Kế hoạch quản lý môi trường cho một số dự án sửa chữa, nâng cấp hồ chứa thủy lợi tại miền trung

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN
-----------------------------------

LÊ THỊ THANH HOA

KẾ HOẠCH QUẢN LÝ MÔI TRƢỜNG CHO MỘT SỐ DỰ ÁN SỬA CHỮA,
NÂNG CẤP HỒ CHỨA THỦY LỢI TẠI MIỀN TRUNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC

Hà Nội - 2016


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN
---------------------

LÊ THỊ THANH HOA

KẾ HOẠCH QUẢN LÝ MÔI TRƢỜNG CHO MỘT SỐ DỰ ÁN SỬA CHỮA,
NÂNG CẤP HỒ CHỨA THỦY LỢI TẠI MIỀN TRUNG

Chuyên ngành: KHOA HỌC MÔI TRƢỜNG
Mã số: 60440301
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC
TS. Nguyễn Thị Hoàng Liên

Hà Nội - 2016

LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành luận văn tốt nghiệp, ngoài sự nỗ lực của bản thân, tôi đã nhận
đƣợc rất nhiều sự quan tâm, giúp đỡ nhiệt tình của các tập thể, cá nhân trong và
ngoài trƣờng.
Trƣớc hết tôi xin chân thành cảm ơn TS. Nguyễn Thị Hoàng Liên, giảng viên
Khoa Môi trƣờng – Trƣờng Đại học Khoa học Tự nhiên – Đại học Quốc gia Hà Nội
và các anh chị phòng Tƣ vấn Thẩm định môi trƣờng – Công ty Cổ phần Tƣ vấn và
Thẩm định môi trƣờng Vinacontrol đã trực tiếp giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực
hiện luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy giáo, cô giáo trong Bộ môn Quản lý môi
trƣờng - Khoa Môi trƣờng - Trƣờng Đại học Khoa học Tự nhiên - Đại học Quốc gia
Hà Nội đã giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi và đóng góp ý kiến giúp cho luận văn tốt
nghiệp của tôi đƣợc hoàn chỉnh hơn.
Sau cùng, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới gia đình, ngƣời thân và bạn
bè đã quan tâm, chia sẻ khó khăn và động viên tôi trong suốt quá trình thực hiện
luận văn.
Một lần nữa tôi xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày 15 tháng 01 năm 2016
Học viên
Lê Thị Thanh Hoa

i


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
BAH

: Bị ảnh hƣởng

Ban QLDA

: Ban Quản lý Dự án

Bộ NN & PTNT

: Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn

BTCT

: Bê tông cốt thép

BVMT

: Bảo vệ môi trƣờng

CBK

: Cam kết bảo vệ môi trƣờng

CPO

: Ban Quản lý Dự án cấp Trung ƣơng

ĐTM

: Đánh giá tác động môi trƣờng

EMP

: Kế hoạch Quản lý Môi trƣờng

GSCĐ

: Ban giám sát cộng đồng

GPMB

: Giải phóng mặt bằng

MNDBT

: Mực nƣớc dâng bình thƣờng

MNDGC

: Mực nƣớc dâng gia cƣờng

ODA

: Tổ chức Hỗ trợ Phát triển chính thức

PPMU

: Ban Quản lý Dự án cấp tỉnh

QCVN

: Quy chuẩn kỹ thuật Việt Nam

Sở TN&MT

: Sở Tài nguyên và Môi trƣờng

STT

: Số Thứ Tự

TGT

: Tƣ vấn Giám sát thi công

TQM

: Tƣ vấn Quản lý môi trƣờng

UBMTTQ

: Ủy ban mặt trận Tổ quốc

UBND

: Ủy ban Nhân dân

WB

: Ngân hàng Thế giới (World Bank)

