Xác lập cơ sở địa lý cho định hướng sử dụng hợp lý tài nguyên và bảo vệ môi trường thành phố đà lạt

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN
---------------------

Dƣơng Thị Thúy Hƣờng

XÁC LẬP CƠ SỞ ĐỊA LÝ CHO ĐỊNH HƢỚNG
SỬ DỤNG HỢP LÝ TÀI NGUYÊN VÀ BẢO VỆ
MÔI TRƢỜNG THÀNH PHỐ ĐÀ LẠT

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC

Hà Nội - 2014


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN
---------------------

Dƣơng Thị Thúy Hƣờng

XÁC LẬP CƠ SỞ ĐỊA LÝ CHO ĐỊNH HƢỚNG
SỬ DỤNG HỢP LÝ TÀI NGUYÊN VÀ BẢO VỆ
MÔI TRƢỜNG THÀNH PHỐ ĐÀ LẠT

Chuyên ngành: Quản lý Tài nguyên và Môi trƣờng
Mã số: 60 85 01 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC

PGS.TS. ĐẶNG VĂN BÀO

Hà Nội - 2014


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là
hoàn toàn trung thực và chưa hề sử dụng để bảo vệ một học vị nào.
Tôi xin cam đoan rằng, mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này
đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ
nguồn gốc.
Hà Nội, ngày

tháng

năm

Tác giả

Dƣơng Thị Thúy Hƣờng


LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành được luận văn với đề tài "Xác lập cơ sở địa lý cho định hướng
sử dụng hợp lý Tài nguyên và bảo vệ Môi trường Thành phố Đà Lạt" tác giả đã
nhận được rất nhiều sự động viên, giúp đỡ của nhiều cá nhân và tập thể.
Trước hết, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS Đặng Văn Bào
đã tận tình chỉ bảo và giúp đỡ tác giả trong suốt thời gian học tập, công tác và thực
hiện luận văn.
Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo

sau đại học, Đại học khoa học tự nhiên, Ban Chủ nhiệm Khoa Địa Lý và các thầy cô
giáo đã tạo điều kiện cho tác giả trong quá trình học tập.
Xin cảm ơn sự hợp tác, giúp đỡ quý báu về tài liệu của Sở Tài nguyên & Môi
trường tỉnh Lâm Đồng, Ủy ban Nhân dân Thành phố Đà Lạt và Đề tài nghiên cứu
khoa học cấp nhà nước thuộc Chương trình Tây Nguyên 3 “Nghiên cứu cơ sở khoa
học cho các giải pháp tăng cường liên kết vùng của Tây Nguyên với duyên hải Nam
Trung Bộ trong sử dụng tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ môi trường và phòng tránh
thiên tai” Mã số TN3/T19 do PGS.TS Đặng Văn Bào chủ trì.
Cuối cùng tác giải xin gửi lời cảm ơn đến gia đình, bạn bè, những người đã
luôn bên tác giả, động viên và khuyến khích tác giả trong quá trình thực hiện đề tài
nghiên cứu của mình.
Do thời gian và trình độ còn nhiều hạn chế nên luận văn sẽ không tránh khỏi
những thiếu sót, rất mong nhận được sự đóng góp tích cực của quý thầy cô và các
bạn để luận văn được hoàn thiện hơn. Xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày

tháng

năm

Tác giả

Dƣơng Thị Thúy Hƣờng


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1
CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU........................................................... ...... .........................................6
1.2 Tổng quan các nghiên cứu địa lý nhằm sử dụng hợp lý tài nguyên và bảo

vệ môi trƣờng ............. ...............................................................................................6
1.1.1

Trên thế giới ....................................................................................................6

1.1.2

Ở Việt Nam .....................................................................................................7

1.1.3

Tổng quan các công trình nghiên cứu tại Đà Lạt ............................................9

1.2 Cơ sở địa lý cho việc sử dụng hợp lý Tài nguyên và bảo vệ Môi trƣờng......11
1.2.1

Một số khái niệm cơ bản ...............................................................................11

