luận văn thạc sĩ chính trị học Đổi mới phương thức lãnh đạo của đảng bộ cơ sở đối với công tác thanh niên ở huyện Yên Mô, tỉnh Ninh Bình hiện nay”

1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Thời kỳ nào cũng vậy, thanh niên luôn được xem là rường cột và tương
lai của đất nước. Thanh niên luôn là lực lượng xung kích trong các cuộc đấu
tranh sinh tồn, cũng như trong các cuộc đấu tranh cách mạng, có vị trí, vai trò
đặc biệt quan trọng đối với sự tồn tại và phát triển của xã hội. Họ là nhóm
nhân khẩu xã hội đặc thù tuổi từ 15 đến 35 (đối với Việt Nam), có trong mọi
giai cấp, mọi tầng lớp, mọi lĩnh vực hoạt động của đời sống xã hội. Thanh
niên là độ tuổi sung sức nhất về thể chất và phát triển trí tuệ, luôn năng động,
sáng tạo, muốn tự khẳng định mình. Nhận thức rõ vai trò, vị trí của thanh niên
đối với sự nghiệp cách mạng, trong quá trình lãnh đạo đất nước, Đảng ta luôn
đề cao vai trò, vị trí của thanh niên, xác định thanh niên là lực lượng xung
kích cách mạng, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh là đội dự bị tin cậy
của Đảng; công tác thanh niên là vấn đề sống còn của dân tộc. Đồng thời,
Đảng đã đề ra nhiều chủ trương giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng, tổ chức thanh
niên thành lực lượng hùng hậu, trung thành, kế tục sự nghiệp cách mạng của
Đảng và dân tộc. Qua mỗi thời kỳ, dù bất cứ hoàn cảnh nào các thế hệ thanh
niên đều hoàn thành xuất sắc sứ mệnh lịch sử của mình. Nghị quyết Hội nghị
lần thứ bảy, Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa X) chỉ rõ:
Thanh niên là rường cột của nước nhà, chủ nhân tương lai của đất
nước, là lực lượng xung kích trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, một
trong những nhân tố quyết định sự thành bại của sự nghiệp công
nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, hội nhập quốc tế và xây dựng chủ
nghĩa xã hội. Thanh niên được đặt ở vị trí trung tâm trong chiến lược
bồi dưỡng, phát huy nhân tố và nguồn lực con người. Chăm lo, phát
triển thanh niên vừa là mục tiêu, vừa là động lực đảm bảo cho sự ổn
định và phát triển bền vững đất nước [67,T2].
Trước yêu cầu của thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất
nước, quá trình hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng và sự biến đổi nhanh

chóng của tình hình thanh niên, đòi hỏi không chỉ tăng cường sự lãnh đạo của
Đảng đối với công tác thanh niên mà phải đổi mới nội dung, đặc biệt là


2

phương thức lãnh đạo của Đảng đối với công tác thanh niên nhằm phát huy
cao nhất vai trò, sức mạnh của thanh niên trong công cuộc xây dựng và bảo
vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Nghị quyết số 25 – NQ/TW, Hội nghị
lần thứ 7, Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa X) về “Tăng cường sự
lãnh đạo của Đảng đối với công tác thanh niên thời kỳ đẩy mạnh công
nghiệp hóa, hiện đại hóa” khẳng định:
“Đảng lãnh đạo công tác thanh niên và trực tiếp lãnh đạo Đoàn Thanh
niên Cộng sản Hồ Chí Minh. Xây dựng Đoàn vững mạnh là nội dung quan
trọng trong công tác xây dựng Đảng, là xây dựng Đảng trước một
bước”[67.T3].
Thực tiễn đã chứng minh, ở bất kỳ địa phương, ngành, cơ quan, đơn vị
nào, sự lãnh đạo của Đảng, mà trực tiếp là các cấp ủy đảng luôn là yếu tố
quyết định, đảm bảo cho tổ chức Đoàn hoàn thành tốt nhiệm vụ, chức năng
đoàn kết, tập hợp, giáo dục thanh niên hướng vào các phong trào hành động
cách mạng nhằm thực hiện thắng lợi đường lối, chủ trương của Đảng, chính
sách, pháp luật của Nhà nước.
Công cuộc đổi mới đất nước do Đảng khởi sướng và lãnh đạo trong
những năm qua đã thu được những thắng lợi to lớn, tạo ra những tiền đề cần
thiết để đưa đất nước chuyển sang thời kỳ phát triển mới – thời kỳ đẩy mạnh
công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Trong những thắng lợi đó có sự đóng góp
không nhỏ của thanh niên và công tác thanh niên. Tuy nhiên, do những biến
đổi của tình hình trong nước và quốc tế đang tác động mạnh mẽ làm biến đổi
về cơ cấu xã hội, địa vị kinh tế, học vấn, tư tưởng, tâm lý, lối sống của thanh
niên, công tác thanh niên hiện nay đang đặt ra những vấn đề mới, đòi hỏi phải

