THỰC TRẠNG dạy và học các môn lý LUẬN CHÍNH TRỊ TRONG các TRƯỜNG CAO ĐẲNG HIỆN NAY

THỰC TRẠNG DẠY VÀ HỌC CÁC MƠN LÝ LUẬN
CHÍNH TRỊ TRONG CÁC TRƯỜNG CAO ĐẲNG HIỆN NAY
Võ Văn Dũng
Đỗ Thị Thùy Trang

Tóm tắt
Việc nâng cao chất lượng dạy và học các mơn Lý luận chính
trị trong các trường cao đẳng hiện nay là vấn đề hết sức cấp thiết.
Để chứng minh cho điều đó, chúng tơi đã tiến hành một cuộc khảo
sát ở 4 trường cao đẳng ở Nha Trang dưới hình thức bảng hỏi về
thực trạng dạy và học các mơn Lý luận Chính trị hiện nay. Qua kết
quả số liệu cho thấy, thực trạng dạy và học các mơn Lý luận chính
trị hiện nay còn nhiều bất cập. Những bất cập đó xuất phát từ nhiều
ngun nhân, nhưng ngun nhân lớn nhất được xuất phát từ
phương pháp giảng dạy của giảng viên. Trong bài viết này, chúng
tơi đưa ra một vài phương pháp mang tính tham khảo nhằm góp
phần vào việc khắc phục thực trạng trên.
1. Dẫn nhập
Giáo dục là một sự rèn luyện con người về cả ba phương diện:
trí tuệ, tình cảm và thể chất. Tuy nhiên, trong những năm qua, việc
dạy và học các mơn Lý luận chính trị ở các trường cao đẳng trong
cả nước nói chung đã tồn tại nhiều bất cập. Những bất cập này xuất
phát từ nhiều ngun nhân như: ngun nhân từ sự tích hợp giáo


ThS, trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật và Du lịch Nha Trang
ThS, trường Đại học Tài chính - Kế tốn



154

ĐẠI HỌC QUỐC GIA TP. HCM

BỘ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO


trình; ngun nhân từ trang bị cơ sở vật chất; ngun nhân từ giảng
viên và ngun nhân từ người học. Việc nghiên cứu thực trạng để
tìm ra những giải pháp để hướng đến mục tiêu là bồi dưỡng lòng
u nước, niềm tự hào dân tộc, bồi dưỡng thế giới quan khoa học,
nhân sinh quan cách mạng, xây dựng và cũng cố lòng tin vững chắc
cho sinh viên vào sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước là một điều
cần thiết trong các trường cao đẳng nói riêng và sinh viên nói
chung.
2. N ộ i d u n g d ạ y v à họ c các mơn Lý luận chính trị
trong các trường cao đẳng hiện nay
2.1. Thực trạng dạy các mơn lý luận chính trị trong các
trường cao đẳng hiện nay
Mặc dù các tác giả biên soạn giáo trình các mơn Lý luận chính
trị nói chung đã hết sức cố gắng rút ngắn bằng cách cắt giảm bớt
một số phần để làm cho giáo trình ngắn gọn hơn, thế nhưng trên
thực tế vẫn còn tồn tại tình trạng giảng viên chạy đua với bài giảng
sao cho khỏi cháy giáo án. Q trình đó làm cho người học tiếp thu
bài giảng một cách thụ động, chỉ lo nắm nội dung cốt lõi của bài mà
người dạy nhấn mạnh trong q trình giảng dạy hoặc cho ghi những
vấn đề cần thiết, chưa nói đến việc người học có thấm nhuần được
nội dung mà giáo trình đặt ra, hay người dạy có thể giúp người học
biết liên hệ giữa lý luận với thực tiễn hay khơng? Việc chạy đua
theo nhịp độ của giáo án đã làm cho các mơn lý luận chính trị vốn
đã khơ khan, khó hiểu nay lại mất sinh động vì giảng viên ngồi

