấn đề đặt ra.
12
23. Lan Ngọc (2012), Tranh chấp thương mại: Giải quyết bằng trọng tài
nhiều lợi ích thiết thực, Báo Kinh tế Việt Nam.
24. Phòng Thƣơng mại và Công nghiệp Việt Nam (2008), Luật Trọng tài
Thống Nhất Hoa Kỳ năm 1955”, (Bản dịch tiếng Việt), Hà Nội.
25. Phòng Thƣơng mại và Công nghiệp Việt Nam (2011), Rà soát pháp luật
kinh doanh.
26. Quốc hội (2005), Luật Thương mại số 36/2005/QH11 ngày 14/6/2005,
Hà Nội.
27. Quốc hội (2010), Luật trọng tài thương mại, Hà Nội.
28. Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (2013), Báo cáo hoạt động của
Trung tâm trọng tài quốc tế Việt Nam năm 2013, Hà Nội.
29. Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (2014), Thống kê tình hình giải quyết
tranh chấp năm 2013 tại VIAC, địa chỉ truy cập: ,
(cập nhật ngày 11/4/2014).
30. Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (2014), VIAC – 21 năm nỗ lực
đổi mới và phát triển, địa chỉ truy cập: , (cập nhật
ngày 28/4/2014).
31. Đào Trí Úc (2010), “Những vấn đề cơ bản của Luật Trọng tài”, Tạp chí
Nhà nước và pháp luật, (1), tr. 7-16.
32. Viện nghiên cứu và phổ biến tri thức bách khoa Hà Nội (1998), Đại từ
điển kinh tế thị trường, Hà Nội.
II. Tài liệu trang Web
33. .
34. />35. .
13
88