tiếp tục có những giải pháp kịp thời, phù hợp với nhu cầu, lợi ích của thanh niên.
Thực hiện chủ chương của Đảng về công tác thanh niên, những năm
qua, Đảng bộ huyện Yên Mô, tỉnh Ninh Bình đã có nhiều cố gắng trong việc
lãnh đạo công tác thanh niên. Đặc biệt, đã chú trọng lãnh đạo, chỉ đạo các
Đảng bộ cơ sở quan tâm lãnh đạo công tác thanh niên, thu hút đông đảo thanh
niên tham gia sự nghiệp cách mạng, tạo môi trường kinh tế, văn hóa, xã hội
lành mạnh, văn minh cho thanh niên rèn luyện, cống hiến và trưởng thành,
góp phần xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp. Công tác đoàn và phong


3

trào thanh niên từng bước phát triển, mặt trận đoàn kết, tập hợp thanh niên
được mở rộng; số thanh niên trở thành đoàn viên, đảng viên ngày càng tăng.
Vai trò của Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể, gia đình, nhà trường và xã hội đối
với thanh niên, công tác thanh niên đã có chuyển biến tích cực, phương thức
lãnh đạo của các cấp ủy cơ sở đối với công tác thanh niên đã có những
chuyển biến tích cực.
Tuy nhiên, việc lãnh đạo công tác thanh niên ở các Đảng bộ cơ sở trong
những năm qua còn bộc lộ không ít những hạn chế, yếu kém, chưa ngang tầm
với yêu cầu của tình hình mới. Đó là: nhận thức của một số cấp ủy đảng, cán
bộ, đảng viên về thanh niên và công tác thanh niên và vai trò của cấp ủy trong
việc lãnh đạo, công tác thanh niên chưa đầy đủ, phương thức lãnh đạo, chỉ
đạo công tác thanh niên còn chung chung, nhiều mặt còn “khoán trắng” cho
Đoàn; tổ chức chỉ đạo thiếu tập trung, đánh giá thanh niên còn theo chủ nghĩa
kinh nghiệm, cảm tính, gia trưởng, thiếu tin tưởng thanh niên; một bộ phận
cán bộ, đảng viên thoái hóa biến chất, không là tấm gương để thanh niên học
tập, noi theo; việc kiểm tra, đánh giá, rút kinh nghiệm thực hiện các chủ
trương, nghị quyết của Đảng về công tác thanh niên không thường xuyên, kịp
thời; công tác quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng và sử dụng cán bộ trẻ chưa thực

sự được coi trọng; chưa làm tốt công tác phát triển Đảng trong thanh niên.
Chính quyền các cấp còn chậm trễ trong thể chế hóa các nghị quyết của Đảng,
thiếu đầu tư thích đáng cho công tác thanh niên. Quản lý Nhà nước về công
tác thanh niên ở địa phương, cơ sở còn nhiều bất cập, cơ chế phối hợp liên
ngành trong công tác thanh niên chưa rõ ràng. Chưa gắn kết mục tiêu phát
triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng, an ninh với mục tiêu phát triển
thanh niên, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể ở nhiều địa phương chưa phối
hợp chặt chẽ, chưa tạo sức mạnh tổng hợp trong công tác thanh niên; sự kết
hợp giữa gia đình – nhà trường – xã hội trong giáo dục thanh niên còn hạn
chế. Từ thực tiễn trên, qua thực tế công tác Đoàn và phong trào thanh niên ở
cơ sở, học viên lựa chọn đề tài: “Đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng
bộ cơ sở đối với công tác thanh niên ở huyện Yên Mô, tỉnh Ninh Bình hiện
nay” để làm luận văn tốt nghiệp với mong muốn góp phần nâng cao chất
lượng, hiệu quả lãnh đạo công tác thanh niên trên địa bàn huyện, thực hiện