việc trình bày kiến thức trong giáo trình ra thì khơng có thời gian để
cho người học thảo luận trên lớp. Tuy có một số ý kiến cho rằng,
giáo viên chỉ hướng dẫn trên lớp 70% thời lượng, còn lại 30 % thời
lượng người học tự nghiên cứu; nhưng trên thực tế giáo viên dùng
100% thời lượng để giảng 70% giáo trình thì vẫn còn gặp khó khăn.
Tính đặc thù của mơn học đối với người mới tiếp cận đã làm cho rất
nhiều người học nhận thức rằng, học các mơn chính trị cốt yếu chỉ
cho qua học phần, đây cũng chỉ là mơn học đại cương như những
mơn khác. Sự trừu tượng của mơn học cùng sự thiếu thời gian để
giải quyết vấn đề đã làm cho q trình giảng dạy và học ngày càng
gặp nhiều khó khăn. Thật khơng đầy đủ khi mọi thứ đều đổ lỗi cho
KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC GIA 2015

155


giáo trình mà khơng chú ý đến nhân tố khác như chất lượng giảng
viên.
Trước hết, chúng ta phải thừa nhận rằng, trong những năm
qua, việc giảng dạy các mơn lý luận chính trị ở bậc cao đẳng đã đạt
được một số thành tựu nhất định như: chấm dứt được tình trạng thầy
đọc, trò ghi; sinh viên đã có khả năng ghi chép tóm tắt bài giảng của
thầy. Một số giảng viên đã đổi mới phương pháp giảng dạy theo
hướng tích cực. Hình thức kiểm tra, đánh giá đã có những thay đổi
rõ rệt, đánh giá chính xác hơn kiến thức của sinh viên, hạn chế được
phần lớn hiện tượng quay cóp trong thi cử. Chất lượng đội ngũ
giảng dạy cũng đã được nâng lên đáng kể. Các hoạt động nghiên
cứu khoa học của giảng viên cũng có nét khởi sắc và mang diện
mạo mới về nội dung và hình thức tổ chức. Tuy nhiên, một thực tế
hiện nay đang tồn tại ở các trường cao đẳng; thậm chí ở cả đại học,

đó là một giảng viên đảm nhận dạy tất cả các mơn lý luận chính trị.
Chúng tơi khơng phủ nhận việc có một số ít giảng viên có thể đảm
nhận được tất cả các mơn lý luận chính trị, nhưng vẫn còn q nhiều
giảng viên khơng đủ khả năng giảng dạy, nếu có dạy cũng chỉ là sự
đọc trước giáo trình rồi lên lớp đọc lại cho sinh viên nghe và ghi
chép lại. Hiện nay, một giảng viên dạy mơn Những Ngun lý cơ
bản của chủ nghĩa Mác – Lênin đồng nghĩa với việc dạy 3 mơn tích
hợp trong một cuốn giáo trình. Để dạy 3 mơn tích hợp này đã khó
kèm với đó là sự đảm nhiệm thêm các mơn khác như Tư tưởng Hồ
Chí Minh và Đường lối cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Việc một giảng viên phải đảm nhận nhiều mơn học có nhiều ngun
nhân như: (1) ngun nhân từ đơn vị chủ quản, (2) ngun nhân từ
giảng viên. Nhưng dù có xuất phát từ ngun nhân nào đi chăng
nữa, việc một giảng viên dạy tất cả các mơn lí luận chính trị thì sự
đầu tư cho giáo án sẽ bị hạn chế, do đó dẫn đến chất lượng bài giảng
kém. Hiện nay, một số trường cao đẳng ép giảng viên phải dạy mỗi
năm 600 tiết, dẫn đến tình trạng giảng viên khơng có thời gian
nghiên cứu khoa học.
Việc đổi mới phương pháp giảng dạy tiến triển chậm, hiệu quả
chưa cao. Phương pháp giảng dạy chủ yếu của giảng viên trong các
trường cao đẳng hiện nay vẫn dừng lại ở phương pháp truyền thống,
diễn giảng, thuyết trình, độc thoại là chủ yếu. Cách thức giảng dạy