1.2.2

Tiếp cận địa lý trong nghiên cứu sử dụng hợp lý TNTN và BVMT ............12

1.2.3

Phân vùng địa lý tự nhiên cho định hướng SDHL TN và BVMT ................15

1.3 Quan điểm và phƣơng pháp nghiên cứu ......................................................... 16
1.3.1

Quan điểm nghiên cứu ..................................................................................16

1.3.2

Phương pháp nghiên cứu...............................................................................18

1.3.3

Quy trình nghiên cứu ....................................................................................20

CHƢƠNG 2: ĐẶC ĐIỂM TỰ NHIÊN, TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN VÀ
KINH TẾ XÃ HỘI THÀNH PHỐ ĐÀ LẠT ......................................................... 21
2.1 Vị trí địa lý và vị thế .......................................................................................... 21
2.2 Phân tích, đánh giá điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên TP Đà
Lạt ............................................................................................................................. 22
2.2.1

Điều kiện tự nhiên .........................................................................................22

2.2.2

Tài nguyên thiên nhiên ..................................................................................42

2.3 Phân vùng địa lý tự nhiên thành phố Đà Lạt ................................................. 54
2.3.1

Các chỉ tiêu phân vùng tự nhiên thành phố Đà Lạt .......................................54

2.3.2

Kết quả phân vùng địa lý tự nhiên thành phố Đà Lạt ...................................55

2.4 Phân tích thực trạng phát triển kinh tế - xã hội thành phố Đà Lạt ............. 60
2.4.1

Đặc điểm dân cư ............................................................................................60


2.4.2

Hiện trạng phát triển các ngành kinh tế ........................................................62

CHƢƠNG 3. ĐỊNH HƢỚNG SỬ DỤNG HỢP LÝ TÀI NGUYÊN VÀ BẢO
VỆ MÔI TRƢỜNG THÀNH PHỐ ĐÀ LẠT ....................................................... 66
3.1 Hiện trạng khai thác, sử dụng tài nguyên và môi trƣờng ............................. 66
3.1.1

Hiện trạng khai thác và sử dụng tài nguyên ..................................................66

3.1.2

Hiện trạng môi trường và tai biến thiên nhiên ..............................................77

3.2 Phân tích một số quy hoạch.............................................................................. 87
3.2.1

Quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020 của thành phố Đà Lạt ......................87

3.2.2

Quy hoạch thăm dò, khai thác tài nguyên khoáng sản thành phố Đà Lạt

đến năm 2020 ............................................................................................................94
3.2.3

Quy hoạch thành phố Đà Lạt và vùng phụ cận đến năm 2030 tầm nhìn

đến năm 2050 ............................................................................................................96
3.3 Định hƣớng không gian sử dụng hợp lý tài nguyên và bảo vệ môi trƣờng
TP Đà Lạt............................................................................................. ....................97
3.3.1

Tiểu vùng sơn nguyên trung tâm thành phố Đà Lạt .....................................97

3.3.2

Tiểu vùng núi và sơn nguyên phía Tây Nam thành phố Đà Lạt .................100

3.3.3

Tiểu vùng núi và sơn nguyên phía Đông Nam thành phố Đà Lạt ..............103

KẾT LUẬN ............................................................................................................ 108
TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 110
PHỤ LỤC.................................................................................... ................................i


DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT

Chữ viết tắt
1

BTNMT

Bộ tài nguyên môi trường

2

BVMT

Bảo vệ môi trường

3

DTTN

Diện tích tự nhiên

4

ĐHQGHN

Đại học quốc gia Hà Nội

5

KHCNVN

Khoa học công nghệ Việt Nam

6

ONMT

Ô nhiễm môi trường

7

QCVN

Quy chuẩn Việt Nam

8

SDHL

Sử dụng hợp lý

9

SDHLTN

Sử dụng hợp lý tài nguyên

10

SXNN

Sản xuất nông nghiệp

11

TN

Tài nguyên

12

TNTN

Tài nguyên thiên nhiên

13

TN & MT

Tài nguyên và môi trường

14

TP

Thành phố

15

SXNN

Sản xuất nông nghiệp

DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1: Nhiệt độ trung bình trạm Đà Lạt giai đoạn 2001 - 2011..........................31
Bảng 2.2: Nhiệt độ tối cao tuyệt đối tại trạm Đà Lạt giai đoạn 2001 - 2011..........32
Bảng 2.3: Nhiệt độ tối thấp tuyệt đối tại trạm Đà Lạt giai đoạn 2001 - 2011.........32
Bảng 2.4: Lượng mưa tháng (mm) tại Đà Lạt giai đoạn 2001 - 2011......................33
Bảng 2.5: Các nhóm đất và loại đất..........................................................................36
Bảng 2.6: Diện tích các loại đất ở Tp. Đà Lạt ..........................................................47
Bảng 2.7: Tỷ lệ diện tích đất phân theo tầng dày......................................................48
Bảng 2.8: Tỷ lệ diện tích đất phân theo độ dốc.........................................................48
Bảng 2.9: Bảng thống kê cơ sở lưu trú du lịch tại TP Đà Lạt (2011 - 2013)............64
Bảng 2.10: Bảng thống kê lượng khách du lịch đến TP Đà Lạt (2011 - 2013)........64
Bảng 3.1: Các giấy phép khai thác và thăm dò Khoáng sản còn hiệu lực trên địa bàn
TP Đà Lạt đến ngày 18/08/2014...............................................................................68
Bảng 3.2: Hiện trạng sử dụng đất năm 2010 của Thành phố Đà Lạt........................70
Bảng 3.3: Hiện trạng các chỉ tiêu sử dụng đất nông nghiệp năm 2010 TP Đà Lạt..71
Bảng 3.4: Kết quả quan trắc chất lượng môi trường một số hồ đầu năm 2011........80
Bảng 3.5: Kết quả quan trắc chất lượng môi trường nước mặt tại một số hồ tại thành
phố vào thời điểm từ 1/2/2013 -10/4/2013................................................................81
Bảng 3.6: Tổng lượng chất thải rắn phát sinh............................................................83
Bảng 3.7: Quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020 TP Đà Lạt.....................................88


DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 2.1: Sơ đồ vị trí khu vực nghiên cứu.............................................................21
Hình 2.2: Bản đồ địa chất thành phố Đà Lạt..........................................................25
Hình 2.3: Bản đồ địa mạo thành phố Đà Lạt..........................................................30
Hình 2.4: Sương mù buổi sáng sớm tại thành phố Đà Lạt .................................... 34
Hình 2.5: Sơ đồ hệ thống sông suối thành phố Đà Lạt...........................................35
Hình 2.6: Bản đồ thổ nhưỡng thành phố Đà Lạt.....................................................39
Hình 2.7: Rừng thông Đà Lạt ................................................................................ 40

Hình 2.8: Các loài hoa - rau đặc trưng tại Đà Lạt ................................................. 41
Hình 2.9: Sơ đồ các điểm khoáng sản tại TP Đà Lạt..............................................43
Hình 2.10: Khai thác quặng thiếc tại khu vực suối Đạ Tro và hồ chiến Thắng .... 43
Hình 2.11: Đất đỏ bazan khu vực xã Xuân Thọ.................................................... 47
Hình 2.12: Thác Prenn mùa khô (trái) và mùa mưa (phải) ................................... 49
Hình 2.13: Thác Cam Ly mùa khô (trái) và mùa mưa (phải) ............................... 49
Hình 2.14: Hồ Suối Vàng ..................................................................................... 50
Hình 2.15: Mô hình nuôi ong trong rừng .............................................................. 52
Hình 2.16: Vườn hoa thành phố Đà Lạt ................................................................ 53
Hình 2.17: Danh lam thắng cảnh tại Đà Lạt ......................................................... 53
Hình 2.18: Bản đồ phân vùng địa lý tự nhiên thành phố Đà Lạt............................59
Hình 2.19: Biểu đồ cơ cấu dân số TP Đà Lạt theo giới tính năm 2009 ................ 61
Hình 3.1: Hồ DanKia nhìn từ đỉnh Langbiang........................................................73
Hình 3.2: Bản đồ hiện trạng rừng năm 2011...........................................................75
Hình 3.3: Những di tích lịch sử có giá trị du lịch....................................................76
Hình 3.4: Rác thải chặn đứng nguồn nước vào Hồ Xuân Hương............................79
Hình 3.5: Bãi rác thành phố Đà Lạt.........................................................................83
Hình 3.6: Rác thải tại hồ Xuân Hương và nguồn nước dẫn vào hồ.........................84
Hình 3.7: Hiện tượng ngập úng do mưa lớn...........................................................86
Hình 3.8: Hiện trượng sạt lở đất do mưa lớn..........................................................87


Hình 3.9: Bản đồ quy hoạch sử dụng đất thành phố Đà Lạt đến năm 2020 ......... 91
Hình 3.10: Bản đồ quy hoạch thăm dò - khai thác khoáng sản đến năm 2020
tại thành phố Đà Lạt .............................................................................................. 94
Hình 3.11: Bản đồ quy hoạch TP Đà Lạt và vùng phụ cận đến năm 2030
tầm nhìn 2015 ........................................................................................................ 96
Hình 3.12: Bản đồ định hướng không gian SDHN TN và BVMT TP Đà Lạt ... 106

1

TÀI LIỆU THAM KHẢO

- Tiếng Việt
1. A.G.Ixatsenko (1969), Cơ sở cảnh quan học và phân vùng địa lý tự nhiên, NXB
Khoa học và Kỹ thuật.
2. A.G.Ixatsenko (1985), Cảnh quan học ứng dụng, NXB Khoa học và Kỹ thuật.
3. Lê Đức An (1981), Báo cáo lập BĐ địa mạo Việt Nam tỷ lệ 1:500.000 và thuyết
minh, Liên đoàn bản đồ địa chất.
4. Phạm Quang Anh, Nguyễn Cao Huần và James K.Lain (1996 - 2005), Nghiên cứu
ứng dụng cảnh quan trong lập quy hoạch phát triển kinh tế xã hội, quy hoạch bảo
vệ Môi trường.
5. Cục thống kê tỉnh Lâm Đồng (2013), Niên giám thống kê tỉnh Lâm Đồng năm
2013.
6. Nguyễn Văn Cường (1986-1992), Đề án điều tra địa chất đô thị Đà Lạt năm 1996,
thành lập bản đồ địa chất thủy văn thành phố Đà Lạt tỷ lệ 1:25.000.
7. Nguyễn Lập Dân (2011-2014), Nghiên cứu cơ sở khoa học cho giải pháp tổng thể
giải quyết các mâu thuẫn lợi ích trong việc khai thác sử dụng tài nguyên nước
lãnh thổ Tây Nguyên, Viện Địa lý - Viện Hàn lâm KHCNVN.
8. Nguyễn Cao Huần, Hoàng Danh Sơn và nnk (2004-2006), Nghiên cứu địa lý tổng
hợp ứng dụng trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh.
9. Nguyễn Xuân Huyên (2011-2014) đề tài TN3/T04: Nghiên cứu một số dạng tai
biến địa chất điển hình phục vụ phát triển kinh tế - xã hội khu vực Tây Nguyên,
Viện Địa chất, Viện Hàn lâm KHCNVN.
10. Vũ Tự Lập (1976), Cảnh quan địa lý miền Bắc Việt Nam, NXB Đại học Sư phạm.
11. Liên Đoàn Bản Đồ Địa chất Miền Nam (1988 - 2005), Nghiên cứu cấu trúc địa
chất cao nguyên Đà Lạt, thành lập bản đồ địa chất và điều tra khoáng sản tỷ lệ
1:50.000.

i


12. Nguyễn Kim Lợi và Đinh Nguyễn Duy Quang (2011), Ứng dụng GIS phân tích
biến động diện tích rừng trên địa bàn thành phố Đà Lạt giai đoạn 2008-2011,Thư
viện Đại học Nông lâm TP Hồ Chí Minh.
13. Trần Quang Ngãi và các cộng sự (1986), Phân vùng địa lý tự nhiên Tây Nguyên,
NXB Khoa học kỹ thuật, Hà Nội.
14. Phạm Trọng Nhân (2003), Nghiên cứu ảnh hưởng của các nhân tố khí hậu đến
sinh trưởng của thông ba lá (Pinus kesya) tại Đà Lạt, Thư viện Trường Đại Học
Nông Lâm Tp. Hồ Chí Minh.
15. Nguyễn Thục Nhu (2005), Cơ sở lý luận về phân vùng địa lý tự nhiên Việt Nam,
giáo trình, bài giảng Đại học Huế.
16. Vũ Văn Ninh (1988), Báo cáo lập BĐ địa mạo Việt Nam tỷ lệ 1:500.000 và thuyết
minh.
17. Phòng Tài nguyên và Môi trường TP Đà Lạt (2010), Báo cáo quy hoạch sử dụng
đất thành phố Đà Lạt đến năm 2020.
18. Phòng Tài nguyên và Môi trường TP Đà Lạt (10/1987), Báo cáo quy hoạch nông
nghiệp TP. Đà Lạt.
19. P.G Shisenko (1998), Địa lý tự nhiên ứng dụng.
20. Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2005), Luật bảo vệ Môi
trường Việt Nam.
21. Sở Tài nguyên & Môi trường tỉnh Lâm Đồng (2010), Bản đồ và báo cáo thuyết
minh quy hoạch thăm dò, khai thác tài nguyên khoáng sản tỉnh Lâm Đồng đến
năm 2020.
22. Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Lâm Đồng (2010), Báo cáo hiện trạng môi
trường tỉnh Lâm Đồng giai đoạn 2006-2010.
23. Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Lâm Đồng (2010), Kiểm kê đất đai năm 2010.
24. Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Lâm Đồng (2008), Báo cáo kết quả rà soát,
quy hoạch 3 loại rừng tỉnh Lâm Đồng giai đoạn 2008-2020,Quyết định 450/QĐUBND ngày 19/02/2008.

ii


25. Vũ Cao Thái và Nguyễn Bá Thuận (1985), Chú giải tóm tắt bản đồ đất tỉnh Lâm
Đồng, (lưu trữ) Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Lâm Đồng.
26. Nguyễn Văn Thêm (2003), Khôi phục nhiệt độ và lượng mưa ở Đà Lạt dựa trên
thông tin khí hậu từ các vòng năm của Thông ba lá, Tạp chí KHKT. NLN, Trường
ĐHNL TP. Hồ Chí Minh.
27. Tổng cục Địa chất Khoáng sản (8.2013), Kết quả rà soát của Đoàn kiểm tra hoạt
động khoáng sản do Tổng cục Địa chất Khoáng sản thành lập.
28. Tạ Quang Trung (2009), Nghiên cứu phát triển bền vững du lịch sinh thái thành
phố Đà Lạt, tỉnh Lâm Đồng, Luận văn Thạc sỹ Địa lý, Trường Đại học Sư phạm
TP Hồ Chí Minh.
29. UBND Thành phố Đà Lạt (2010), Điều tra đánh giá đất sản xuất nông nghiệp cho
thành phố Đà Lạt tỷ lệ 1:10.000.
30. UBND Thành phố Đà Lạt (2013), Báo cáo ước Kinh tế Xã hội năm 2012-2013
thành phố Đà Lạt.
31. Viện Kiến trúc Quy hoạch Đô thị và Nông thôn và Phân viện quy hoạch đô thị nông thôn Miền Nam (2014), Điều chỉnh quy hoạch chung Thành phố Đà Lạt,
tỉnh Lâm Đồng đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050.
32. Viện Quy hoạch và Thiết kế Nông nghiệp (1987), Bản đồ đất tỉ lệ 1/100.000.

- Tiếng Anh
33. James K.Lain (2003), Integrated Environmental Planning, Technical Report.
34. Hall.P (1992), Urban & Regional Planning, Routledge, London and New York,
350p.
- Các trang web
1. />2. />3. />4. />
iii