người lái đò sông Đà



ngêi l¸i ®ß s«ng ®µ
Ngun Tu©n
A.- Mơc tiªu cÇn ®¹t
1. VỴ ®Đp ®a d¹ng cđa con s«ng §µ võa “hung b¹o” võa “tr÷ t×nh” cïng h×nh ¶nh gi¶n dÞ
vµ k× vÜ cđa ngêi l¸i ®ß trªn dßng s«ng Êy. Tõ ®ã thÊy ®ỵc t×nh yªu sù ®¾m say cđa Ngun
Tu©n tríc thiªn nhiªn vµ con ngêi lao ®éng ë miỊn t©y b¾c cđa tỉ qc.
2. C¶m vµ vµ hiĨu ®ỵc nÐt ®Ỉc s¾c chđ u trong nghƯ tht t bót cđa Ngun Tu©n.
3. Båi dìng t×nh yªu ®Êt níc, g¾n bã víi quª h¬ng xø së, sù kÝnh träng vµ mÕn yªu nh÷ng
ngêi lao ®éng th«ng minh, dòng c¶m, tµi hoa.

 
!"#$%&'&()
"*"+,"-+.+/"
Ho¹t ®éng cđa thÇy vµ trß Néi dung cÇn ®¹t
1. HS ®äc phÇn TiĨu dÉn vµ t×m
hiĨu vỊ hoµn c¶nh ra ®êi, xt
xø t¸c phÈm.
2. HS ®äc phÇn TiĨu dÉn vµ t×m
hiĨu vỊ nh÷ng ®iĨm thèng nhÊt
vµ thay ®ỉi trong phong c¸ch
nghƯ tht Ngun Tu©n tríc vµ
sau c¸ch m¹ng.
I. Tiểu dẫn
1. Xt xø, hoµn c¶nh ra ®êi t¸c phÈm
- Xt xø t¸c phÈm: in trong tËp T bót s«ng §µ (1960)
cđa Ngun Tu©n.
- Hoµn c¶nh ra ®êi : KÕt qu¶ nh÷ng chun ®i thùc tÕ T©y
B¾c võa tho¶ m·n thó phiªu l·ng võa ®Ĩ kiÕm t×m vỴ ®Đp
thiªn nhiªn vµ chÊt vµng mêi “thø vµng ®ỵc thư lưa” ë t©m

hån nh÷ng von ngêi lao ®éng vµ chiÕn ®Êu vïng T©y B¾c
2. §iĨm thèng nhÊt vµ nh÷ng thay ®ỉi quan träng trong
phong c¸ch nghƯ tht Ngun Tu©n tríc vµ sau c¸ch
m¹ng
012
Tỉ chøc ®äc- hiĨu v¨n b¶n
1. HS ®äc v¨n b¶n vµ t×m hiĨu
vỊ h×nh ¶nh s«ng §µ.
GV nªu mét sè c©u hái ®Þnh h-
íng :
- NhËn xÐt chung vỊ h×nh ¶nh
s«ng §µ.
- §Ỉc ®iĨm chđ u nµo cđa
s«ng §µ ®ỵc nhµ v¨n ph¸t hiƯn
vµ thĨ hiƯn ? Nhµ v¨n ®· vËn
dơng nh÷ng c¸ch thøc nghƯ
tht ®Ĩ lµm nỉi bËt ®Ỉc ®iĨm
Êy ?
- Sù hung tỵn, ®éc d÷ cđa dßng
s«ng §µ t¹o 3 c¶m gi¸c nµo
®èi víi ngêi ®äc ? V× sao ?
II. §äc- HiĨu v¨n b¶n
1. H×nh tượng s«ng §µ-  !"#$%%&
'()* !"+""#$ ,-./$012
"3"1"4.-5"1"6*789
S«ng §µ ®ỵc vÏ lªn b»ng ngßi bót biÕn hãa tµi t×nh ®éc
®¸o , )!45(6)7+$8&9:;<=#
a. S«ng §µ "hung b¹o"
++5( trë, d÷ déi, víi
 Đá : đủ kiểu, đủ loại là “Thiên la đòa võng>8?@

caA(8B
C
DE
F
#B
G

9 “ Dựng vách thành , chẹt lòng sông như cái yết hầu”
. “Đá to , đá bé đám tảng , đám hòn …” … “ cả một
chân giời đa”ù
. “Mai phục hết lòng sông”..” nhổm dậy vồ con