156

ĐẠI HỌC QUỐC GIA TP. HCM

BỘ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO

còn thiên về lý luận, chưa tìm ra những phương thức hiệu quả giúp
sinh viên chủ động hơn trong tiếp thu kiến thức và sử dụng những
kiến thức lĩnh hội được để luận giải các vấn đề của cuộc sống. Tất
cả các chun ngành, các giảng viên đều giảng một kiểu như nhau
nên sinh viên khơng có hứng thú trong học tập.
Phương tiện trợ giúp giảng dạy ở các trường cao đẳng vừa
thiếu lại vừa yếu nên khơng thể ứng dụng các cơng cụ hỗ trợ giảng
dạy, cùng với đó là việc những hình ảnh và các video có tính minh
họa cho bài giảng khơng thể thực hiện được. Bên cạnh những
ngun nhân xuất phát từ cơ sở vật chất và người thầy thì còn có
ngun nhân xuất phát từ người học.
2.2. Thực trạng học các mơn lý luận chính trị trong các
trường cao đẳng hiện nay
Để phục vụ cho bài nghiên cứu này, chúng tơi đã tiến hành
khảo sát thái độ học tập của sinh viên ở 4 trường cao đẳng trên địa
bàn tỉnh Khánh Hòa với số phiếu phát ra là 1000, số phiếu thu vào
là 850 phiếu, số phiếu hợp lệ là 800. Khi hỏi về “Thái độ của bạn
như thế nào khi học các mơn lý luận chính trị?”. Kết quả thu được:
tỉ lệ sinh viên cảm thấy hứng thú khi học các mơn lý luận chính trị
chiếm 20,7%; 56% sinh viên có thái độ học đối phó và có 23,3%
sinh viên cảm thấy chán nản. Theo kết quả trên cho thấy, thái độ
sinh viên đối với các mơn học lý luận chính trị có hứng thú là rất
khiêm tốn, trong khi đó phần chính sinh viên muốn đối phó cho
qua các mơn này. Để xác minh cho tính chính xác của vấn đề này,
chúng tơi đã hỏi “Bạn có thích học các mơn lý luận chính trị
khơng?”, Kết quả thu được là 29,3% trả lời có thích, 41% trả lời là
khơng thích và 29,7% trả lời tùy vào từng giảng viên dạy mà
người học có thái độ khác nhau. Ở câu hỏi này cho thấy, sinh
viên khơng thích học các mơn lý luận chính trị nhiều hơn là thích
học. Thái độ học tập của sinh viên tùy thuộc vào người thầy dạy

mơn đó.
Tiếp tục với câu hỏi “Giảng viên lên lớp bạn với phương
pháp gì sau đây?” 59% chọn phương pháp thuyết trình, 31% chọn
phương pháp thuyết trình và thảo luận trên lớp, 10% chọn phương
KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC GIA 2015

157


pháp nêu vấn đề và thảo luận nhóm. Với câu hỏi “Bạn thích giảng
viên sử dụng phương pháp nào khi giảng dạy các mơn lý luận
chính trị?”. Kết quả như sau: 15% chọn phương pháp thuyết
trình, 48% chọn phương pháp thuyết trình và thảo luận trên lớp,
27% chọn phương pháp nêu vấn đề và thảo luận nhóm. 10% thích
tất cả các phương pháp trên. Qua khảo sát cho thấy, phần lớn
giảng viên chọn phương pháp thuyết trình khi lên lớp trong lúc đó
sinh viên lại khơng thích phương pháp này. Phương pháp thuyết
trình và thảo luận trên lớp lại thu hút được sinh viên.
Sự nhàm chán học tập trên lớp của các mơn lý luận chính trị
nói riêng và các mơn học khác nói chung trong các trường cao
đẳng đã khiến sinh viên khơng sử dụng thời gian hợp lý ngồi giờ
lên giảng đường. Sinh viên dành nhiều thời gian nhàn rỗi của
mình vào các trò tiêu khiển, giải trí hơn là vào thư viện đọc sách
và tự nghiên cứu ở nhà. Nó được thể hiện ở những vấn đề sau: khi
được hỏi “Ngồi thời gian đi học bạn làm gì?” Kết quả thu được.
Ngồi thời gian đi học bạn làm gì?”
Giải trí
Ơn bài cũ,
nghe nhạc, xem
chuẩn bị bài phim, Chơi games,