ii

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .....................................................................................................................1
1. Tính cấp thiết của đề tài.......................................................................................1
2. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................................2
2.1. Mục tiêu chung .............................................................................................2
2.2. Mục tiêu cụ thể .............................................................................................3
3. Phạm vi nghiên cứu .............................................................................................3
4. Cơ sở tài liệu thực hiện luận văn .........................................................................3
CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU .............................................5
1.1. Tổng quan về kế hoạch quản lý môi trƣờng .....................................................5
1.1.1. Kế hoạch quản lý môi trƣờng theo Luật Bảo vệ môi trƣờng của Việt Nam
.............................................................................................................................5
1.1.2. Khái niệm về kế hoạch quản lý môi trƣờng theo Khung chính sách an
toàn của Ngân hàng Thế giới ...............................................................................6
1.1.3. Khái niệm về kế hoạch quản lý môi trƣờng từ một số nƣớc trên Thế giới6
1.2. Tổng quan về tình hình thực hiện kế hoạch quản lý môi trƣờng đối với những
dự án nhận vốn ODA tại Việt Nam .........................................................................8
1.2.1. Tổng quan các dự án nhận hỗ trợ vốn từ các tổ chức ODA ......................8
1.2.2. Tổng quan việc thực hiện kế hoạch quản lý môi trƣờng đối với các dự án
nhận vốn vay hỗ trợ ...........................................................................................10
CHƢƠNG 2. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........................13
2.1. Đối tƣợng nghiên cứu .....................................................................................13
2.1.1. Dự án sửa chữa, nâng cấp đảm bảo an toàn hồ chứa nƣớc Bản Muỗng, xã
Châu Thái, huyện Quỳ Hợp, tỉnh Nghệ An .......................................................14
2.1.2. Dự án sửa chữa và nâng cấp hồ Phú Vinh, thành phố Đồng Hới, tỉnh
Quảng Bình ........................................................................................................19
2.1.3. Dự án sửa chữa, nâng cấp hồ chứa nƣớc Chấn Sơn, huyện Đại Lộc, tỉnh
Quảng Nam ........................................................................................................23

2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu ................................................................................26
2.2.1. Phƣơng pháp thu thập tài liệu ..................................................................26
iii


2.2.2. Phƣơng pháp điều tra, khảo sát thực tế ....................................................26
2.2.3. Phƣơng pháp phân tích SWOT ................................................................32
2.2.4. Phƣơng pháp tổng hợp .............................................................................33
CHƢƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ..................................34
3.1. Thực trạng triển khai lập báo cáo kế hoạch quản lý môi trƣờng của các dự án
nghiên cứu .............................................................................................................34
3.2. Nghiên cứu vai trò của kế hoạch quản lý môi trƣờng khi thực hiện dự án ....60
3.3. Khó khăn và giải pháp nâng cao hiệu quả lập kế hoạch quản lý môi trƣờng
cho các dự án .........................................................................................................62
3.3.1. Khó khăn khi lập kế hoạch quản lý môi trƣờng của các dự án sửa chữa,
nâng cấp hồ chứa thủy lợi ..................................................................................62
3.3.2. Đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả lập Kế hoạch quản lý môi
trƣờng cho các dự án sửa chữa, nâng cấp hồ chứa thủy lợi ...............................65
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ...................................................................................69
1. Kết luận .............................................................................................................69
2. Kiến nghị ...........................................................................................................70
TÀI LIỆU THAM KHẢO .........................................................................................72
PHỤ LỤC ..................................................................................................................75

iv


DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 1- 1: Các thành phần của một kế hoạch quản lý môi trƣờng (EMP) ...............11
Bảng 2- 1: Các chỉ tiêu đặc trƣng của lƣu vực ..........................................................15

Bảng 2- 2: Tổng mức đầu tƣ và phân bổ vốn của dự án ...........................................15
Bảng 2- 3: Hạng mục công trình sửa chữa, nâng cấp của hồ Bản Muỗng ................17
Bảng 2- 4: Quy mô hạng mục thi công của hồ Bản Muỗng .....................................17
Bảng 2- 5: Các hạng mục sửa chữa, nâng cấp hồ Phú Vinh .....................................20
Bảng 2- 6: Quy mô sửa chữa dự kiến của hồ Phú Vinh ............................................21
Bảng 2- 7: Thông số thủy văn của hồ Chấn Sơn.......................................................23
Bảng 2- 8: Các hạng mục sửa chữa, nâng cấp hồ Chấn Sơn ....................................24
Bảng 2- 9: Các yêu cầu quan trắc đối với hiện trạng môi trƣờng .............................28
Bảng 2- 10: Tham vấn chính quyền tại các xã thực hiện dự án ................................31
Bảng 2- 11: Tham vấn ngƣời dân tại các xã thực hiện dự án ...................................32
Bảng 3- 1: Các tác động tiêu cực, biện pháp giảm thiểu và tổ chức thực hiện .........38
Bảng 3- 2: Kế hoạch giám sát thực hiện EMP ..........................................................48
Bảng 3- 3: Chƣơng trình giám sát chất lƣợng môi trƣờng ........................................53
Bảng 3- 4: Các bên liên quan và nhiệm vụ cụ thể.....................................................54
Bảng 3- 5: So sánh về khung cấu trúc báo cáo EMP theo Luật BVMT của Việt Nam
và khung chính sách của WB ....................................................................................58
Bảng 3- 6: Kết quả phân tích SWOT ........................................................................61
Bảng 3- 7: Tổng hợp mức độ tác động có thể có của một dự án ..............................63

v


DANH MỤC HÌNH VẼ
Hình 2- 1: Hình ảnh hiện trạng hồ Bản Muỗng ........................................................16
Hình 2- 2: Một số ảnh hiện trạng hồ Phú Vinh .........................................................20
Hình 2- 3: Hình ảnh hiện trạng hồ Chấn Sơn............................................................24
Hình 2- 4: Bản đồ vị trí các điểm quan trắc môi trƣờng nền hồ Bản Muỗng ...........29
Hình 2- 5: Sơ đồ vị trí quan trắc hiện trạng môi trƣờng hồ Phú Vinh ......................30
Hình 2- 6: Sơ đồ vị trí các điểm quan trắc môi trƣờng nền hồ Chấn Sơn ................30

vi


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Hồ chứa thủy lợi là công trình xây dựng với mục tiêu chính là cung cấp nƣớc
tƣới phục vụ sản xuất nông nghiệp, tham gia điều tiết lũ vùng hạ du, điều hòa khí
hậu hay tạo nguồn nƣớc sinh hoạt cho ngƣời dân địa phƣơng. Với mục tiêu quan
trọng nhƣ vậy, trong nhiều năm qua Nhà nƣớc và nhân dân đã đầu tƣ xây dựng trên
6.500 hồ chứa thủy lợi với tổng dung tích trữ khoảng 11 tỷ m3. Trong đó, có 560 hồ
chứa lớn (có dung tích trữ >3,0 triệu m3 hoặc đập cao >15m); 1.752 hồ có dung tích
từ 0,2 triệu m3 đến 3,0 triệu m3 còn lại là những hồ có dung tích nhỏ hơn 0,2 triệu
m3 [10]. Do đặc điểm về địa chất, địa hình khác nhau ở từng vùng, miền nên các hồ
chứa thủy lợi có sự phân bố không đồng đều trên phạm vi toàn quốc, phần lớn tập
trung tại các tỉnh miền Bắc và miền Trung của nƣớc ta.
Chiếm khoảng 50% tổng số hồ chứa thủy lợi ở nƣớc ta đƣợc đầu tƣ xây dựng
trong thời kỳ khôi phục đất nƣớc (giai đoạn những năm 1960 ÷ 1980), nhằm đáp ứng
nhu cầu cấp nƣớc phục vụ sản xuất nông nghiệp, phòng chống lũ, phát điện, cấp
nƣớc sinh hoạt, bảo vệ môi trƣờng… Tuy nhiên, do hạn chế về nguồn kinh phí xây
dựng, thiết bị kỹ thuật và biện pháp thi công lạc hậu, vật liệu sử dụng thi công chủ
yếu là các loại vật liệu ở địa phƣơng (đất, đá), các hạng mục công trình đƣợc đầu tƣ
xây dựng không đồng bộ (tràn xả lũ không đủ năng lực xả, đập mái thƣợng lƣu chƣa
đƣợc gia cố, hồ chứa không có đƣờng quản lý…)… nên đến nay nhiều hạng mục
công trình của hồ chứa thủy lợi đã bị hƣ hỏng, xuống cấp nghiêm trọng. Theo báo
cáo kết quả điều tra của Ban Quản lý Trung ƣơng các dự án thủy lợi (CPO) tại Hội
thảo Đảm bảo an toàn hồ đập - Thực trạng, thách thức và giải pháp diễn ra tại Hà
Nội vào ngày 10/7/2014, hiện cả nƣớc còn khoảng 1.150 hồ đập bị xuống cấp
nghiêm trọng, tiềm ẩn nhiều nguy cơ rủi ro và cần triển khai các giải pháp cấp bách
để đảm bảo an toàn cho đời sống ngƣời dân trong khu vực xung quanh hồ.
Những tồn tại trong thiết kế, thi công và cách thức quản lý, vận hành hồ

chứa, cùng với những biến đổi bất thƣờng về khí hậu đã làm cho các tác động xấu
diễn biến thêm trầm trọng, gia tăng nguy cơ mất an toàn, làm vỡ đập, gây nhiều hậu

1


quả nghiêm trọng cho khu vực hạ du, không những làm ngƣng trệ sản xuất, mà còn
gây những tổn thất nặng nề về tính mạng và tài sản của ngƣời dân vùng hạ lƣu đập,
gây thiệt hại to lớn về kinh tế, quốc phòng và an ninh của đất nƣớc…
Nhận thức đƣợc tầm quan trọng của việc duy trì, đảm bảo an toàn về tính
mạng, tài sản và góp phần ổn định, tăng trƣởng kinh tế của ngƣời dân sinh sống tại
lƣu vực các hồ chứa, từ năm 2003 Chính phủ Việt Nam đã khởi động chƣơng trình
sửa chữa và nâng cao an toàn hồ, đập thủy lợi có vốn hỗ trợ của Ngân hàng Thế giới
(WB). Các dự án sửa chữa, nâng cấp hồ chứa thủy lợi sẽ đƣợc hỗ trợ đầu tƣ xây
dựng đảm bảo an toàn kết cấu của hồ, nhằm giảm thiểu những nguy cơ rủi ro từ
thiên tai và những tác động tiêu cực khác gây ảnh hƣởng tới điều kiện phát triển cơ
sở hạ tầng, kinh tế - xã hội của vùng dự án. Tuy nhiên, một trong những yêu cầu
tiên quyết đƣợc đƣa ra từ Nhà hỗ trợ đầu tƣ - WB, Kế hoạch quản lý môi trƣờng của
mỗi dự án phải đƣợc thực hiện nhằm mục đích xây dựng chƣơng trình hành động cụ
thể đối với mục tiêu triển khai dự án, đảm bảo chất lƣợng môi trƣờng tự nhiên
không bị ảnh hƣởng bởi dự án, bao gồm: kế hoạch hành động chi tiết, thời gian biểu
và dự trù kinh phí thực hiện… tuân thủ theo các chính sách bảo vệ môi trƣờng của
Việt Nam, đồng thời phù hợp với Khung chính sách an toàn của WB.
Xuất phát từ lý do đó, học viên lựa chọn đề tài “Kế hoạch quản lý môi
trƣờng cho một số dự án sửa chữa, nâng cấp hồ chứa thủy lợi tại miền Trung”
nhằm đƣa ra đánh giá tổng thể về khung hành động quản lý môi trƣờng của một số
dự án sửa chữa, nâng cấp hồ chứa thủy lợi tại miền Trung. Trên cơ sở đó giúp cơ
quan quản lý trực tiếp về môi trƣờng dự án (nhƣ Sở Tài nguyên và Môi trƣờng) và
những đơn vị trực tiếp quản lý, vận hành dự án (nhƣ Sở Nông nghiệp và Phát triển
nông thôn, Ban quản lý dự án) dễ dàng tiếp cận, tìm hiểu và thực hiện chi tiết các kế

hoạch hành động về quản lý môi trƣờng của dự án. Đây là vấn đề cấp thiết, mang ý
nghĩa thực tiễn, góp phần nâng cao tính an toàn của các hồ chứa thủy lợi trong giai
đoạn vận hành.
2. Mục tiêu nghiên cứu
2.1. Mục tiêu chung
Thông qua nghiên cứu điển hình về việc lập và triển khai Kế hoạch quản lý

2


TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tiếng Việt
[1]. Ban Quản lý dự án Đầu tƣ xây dựng ngành Nông nghiệp và Phát triển nông
thôn tỉnh Quảng Bình (2015), Báo cáo dự án đầu tư Tiểu dự án “Sửa chữa, và
nâng cấp hồ Phú Vinh, thành phố Đồng Hới”, Quảng Bình.
[2]. Ban Quản lý dự án Đầu tƣ xây dựng ngành Nông nghiệp và Phát triển nông thôn
tỉnh Quảng Bình (2015), Báo cáo Đánh giá tác động môi trường và xã hội Tiểu dự
án “Sửa chữa, và nâng cấp hồ Phú Vinh, thành phố Đồng Hới”, Quảng Bình.
[3]. Ban Quản lý dự án ngành Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Nghệ An
(2013), Thuyết minh dự án đầu tư Tiểu dự án “Sửa chữa, nâng cấp đảm bảo an
toàn hồ chứa nước Bản Muỗng, xã Châu Thái, huyện Quỳ Hợp, tỉnh Nghệ An”,
Nghệ An.
[4]. Ban Quản lý dự án ngành Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Nghệ An
(2013), Kế hoạch quán lý môi trường Tiểu dự án “Sửa chữa, nâng cấp đảm bảo
an toàn cụm hồ chứa nước Bản Muỗng, Chõ Quan, Khe Lau, Khe Làng và Lách
Bưởi”, Nghệ An.
[5]. Ban Quản lý dự án Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Quảng Nam
(tháng 9/2015), Báo cáo dự án đầu tư Tiểu dự án “Sửa chữa, nâng cấp hồ chứa
nước Chấn Sơn, huyện Đại Lộc, tỉnh Quảng Nam”, Quảng Nam.
[6]. Ban Quản lý dự án Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Quảng Nam

(tháng 9/2015), Kế hoạch quản lý môi trường Tiểu dự án “Sửa chữa, nâng cấp
hồ chứa nước Chấn Sơn, huyện Đại Lộc, tỉnh Quảng Nam”, Quảng Nam.
[7]. Ban Quản lý Trung ƣơng các Dự án Thủy lợi (Tháng 3/2012), Khung Quản lý
môi trường xã hội dự án quản lý thiên tai, Hà Nội.
[8]. Ban Quản lý Trung ƣơng các Dự án Thủy lợi (Tháng 12/2012), Sổ tay an toàn
đập, Hà Nội.
[9]. Bộ Kế hoạch và Đầu tƣ và Ngân hàng Phát triển Châu Á (2010), Báo cáo Xây
dựng các hướng dẫn lập kế hoạch quản lý môi trường và tham vấn cộng đồng
trong ĐTM, soạn bởi JDM Tƣ vấn Môi trƣờng Toronto, Hà Nội.

72


[10]. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (2013), Báo cáo Công tác Đầu tư xây
dựng và Quản lý an toàn các hồ chứa nước thủy lợi, Hà Nội.
[11]. UBND xã Châu Thái (2013), Báo cáo tình hình thực hiện nhiệm vụ kinh tế xã
hội quốc phòng an ninh 2012, nhiệm vụ kế hoạch phát triển kinh tế xã hội
quốc phòng an ninh 2013, Số 09/BC-UBND, UBND xã Châu Thái, Nghệ An.
[12]. UBND xã Đại Hƣng (tháng 4/2015), Báo cáo sơ lược về kinh tế - xã hội, tình
hình thiệt hại và công tác khắc phục hậu quả do bão, lũ gây ra trên địa bàn,
Đại Hƣng, Quảng Bình.
[13]. UBND xã Đại Hƣng (2014), Báo cáo kết quả thực hiện Kinh tế xã hội – An
ninh Quốc phòng xã Đại Hưng, Đại Hƣng, Quảng Nam.
[14]. UBND phƣờng Đồng Sơn (2015), Báo cáo kế hoạch kinh tế - xã hội và hoạt
động năm 2014, nhiệm vụ trọng tâm năm 2015, Đồng Sơn, Quảng Bình;
[15]. UBND xã Thuận Đức (2014), Báo cáo số 25/BC-UBND ngày 26 tháng 12
năm 2014 về tình hình kinh tế - xã hội năm 2014 và Nhiệm vụ phát triển kinh
tế - xã hội năm 2015, Thuận Đức, Quảng Bình.
[16]. UBND tỉnh Nghệ An (tháng 10/2013), Cổng thông tin điện tử tỉnh Nghệ An,

[17]. UBND tỉnh Quảng Bình, (tháng 5/2015), Cổng thông tin điện tử tỉnh Quảng

Bình, [Online], tại
[18]. UBND tỉnh Quảng Nam (tháng 3/2015), Cổng thông tin điện tử tỉnh Quảng
Nam [Online], tại .
Tiếng Anh
[19]. ADB (ngày truy cập 06/11/2015), [online],
/>[20]. ADB (ngày truy cập 06/11/2015), [online],
/>[21]. Bộ Môi trƣờng, Rừng và Biến đổi khí hậu của Ấn Độ (ngày truy cập
05/11/2015), [online], />
73


[22]. Bộ Môi trƣờng Liên bang Úc (ngày truy cập 05/11/2015), [online],
/>[23]. EPA (ngày truy cập 05/11/2015), [online],
/>[24]. JICA (ngày truy cập 06/11/2015), [online],
/>df
[25]. Ngân hàng Thế giới (ngày truy cập 05/11/2015), [online],
/>/EXTOPMANUAL/0,,contentMDK:20065218~menuPK:64701637~pagePK:6
4709096~piPK:64709108~theSitePK:502184,00.html
[26]. Trung tâm Đại học Liên hiệp quốc (ngày truy cập 05/11/2015), [online],
/>[27]. US Environmental Protection Agency, Noise from Construction Equipment
and Operations, Building Equipment and Home Appliances, NTID 300.1, Dec
31, 1971.

74