Bªn c¹nh vỴ ®Đp cđa sù hïngvÜ,
d÷ déi, s«ng §µ cßn mang vỴ
®Đp tr÷ t×nh. C¸ch viÕt cđa nhµ
v¨n ®· thay ®ỉi nh thÕ nµo khi
chun sang biĨu hiƯn con s«ng
nh thÕ ?
(L u ý : kh¶ n¨ng quan s¸t chÝnh
x¸c tinh tÕ, ®éc ®¸o cđa Ngun
Tu©n 1 lÇn n÷a l¹i ®ỵc thĨ hiƯn
trong c¸ch nh×n s«ng §µ ë mét
gãc nh×n kh¸c hoµn toµn t¬ng
ph¶n. Nh×n sù vËt, dï ë gãc ®é
nµo Ngun Tu©n còng tung ra
®ỵc mét hƯ thèng tõ ng÷, h×nh
thuyền”…
.“ Bày thạch trận” , có tiền vệ trung vệ hậu vệ …có đá
Tướng

Ghềnh , thác , hút nước 0:-$
;
<
=
7$
;
"
 >
?

. “ Ghềnh Hát Lóng dài hàng cây số “ nước xô đá , đá
xô sóng , sóng xô gió cuồn cuộn luồng gió gùn ghè”…
"s½n sµng qt ngưa bơng nh÷ng thun ®i qua",
. “Ghềnh tà Mường Vát có hút nước “như cái giếng bê
tông” … “ nước thở và kêu như cửa cổng cái bò sặc” .
Nhiều con thuyền “ bò cái hút nó hút xuống, trồng ngay
cây chuối ngược rồi vụt biến đi bò dìm và đi ngàm dưới
lòng sông đến mươi phút sau mới thấy tan xác ở khuỷnh
sông dưới.”
“ Có những luồng nước là cửa tử “ đi vào chết ngay”
đi đúng Luồng nhưng không trúng tim luồng thì cũng
“thập tử nhất sinh”
+ Ngun Tu©n ®· dïng ngßi bót tinh tÕ ®Ĩ miªu t¶ hµng
lo¹t nh÷ng h×nh ¶nh kh¸c nhau võa cã tÝnh trÝ t võa cã
tÝnh t¹o h×nh vỵt xa nh÷ng thđ ph¸p nh©n hãa th«ng thêng.
C¸i d÷ déi cđa s«ng §µ trë nªn m«i trêng anh hïng ca
hoµn toµn ®éc ®¸o. Cã lóc nhµ v¨n dïng kÜ tht ®iƯn ¶nh
®Ĩ miªu t¶ hÕt søc tµi hoa.
+ Sù hung tỵn ®éc d÷ cđa con s«ng thùc ra còng chØ lµ
biĨu hiƯn cđa mét nÐt ®Đp thiªn nhiªn T©y B¾c kú vÜ, d÷

HI Thiªn nhiªn Êy qu¶ lµ cã søc hÊp dÉn lín víi Ngun
Tu©n, mét nhµ v¨n lu«n ®i s©u t×m nh÷ng c¶m gi¸c míi l¹,
m·nh liƯt, nh÷ng phong c¶nh cùc kú d÷ déi. Miªu t¶ mét
thiªn nhiªn nh vËy, Ngun Tu©n cã ®iỊu kiƯn t«n vinh,
ngỵi ca sù trÝ dòng phi thêng cđa con ngêi. Tr×nh tù miªu t¶
tõ thỵng ngn vỊ phÝa h¹ lu b»ng nh÷ng gãc nh×n ®a
chiỊu.
b. S«ng §µ "tr÷ t×nh"
Bút pháp nghệ thuật thay đổi, nhà văn không kể, tả
mà viết theo cảm xúc của du khách khi từ trên cao nhìn
xuống . Khi thì đi rừng lâu ngày “ thèm chỗ thoáng” ,
gặp sông. Khi thả thuyền trôi giữa dòng , giưã non tơ
hoang dại , tónh lặng như “một bờ tiền sử” . Vẻ đẹp
Sông Đà thật đa dạng vàphong phú, hết sức trữ tình thơ
mộng.
 Có lúc Sông Đa mang vJKL của một Mỹ nhân
xuân sắc dòu dàng. “tuôn dài tuôn dài như áng tóc trữ
tình đầu tóc chân tóc ẩn hiện trong mây trời Tây Bắc
bung nở hoa Ban hoa gạo”
 Có lúc sông Đà lại gần gũi tri âm như “Cố nhân”