lướt web, chát
mới

Đi chơi
với bạn
bè

Đi học
thêm

Đi làm
thêm phụ
giúp gia
đình

105

371

268

22

34

13.1%

46,4 %

33.4%

2.8%

4.3%

Sử dụng thời gian nhàn rỗi khơng hợp lý, ơn tập bài cũ,
chuẩn bị bài mới chỉ sử dụng 13,1%, đi học thêm chiếm 2,8%,
trong lúc đó các hình thức giải trí chiếm số lượng cao nhất là
46,4%, kế tiếp là đi chơi với bạn bè chiếm 33,4%. Những số liệu
trên chứng minh rằng, một số lượng khơng nhỏ sinh viên các
trường Cao đẳng hiện nay chưa học tập nghiêm túc, khơng thấy

158

ĐẠI HỌC QUỐC GIA TP. HCM

BỘ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO


được vai trò của việc tự nghiên cứu. Họ khơng thấy được khoảng
thời gian sinh viên là khoảng thời gian tích lũy lý luận và kiến
thức để khi ra trường có thể ứng dụng vào thực tiễn. Từ những
thực trạng trên, chúng tơi mạnh dạn đề ra những phương pháp
mang tính tham khảo; sở dĩ chúng tơi nói như vậy là vì mỗi trường
và mỗi ngành có những đặc thù khác nhau, do vậy khơng có một
phương pháp hữu dụng cho tất cả các ngành học hay cho tất cả các
trường.
3. Một vài phương pháp đề ra cho việc dạy và học các mơn
lý luận chính trị trong các trường cao đẳng hiện nay
Để góp phần vào việc khắc phục những hạn chế và nâng cao

chất lượng dạy và học các mơn lý luận chính trị trong các trường
cao đẳng trong thời gian tới, chúng tơi mạng dạn đề xuất một vài
phương pháp sau:
Thứ nhất, về phía Bộ Giáo dục và Đào tạo, nhằm đáp ứng
được sự cân bằng về khối lượng của giáo trình và thời gian giảng
dạy, Bộ nên có những chủ trương cụ thể như: tăng thời lượng giảng
dạy cho phù hợp với khối lượng của giáo trình, hoặc lược bỏ một số
nội dung trong giáo trình để khối lượng và thời gian cho phù hợp.
Bên cạnh việc điều chỉnh giáo trình, Bộ cũng nên chú trọng đến chất
lượng của đội ngũ giảng viên là vơ cùng quan trọng. Mặc dù trong
những năm qua, các trường đã cử khơng ít lượt giảng viên đi học
nâng cao chun mơn, nghiệp vụ nhưng việc tồn tại khơng ít giảng
viên đi học trái ngành vẫn thường xun diễn ra; do vậy, việc quy
định giảng viên phải học đúng ngành bằng thứ nhất là một điều cần
thiết hiện nay. Việc giảng dạy phải gắn với việc nghiên cứu khoa
học là một điều hồn tồn đúng đắn nhưng Bộ phải có hình thức chế
tài hiệu quả đối với những trường hợp cố ý làm trái quy định nhằm
khuyến khích giảng viên nghiên cứu để phát triển chun mơn,
nghiệp vụ.
Thứ hai, về phía giảng viên, muốn nâng cao năng lực giảng
dạy, trước hết giảng viên phải khơng ngừng bồi dưỡng về phẩm chất
chính trị, đạo đức cách mạng, lương tâm và trách nhiệm nghề
nghiệp. Phẩm chất chính trị, đạo đức cách mạng là một trong những
KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC GIA 2015

