Thực hành chữa lỗi lập luận trong văn nghị luận - Hội giảng

Giáo án Đặng Hơng Yên Bái
Tiết 52:
Thực hành chữa lỗi lập luận trong văn nghị luận
A. Mục tiêu cần đạt
- Phát hiện và sửa các lỗi trong lập luận.
- Có khả năng chủ động tạo các lập luận chặt chẽ, sắc sảo.
B. Phơng tiên dạy học
- SGK + SGV + Bài soạn.
C. Cách thức tiến hành
- GV hớng dẫn HS trả lời câu hỏi và thảo luận.
D. Tiến trình thực hiện
1. Kiểm tra bài cũ
2. Giới thiệu bài mới
Trong thực tế thời lợng dành riênh cho phân môn tập làm văn trong nhà trờng là rất ít song đánh giá kết quả
học môn văn của học sinh chủ yếu thông qua các bài văn nghị luận. Bài làm văn vô cùng quan trọng trong
nhà trờng cũng nh trong cuộc sống sau này. Để viết tốt các bài làm văn trớc hết phải có kiến thức (Vì không
có kiến thức bài làm sẽ đơn điệu, nghèo nàn, sai lệch ). Bên cạnh yêu cầu về kiến thức còn có yêu cầu về kĩ
năng. Bài học hôm nay giúp chúng ta nâng cao kỹ năng viết văn bằng cách sửa các lỗi thờng gặp trong cách
lập luận.
? Lập luận là gì ?
Là cách thức tổ chức lí lẽ và dẫn chứng để làm rõ cho một nội dung nào đó.
? Lập luận sử dụng các yếu tố nào ?
Hai yếu tố:
Luận điểm: Là ý khái quát định hớng.
Luận cứ: Là lý lẽ dẫn chứng làm rõ cho luận điểm.
VD: Hình ảnh ngời bà trong thơ Nguyễn Duy là điển hình về hình ảnh ngời phụ nữ Việt Nam nói chung.
Tảo tần lam lũ váy nhuộm bùn, áo nhuộm nâu bốn mùa. Giầu tình thơng yêu, với gánh nặng gia đình
vẫn âm thầm bình thản đi qua gian khổ đói kém và cả chiến tranh.
Hoạt động của GV và HS Mục tiêu cần đạt
Lỗi thuộc luận điểm hay luận cứ ?
Luận điểm nêu giá trị nhận thức

của VHDG là vô cùng phong
phú song luận cứ chỉ chứng
minh bằng một câu tục ngữ.
Sửa: Viết thêm các luận cứ bổ sung
thêm các giá trị nhận thức của
VHDG trong các thể loại cổ tích,
ca dao
Lỗi thuộc luận điểm hay luận cứ ?
Phân tích ?
Yêu cầu: viết lại luận điểm.
I.Phát hiện phân tích và sửa lại các lỗi lập luận trong đoạn văn sau:
a.Giá trị quan trọng nhất của văn học dân gian là giá trị nhận thức. Văn
học dân gian chứa đựng một lợng kiến thức khổng lồ, phong phú về tự
nhiên và đời sống xã hội. Những câu tục ngữ, ca dao vừa cung cấp cho
chúng ta những hiểu biết, những kinh nghiệm sống, vừa tác động mạnh
mẽ đến tâm hồn con ngời. Ví dụ nh câu: Chuồn chuồn bay thấp thì
ma bay cao thì nắng, bay vừa thì râm là một cách dự báo thời tiết
của nhân dân ta.
Lỗi: Luận cứ cha đủ làm rõ cho luận điểm.
Sửa:
Giá trị quan trọng nhất của văn học dân gian là giá trị nhận thức. Văn
học dân gian chứa đựng một lợng kiến thức khổng lồ, phong phú về tự
nhiên và đời sống xã hội. Truyện cổ tích giúp chúng ta hiểu cuộc đấu
tranh không khoan nhợng giữa cái thiện và cái ác, tâm hồn hớng thiện
của nhân dân. Ca dao dân ca bồi dỡng tình yêu quê hơng đất nớc, gia
đình Anh đi anh nhớ quê nhà -Nhớ canh rau muống, nhớ cà dầm tơng.
Tục ngữ lại phổ biến những kinh nghiệm qua phán đoán từ thực tiễn
Chuồn chuồn bay thấp thì ma bay cao thì nắng, bay vừa thì râm .
b. Trong bài thơ Việt Bắc, thể thơ lục bát đã phát huy đợc thế mạnh
rõ rệt. Tính dân tộc của bài Việt Bắc tr ớc hết biểu hiện ở thể thơ.

Những câu thơ lục bát uyển chuyển, nhịp nhàng, cân đối phù hợp với
giọng tâm tình ngọt ngào, da diết. Tính dân tộc ở Việt Bắc còn biểu
hiện ở đề tài, cảm hứng chủ đạo: bài thơ đề cập đến vấn đề trọng đại
của dân tộc, bộc lộ niềm tự hào, niềm vui chiến thắng của cả dân tộc sau
1
Giáo án Đặng Hơng Yên Bái
Mục đích cảm nhận về tình yêu
của ngời phụ nữ qua hình tợng
Sóng nhng ngời viết lại sa đà lan
man viết về những con sóng biển.
Hai câu cuối lặp đi, lặp lại một nội
dung rờm rà cha rõ LĐ.
Lỗi đại ngôn dông dài nói nhiều
mà không đúng vào vấn đề.
VD minh hoạ thêm:
Tây Tiến là một địa danh nổi
tiếng ở miền Tây, Quang Dũng đi
bộ đội vào miền Nam sau đó ra
miền Bắc rồi về miền Tây Nam Bộ
rồi lại ra miền Tây. Và ông viết bài
nhớ Tây tiến.
Lỗi thuộc luận điểm hay luận cứ ?
Phân tích ?
Viết theo tuỳ hứng, không tập
trung. VD thêm:
Sáng nay mẹ em đi chợ. Mảnh vải
trắng dài 6 mét, mảnh vải đỏ dài 5
mét. Con mèo này rất đẹp.
Lỗi thuộc luận điểm hay luận cứ ?
Phân tích ?

LC đã xác đáng, phù hợp với bản
chín năm kháng chiến trờng kì. Đồng thời những hình ảnh, chất liệu
đợc sử dụng trong bài thơ cũng mang đậm nét truyền thống, gần gũi
với cách cảm, cách nghĩ của dân tộc: Chiếu Nga Sơn, gạch Bát Tràng
Vải tơ Nam Định, lụa hàng Hà Đông
Lỗi:
- Luận điểm cha phù hợp với luận cứ.
Sửa: Trong bài thơ Việt Bắc, tính dân tộc là một trong những nét nghệ
thuật độc đáo. ..
c. Nếu ai đã từng ra biển thì hẳn phải cảm nhận vẻ đẹp kì diệu và sức
mạnh khôn lờng của những con sóng biển miên man vỗ bờ. Những con
sóng luôn biến đổi khôn lờng, lúc thì êm ả, dịu dàng, lúc lại sôi sục, dữ
dội. Và những con sóng ấy dờng nh không biết mệt. Sóng từ đâu đến và
đi đâu, về đâu? Chính vì thế, Xuân Quỳnh đã ví tình yêu của mình nh
những con sóng Dữ dội và dịu êm ồn ào và lặng lẽ . Chính Xuân
Quỳnh đã hoá thân vào những con sóng để nói lên tình yêu của mình.
Lỗi:
- Luận điểm cha rõ ràng.
- Luận cứ lan man, dông dài.
Sửa: Sóng từ đâu đến và sóng đi đâu về đâu? Xuân Quỳnh nh hoá thân
vào sóng để tự bộc lộ tình yêu của mình. Đó là những cung bậc cảm xúc
tha thiết mãnh liệt, những đam mê cháy bỏng rạo rực trong lòng:
Con sóng dới lòng sâu
Con sóng trên mặt nớc
Ôi ! Con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ đợc
Lòng em nhớ đến anh
Cả trong mơ còn thức.
d. Lòng thơng ngời của Nguyễn Du bao trùm lên tòan bộ tác phẩm
Truyện Kiều. Đoạn trích nào trong sách giáo khoa ông cũng nâng cao

phẩm giá con ngời. Kiều thơng cha bị đòn mà phải bán mình. Điều này
khiến chúng ta thấy rõ hơn cuộc sống hồng nhan của Kiều. Ông thơng
xót Kiều vì Kiều chịu bao nhiêu tai hoạ. Ta càng hiểu thế nào là hồng
nhan bạc mệnh.
Lỗi:
- Luận cứ thiếu lôgic không ăn nhập với luận điểm.
Sửa: Lòng thơng ngời của Nguyễn Du bao trùm lên toàn bộ tác phẩm
Truyện Kiều . Đoạn trích nào của truyện cũng đều thể hiện tấm lòng ấy
của Nguyễn Du. Ông thơng nàng Kiều phải bán mình chuộc tội cho cha
và em. Ông xót xa khi Kiều phải Thanh y hai lợt, thanh lâu hai lần.
Ông cảm thông chia sẻ với Kiều. Ta càng hiểu vì sao Truyện Kiều đạt
tới đỉnh cao của chủ nghĩa nhân đạo.
e. Từ chỗ là con quỷ dữ của làng Vũ Đại, Chí Phèo đã khao khát đợc trở
lại làm ngời. Chính bát cháo hành của Thị Nở đã đánh thức những ớc mơ
tởng đã chết trong hắn. Hắn không thèm rợu nữa mà thèm đợc làm ngời
lơng thiện. Nhng rồi cái ớc mơ nhỏ bé ấy cũng không thể thực hiện đợc.
Vì rốt cuộc, đến một ngời xấu xí dở hơi nh Thị Nở cũng không chấp
nhận hắn nữa.
Lỗi:
- Luận cứ có chỗ cha xác đáng, cha phù hợp với bản chất vấn đề.
- Nguyên nhân vì ngời viết cha hiểu đúng bản chất bi kịch bị cự tuyệt
làm ngời của Chí Phèo.
Sửa:
Từ chỗ là con quỷ dữ cuả làng Vũ Đại, Chí Phèo đã khao khát đợc trở lại
2
Giáo án Đặng Hơng Yên Bái
chất vấn đề cha ?
Lỗi thuộc luận điểm hay luận cứ ?
Phân tích?
Xác định những câu nêu luận

