DẠY NGHỀ CHO LAO ĐỘNG NÔNG THÔN THEO đề án 1956

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
******

VŨ THỊ ĐẬU

DẠY NGHỀ CHO LAO ĐỘNG NÔNG THÔN
THEO ĐỀ ÁN 1956
(Qua khảo sát tại xã Thụy Hương, huyện Chương Mỹ, thành phố Hà Nội)

Chuyên ngành: Xã hội học
Mã số: 60.31.30

LUẬN VĂN THẠC SỸ XÃ HỘI HỌC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: GS.TS. Lê Ngọc Hùng

HÀ NỘI - 2014


Luận văn Thạc sỹ Xã hội học

Công trình được hoàn thành tại:
Trƣờng Đại học Khoa học Xã hội và Nhân Văn

Người hướng dẫn khoa học: GS. TS Lê Ngọc Hùng

Phản biện 1: PGS. TS Nguyễn Quý Thanh
Phản biện 2: TS. Đỗ Thị Vân Anh

Luận văn được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận văn thạc sĩ họp tại: Phòng họp Khoa Xã hội

học, tầng 2, nhà A, trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Hà Nội vào hồi 14h30
ngày 24 tháng 11 năm 2014

Có thể tìm hiểu luận văn tại:
- Trung tâm thư viện Đại học Quốc gia Hà Nội

Vũ Thị Đậu

2


Luận văn Thạc sỹ Xã hội học

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết
quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong
bất kỳ công trình nào khác.
Hà Nội, ngày 20 tháng 5 năm 2014
Tác giả luận văn
Vũ Thị Đậu

Vũ Thị Đậu

1


Luận văn Thạc sỹ Xã hội học

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành chương trình cao học và luận văn tốt nghiệp, tôi đã nhận
được sự hướng dẫn, góp ý và giúp đỡ nhiệt tình của quý thầy cô, các tổ chức và
cá nhân.
Trước hết, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến GS.TS Lê Ngọc Hùng người đã dành rất nhiều thời gian và tâm huyết hướng dẫn, nghiên cứu và giúp
đỡ tôi hoàn thành luận văn tốt nghiệp.
Nhân đây, tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu trường Đại học Khoa
học Xã hội và Nhân văn cùng quý thầy cô trong khoa Xã hội học đã tạo điều
kiện để tôi học tập và hoàn thành tốt khóa học.
Đồng thời, tôi cũng xin cảm ơn quý anh chị và Ban lãnh đạo UBND xã
Thụy Hương (huyện Chương Mỹ, thành phố Hà Nội) đã tạo điều kiện cho tôi
điều tra, khảo sát thực địa để có dữ liệu viết luận văn.
Tôi cũng xin cảm ơn Viện Nghiên cứu Khoa học Dạy nghề (Tổng cục Dạy
nghề - Bộ Lao động Thương binh và Xã hội) đã cung cấp những số liệu xác thực
và tạo điều kiện thuận lợi nhất cho tôi hoàn thành luận văn này.
Vũ Thị Đậu

Vũ Thị Đậu

2


Luận văn Thạc sỹ Xã hội học

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ............................................................................................................ 1
NỘI DUNG ....................................................... Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ........ Error!
Bookmark not defined.
1.1. Cơ sở lý luận ............................................ Error! Bookmark not defined.
1.1.1. Các lý thuyết xã hội học vận dụng trong nghiên cứu đề tài ........ Error!

Bookmark not defined.
1.1.2. Các khái niệm .................................... Error! Bookmark not defined.
1.2. Cơ sở thực tiễn ......................................... Error! Bookmark not defined.
1.2.1. Quan điểm của Đảng và Nhà nước về dạy nghề cho lao động nông
thôn hiện nay ............................................... Error! Bookmark not defined.
1.2.2. Điều kiện kinh tế - xã hội của địa bàn nghiên cứuError!

Bookmark

not defined.
CHƢƠNG 2: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ........ Error! Bookmark not defined.
2.1. Thực trạng dạy nghề cho lao động nông thôn theo Đề án 1956 tại xã Thụy
Hương ............................................................. Error! Bookmark not defined.
2.1.1. Nhận thức, thái độ của lao động nông thôn đối với dạy - học nghề
.................................................................... Error! Bookmark not defined.
2.1.2. Công tác khảo sát, tư vấn và tuyền sinh nghềError! Bookmark not
defined.
2.1.3. Công tác dạy nghề ............................. Error! Bookmark not defined.
2.1.4. Các mô hình dạy nghề được tổ chức trên địa bànError!

Bookmark

not defined.
2.1.5. Một số kết quả dạy nghề trên địa bàn . Error! Bookmark not defined.

Vũ Thị Đậu

3

Luận văn Thạc sỹ Xã hội học

2.2. Các yếu tố tác động đến công tác dạy nghề theo Đề án 1956 tại xã Thụy
Hương ............................................................. Error! Bookmark not defined.
2.2.1. Yếu tố chủ quan ................................. Error! Bookmark not defined.
2.2.2. Yếu tố khách quan ............................. Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................... Error! Bookmark not defined.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................ 13
PHỤ LỤC......................................................................................................... 15

Vũ Thị Đậu

4


Luận văn Thạc sỹ Xã hội học

DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1. Cơ cấu kinh tế của huyện Chương Mỹ qua 1 số năm. ................................ 31
Bảng 1.2. Dự báo lao động việc làm trong các ngành kinh tế quốc dân ...................... 32
Bảng 1.3. Dân số, cơ cấu dân số hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp và
phi nông nghiệp .......................................................................................................... 33
Bảng 1.4. Tình hình kinh tế của xã Thụy Hương năm 2011 ....................................... 35
Bảng 2.1. Đánh giá của lao động nông thôn về tầm quan trọng của học nghề ............ 40
Bảng 2.2. Nhu cầu học nghề của người dân địa phương............................................. 42
Bảng 2.3. Đánh giá về tình trạng cơ cở vật chất phục vụ dạy nghề ............................ 48
Bảng 2.4. Các nội dung tuyên truyền .......................................................................... 63
Bảng 2.5. Mức độ hữu ích của những thông tin được tuyên truyền về……..…………66
Bảng 2.6. Khó khăn của nông dân trong phát triển nghề ............................................ 71

Bảng 2.7. Khó khăn của bà con trong sắp xếp thời gian tham gia lớp học nghề.....73

Vũ Thị Đậu

5


Luận văn Thạc sỹ Xã hội học

DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Biểu 1.1. Giải quyết việc làm trong các nhóm ngành năm 2010 .............................. 32
Biểu 1.2. Lao động việc làm trong các ngành kinh tế quốc dân .............................. 34
Biểu 2.1. Nhu cầu chuyển đổi nghề của lao động nông thôn.................................... 44
Biểu 2.2. Kết quả thi tốt nghiệp của học viên ........................................................... 47
Biểu 2.3. Mức độ hữu ích của kiến thức nghề được cung cấp ................................. 49
Biểu 2.4. Sự tham gia của người dân vào các mô hình dạy nghề ............................ 51
Biểu 2.5. Mức độ phù hợp của các mô hình dạy nghề trên địa bàn .......................... 52
Biểu 2.6. Đánh giá về trình độ giáo viên dạy nghề………………………………...58
Biểu 2.7. Đánh giá mức độ tiếp thu các kiến thức nghề được truyền đạt………….59

Biểu 2.8. Các kênh tiếp nhận thông tin về Đề án dạy nghề ............................... 61
Biểu 2.9. Mức độ thường xuyên của các thông tin về dạy nghề được tuyên truyền....... 66
Biểu 2.10. Sự khác biệt giữa nam và nữ trong việc lựa chọn nghề nghiệp ............. 68
Biểu 2.11. Địa phương hỗ trợ cho lao động nông thôn làm nghề ............................. 71

Vũ Thị Đậu

6

Luận văn Thạc sỹ Xã hội học

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Dạy nghề cho nông dân nói riêng và đào tạo nghề nghiệp để nâng cao chất
lượng nhân lực nói chung là chủ đề của xã hội học kinh tế - lao động và xã hội học
giáo dục. Trên thế giới đã có nhiều đề tài nghiên cứu về dạy nghề cho công nhân, nhân
viên làm việc trong các doanh nghiệp, các nhà máy. Tuy nhiên, nếu có những nghiên
cứu về dạy nghề cho nông dân thì đó là nông dân ở một nước công nghiệp phát triển
hoặc một nước đang phát triển - khác với Việt Nam là một quốc gia đang chuyển đổi
kinh tế từ nông nghiệp sang công nghiệp và từ cơ chế quan liêu bao cấp sang cơ chế thị
trường. Do vậy, đề tài về dạy nghề cho nông dân là rất quan trọng và cần thiết về mặt
lý luận, cụ thể là cho môn xã hội học kinh tế, xã hội học nông thôn, xã hội học lao
động, xã hội học giáo dục ở Việt Nam hiện nay. Lý do chọn đề tài này còn bắt nguồn
từ tình hình thực tiễn ở Việt Nam thời gian gần đây.
Thực hiện Nghị quyết số24/2008/NQ-CP ngày 28/10/2008 của Chính phủ ban
hành Chương trình hành động của Chiń h phu;̉ thực hiện Nghị quyết Hô ̣i nghi ̣lầ n thư7́
Ban Chấ p hành Trung ương Đảng khóa X về nông nghiệp
, nông dân, nông thôn, ngày
27/11/2009 Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số
1956/QĐ-TTg phê duyê ̣t
Đề án “Đào ta ̣o nghềcho lao đô ̣ng nông thôn đế n năm2020” . Đây là đề án có quy mô,
mức kinh phí lớn, thời gian thực hiện dài và có ý nghĩa kinh tế - xã hội và nhân văn sâu
sắc, là một trong ba khâu đột phá nhằm phát triển kinh tế - xã hội ở nông thôn.
Mục tiêu tổ ng quá t của Đề án là:
- Bình quân hàng năm đào tạo nghề cho khoảng 1 triê ̣u lao đô ̣ng nông thôn ,
trong đó đào tạo, bồi dưỡng 100.000 lượt cán bộ, công chức xã.

Vũ Thị Đậu

1


Luận văn Thạc sỹ Xã hội học

- Nâng cao chất lượng và hiê ̣u quả đào ta ̣o nghề , nhằ m ta ̣o viê ̣c làm , tăng thu
nhâ ̣p của lao động nông thôn; góp phần chuyển dịch cơ cấu lao động và cơ cấu
kinh tế, phục vụ sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá, nông nghiê ̣p, nông thôn.
- Xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức xã có bản lĩnh chính trị vững vàng,
có trình độ, năng lực, phẩm chất đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ quản lý hành chin
́ h ,
quản lý , điều hành kinh tế - xã hội và thực thi công vụ phục vụ sự nghiệp

công

nghiệp hóa – hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn.
Có thể khẳng định, Đề án Đào tạo nghề cho lao động nông thôn đến năm
2020 chính là một “cú huých” giúp thành phố Hà Nội tăng cường hơn nữa công
tác này, mang lại sự đột phá tích cực trong việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế, tạo
việc làm, ổn định cuộc sống, giảm nghèo bền vững… Lao động sau khi đào tạo
nghề đã tìm được việc làm hoặc tự tạo được việc làm ổn định chiếm khoảng
70%... Thành phố đang phấn đấu đến năm 2015, nâng tỷ lệ lao động qua đào tạo
nghề đạt trên 30% và trên 50% vào năm 2020, bình quân mỗi năm giải quyết
việc làm cho khoảng 10.000 lao động.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được, công tác đào tạo nghề cho
lao động nông thôn trên địa bàn thành phố Hà Nội vẫn còn rất nhiều tồn tại.
Thực tế hiện nay, hầu hết nông dân, nhất là các chủ hộ, còn nhiều hạn chế về
kiến thức và kỹ năng nghề nghiệp. Số nông dân và con em nông dân trong độ
tuổi lao động chưa qua học nghề có nhu cầu chuyển đổi ngành nghề hiện tại còn
cao, đặc biệt là các địa bàn có số lượng đất nông nghiệp thu hồi lớn. Việc giúp

nông dân tiếp cận với học nghề đòi hỏi quá trình lâu dài, trong khi mạng lưới cơ
sở dạy nghề phần lớn tập trung ở khu vực đô thị. Các trung tâm dạy nghề khác
chủ yếu mới thành lập, quy mô nhỏ, thiếu xưởng thực hành, ký túc xá, trang thiết
bị dạy nghề nên chưa đáp ứng được nhu cầu học nghề của đông đảo lao động
nông thôn…
Vũ Thị Đậu

2


Luận văn Thạc sỹ Xã hội học

Qua hơn 2 năm triển khai Đề án đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại
thành phố Hà Nội, vẫn chưa có một nghiên cứu, đánh giá chính thức nào về thực
trạng cũng như khó khăn trong công tác dạy nghề cho nông dân, nhận thức của
nông dân về học nghề cũng như chất lượng nguồn nhân lực phục vụ công tác dạy
nghề... Các báo cáo, đánh giá về vấn đề này mới chỉ đề cập đến những thông tin
về dạy nghề khá đơn giản, chưa có sự bình luận, khái quát và chuyên sâu; chưa
làm cho xã hội nhận thức đúng tầm quan trọng của việc dạy nghề cho lao động
nông thôn, khi đất nước ta đang tiến vào một giai đoạn phát triển kinh tế - xã hội
có tính then chốt: Chuyển từ một nước nông nghiệp sang một nước công nghiệp.
Do đó, tôi chọn đề tài “Dạy nghề cho lao động nông thôn theo Đề án 1956
qua khảo sát tại xã Thuỵ Hương (huyện Chương Mỹ, thành phố Hà Nội) với
mong muốn đóng góp thêm nghiên cứu của mình dưới góc độ xã hội học cho
một vấn đề hiện đang được cả xã hội quan tâm.
2. Tổng quan nghiên cứu
Đào tạo nghề nói chung và đào tạo nghề cho lao động nông thôn nói riêng
trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa luôn là đề tài được nhiều nhà nghiên
cứu quan tâm bởi đây là vấn đề mang tính xã hội và ảnh hưởng trực tiếp tới sự
phát triển kinh tế - xã hội. Có thể kể đến một số công trình nghiên cứu sau:

Nghiên cứu “Thực trạng và giải pháp về lao động và việc làm nông nghiệp
và nông thôn” do ThS. Vũ Thị Kim Mão, Viện CS&CL phát triển NN-NT thực
hiện từ năm 2006 – 2007 đã tổng quan về lao động và việc làm khu vực nông
nghiệp, nông thôn; tổng kết kinh nghiệm giải quyết việc làm ở một số nước trong
khu vực, trên thế giới và bài học cho Việt Nam. Bước đầu, đề tài đưa ra các quan
điểm và định hướng một số giải pháp chủ yếu nhằm khuyến khích tạo việc làm
cho lao động nông nghiệp, nông thôn Việt Nam hiện nay.

Vũ Thị Đậu

3


Luận văn Thạc sỹ Xã hội học

Tác giả Trần Thanh Đức trong Tạp chí nghiên cứu và lý luận tháng 10 năm
2000 đã có bài viết “Nhân tố con người trong lực lượng sản xuất hiện đại”.
Trong đó, tác giả đã nhấn mạnh vai trò của yếu tố con người trong lực lượng sản
xuất hiện đại cũng như yêu cầu đáp ứng sự đòi hỏi của lực lượng sản xuất và vai
trò của đào tạo tri thức, đào tạo nghề.
Trong tạp chí Thông tin thị trường lao động, số 2 năm 1999, Hai tác giả
Nguyễn Quang Huệ, Nguyễn Tuấn Doanh có bài viết về “Đào tạo nguồn nhân
lực cho công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”. Các tác giả đã nêu bật xu thế
công nghiệp hóa, hiện đại hóa và những vấn đề đặt ra cho vấn đề đào tạo nguồn
nhân lực đáp ứng yêu cầu CNH, HĐH [17, 35-39].
Năm 2000, tác giả Trương Văn Phúc có bài viết đăng trên Tạp chí Lao
động xã hội số 11a, với tiêu đề "Thực trạng lực lượng lao động 1996 – 2000 và
một số vấn đề cần quan tâm trong chiến lược phát triển nguồn nhân lực 2000 –
2005”. Bài viết đã tập trung phân tích thực trạng lực lượng lao động trên các mặt
và biến động của nó trong giai đoạn 1996-2000; đồng thời phân tích những vấn

đề đặt ra trong chiến lược phát triển nguồn nhân lực và những yêu cầu cấp thiết,
trong đó, vấn đề đào tạo nghề được nhấn mạnh và làm một trong các giải pháp
trọng yếu của hệ thống các giải pháp [28,32-36].
Năm 2000, Đại học Kinh tế Quốc dân xuất bản cuốn “Thực trạng và giải
pháp phát triển kinh tế trang trại trong thời kỳ CNH, HĐH ở Việt Nam”. Tuy
cuốn sách tập trung vào các vấn đề của trang trại, nhưng thực trạng về trình độ
chuyên môn của chủ trang trại, của các lao động trong trang trại cũng được làm
rõ. Qua đó, những vấn đề đặt ra cho việc nâng cao trình độ của các chủ trang trại
được nêu ra, đặc biệt là các giải pháp liên quan đến đào tạo cho nhóm đối tượng
này được đề xuất [19,42-48]. Tuy nhiên, vấn đề này chỉ thể hiện được một bộ
phận nhỏ của nguồn lao động nông thôn. Vì vậy, xét trên phương diện đào tạo
Vũ Thị Đậu

4


Luận văn Thạc sỹ Xã hội học

nghề cho lao động nông thôn thì phạm vi đề cập của cuốn sách còn tương đối
hạn hẹp.
Năm 2001, Nhà xuất bản Nông nghiệp xuất bản cuốn “Việc làm ở nông
thôn: Thực trạng và giải pháp” của tác giả Vũ Tiến Quang đã nghiên cứu về vấn
đề việc làm ở nông thôn và đưa ra một số giải pháp. Trong đó, nhấn mạnh tới
thực hiện chuyển đổi cơ cấu cây trồng, thực hiện chăn nuôi theo hướng sản xuất
hàng hóa, phát triển ngành nghề phi nông nghiệp, hỗ trợ vốn tạo việc làm thông
qua hội nông dân, hội phụ nữ…Các giải pháp trên đã góp phần không nhỏ vào
quá trình phát triển kinh tế trên địa bàn. Song do điều kiện địa lý của mỗi vùng
khác nhau, trình độ nhận thức của lao động nông thông cũng chưa đồng đều nên
việc áp dụng các chính sách trên vào đời sống chưa thật sự hợp lý và đồng bộ.
Năm 2002, GS.TS. Phạm Đức Thành và TS. Lê Doãn Khải đã xuất bản

cuốn: “Quá trình chuyển dịch cơ cấu lao động theo hướng công nghiệp hoá, hiện
đại hoá ở vùng Bắc Bộ nước ta” [48,55-62]. Công trình khoa học này đã hệ
thống hoá cơ sở khoa học của quá trình cơ cấu lao động theo hướng công nghiệp
hóa – hiện đại hóa trong nông nghiệp, nông thôn Việt Nam; đánh giá thực trạng
chuyển dịch cơ cấu lao động theo hướng công nghiệp hóa – hiện đại hóa trong
nông nghiệp, nông thôn vùng đồng bằng Bắc bộ; đưa ra các quan điểm và giải
pháp cơ bản nhằm đẩy nhanh quá trình chuyển dịch cơ cấu lao động trong nông
nghiệp, nông thôn vùng đồng bằng Bắc bộ đến 2010. Tuy nhiên, công trình
nghiên cứu của tập thể tác giả lấy đối tượng chính là cơ cấu lao động và sự tác
động là công nghiệp hóa – hiện đại hóa chứ không đề cập đến vấn đề đào tạo
nghề với tư cách là đối tượng nghiên cứu chính.
Năm 2003, tác giả Nguyễn Thị Ái Lâm hoàn thiện công trình nghiên cứu
với tựa đề “Phát triển nguồn nhân lực thông qua giáo dục và đào tạo: Kinh
nghiệm Đông Á”'. Công trình nghiên cứu khá toàn diện về kinh nghiệm phát
Vũ Thị Đậu

5


Luận văn Thạc sỹ Xã hội học

triển nguồn nhân lực thông qua giáo dục và đào tạo của các nước Đông Á, trong
đó, kinh nghiệm của Nhật Bản được nghiên cứu và tổng kết rất công phu. Những
kết quả nghiên cứu có thể tham khảo vận dụng cho đào tạo nghề ở Việt Nam,
nhất là kinh nghiệm đào tạo nghề của các doanh nghiệp Nhật Bản [22,25-42].
Năm 2004, PGS.TS. Đỗ Minh Cương và TS. Mạc Văn Tiến đã xuất bản
cuốn “Phát triển lao động kỹ thuật ở Việt Nam: Lý luận và thực tiễn”. Cuốn
sách đã tập trung nghiên cứu các vấn đề lý luận về phát triển lao động kỹ thuật
gắn với chuyển dịch cơ cấu lao động phục vụ công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất
nước. Phân tích, đánh giá thực trạng phát triển lao động kỹ thuật ở Việt Nam và

đề xuất định hướng cũng như các giải pháp phát triển lao động kỹ thuật ở Việt
Nam đến năm 2010 [5,11-40]. Đây là cuốn sách có nhiều điểm bổ ích tham khảo
cho nghiên cứu về đào tạo nghề cho lao động nông thôn Việt Nam nói chung,
vùng đồng bằng Sông Hồng nói riêng. Tuy nhiên, công trình nghiên cứu không
đi sâu vào các vấn đề trực diện của đào tạo nghề cho lao động nông thôn.
Luận văn Thạc sĩ “Giải quyết việc làm cho lao động khu vực nông thôn ở
Hà Nội” của tác giả Phạm Thị Thanh Hương (Trung tâm đào tạo, bồi dưỡng
giảng viên lý luận chính trị) thực hiện năm 2011 đã nghiên cứu, hệ thống hóa cơ
sở lý luận và thực tiễn về việc làm, giải quyết việc làm để làm căn cứ khoa học
cho việc đánh giá thực trạng việc làm và giải quyết cho lao động nông thôn trên
địa bàn Thủ đô Hà Nội. Đồng thời, đề xuất phương hướng và giải pháp giải
quyết việc làm cho lao động trên địa bàn.
Đề tài “Các nhân tố ảnh hưởng đến quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành
nghề và tạo việc làm của lao động nông thôn” của hai tác giả Trần Thị Tuyết và
Lê Văn Phùng đưa đến nhiều phát hiện mới về nhân tố ảnh hưởng tới chuyển
dịch ngành nghề nông thôn. Tuy nhiên, đề tài chưa đi sâu vào nghiên cứu thực
trạng của vấn đề này.
Vũ Thị Đậu

6


Luận văn Thạc sỹ Xã hội học

Cuốn sách “Việc làm ở nông thôn. Thực trạng và giải pháp” của tác giả Vũ
Tiến Quang (Nxb Nông nghiệp) đã tập trung nghiên cứu về cơ cấu việc làm ở
nông thôn và đưa ra các giải pháp giải quyết việc làm cho người nông dân.
Công trình nghiên cứu “Sự biến đổi cơ cấu lao động – việc làm ở nông
thôn ngoại thành thành phố Hồ Chí Minh hiện nay” của tác giả Lê Hải Thanh đã
nghiên cứu về thực trạng biến đổi lao động – việc làm của nông dân khu vực

ngoại thành của thành phố và đưa ra một số nguyên nhân ảnh hưởng đến quá
trình này. Đồng thời, đưa ra những dự báo về xu hướng biến đổi trong thời gian
tới. Tuy nhiên, đề tài chưa tập trung đi sâu để đưa ra các giải pháp giải quyết
những tác động tiêu cực của quá trình đô thị hóa.
Có thể nói, thời gian qua đã có rất nhiều nghiên cứu về dạy nghề cho lao
động nông thôn. Và trong các nghiên cứu đó, các tác giả đã đề cập đến những
khía cạnh khác nhau của vấn đề đào tạo nguồn nhân lực nói chung và nguồn
nhân lực lao động nông thôn nói riêng trong thời kỳ công nghiệp hóa – hiện đại
hóa. Giai đoạn hiện nay, vấn đề dạy nghề cho lao động nông thôn vẫn còn tồn tại
rất nhiều bất cập, đặc biệt là dạy nghề theo Đề án 1956 của Thủ tướng Chính
phủ. Tuy nhiên, cho đến nay vẫn chưa có một công trình nào nghiên cứu một
cách có hệ thống tính hiệu quả, những bất cập cũng như tìm hiểu các yếu tố ảnh
hưởng tới việc triển khai Đề án; từ đó đưa ra những giải pháp nhằm nâng cao
chất lượng, hiệu quả của Đề án. Đề tài của tác giả kế thừa kết quả từ những
nghiên cứu đi trước, đồng thời chỉ ra những cái mới trong dạy nghề cho lao động
nông thôn trong bối cảnh hiện nay.
3. Ý nghĩa của đề tài
3.1. Ý nghĩa khoa học
Đề tài “Dạy nghề cho lao động nông thôn theo Đề án 1956" (Khảo sát tại
xã Thụy Hương, huyện Chương Mỹ, thành phố Hà Nội) góp phần phân tích,
Vũ Thị Đậu

7


Luận văn Thạc sỹ Xã hội học

tổng hợp các khía cạnh trên phương diện lý luận nghiên cứu về đào tạo nghề
cho lao động nông thôn trên địa bàn huyện Chương Mỹ, vận dụng các lý
thuyết: sự lựa chọn hợp lý, lý thuyết trao đổi xã hội, quy luật cung – cầu cùng

với các chuyên ngành: Xã hội học kinh tế - lao động, Xã hội học nông thôn,
xã hội học giáo dục vào nghiên cứu thái độ, hành vi học nghề cũng như đào
tạo nghề cho lao động nông thôn, các mô hình cũng như công tác triển khai
các chương trình dạy nghề trên địa bàn vì mục tiêu xây dựng nông thôn mới
và phát triển nông thôn bền vững.
3.2. Ý nghĩa thực tiễn
Đào tạo nghề cho lao động nông thôn không chỉ là trách nhiệm của Đảng,
Nhà nước, các cấp, các ngành mà còn là sự quan tâm của toàn xã hội, nhằm góp
phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực ở nông thôn, đáp ứng yêu CNH HĐH nông nghiệp, nông thôn. Để triển khai thực hiện Quyết định 1956/QĐ-TTg
của Thủ tướng Chính phủ, chúng ta đã và đang triển khai đồng bộ hệ thống các
giải pháp, đặc biệt chú trọng tới công tác dạy nghề, tư vấn học nghề, việc làm
cho lao động nông thôn vì đây là hoạt động có vị trí, vai trò quan trọng trong
việc triển khai thực hiện thành công, có hiệu quả các hoạt động khác của Đề án.
Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ góp thêm một cách nhìn mới về công tác đào
tạo nghề cho lao động nông thôn – một vấn đề đang rất được quan tâm hiện nay.
Qua đó, ngành Lao động – Thương binh Xã hội cũng như các cơ quan liên quan
trên địa bàn thành phố Hà Nội có những đề xuất và xây dựng cơ chế chính sách
phù hợp hơn đối với công tác dạy nghề đã và đang được triển khai.
4. Mục tiêu nghiên cứu
- Tìm hiểu nhận thức, thái độ, sự tham gia các hoạt động dạy nghề và giải
quyết việc làm của người lao động nông thôn.

Vũ Thị Đậu

8


Luận văn Thạc sỹ Xã hội học

- Đánh giá thực trạng công tác dạy nghề đã được triển khai trên địa bàn

thành phố Hà Nội và xã nghiên cứu.
- Đưa ra các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác dạy nghề cho lao động
nông thôn trên địa bàn thành phố Hà Nội.
5. Đối tƣợng, khách thể, phạm vi nghiên cứu
5.1. Đối tượng nghiên cứu
Công tác dạy nghề cho lao động nông thôn
5.2. Khách thể nghiên cứu
- Lao động nông thôn tại xã Thụy Hương
- Cán bộ, công chức cấp xã
- Lãnh đạo Sở Lao động – Thương binh Xã hội thành phố Hà Nội, trực
tiếp là cán bộ Phòng Dạy nghề huyện Chương Mỹ.
5.3. Phạm vi nghiên cứu
- Địa bàn nghiên cứu: Xã Thụy Hương, huyện Chương Mỹ, thành phố Hà Nội
- Thời gian nghiên cứu: Từ tháng 1/2012 đến tháng 6 năm 2013
6. Câu hỏi nghiên cứu
6.1 Lao động nông thôn tại thành phố Hà Nội nắm bắt được các thông tin cũng
như chính sách đào tạo nghề của Chính phủ như thế nào?
6.2 Các hoạt động dạy nghề theo Đề án 1956 tại xã khảo sát nghiên cứu có tác
động như thế nào tới đời sống của người dân trên địa bàn?
6.3 Dạy nghề cho lao động nông thôn theo Đề án 1956 có được xem là nguồn
lực quan trọng tiếp sức cho xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Chương
Mỹ?
6.4 Công tác dạy nghề trên địa bàn gắn kết như thế nào với nhu cầu thực tế của
người lao động?

Vũ Thị Đậu

9

Luận văn Thạc sỹ Xã hội học

6.5 Các giải pháp đưa ra nhằm dạy nghề cho lao động nông thôn trong thời gian
tới đạt hiệu quả là gì?
7. Giả thuyết nghiên cứu
7.1. Dạy nghề cho lao động nông thôn tại huyện Chương Mỹ, thành phố Hà Nội
bước đầu đã tạo được sự chuyển biến tích cực trong nhận thức của các cấp, các
ngành, các tổ chức chính trị - xã hội và người lao động ở nông thôn về phát triển
nguồn nhân lực xây dựng nông thôn mới.
7.2. Các mô hình dạy nghề thí điểm tại địa phương bước đầu đã mang lại sự đột
phá tích cực trong việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế, tạo việc làm, nâng cao thu
nhập, ổn định cuộc sống cho người dân.
7.3. Nhận thức của lao động nông thôn về học nghề; điều kiện cơ sở vật chất,
thiết bị dạy nghề; giáo viên, cán bộ quản lý dạy nghề, nhân tố giới... là những
yếu tố quan trọng quyết định tới chất lượng dạy nghề trên địa bàn.
7.4. Công tác tuyên truyền, tư vấn học nghề và việc làm cho lao động nông thôn
trên địa bàn đã được triển khai một cách hiệu quả.
7.5. Nguồn lực bố trí cho dạy nghề còn hạn chế dẫn đến hiệu quả đầu tư cho dạy
nghề ở nông thôn chưa cao.
8. Phƣơng pháp nghiên cứu
8.1. Cơ sở lý luận và phương pháp luận
Đề tài áp dụng một số cách tiếp cận trong nghiên cứu xã hội học nông
thôn, lao động – việc làm cũng như cách tiếp cận kinh tế học để nghiên cứu nhận
thức, thái độ, hành vi và thực trạng hoạt động dạy nghề ở nông thôn.
8.2. Một số phương pháp thu thập, xử lý và phân tích tài liệu
Đề tài sử dụng một số phương pháp thu thập thông tin như sau:
- Phương pháp phân tích tài liệu: thu thập thông tin từ các tài liệu, báo cáo
về dạy nghề, các công trình nghiên cứu có liên quan tới vấn đề đào tạo
nghề cho lao động nông thôn.

Vũ Thị Đậu

10


Luận văn Thạc sỹ Xã hội học

- Phương pháp phỏng vấn bằng bảng hỏi: phát 200 bảng hỏi cho lao động
nông thôn tại xã Thụy Hương. Tiến hành chọn mẫu theo phương pháp
chọn mẫu ngẫu nhiên đơn giản.
- Phương pháp phỏng vấn sâu:
+ Phỏng vấn 8 lao động nông thôn tại xã Thụy Hương theo cơ cấu: Nhóm
tuổi, giới tính, nghề nghiệp, hoàn cảnh kinh tế hộ gia đình. (4 nam, 4 nữ; 4
người độ tuổi 25 – 30, 4 người 35- 40; 2 người kinh tế dưới trung bình, 2
người hộ nghèo, 4 người kinh tế khá)
+ Phỏng vấn sâu: 4 cán bộ xã Thụy Hương, bao gồm:
01: Chủ tịch/ phó chủ tịch xã
01: Cán bộ phụ trách về lao động – việc làm
01: Cán bộ lãnh đạo Hội Phụ nữ
01: Cán bộ lãnh đạo Hội Nông dân
+ Phỏng vấn lãnh đạo Phòng Dạy nghề huyện Chương Mỹ: 01 người
- Phương pháp xử lý và phân tích số liệu:
+ Đề tài sử dụng phương pháp xử lý bảng hỏi bằng chương trình SPSS
theo tần suất và tương quan.
+ Xử lý kết quả phỏng vấn sâu bằng chương trình NVIVO

Vũ Thị Đậu

11

Luận văn Thạc sỹ Xã hội học

Vũ Thị Đậu

12


Luận văn Thạc sỹ Xã hội học

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1- Chu Văn Cấp (chủ biên - 2000), Lịch sử các học thuyết kinh tế (tập bài giảng),
Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
2- Chử Văn Lâm (1993), Hệ quan điểm phát triển nông thôn toàn diện,

Trung

tâm Khoa học và Nhân văn quốc gia.
3- GS.TS Nguyễn Thế Nhã – PGS.TS Vũ Đình Thắng, “Giáo trình kinh tế nông
nghiệp”
4- K. F. Walker, Vũ Quốc Thúc (1963), Khảo cứu xã hội học và các vấn đề phát
triển nông thôn ở Đông Nam Á, Bỉ, UNESCO .
5- Nguyễn Danh Sơn (2010), Vấn đề nông nghiệp, nông thôn, nông dân Việt
Nam trong quá trình phát triển đất nước, Viện Khoa học Xã hội Việt Nam.
6- Nguyễn Hữu Dũng, Trần Hữu Trung (1997), Về chiến lược giải quyết việc
làm ở Việt Nam, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội.
7- Phạm Tất Dong – Lê Ngọc Hùng, Xã hội học đại cương, NXB ĐHQG Hà
Nội.
8- Phan Đại Doãn (2001), Làng Việt Nam - một số vấn đề kinh tế - văn hoá - xã
hội, NXB CTQG.

9- Th.S Nguyễn Quang Phục, Bài giảng “nguyên lý phát triển nông thôn”
10- Th.S Nguyễn Văn Lạc, Bài giảng “kinh tế nông nghiệp”
11- Thủ tướng Chính phủ (2008), Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 05/8/2008 "Về
nông nghiệp, nông dân, nông thôn", Hà Nội.
12- Thủ tướng Chính phủ (2009), Đề án “Đào tạo nghề cho lao động nông thôn
đến năm 2020”, Hà Nội.
13- Tô Duy Hợp (1997), Xã hội học nông thôn (Tài liệu tham khảo nước ngoài),
Nxb KHXH.

Vũ Thị Đậu

13


Luận văn Thạc sỹ Xã hội học

14- Tổng cục Dạy nghề, Báo cáo tổng kết công tác Dạy nghề sau 2 năm triển
khai Đề án 1956.
15- Trần Đình Hoan và Lê Mạnh Khoa (1991), Sử dụng nguồn lao động và giải
quyết việc làm ở Việt Nam, Nxb Sự thật, Hà Nội.
16- TS. Vũ Quang Hà, Xã hội học đại cương, NXB ĐHQG Hà Nội.
17- UBND thành phố Hà Nội (2011), Báo cáo tổng hợp tình hình dạy nghề cho
lao động nông thôn thành phố Hà Nội.
18- UBND thành phố Hà Nội (2012), Báo cáo tổng hợp tình hình dạy nghề cho
lao động nông thôn thành phố Hà Nội.
19- UBND xã Thụy Hương (2011), Báo cáo tình hình thực hiện nhiệm vụ kinh tế
xã hội năm 2011.
20- UBND xã Thụy Hương (2012), Báo cáo tình hình thực hiện nhiệm vụ kinh tế
xã hội năm 2012.
21- Website: Kinhtenongthon.com; laodongxahoi.vn;chinhphu.vn…

Vũ Thị Đậu

14


Luận văn Thạc sỹ Xã hội học

Vũ Thị Đậu

15