159


tiêu chuẩn cần thiết của mọi nghề nhưng đối với nghề nhà giáo thì
lại cực kỳ cần thiết bởi giảng viên khơng chỉ truyền đạt tri thức,

hướng dẫn sinh viên tiếp cận chân lý và khoa học, mà còn là người
giáo dục đạo đức, hình thành lý tưởng, chuẩn mực đạo đức cho sinh
viên. Bên cạnh đó, giảng viên các mơn lý luận chính trị là người
tun truyền chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước.
Để bài giảng đạt chất lượng tốt, hiệu quả và sinh động, giảng
viên các mơn lý luận chính trị trước hết phải có kiến thức sâu rộng.
Muốn làm được điều đó cần phải có ý thức tự trau dồi, tích luỹ kiến
thức thơng qua việc nghiên cứu, nhằm làm giàu tri thức phục vụ
chun mơn. Việc cập nhật thơng tin chính thống qua các phương
tiện thơng tin đại chúng đóng vai trò hết sức quan trọng trong việc
làm phong phú các ví dụ cụ thể trong bài giảng. Kết hợp nhiệm vụ
giảng dạy và nghiên cứu khoa học sẽ giúp giảng viên tích luỹ kiến
thức, nâng cao trình độ, góp phần tìm ra những biện pháp thích hợp
để truyền đạt tri thức tới người học.
Mơn lý luận chính trị là một mơn học dành cho tất cả các các
ngành; do vậy, giảng viên khơng thể dùng một giáo án, một phương
pháp cho tất cả các ngành học mà phải đa dạng hóa giáo án và
phương pháp cho phù hợp với từng ngành và đối tượng. Việc tìm
kiếm các đoạn video clip cho phù hợp với nội dung bài giảng là một
trong những phương pháp tối ưu nhất hiện nay nhằm làm cho sinh
viên đi từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng, đối với
phương pháp này cần phải ứng dụng cơng nghệ thơng tin. Việc ứng
dụng cơng nghệ thơng tin trong việc dạy và học các mơn Lý luận
chính trị là điều cần thiết. Tuy nhiên, vai trò của người giảng viên
là khơng thể thiếu. Giảng viên cần phải đổi mới phương pháp giảng
dạy theo hướng tích cực, lấy người học là trọng tâm, phải làm cho
sinh viên có hứng thú đối với mơn học; từ đó buộc sinh viên phải
tham khảo tài liệu, chủ động nắm bắt nội dung mơn học nhằm giúp
hiểu sâu hơn nữa kiến thức. Trên giảng đường, cần phải gắn kết các
hoạt động của giảng viên với sinh viên, giảng viên là hướng dẫn tri

thức còn sinh viên là người tiến cận tri thức một cách sáng tạo.
Tránh tình trạng giảng viên là người truyền bá tri thức còn sinh viên
là người tiếp thu tri thức một cách thụ động. Giảng viên “cần coi
trọng cả ba mặt giáo dục: dạy làm người, dạy chữ, dạy nghề, đặc

