Tư tưởng về con người trong thiền phái trúc lâm yên tử việt nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
--------------------------------------

MẠC THỊ YẾN

TƢ TƢỞNG VỀ CON NGƢỜI TRONG
THIỀN PHÁI TRÚC LÂM YÊN TỬ VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ

Chuyên ngành: Triết học
Mã số

: 60 22 03 01

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: GS.TS. Nguyễn Hùng Hậu

Hà Nội – 2014


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi dưới sự
hướng dẫn của GS.TS. Nguyễn Hùng Hậu – Học Viện Chính Trị - Hành
Chính Quốc Gia Hồ Chí Minh.
Các thông tin, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa được ai
trình bày trong bất kỳ luận văn nào trước đấy.

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Mạc Thị Yến

LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành luận văn này, em đã nhận được rất nhiều sự quan tâm,
giúp đỡ từ gia đình, các thầy, cô giáo, các trung tâm thư viện, bạn bè đồng
nghiệp cùng các ban ngành có liên quan.
Em xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành của mình tới GS. TS. Nguyễn
Hùng Hậu. Thầy đã rất quan tâm, tận tình chỉ bảo em trong suốt quá trình
nghiên cứu và hoàn thành luận văn này.
Em xin gửi lời cảm ơn đến các thầy, cô giáo trong khoa Triết học,
Trường Đại học khoa học xã hội và nhân văn đã dạy dỗ và giúp đỡ em trong
quá trình học tập và hoàn thành luận văn.
Đồng thời, em xin gửi lời cảm ơn tới gia đình, bạn bè và những
người đã luôn sát cánh giúp đỡ, động viên em trong quá trình học tập và tạo
mọi điều kiện tốt nhất cho em trong thời gian thực hiện luận văn.
Mặc dù đã cố gắng hết sức mình nhưng vì năng lực của bản thân còn
hạn chế nên luận văn không thể tránh khỏi nhứng thiếu sót. Rất mong các
thầy, cô và bạn đọc góp ý để luận văn được hoàn thiện hơn.
Em xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày 6 tháng 12 năm 2014
Mạc Thị Yến


MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU .............................................................................................. 2
1. Lý do chọn đề tài ....................................................................................... 2
2. Tình hình nghiên cứu .............................................................................. 4
3. Mục đích và nhiệm vụ của đề tài ............................................................. 7
4. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu ............................................. 7
5. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ........................................................... 7

6. Đóng góp mới của đề tài ........................................................................... 8
7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn ..................................................................... 8
8. Kết cấu ....................................................................................................... 8
NỘI DUNG....................................................................................................... 9
Chƣơng 1: CƠ SỞ HÌNH THÀNH TƢ TƢỞNG VỀ CON NGƢỜI
TRONG THIỀN PHÁI TRÚC LÂM YÊN TỬ ............................................ 9
1.1. Điều kiện chính trị, xã hội ................... Error! Bookmark not defined.
1.2. Điều kiện kinh kế ................................. Error! Bookmark not defined.
1.3. Tiền đề văn hóa .................................... Error! Bookmark not defined.
1.4. Tiền đề tƣ tƣởng................................... Error! Bookmark not defined.
Chƣơng 2: NỘI DUNG TƢ TƢỞNG VỀ CON NGƢỜI TRONG THIỀN
PHÁI TRÚC LÂM YÊN TỬ ........................ Error! Bookmark not defined.
2.1. Quan niệm của Trúc Lâm Yên Tử về con ngƣời .... Error! Bookmark
not defined.
2.1.1. Tư tưởng về nguồn gốc và cấu tạo con người ... Error! Bookmark not
defined.
2.1.2. Tính vô thường, vô ngã của con ngườiError! Bookmark not defined.
2.2. Quan niệm Trúc Lâm Yên Tử về cuộc đời con ngƣời............... Error!
Bookmark not defined.
2.2.1. Cuộc đời con người là khổ ................ Error! Bookmark not defined.
2.2.2. Nguyên nhân của mọi nỗi khổ .......... Error! Bookmark not defined.
2.2.3. Giải pháp và con đường diệt khổ ...... Error! Bookmark not defined.
1


2.3. Ý nghĩa, giá trị tƣ tƣởng về con ngƣời của Trúc Lâm Yên Tử Việt Nam
......................................................................... Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN .................................................... Error! Bookmark not defined.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 10
PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài
Từ khi lao động phân chia thành lao động chân tay và lao động trí óc,
hình thành một tầng lớp xã hội mà cái ăn, cái mặc không trở thành vấn đề lo
toan thường trực cũng là lúc triết học ra đời với tư cách là một sinh hoạt tinh
thần không thể thiếu. Tuy nhiên, ngay từ đầu, cái mà con người hướng đến
chính là thế giới khách quan mà ở đó, những vấn đề như thế giới này bắt đầu
từ đâu và đi về đâu trở thành đề tài trung tâm của mọi sinh hoạt tư tưởng.
Ở phương Tây, thời cổ đại khi Protagoras cho rằng: “Con người là
thước đo của vạn vật” và đặc biệt khi Socrate kêu gọi “Con người hãy tự biết
mình” thì khi đó, đối tượng “con người”, đối tượng gần gũi và thân cận nhất
của con người mới được các nhà triết học đương thời chú ý và quan tâm. Đến
thời Trung cổ, do sự thắng thế của Thiên Chúa giáo, tư tưởng Phương Tây
một lần nữa “bỏ quên” con người nhằm xoay quanh cái trục lớn nhất của triết
học tôn giáo là Thần với những đại diện tiêu biểu như Augustin và Thomas
Acquinas. Sang thời kỳ Phục hưng và Cận đại, với mục tiêu “phục hồi và phát
triển mới” những di sản của thời cổ đại, con người quay trở về vị trí là đối
tượng trung tâm của triết học, đặc biệt là lý tính của nó. Ngày nay, con
người không chỉ được nghiên cứu như là đối tượng khách quan của nhiều
ngành khoa học mà còn trở thành một phần chủ thể góp phần kiến tạo và hình
thành nên diện mạo thế giới khách quan.
Ở phương Đông, con người, cả ở Trung Quốc lẫn Ấn Độ đã trở thành
đề tài trung tâm của triết học lẫn Đạo học. Nếu các nhà tư tưởng có nghiên
cứu về thế giới tự nhiên, nghiên cứu về quỷ thần..v.v. cũng chỉ nhằm mục
2


đích lý giải cuộc sống và số phận con người trong thế giới này với tất cả
những hạnh phúc, đau khổ, niềm tin, hy vọng của chính con người. Ở Ấn Độ,
con người là “tiểu vũ trụ”, sống chính là nhằm hòa tan cái “tiểu vũ trụ” nhỏ bé
vào “đại vũ trụ” rộng lớn như giọt nước hòa vào đại dương mênh mông. Ở

Trung Quốc, con người và trời đất là một, xuất lưu từ Đạo và cuối cùng cũng
quay trở về với cái Đạo uyên nguyên, bí nhiệm.
Đến với Việt Nam chúng ta thấy rằng vấn đề con người không những
không có gì mới, mà nó còn là một đề tài thường trực, được nhiều ngành khoa
học nghiên cứu đặc biệt là triết học trong đó tôn giáo đầu tiên phải nói tới đó
là Phật giáo. Trong lịch sử phát triển của Phật giáo Việt Nam ta thấy không ít
trường phái, không ít người đã bàn về vấn đề con người tuy nhiên trong số đó
chúng ta phải kể tới thiền phái Trúc Lâm Yên Tử ở Việt Nam. Đó là thiền
phái đã có những tư tưởng độc đáo đặc sắc về con người mà chúng ta cần phải
khai thác.
Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử ra đời từ rất sớm, cách chúng ta khoảng
gần 700 năm là một phái thiền Việt Nam do Trần Nhân Tông, một vị vua nhà
Trần sáng lập. Trúc Lâm cũng là hiệu của Trần Nhân Tông, gắn liền với ba vị
thiền sư kiệt xuất là Trần Nhân Tông, Pháp Loa và Huyền Quang. Thiền phái
này được xem là sự tiếp nối của dòng Yên Tử, dòng Yên Tử lại là sự hợp nhất
của ba dòng thiền Việt Nam thế kỉ XII đó là dòng Thảo Đường, Vô Ngôn
Thông và Tì Ni Đa Lưu Chi.
Ngày nay khi thế giới đã không còn chứng kiến những cuộc chiến tranh
lớn nào xảy ra, nhưng những cuộc chiến tranh cục bộ, sự phân biệt màu da,
chủng tộc và tôn giáo, sự phân hóa giàu nghèo, sự bất ổn của kinh tế, sự toàn
cầu hóa..v.v. diễn ra tại nhiều nơi với tốc độ chóng mặt khiến cuộc sống con
người vẫn không tốt đẹp hơn trước bao nhiêu. Con người, một mặt đối diện
với những guồng quay liên tục của nền kinh tế toàn cầu hóa, một mặt đối diện