¶nh, c¸c biƯn ph¸p nghƯ tht
phï hỵp ®Ĩ kh¼ng ®Þnh sù tµi
hoa cđa m×nh)
- ChØ ra nh÷ng tõ ng÷ cã tÝnh
kh¸i qu¸t chØ ®Ỉc tÝnh tr÷ t×nh
cđa s«ng §µ - ph©n tÝch, lµm râ
®Ỉc tÝnh Êy.
- Qua nh÷ng trang viÕt miªu t¶

con s«ng §µ, anh (chÞ ) cã nhËn
xÐt g× vỊ nghƯ tht viÕt v¨n cđa
Ngun Tu©n ?
tù bao giê….M($84L69DN8#OP(I8 :
“ Bờ sông đà, bãi sông đà, chuồn chuồn, bươm bướm
trên sông Đà… vui như thấy nắng giòn tan sau kì mưa
dầm , vui như nối lại chiêm bao đứt quãng” …
 Mµu níc s«ng §µ còng mang mét nÐt riªng hÕt søc
c¸ tÝnh ,biến đổi theo mùa gợi cảm: “7@ xu©n mµu xanh
ngäc bÝch”, mïa thu “lõ lõ chÝn ®á” .C¸ch gäi tªn mµu s¾c
con s«ng cđa Ngun Tu©n qu¶ lµ thËt chÝnh x¸c, Ên tỵng.
cã lÏ Ngun Tu©n yªu s«ng §µ bëi mµu níc cđa nã:
trong ra trong, ®ơc ra ®ơc chø kh«ng lê lê canh hÕn nh ë
nh÷ng con s«ng kh¸c.
Bơi thuyền trên sông đà , nhà văn – du khách như
được đắm mình trong sự yên tónh , lặng tờ . Vừa “hồn
nhiên như một nỗi niềm cổ tích tuổi xưa” , vừa cổ
kính”hoang dại như một bờ tiền sử” giữa “ những nương
ngô vừa nhú lên những lá ngô non đầu mùa” , giữa “cỏ
gianh đồi núi đang ra những nõn búp” … “ con hu thơ
ngộ ngẩng đầu nhung khỏi áng cỏ sương” …
Một bức tranh thiên nhiên trong sáng , dòu dàng ,
với màu sắc , âm thanh hài hòa …để trí tưởng tượng trở
nên bay bổng , QB#RB nh÷ng niỊm th¬ với “mµu
n¾ng th¸ng 3 §êng thi” trong th¬ Lý B¹ch. Đưa ta về với
Tản Đà say ngắm dòng sông “Dải sông Đà bọt nứoc
lênh đênh . Bao nhiêu cảnh bấy nhiêu tình” , để ta như
lắng mình mà nghe QE
F
 “tiếng nói của con vật lành” ,

Tiếng lòng của dòng sông đang thương nhớ …
Ngôn ngữ giàu chất thơ tràn đầy cảm xúc .nhiFL
#?
F
(;B
G
#S
F
#B
T
8.#Q
G
8#U
T
#B
A
#D:DB
C
#63QE
A
8
$@3&B
C
N
F
B
C
:B
T
#:BV Đoạn văn như vừa là thơ ,

vừa là họa , là nhạc …
+ S«ng §µ lµ con s«ng ®¹t ®Õn møc tr÷ t×nh tut vêi. Díi
con m¾t kh¸m ph¸ sù vËt ë ph¬ng diƯn mÜ tht, Ngun
Tu©n nh×n dßng s«ng §µ nh mét c«ng tr×nh nghƯ tht WB
¹o #XB… Ngun Tu©n nh×n dßng s«ng §µ vµ trun cho
®éc gi¶ nh×n nã qua lµn m©y mïa xu©n, ¸nh n¾ng mïa thu,
ch¨m chó theo dâi nh÷ng biÕn ®ỉi s¾c mµu cđa nã. ¤ng
ph¸t hiƯn ra sù phong phó cđa chÊt th¬ ë vỴ ®Đp s«ng §µ
lóc nh "nçi niỊm cỉ tÝch", lóc "lãe s¸ng ¸nh s¸ng th¸ng ba
§êng thi", lóc nh "ngêi t×nh nh©n cha quen biÕt",V

c. NghƯ tht :
- C©u v¨n tõ chç mang tiÕt tÊu g¾t, m¹nh, dån bøc ®· ®ỵc
kÐo ra, thu di rÊt mùc ªm ¶ (lèi viÕt linh ho¹t).
- Sù lÞch l·m vỊ v¨n ch¬ng, héi ho¹ ®iƯn ¶nh dån tơ vỊ
ngßi bót Ngun Tu©n.


Miêu tả sông Đà nh vậy,
Nguyễn Tuân thể hiện tình cảm
nh thế nào với con sông ấy ?
(rộng hơn là tình yêu thiên nhiên
đối với tổ quốc )
- Con ngời bao giờ cũng phải sống hết mình với những gì
đợc miêu tả : đầy đủ đặc tính, khí chất, nổi hình, nổi nét
Tiểu kết : Từ cách nhìn nhiều chiều về con sông Nguyễn
Tuân đã tạo đợc một dấu ấn khó quên trong lòng ngời đọc
về con sông, thể hiện một tình yêu thiên nhiên tha thiết
với những phát hiện hết sức tinh tế và độc đáo về sông núi,
đất nớc làm đẹp thêm linh hồn bức tranh thiên nhiên của

dân tộc. Con sông Đà dới trang viết của Nguyễn Tuân đợc
xem nh một công trình nghệ thuật tuyệt vời, một kì công
của tạo hoá mang đến cho Tây Bắc
2. HS thảo luận, phân tích hình
tợng ngời lái đò trong cuộc
chiến đấu với con sông hung dữ.
Từ đó, hãy cắt nghĩa vì sao
trong con mắt của Nguyễn Tuân
thiên nhiên Tây Bắc quý nh
vàng nhng con ngời Tây Bắc
mới thực sự xứng đáng là vàng
mời của Tổ Quốc ?
2. Hình tợng ngời lái đò sông Đà.
Khai thác vẻ đẹp, tính cách nghệ sĩ của ngời lái đò trong
nghề nghiệp của mình. Đó là ngời lái đò thành thục, lão
luyện một tay lái ra hoa, một nghệ sĩ trên lĩnh vực chèo đò
vợt thác. Biểu hiện :
- Dấu ấn nghề nghiệp in trong vóc dáng. Ông đò có một
ngoại hình khá độc đáo, đúng là ngời của sông nớc (dẫn
chứng). Có lẽ dấu ấn nghề nghiệp ăn sâu vào máu thịt, x-
ơng cốt con ngời, lúc nào ông lái cũng trong t thế chèo đò.
- Đó là con ngời có của những cảm giác mạnh mẽ, #Y#
(9: hiểm. Đấy là chất Nguyền trong nhân vật của
Nguyễn Tuân. Trên sông Đà, cuộc sống, lao động của ng-
ời lái đò thực sự là một cuộc chiến trên chiến trờng sông
nớc, luôn luôn phải dành giật sự sống từ thiên nhiên. Đó là
một nghề yêu cầu con ngời phải luôn mắt, luôn tai và cả
luôn tim nữa. Với ngời lái đò sông Đà chỉ có ý vị ở những
đoạn lắm ghềnh, nhiều đá. Ông than phiền đi trên những
khúc sông không có thác thấy dại chân, dại tay và buồn

ngủ. Lúc ấy, sông Đà hình nh cũng hết cả đậm đà với nhà
đò.
- Con ngời đó có một trí nhớ cao I , ông thuộc sông Đà
nh một trờng thiên anh hùng ca, thuộc cả những dấu chấm
than, chấm câu, xuống dòng,...
- Vẻ đẹp, phẩm chất tài hoa nghệ sĩ của ngời lái đò hiện
lên rõ nhất ở đoạn viết về trận thuỷ chiến. Đó là cuộc
chiến không cân sức giữa ngời lái đò với sông Đà hung
bạo. Ngời lái đò hiện lên nh một võ s nắm vững binh pháp
của thần sông, thần đá, nh một tớng trận chỉ huy thuộc
quy luật phục kích của lũ đá nơi ải nớc, lại nh một nghệ sĩ
xiếc đang thuần phục một con mãnh thú (sông Đà). Trên
chiến trờng sông nớc ấy, ngời lái đò còn vẹn nguyên t thế
một chiến sĩ quả cảm, tài ba chiến đấu với tất cả sự bình
tĩnh, tự tin và lòng dũng cảm....
- Khi sông nớc trở lại thanh bình, mọi nguy hiểm đã qua,
ta không thấy ai bàn thêm một lỗi nào về chiến thắng. Họ
coi chuyện ấy vẫn thờng xảy ra, rất bình thờng. ở đây ngời
đọc vẫn nhận ra chất Nguyễn ấy trong nhân vật Nguyễn
Tuân: chút gì đó hơi khinh bạc tài tử.
Nh vây, chính cái hùng vĩ, dữ dội của sóng, thác, nớc Đà


giang lµ u tè t«n «ng l¸i ®ß lªn hµng oai linh tèi thợng.
§ã lµ ®iỊu kiƯn ®Ĩ nh©n vËt Ngun Tu©n trë ra c¸c ngãn
nghỊ cđa m×nh. Thiªn nhiªn T©y B¾c ®Đp ®Ï kú thó nhng
con ngêi T©y B¾c míi thùc sù lµ “thø vµng mêi” cđa ®Êt
níc ta, xøng ®¸ng ®ỵc t«n vinh ca ngỵi ph¶i cã nh÷ng con
ngêi dòng c¶m, tµi hoa nh vËy míi “trÞ” ®ỵc con s«ng nµy,
b¾t nã phơc vơ cho cc sèng cđa m×nh.

TiĨu kÕt : Trí tưởng tượng phong phú và ngòi bút tài
hoa uyên bác của Nguyễn Tuân dựng lên một Sông
Đà thiên biến vạn hóa , nhưng đã thất bại trước lòng
dũng cảm và tài hoa của con người . Người lái đò vừa
như một viên tướng dũng mãnh , vừa như một nghệ só
điêu luyện trong nghệ thuật vượt thác sông Đà thật hấp
dẫn . Đó là cái nhìn ngợi ca , ngưỡng mộ , mến yêu của
Nguyễn Tuân đối với người dân lao động mới , Với
cuộc sống mới .
Qua nh÷ng trang viÕt vỊ cc sèng lao ®éng cđa ngêi l¸i
®ß trªn s«ng §µ, Ngun Tu©n ca ngỵi kh¶ n¨ng tut vêi
trong c«ng viƯc chinh phơc thiªn nhiªn cđa con ngêi T©y
B¾c, ca ngỵi con ngêi ViƯt Nam trong qu¸ tr×nh x©y dùng
cc sèng míi. §iỊu ®ã chøng tá nhµ v¨n tin tëng vµo kh¶
n¨ng cđa con ngêi, ph¸t hiƯn vỴ ®Đp, chÊt tµi hoa, nghƯ sÜ
cđa nh÷ng nh©n vËt b×nh dÞ.
HS tù rót ra gi¸ trÞ néi dung vµ
nghƯ tht cđa t¸c phÈm
III. Tỉng kÕt
1. Gi¸ trÞ nghƯ tht : Phong c¸ch Ngun Tu©n võa ®éc
®¸o võa phong phó. Víi Ngêi l¸i ®ß s«ng §µ, phong c¸ch
nhµ v¨n thĨ hiƯn râ nhÊt ë sù s¾c nhän cđa gi¸c quan nghƯ
sÜ ®i víi mét kho ch÷ nghÜa giµu cã vµ ®Çy mµu s¾c, gãc
c¹nh. Bµi tïy bót Ngêi l¸i ®ß s«ng §µ còng thĨ hiƯn mét
Ngun Tu©n víi vèn v¨n hãa phong phó, lÞch l·m, mét
Ngun Tu©n tµi hoa víi con m¾t cđa nhiỊu ngµnh nghƯ
tht.
!ZMIH$87[@&\6(I&=#B(I&P
B##[8BB8]^Q)#3#3_:8Q`
6B:I8()

3. Ngun Tu©n ®· mang l¹i cho t¸c phÈm nh÷ng gi¸ trÞ
®éc ®¸o : võa cã gi¸ trÞ v¨n häc võa cã gi¸ trÞ v¨n hãa,
®ång thêi gióp ngêi ®äc thªm yªu c¶nh trÝ thiªn nhiªn ®Êt
níc, tù hµo vỊ nh÷ng ngêi lao ®éng tµi hoa vµ thªm q,
thªm yªu sù giµu ®Đp cđa tiÕng ViƯt.
+11
IV Ghi nhớ :A
D. HƯỚNG DẪN HỌC BÀI7a.b(&#cIDdHe#f83$&5$g#5
DBh#<B6i6OL6$OV