160

ĐẠI HỌC QUỐC GIA TP. HCM

BỘ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO


biệt chú trọng giáo dục lý tưởng, phẩm chất đạo đức, lối sống lịch
sử, truyền thống văn hóa dân tộc, giáo dục về Đảng. Ngăn chặn xu
hướng coi nhẹ giáo dục chính trị, tư tưởng, xa rời định hướng xã hội
chủ nghĩa, các biểu hiện tiêu cực trong hoạt động giáo dục…, quan
tâm hơn nữa đến việc giáo dục nhân cách, kỹ năng và phương pháp
làm việc; phát triển năng lực, trình độ chun mơn làm cho thế hệ
trẻ có đủ khả năng và bản lĩnh thích ứng với những biến đổi
nhanh chóng của thế giới” [1]. Bên cạnh việc đổi mới phương
pháp giảng dạy, giảng viên cần phải đổi mới phương pháp đánh
giá hiệu quả, chính xác và cơng bằng. Việc đánh giá sinh viên phải
kích thích được khả năng sáng tạo trong q trình đánh giá.
Thứ ba, về phía nhà trường, việc đổi mới phương pháp giảng
dạy của giảng viên phải gắn liền với đổi mới phương tiện, cơ sở
vật chất và tổ chức lớp học. Các yếu tố cần thiết cho một tiết dạy
như: máy chiếu, phòng học, số lượng sinh viên hợp lý (khoảng 40 50 sinh viên /lớp). Hiện nay, điều kiện cơ sở vật chất ở các trường
cao đẳng chỉ mới chỉ dừng lại ở mức độ đáp ứng được một phần u
cầu. Tài liệu tham khảo của các mơn lý luận chính trị trong thư viện
các trường Cao đẳng còn hết sức nghèo nàn, lạc hậu nên cần phải

trang bị thêm, phải khai thác thơng tin từ Internet, xây dựng và hồn
thiện hệ thống học liệu điện tử, v.v…
Bên cạnh việc trang bị cơ sở vật chất thì cơ chế, chính sách
cũng là điều khơng thể thiếu đối với giảng viên lý luận chính trị hiện
nay. Một thực tế cho thấy, trong lúc cuộc sống còn khó khăn thì
việc nghiên cứu là cả một sự cố gắng. Ban giám hiệu nên có một
chính sách đãi ngộ xứng đáng với cơng sức của giảng viên nghiên
cứu khoa học, thực hiện đúng và đầy đủ quy định của Bộ Giáo dục
và Đào tạo; đồng thời phải có những chính sách riêng của trường
mình nhằm khuyến khích giảng viên nghiên cứu khoa học.
4. Kết luận
Thơng qua việc tìm hiểu thực trạng để đưa ra những giải pháp
hữu ích cho việc giảng dạy các mơn lý luận chính trị trong các
trường cao đẳng hiện nay là một u cầu bức thiết. Tuy nhiên,
chúng ta cũng thấy rằng, để có thể giúp sinh viên hệ cao đẳng hứng
KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC GIA 2015

161


thú với các mơn học lý luận chính trị thì đòi hỏi giảng viên giảng
dạy phải đổi mới tư duy từ việc “lấy người thầy làm trung tâm” sang
“lấy người học làm trung tâm”. Việc đổi mới đó bắt buộc giảng viên
phải khơng ngừng nâng cao chun mơn nghiệp vụ của mình bằng
các hình thức như: tự học, học đúng chun ngành và nghiên cứu
khoa học đúng như quan điểm của Đảng là “xây dựng xã hội học
tập, tạo điều kiện thuận lợi cho mọi người có thể học tập suốt
đời”[1]. Bên cạnh đó, Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng như ban lãnh
đạo các trường phải có những chính sách hợp lý đối với giảng viên
lý luận chính trị.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bộ Chính trị, Thơng báo kết luận về tiếp tục thực hiện Nghị quyết
Trung ương 2 (khóa VIII), phương hướng phát triển giáo dục và đào
tạo đến năm 2020.
2. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2010), Đổi mới giáo dục Việt Nam, Luật
Giáo dục và các văn bản mới nhất về các đề án giáo dục, quy chế
tuyển sinh năm 2010, Nxb. Lao động, Hà Nội.
3. Đỗ Minh Cương, Nguyễn Thị Doan (2001) phát triển nguồn nhân lực
giáo dục đại học Việt Nam, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội.
4. Nguyễn Tiến Cường (1998), Sự phát triển giáo dục và chế độ thi cử ở
Việt Nam thời phong kiến, Nxb.Giáo dục, Hà Nội.
5. Lê Văn Giạng (2001), Những vấn đề lý luận cơ bản của khoa học giáo
dục, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội.
6. Phạm Minh Hạc (2001), Về phát triển tồn diện con người thời kỳ
cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội.

162

ĐẠI HỌC QUỐC GIA TP. HCM

BỘ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO