Vấn đề độc quyền trong kinh doanh xăng dầu tại Việt Nam.doc

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA KINH TẾ - QUẢN TRỊ KINH DOANH
TIỂU LUẬN KINH TẾ VI MÔ
Đề tài:
VẤN ĐỀ ĐỘC QUYỀN
TRONG KINH DOANH XĂNG DẦU TẠI VIỆT
NAM
Giảng viên Học viên thực hiện
TS. Lê Khương Ninh Nguyễn Ngọc Hiền
MSHV: 130908
Lớp Cao học KTNN.K16
Tiểu luận môn học Kinh tế vi mô GVHD: TS. Lê Khương Ninh
Tháng 10 năm 2009
HVTH: Nguyễn Ngọc Hiền Trang 2
Tiểu luận môn học Kinh tế vi mô GVHD: TS. Lê Khương Ninh
Chương 1: GIỚI THIỆU
1.1. Đặt vấn đề:
Xăng dầu là nguồn năng lượng thiết yếu và rất quan trọng đối với mỗi quốc
gia. Tuy nhiên, đây là nguồn năng lượng không thể tái tạo. Vì vậy, chúng ta phải sử
dụng nguồn năng lượng này như thế nào để mang lại lợi nhuận tối đa trong kinh
doanh? Việc chuyển từ Nhà nước độc quyền kinh doanh xăng dầu sang cho doanh
nghiệp sẽ có tác động như thế nào đến nhà sản xuất và người tiêu dùng? Vấn đề
điều chỉnh giá do doanh nghiệp quyết định có sự quản lý của Nhà nước có vận hành
theo đúng cơ chế không? Bên cạnh đó, kinh doanh như thế nào là đảm bảo hài hoà
các lợi ích của Nhà nước, doanh nghiệp và người tiêu dùng? Để được hiểu rõ hơn
về những vấn đề đặt ra ở trên, tôi mạnh dạn chọn đề tài “Vấn đề độc quyền trong
kinh doanh xăng dầu tại Việt Nam” làm đề tài tiểu luận cho môn học kinh tế vi
mô.
1.2. Mục tiêu nghiên cứu
1.2.1. Mục tiêu chung
Nghiên cứu vấn đề độc quyền trong kinh doanh xăng dầu tại Việt Nam,

chính sách định giá xăng dầu tác động đến nhà sản xuất và người tiêu dùng trong
nước.
1.2.2. Mục tiêu cụ thể
(1). Phân tích thực trạng tình hình kinh doanh xăng dầu sau khi áp dụng cơ
chế điều chỉnh giá do doanh nghiệp quyết định có sự quản lý của nhà nước.
(2). Tác động của việc tăng và giảm giá xăng dầu ảnh hưởng đến nhà sản
xuất và người tiêu dùng.
(3). Đề xuất giải pháp trong việc điều chỉnh giá xăng dầu.
1.3. Phương pháp nghiên cứu
Mục tiêu (1) sử dụng hệ số co giãn để xác định thị trường cạnh tranh độc
quyền.
HVTH: Nguyễn Ngọc Hiền Trang 3
Tiểu luận môn học Kinh tế vi mô GVHD: TS. Lê Khương Ninh
Mục tiêu (2) sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp nói lên sự độc quyền
của ngành kinh doanh xăng dầu.
Mục tiêu (3) sử dụng phương pháp phân tích để tổng kết và đề xuất giải
pháp.
1.4. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu vấn đề độc quyền của lĩnh vực kinh doanh xăng dầu trong
nước và sự tác động này đến nhà sản xuất và người tiêu dùng qua việc tăng giá của
doanh nghiệp.
HVTH: Nguyễn Ngọc Hiền Trang 4
Tiểu luận môn học Kinh tế vi mô GVHD: TS. Lê Khương Ninh
Chương 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN
2.1. Mô hình độc quyền
Đối lập với thị trường canh tranh hoàn hảo là thị trường độc quyền. Thị
trường độc quyền đối với một loại hàng hóa nào đó là thị trường mà trong đó chỉ có
một nhà cung ứng hàng hóa đó. Nhà cung ứng duy nhất này được gọi là nhà độc
quyền. Do là người duy nhất cung ứng hàng hóa ra thị trường nên đường cung của
nhà độc quyền chính là đường cung của ngành và đường cầu của thị trường chính

là đường cầu đối với sản phẩm của nhà độc quyền.
Một ngành được xem là độc quyền hoàn toàn khi hội đủ hai điều kiện sau:
- Đối thủ cạnh trạnh không thể gia nhập ngành: Do doanh nghiệp độc quyền
hoàn toàn không có đối thủ cạnh trạnh nên có thể ấn định sản lượng hay giá bán tùy
ý mà không lo ngại thu hút những doanh nghiệp khác gia nhập ngành vì sự gia
nhập ngành của các doanh nghiệp mới sẽ khó khăn vì các rào cản, chi phí sản xuất.
- Không có những sản phẩm thay thế tương tự. Nếu không có sản phẩm thay
thế thì nhà độc quyền không lo ngại về tác động của chính sách giá của mình đến
phản ứng của các doanh nghiệp khác.
2.2. Xu hướng dẫn đến độc quyền
2.2.1. Chi phí sản xuất
Nhà độc quyền xuất hiện trong những trường hợp ngành có tính kinh tế nhờ
quy mô. Đối với những ngành này, chi phí trung bình dài hạn (LAC) giảm dần khi
sản lượng tăng lên. Do đó, những doanh nghiệp có quy mô lớn thường là những
doanh nghiệp sản xuất với chi phí thấp hơn và có thể loại bỏ các doanh nghiệp khác
bằng cách giảm giá bán sản phẩm mà vẫn có thể thu được lợi nhuận.
Một khi vị thế độc quyền được thiết lập, sự gia nhập ngành của các doanh
nghiệp khác sẽ rất khó khăn; vì những doanh nghiệp mới sản xuất ở mức sản lượng
thấp, như vậy phải chịu chi phí cao. Những doanh nghiệp này sẽ dễ dàng bị nhà độc
quyền loại khỏi thị trường bằng cách giảm giá bán sản phẩm. Sự độc quyền hình
HVTH: Nguyễn Ngọc Hiền Trang 5
Tiểu luận môn học Kinh tế vi mô GVHD: TS. Lê Khương Ninh
thành từ con đường cạnh tranh bằng chi phí như vậy được gọi là độc quyền tự
nhiên.
2.2.2. Độc quyền từ nguyên nhân pháp lý
Độc quyền có thể được tạo ra từ nguyên nhân pháp lý, Pháp luật có thể tạo ra
độc quyền thông qua hai hình thức phổ biến sau:
- Bảo hộ bằng phát minh, sáng chế.
- Bảo hộ những ngành quan trọng đối với an ninh quốc gia, bằng Pháp luật
và chính sách về giá.

2.2.3. Độc quyền từ xu hướng sáp nhập của các công ty lớn
Trên thế giới hiện nay đang diễn ra xu thế sáp nhập của các công ty lớn. Xu
thế này diễn ra do những nguyên nhân sau:
- Áp lực của việc tìm kiếm khách hàng. Việc sáp nhập của các công ty sẽ mở
rộng được thị trường cho từng công ty thành viên, giúp cho các công ty gia tăng thị
phần và đi đến chiếm lĩnh thị trường, nhằm tận dụng lợi thế kinh tế theo quy mô.
Do đó, việc sáp nhập có thể tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp thâu tóm
thị trường và hình thành vị thế độc quyền.
- Giảm chi phí sản xuất – kinh doanh.
2.3. Yếu tố xác định loại hàng hóa
Hệ số co giãn: Lượng hóa sự thay đổi của số cung và số cầu theo sự thay đổi
của giá hàng hóa.
- Công thức:
e
QD,P
= [ΔQ
D
/Q
D
(%)]/[ΔP/P(%)] = (ΔQ
D
/ΔP)x(P/Q
D
) = (dQ
D
/dP)x(P/Q)
= f’(P)x(P/Q
D
) = f’(P)x(P/f(P)’) với Q
D

= f(P)
- Ý nghĩa: Số phần trăm thay đổi của cầu do 1% thay đổi của giá.
+ Nếu e
QD,P
< -1 là cầu co giãn nhiều, vì số phần trăm thay đổi của cầu lớn
hơn số phần trăm thay đổi của giá.
+ Nếu e
QD,P
= - 1 là cầu co giãn đơn vị. Khi đó, số phần trăm thay đổi của
lượng cầu bằng đúng với tỷ lệ thay đổi của giá.
HVTH: Nguyễn Ngọc Hiền Trang 6
Tiểu luận môn học Kinh tế vi mô GVHD: TS. Lê Khương Ninh
+ Nếu e
QD,P
> - 1 là số cầu co giãn ít. Khi đó, số phần trăm thay đổi của lượng
cầu nhỏ hơn số phần trăm thay đổi của tăng giá.
Hình 1: Hệ số co giãn điểm
Các yếu tố ảnh hưởng đến e
- Khả năng thay thế của hàng hóa, dịch vụ: độc quyền;
- Mức độ thiết yếu của hàng hóa, dịch vụ: thiết yếu và xa xỉ;
- Mức chi tiêu cho hàng hóa, dịch vụ trong tổng chi tiêu;
- Hệ số co giãn điểm;
- Độ dài thời gian.
2.4. Nguyên tắc tối đa hóa lợi nhuận của nhà độc quyền
Đường cầu của một công ty độc quyền là đường cầu thị trường (do công ty là
duy nhất trên thị trường). Do đường cầu thị trường là đường cong có độ dốc xuống
dưới, doanh thu cận biên sẽ ít hơn giá của hàng hoá. Như đã lưu ý trước đó, doanh
thu cận biên là: dương khi cầu co giãn, bằng 0 khi cầu là đơn vị co giãn, và âm khi
cầu không co giãn.
Như chúng ta đã biết, bất kỳ công ty nào tối đa hoá lợi nhuận bằng việc sản

xuất tại mức sản lượng mà tại đó doanh thu cận biên bằng chi phí cận biên (chừng
nào P > AC). Với công ty độc quyền được mô tả trong biểu đồ trên đây, MR = MC
HVTH: Nguyễn Ngọc Hiền Trang 7
P
-a/b
Vùng co giản

P
A
A: Điểm co giản đơn vị
Vùng không co giản
0 Q
Q
A
a
Tiểu luận môn học Kinh tế vi mô GVHD: TS. Lê Khương Ninh
tại mức sản lượng Q
0
. Giá do công ty tính là P
0
(giá mà công ty có thể tính tại mỗi
mức sản lượng với đường cầu cho trước). Do giá P
0
vượt quá tổng chi phí trung
bình (AC
0
) tại mức sản lượng này, công ty sẽ thu được lợi nhuận. Mặc dù vậy, lợi
nhuận độc quyền này khác với lợi nhuận mà các công ty cạnh tranh hoàn hảo nhận
được do những lợi nhuận độc quyền này sẽ được duy trì về dài hạn (do các rào cản
với việc gia nhập là đặc trưng của một thị trường độc quyền)

Hình 2: Nguyên tắc đối đa hóa lợi nhuận của nhà độc quyền
Tất nhiên, một công ty độc quyền cũng có thể chịu lỗ. Biểu đồ dưới đây
minh hoạ cho khả năng này. Trong biểu đồ này, mức lỗ mà công ty chịu chính là
diện tích hình chữ nhật

p
0
BAAC
0
. Mặc dù do giá lớn hơn AVC, công ty tiếp tục
hoạt động trong ngắn hạn, nhưng sẽ rời bỏ thị trường về dài hạn. Lưu ý là sở hữu
độc quyền không đảm bảo việc duy trì lợi nhuận kinh tế. Hoàn toàn có khả năng ít
người muốn có độc quyền trong việc sản xuất một hàng hoá nào đó…
HVTH: Nguyễn Ngọc Hiền Trang 8
P
MC AC
p
0
B

AC
0
A
D
MR
q
0

Q
P MC

AC
p
0
B
AC
0
A

D
MR
q
0

Q
Tiểu luận môn học Kinh tế vi mô GVHD: TS. Lê Khương Ninh
Hình 3: Biểu hiện sự thiệt hại của nhà độc quyền
Những ai không nghiên cứu kinh tế thường tin một nhà độc quyền có khả
năng chọn bất kỳ mức giá nào mà họ muốn và có thể luôn nhận được lợi nhuận cao
hơn bằng việc tăng giá. Dù vậy, như trong tất cả các cơ cấu thị trường khác, nhà
độc quyền bị kiềm chế bởi mức cầu sản phẩm của họ. Nếu một công ty độc quyền
muốn tối đa hóa lợi nhuận, công ty phải lựa chọn mức sản lượng mà tại đó
MR=MC. Điều này quyết định mức giá duy nhất được tính trong ngành kinh
doanh. Một sự tăng giá lớn hơn mức giá này sẽ làm giảm lợi nhuận của công ty.
2.5. Chính sách phân biệt giá
Chính sách phân biệt giá hoàn toàn: là chính sách mà nhà độc quyền ấn
định cho mỗi (nhóm) khách hàng một mức giá tối đa mà người đó có thể trả.
Chính sách phân biệt giá đối với hai thị trường: Các công ty hoạt động
trong các thị trường không phải thị trường cạnh tranh hoàn hảo có thể tăng mức lợi
nhuận bằng việc phân biệt giá cả dựa vào hệ số co giản của cầu, một thực tế trong
đó mức giá cao hơn được tính với những khách hàng có cầu không co giãn nhất với

sản phẩm. Điều kiện cần thiết cho việc phân biệt giá cả gồm:
Công ty không thể là người làm giá,
Công ty phải có thể phân loại khách hàng theo độ co giãn của cầu của họ,
Việc bán lại sản phẩm phải là việc không khả thi.
Mức giá đó gọi là giá sãn lòng trả hay giá đặt trước của người tiêu dùng.
HVTH: Nguyễn Ngọc Hiền Trang 9
P Cầu ít co giản
p
0

MC
MR D









Q
P Cầu co giản nhiều

p
0

MC
MR D

Q