điểm?
LC đã đủ thuyết minh cho LĐ cha?
Bài học giúp ích gì cho các em
trong viết văn?
làm ngời. Chính bát cháo hành của Thị Nở đã đánh thức những ớc mơ t-
ởng đã chết trong hắn. Hắn không thèm rợu nữa mà thèm đợc làm ngời
lơng thiện. Nhng rồi cái ớc mơ nhỏ bé ấy cũng không thể thực hiện đợc.
Vì những định kiến của xã hội. Đại diện là bà cô Thị Nở, Bà đã cấm cô
cháu gái của bà không đợc lấy Chí Phèo. Nhng đó chỉ là nguyên nhân
gián tiếp, nguyên nhân trực tiếp chính là giai cấp phong kiến thống trị đã
không cho Chí Phèo đợc sống cuộc đời của một con ngời.
g. Chính vì ra đời từ rất sớm nên văn học dân gian có giá trị bảo tồn và
nuôi d ỡng tâm hồn nhân dân. Các tác phẩm văn học dân gian đều h ớng
con ng ời tới cái chân, thiện, mĩ . Không một ai là không biết đến truyện
cổ tích Tấm Cám. Cuộc đấu tranh của cô Tấm với mẹ con Cám cũng
chính là cuộc đấu tranh giữa cái thiện và cái ác. Và tất nhiên chiến thắng
sẽ thuộc về cái thiện. văn học dân gian còn là kho tàng về nghệ thuật:
Thân em nh trái bần trôi
Gió dập sóng dồi biết tấp vào đâu .
Với phép so sánh đặc sắc, câu ca dao là lời hát về thân phận éo le, khổ
cực của ngời phụ nữ trong xã hội xa. Với những giá trị ấy văn học dân
gian là bộ phận của văn học Việt Nam và là nền tảng của văn học viết.
Lỗi:
- Luận cứ cha rõ ràng cha đủ làm rõ cho luận điểm.
- Luận điểm chồng chéo khó triển khai.
Sửa:
Văn học dân gian có giá trị nuôi dỡng tâm hồn con ngời. Các tác phẩm
của văn học dân gian đều hớng con ngời tới cái chân, thiện, mĩ. Cô
Tấm phải chết đi sống laị nhiều lần để cuối cùng trở lại làm ngời, giết
kẻ thù, giành lại hạnh phúc. Thạch Sanh cũng là hiện thân của ngời lao

động giỏi, dũng cảm và chân thật, bị mẹ con Lý Thông gian tham độc ác
đánh lừa, nhng cuối cùng chàng vẫn đợc làm phò mã, nối ngôi vua.
Những câu ca dao ru hồn ta bằng tình yêu quê hơng đất nớc và gắn bó
với con ngời, biết ơn tổ tiên, ông cha, biết rèn mình góp phần nuôi dỡng
tâm hồn con ngời.
Văn học dân gian còn tiêu biểu cho nhiều phong cách nghệ thuật, đặt
nền móng cho văn học viết. Nhà văn học gì ở truyện cổ tích, nhà thơ học
gì ở ca dao. Phải chăng đó là học về cốt truyện, bố cục truyện, những
tình tiết, sự kiện, tình huống gây cho ngời đọc ngời nghe sự hứng thú.
Cách so sánh ẩn dụ, nhân hoá của ca dao là những bài học sáng giá cho
những nhà thơ và cả với ai Trót nợ vì thơ phải chuốt lời .
II.Kết Luận:
- Các lỗi th ờng gặp ở luận điểm:
+ Luận điểm cha phù hợp với luận cứ.(Nội dung nêu ra cha phù hợp với
lí lẽ và dẫn chứng).
+ Không nêu đợc luận điểm cần trình bày.
+ Luận điểm chồng chéo.
- Các lỗi th ờng gặp ở luận cứ:
+ Luận cứ cha đủ làm rõ cho luận điểm.
+ Luận cứ lan man xa rời vấn đề.
+ Luận cứ thiếu logic, không xâu chuỗi với nhau, cha triển khai đúng
luận điểm.
3