3


với sự căng thẳng tâm lý và bất ổn xã hội khiến con người gần như đồng hóa
chính mình thành một mắt xích của dây chuyền công nghiệp. Hơn bao giờ hết,
chúng ta cần tìm hiểu tư tưởng về con người của thiền phái Trúc Lâm Yên Tử

Việt Nam. Nó có ý nghĩa và giá trị rất thiết thực, không chỉ giúp định hướng
một nhân sinh quan sống cho mỗi cá nhân mà hơn thế nữa, nó còn giúp chúng
ta thực hiện chiến lược phát triển đất nước: Tất cả cho con người và vì con
người, ngày hôm nay cũng như cho các thế hệ mai sau.
Với những suy nghĩ trên, tác giả chọn đề tài “Tư tưởng về con người
trong thiền phái Trúc Lâm Yên Tử Việt Nam ”.
2. Tình hình nghiên cứu
Trúc Lâm Yên Tử là một trong những thiền phái lớn ở Việt Nam, đồng
thời cũng là một hệ thống triết học đồ sộ với chiều dài phát triển cả về không
gian lẫn thời gian (đỉnh cao nhất là thời Trần), tư tưởng triết học của thiền
phái Trúc Lâm Yên Tử nói chung và tư tưởng về con người trong thiền phái
Trúc Lâm nói riêng đã được các nhà khoa học, các học giả, các hành giả
nhiều nơi nghiên cứu, tìm hiểu ở rất nhiều góc độ, bình diện khác nhau, về
mặt học thuật cũng như về mặt tu chứng. Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử đã
làm nổi bật lên những nét chấm phá của Phật giáo Việt Nam do đức vua Trần
Nhân Tông sáng lập. Đây là một phái thiền quy kết, kết hợp được mọi trào
lưu tư tưởng từ trước và đương thời, làm nổi bật được các tính chất toàn thể
nhất quán trong truyền thống tư tưởng Việt Nam. Dung hòa một cách vô cùng
tốt đẹp giữa lý tưởng quốc gia và lý tưởng tôn giáo, giữa đạo và đời, giữa cá
nhân và tập thể. Hay nói cách khác giữa khát vọng của tâm linh với khát vọng
chung của tập thể mà đời sống của Trần Nhân Tông, người mở đường cũng là
một trong ba tam tổ đã là những thể nghiệm viên mãn. Từ đó Thiền Trúc Lâm
đã đưa ra những tư tưởng về con người hết sức sâu sắc và mới mẻ. Thiền phái

4


này đã có những đóng góp khá lớn lao trong việc xây dựng con người mới
thích hợp với các cảm quan đa diện và nếp sống của con người Việt Nam.
Qua khối lượng đồ sộ các tác phẩm, dịch phẩm, biên soạn và sáng tác

của rất nhiều tác giả lớn của nhân loại, chúng ta có thể khái quát tình hình
nghiên cứu tư tưởng về con người trong thiền phái Trúc Lâm Yên Tử qua ba
loại hình chính sau:
Thứ nhất, nghiên cứu quá trình hình thành và phát triển của thiền phái
Trúc Lâm Yên Tử nói chung và tư tưởng về con người của thiền phái nói
riêng. Có thể kể một số công trình có giá trị khoa học sau: Đại cương lịch sử
triết học Việt Nam (2002) của GS.TS. Nguyễn Hùng Hậu, Nxb Khoa học xã
hội, Hà Nội; Việt Nam Phật giáo sử luận (1992) của Nguyễn Lang, Nxb Văn
học, Hà Nội; Lược khảo tư tưởng thiền Trúc Lâm Việt Nam (1997) của GS.TS.
Nguyễn Hùng Hậu, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội; Phật giáo Việt Nam từ
khởi nguyên đến 1981 (2012) của Tân Thanh, Nxb Văn học, Hà Nội; Tư
tưởng Phật giáo Việt Nam (1999) của Nguyễn Duy Hinh, Nxb Hội nhà văn;
Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử của Thích Thông Phương …v.v.
Thứ hai, nghiên cứu hệ thống tư tưởng về con người trong thiền phái
Trúc Lâm Yên Tử trong đó có: Tư tưởng Triết học của thiền phái Trúc Lâm
đời Trần (1998) của Trương Văn Chung, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội;
Khóa Hư Lục (1974) của Trần Thái Tông, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội;
Chân dung con người trong thơ thiền Lý- Trần (2007) của Quảng Thảo, Nxb
Tôn giáo, Hà Nội; Thánh Đăng lục giảng giải (2005) của Thích Thanh Từ,
Nxb TP. Hồ Chí Minh; Tam tổ Trúc Lâm giảng giải của Thích Thanh Từ,
Lược khảo tư tưởng Trúc Lâm Việt Nam (1997) của GS.TS. Nguyễn Hùng
Hậu, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội…v.v.
Thứ ba, nghiên cứu hệ thống tư tưởng về con người của tam tổ Trúc
Lâm Trần Nhân Tông, Pháp Loa, Huyền Quang thông qua các tác phẩm sau:

5


Toàn tập Trần Nhân Tông (2004) của Lê Mạnh Thát, Nxb TP Hồ Chí Minh;
Trần Nhân Tông với thiền phái Trúc Lâm (2003) của Thích Thông Phương,

Nxb Tôn giáo, Hà Nội; Phật giáo Việt Nam và hướng đi nhân bản của Trần
Thạc Đức, Tiến thẳng vào Thiền Tông của Thích Thanh Từ, Tam tổ giảng giải
của Thích Thanh Từ …v.v.
Thu hút được nhiều người, nhiều công trình nghiên cứu từ lớn đến nhỏ
trước hết phải kể đến Trúc Lâm sơ tổ Trần Nhân Tông. Các tác phẩm khi
nghiên cứu về ông hầu hết đều nói đến mặt tích cực trong tư tưởng về con
người. Có rất nhiều tác phẩm nghiên cứu về ông nhưng đáng chú ý nhất phải
kể đến tác phẩm Trần Nhân Tông con người và tác phẩm –Tiến sĩ Lê Mạnh
Thát. Tác phẩm này nói rất nhiều về cuộc đời và tư tưởng của Phật Hoàng
Trần Nhân Tông đối với thiền phái Trúc Lâm Yên Tử. Đặc biệt là tư tưởng cư
trần lạc đạo là cột trụ của học thuyết thiền Trúc Lâm.
Tiếp tục nghiên cứu về tư tưởng của thiền phái này có rất nhiều nghiên
cứu đánh giá cao những tư tưởng của Pháp Loa, vị sư tổ thứ hai của phái thiền
này. Tiêu biểu cho những nghiên cứu về Pháp Loa phải kể đến như Nhị Tổ
Pháp Loa của Thích Phước Sơn. Cùng với Pháp Loa thì Tam Tổ Huyền
Quang cũng có nhiều bài nghiên cứu về tư tưởng trong việc kế thừa những tư
tưởng của Phật Hoàng Trần Nhân Tông về giải thoát tích cực.
Trên đây là ba loại hình nghiên cứu chính về thiền phái Trúc Lâm nói
chung và tư tưởng về con người trong thiền phái Trúc Lâm Yên Tử nói riêng.
Trên cơ sở kế thừa các thành quả của các vị tiền bối để lại, thông qua luận văn
này, tác giả làm rõ quan niệm tư tưởng về con người trong thiền phái Trúc
Lâm Yên Tử Việt Nam nhằm minh chứng rằng những quan niệm này cùng
với nhiều học thuyết triết học khác, trong mỗi hoàn cảnh lịch sử khác nhau, đã
góp phần định hướng nhân sinh quan của nhân loại vì một thế giới Chân,
Thiện, Mỹ.

6


Tuy nhiên, chúng ta có thể thấy rằng những công trình nghiên cứu tư

tưởng về con người trong thiền phái Trúc Lâm Yên Tử vẫn còn quá ít, thiếu
tính hệ thống và sự khái quát. Đó cũng là một khó khăn thử thách đối với
công trình nghiên cứu này và là nhu cầu cần tìm hiểu sâu hơn về tư tưởng về
con người trong thiền phái Trúc Lâm Yên Tử và ý nghĩa của nó với cuộc sống
người Việt Nam hiện nay.
3. Mục đích và nhiệm vụ của đề tài
*Mục đích:
Luận văn phân tích sự hình thành và nội dung tư tưởng về con người
trong thiền phái Trúc Lâm Yên Tử Việt Nam .
*Nhiệm vụ:
Để đạt được mục đích trên, luận văn này tập trung giải quyết một số
nhiệm vụ sau:
- Giới thiệu khái quát lịch sử thiền phái Trúc Lâm Yên Tử Việt Nam
- Làm rõ cơ sở hình thành tư tưởng về con người trong phái Trúc Lâm
Yên Tử Việt Nam.
- Phân tích nội dung tư tưởng về con người trong thiền phái Trúc Lâm
Yên Tử Việt Nam.
- Đánh giá ý nghĩa tư tưởng con người của thiền phái Trúc Lâm Yên Tử.
4. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu
* Cơ sở lý luận: Luận văn dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa duy
vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử.
* Phương pháp chính được sử dụng là phương pháp duy vật lịch sử
và phương pháp biện chứng duy vật. Bên cạnh đó, luận văn còn sử dụng một
số phương pháp chuyên ngành khác như phương pháp lịch sử, phương pháp
logic, phương pháp phân tích, phương pháp tổng hợp, phương pháp quy nạp
và phương pháp diễn dịch.

7

5. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng của đề tài đi sâu vào nghiên cứu tư tưởng về con người
trong Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử Việt Nam để thấy được những yếu tố tích
cực cùng những hạn chế của những tư tưởng đó đối với tiến trình lịch sử, bởi
Phật giáo cũng như bất kì một tôn giáo nào khác thường lấy con người làm
trung tâm cho mình.
Phạm vi nghiên cứu của luận văn chủ yếu trong tư tưởng về con
người của thiền phái Trúc Lâm Yên Tử Việt Nam xoay quanh các vấn đề sự
hình thành và cấu tạo về con người; tính vô thường, vô ngã của con người;
vấn đề về cuộc đời con người. Trong một giới hạn cho phép công trình này
chỉ tập trung khái quát những tư tưởng về con người của thiền phái Trúc Lâm
Yên Tử Việt Nam.
6. Đóng góp mới của đề tài
- Nghiên cứu khái quát về quá trình hình thành tư tưởng con người trong
thiền phái Trúc Lâm Yên Tử Việt Nam.
- Nghiên cứu hệ thống nội dung tư tưởng về con người trong thiền phái
Trúc Lâm Yên Tử Việt Nam.
7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn
Luận văn này có những ý nghĩa cơ bản sau:
- Góp phần làm sáng tỏ tư tưởng về con người trong thiền phái Trúc Lâm Yên Tử .
- Luận văn có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho những ai nghiên cứu về
thiền phái Trúc Lâm Yên Tử nói chung và tư tưởng về con người trong thiền
phái nói riêng.
- Luận văn có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho những người làm công
tác nghiên cứu Phật giáo Việt Nam nói riêng và lịch sử tư tưởng triết học Việt
Nam nói chung.
8. Kết cấu

8

Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục và danh mục tài liệu tham khảo,
luận văn gồm hai chương và 7 tiết

9


NỘI DUNG
Chƣơng 1: CƠ SỞ HÌNH THÀNH TƢ TƢỞNG VỀ CON NGƢỜI
TRONG THIỀN PHÁI TRÚC LÂM YÊN TỬ
Trước khi đi tìm hiểu về điều kiện, tiền đề hình thành thiền phái Trúc
Lâm Yên Tử, ta nói qua về Yên Tử. Yên Tử thuộc xã Thượng Yên Công thị
xã Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh. Lý do vì sao mà Trần Nhân Tông lại chọn Yên
Tử là nơi tu hành của mình? Vì Yên Tử là một trong những trung tâm văn hóa
lớn của Đại Việt ở thế kỷ XIII- XIV. Theo GS. Phạm Huy Thông cho rằng
Yên Tử là hòn ngọc của nước nhà. Yên Tử nằm trong dãy núi vùng Đông Bắc
nước ta và trải dài tới bờ biển, đứng sừng sững như bức tường thành kiên cố.
Các nhà địa lý và quân sự đều coi dãy núi là “phên dậu” ở phía Đông đất
nước. Trong dãy núi đó có một ngọn trồi lên cao nhất mà người ta gọi là Tổ
Sơn, đó là Yên Tử. Yên Tử cao tới 1068 mét vút lên trên cách cung Đông
Triều. Xa xưa Yên Tử còn có tên gọi là Núi Voi, vì dáng đứng của nó giống
con voi quay đầu ra biển. Con đường thủy từ Mũi Ngọc qua Vịnh Hạ Long
vào cửa sông Bạch Đằng từ xưa đến nay nó là con đường huyết mạch mà giặc
phương Bắc thường đi theo vào xâm lược nước ta. Từ thị xã Uông Bí đi theo
con đường vào mỏ Vàng Danh đến Lán Tháp. Từ Lán Tháp lên đỉnh núi Yên
Tử còn khoảng 9 kilomet nữa. Đi qua suối giải Oan đến Hổ Khê, men theo
đường mòn phía Tây ta tới núi Ngọc rồi lên lăng Quy Đức (nằm trên đầu con
Rồng). Ra khỏi lăng ta lên chùa Hoa Yên. Từ Hoa Yên rẽ phải ta đến chùa
một mái. Từ đây càng lên cao thì ta càng thấy mát lạnh, đến đoạn đường dốc
đứng ta thấy một rừng trúc bạt ngàn lúc ẩn lúc hiện, khi tỏ khi mờ, nhấp nhô

trong mây trắng trông thật kỳ ảo. Qua cổng Trời tới một tảng đá cao lừng
lững đó là tượng An Kỳ Sinh. Trên mỏm đá cao nhất có ngôi chùa nhỏ bằng
Đồng gọi là Thiên Trúc Tự mà người ta quen gọi là chùa Đồng. Tại đây mây
trắng bồng bềnh từ khơi bay tới hết đám mây này đến đám mây khác.

10


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Vũ Kim Ấm, Phan Hữu Ái (2008), Vua phật Trần Nhân Tông, Nxb Văn
hóa thông tin, Hà Nội
2. Thích Đổng Bổn (2011), Phật giáo đời Trần, Nxb Tôn giáo, Hà Nội
3. Lê Cung (2010), Trần Nhân Tông cuộc đời và sự nghiệp, Nxb Thuận Hóa, Huế
4. Huyền Cương (2006), Về bối cảnh ra đời của dòng thiền Trúc Lâm Yên Tử,
Tạp chí nghiên cứu Phật học, số 4, Trang 31-39
5. Trương Văn Chung (1998), Tư tưởng triết học của thiền phái Trúc Lâm đời
Trần, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội
6. Thích Tâm Châu (1964), Đạo Phật với con người, Nxb Tâm Quang, Sài Gòn
7. Thích Thanh Đạt (LATS Lịch sử số: 5.03.15), Thiền phái Trúc Lâm thời Trần
8. Nguyễn Hùng Hậu (2002), Đại cương triết học Phật giáo Việt Nam từ khởi
nguyên đến thế kỷ XIV, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội
9. Nguyễn Hùng Hậu (1996), Góp phần tìm hiểu tư tưởng triết học Phật giáo
Trần Thái Tông, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội
10. Nguyễn Hùng Hậu (1997), Lược khảo tư tưởng thiền Trúc Lâm Việt Nam,
Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội
11. Nguyễn Hùng Hậu (1995), Triết học Thiền của Tuệ Trung Thượng Sĩ,
Nội san nghiên cứu Phật học, số 2, Hà Nội
12. Nguyễn Hùng Hậu (1995), Tìm hiểu tư tưởng triết học Thiền của Trần
Nhân Tông, Tạp chí Triết học, số 3.
13. Nguyễn Hùng Hậu (2002), Đại cương Triết học Phật giáo Việt Nam, Nxb

Khoa học xã hội, Hà Nội
14. Nguyễn Duy Hinh (1999), Tư tưởng Phật giáo Việt Nam của, Nxb Hội
nhà văn
15. Nguyễn Lang (1992), Việt Nam Phật giáo sử luận, T. 1. Nxb Văn học, Hà Nội

11


16. Nguyễn Lang (1992), Việt Nam Phật giáo sử luận, T. 2, Nxb Văn học, Hà Nội
17. Lịch sử Phật giáo Việt Nam. NXB Khoa học xã hội, Hà Nội 1998.
18. Hương Nguyên (2010), Tản mạn về Phật phái Trúc Lâm thời Trần và
thiền sư Huyền Quang , Nxb Di sản văn hóa
19. Lê Mạnh Thát (2004), Toàn tập Trần Thái Tông, Nxb TP Hồ Chí Minh,
TP Hồ Chí Minh
20. Thích Thông Phương (2003), Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử, Nxb Tôn giáo,
Hà Nội
21. Thích Thông Phương (2009), Trần Nhân Tông với thiền phái Trúc Lâm,
Nxb Tôn giáo, Hà Nội
22. Phân viện nghiên cứu Phật học (1990), Thiền uyển tập anh, Nxb Văn học,
Hà Nội
23. Thích Chân Quang (2012), Trúc Lâm sơ tổ Trần Nhân Tông, Nxb Tôn
giáo, Hà Nội
24. Thích Thanh Quyết, Nguyễn Quốc Tuấn (2013), Phật hoàng Trần Nhân
Tông, con đường và sự nghiệp , Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội
25. Quảng Thảo (2007), Chân dung con người trong thơ thiền Lý – Trần, Nxb
Tôn giáo, Hà Nội
26. Tân Thanh (2012), Phật giáo Việt Nam từ khởi nguyên đến 1981, Nxb
Văn học, Hà Nội
27. Thích Nguyên Thành (chủ biên) (2013), Kỷ yếu học viện Phật giáo Việt
Nam tại Huế, Nxb Thuận Hóa, Huế

28. Q. Thượng (1988), Thơ văn Lý – Trần Tập II, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội
29. Lê Mạnh Thát (2000), Toàn tập Trần Nhân Tông, Nxb TP Hồ Chí Minh,
TP Hồ Chí Minh
30. Lê Mạnh Thát (1990), Trần Nhân Tông con người và tác phẩm, Nxb TP
Hồ Chí Minh, TP Hồ Chí Minh

12


31. Trần Thuận (2005), Tư tưởng Việt Nam thời Trần, Nxb TP Hồ Chí Minh,
TP Hồ Chí Minh
32. Trần Trương (2005), Chùa Yên Tử, Nxb Văn hóa thông tin, Quảng Ninh
33. Nguyễn Thị Toan (2010), Giải thoát luận Phật giáo, Nxb Chính trị quốc
gia, Hà Nội
34. Trần Thái Tông (1974), Khóa Hư Lục, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội
35. Thích Thanh Từ (1995), Bích Nham Lục, Thành hội Phật giáo TP Hồ Chí
Minh, TP Hồ Chí Minh
36. Thích Thanh Từ (2005), Tam tổ Trúc Lâm giảng giải, Nxb TP Hồ Chí
Minh, TP Hồ Chí Minh
37. Thích Thanh Từ (2009), Trần Nhân Tông – vị vua Phật Việt Nam, Nxb TP
Hồ Chí Minh, TP Hồ Chí Minh
38. Thích Thanh Từ (2002), Hai quãng đời của sơ tổ Trúc Lâm, Nxb Tôn
giáo, Hà Nội
39. Thích Thiện Siêu (2002), Chính nghiệp trong Phật giáo, Nxb Tôn giáo,
Hà Nội
40. Nguyễn Hữu Vui (2007), Lịch sử Triết học, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội
41. Yên Tử và thiền phái Trúc Lâm, Sở văn hóa thông tin Quảng Ninh, 1995.

13