4

thắng lợi mục tiêu chính trị của từng Đảng bộ cơ sở và của Đảng bộ huyện
Yên Mô trong thời gian tới.
2. Tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài
Ngay từ khi ra đời, Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn coi trọng
công tác vận động, giáo dục thanh niên. Vì vậy, nghiên cứu việc đổi mới
phương thức lãnh đạo của Đảng đối với công tác thanh niên là một lĩnh vực
quan trọng, sớm được các nhà khoa học quan tâm. Đáng chú ý là cuốn sách:
“Đảng Cộng sản Việt Nam với công tác vận động thanh niên trong thời kỳ
đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước” (2001, NXB Chính trị
Quốc gia) do Tiến sỹ Nguyễn Văn Hùng – Ban Dân vận Trung ương chủ
biên; Luận văn Thạc sỹ Chính trị: “Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh
trong hệ thống chính trị Việt Nam hiện nay” của tác giả Nguyễn Thị Ánh (2004);

Luận văn Thạc sỹ Chính trị: “Đổi mới sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác
thanh niên ở thành phố Thái Bình hiện nay” (2005) của tác giả Vũ Hồng Huy, đề
tài khoa học: “Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo công tác thanh niên trong giai
đoạn hiện nay” (2010) của Tiến sỹ Lâm Quốc Tuấn.
Ngoài ra còn một số bài viết, bài phát biểu của một số đồng chí lãnh đạo
Đảng, Nhà nước, một số đề tài nghiên cứu có liên quan như: “Đổi mới nhận thức
và tăng cường trách nhiệm của cấp ủy đối với thanh niên và công tác thanh niên”
(1999) của tác giả Phạm Gia Cư trong Tạp chí Tư tưởng Văn hóa. Đề tài khoa học
“Đổi mới tổ chức bộ máy, cán bộ của Đoàn trước yêu cầu của thanh niên và sự
phát triển của đất nước” (2007) của tác giả Nguyễn Hữu Việt, Ban Tổ chức
Trung ương Đoàn.
Bài báo, tạp chí chuyên ngành “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với
công tác thanh niên trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa” (Tạp
chí Cộng sản số 15, (159) năm 2008) của đồng chí Trương Tấn Sang.
Bài viết “Một số vấn đề đặt ra trong việc phát triển lý tưởng xã hội chủ
nghĩa cho thanh niên hiện nay” (Tạp chí Cộng sản số 14, năm 2008) của tác giả
Nguyễn Đức Tiến. Tác giả Trương Gia Long với bài viết “Chủ động đổi mới, hội
nhập trong xu thế toàn cầu hóa và trọng trách của thanh niên” (Tạp chí Cộng sản
số 7, năm 2008). “Đảng lãnh đạo công tác thanh niên và Đoàn Thanh niên” (Báo
điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam, ngày 17/7/2008). Tác giả Hoàng Đình Cúc,


5

“Xây dựng, củng cố thế giới quan khoa học cho thanh niên, sinh viên nước ta
hiện nay” (Tạp chí Lý luận Chính trị, số 3 năm 2007).
Tuy nhiên, đến nay vẫn chưa có đề tài nghiên cứu một cách toàn diện
và có hệ thống về đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với công tác
thanh niên của Đảng bộ cơ sở ở huyện Yên Mô, tỉnh Ninh Bình. Để góp phần
giải quyết vấn đề lý luận và thực tiễn đang tồn tại, luận văn lựa chọn đề tài nêu trên.

3. Mục đích, nhiệm vụ, phạm vi nghiên cứu
3.1. Mục đích
- Nghiên cứu một cách có hệ thống về phương thức lãnh đạo của Đảng
nói chung và phương thức lãnh đạo của các Đảng bộ cơ sở ở huyện Yên Mô
tỉnh Ninh Bình nói riêng đối với công tác thanh niên thông qua tổ chức Đoàn
và phong trào thanh niên.
- Trên cở sở làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn để đối mới
phương thức lãnh đạo của Đảng bộ cơ sở đối với công tác thanh niên, luận
văn đề xuất các giải pháp góp phần đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng
bộ cơ sở huyện Yên Mô, tỉnh Ninh Bình đối với công tác thanh niên hiện nay.
3.2. Nhiệm vụ
- Nghiên cứu các quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ
Chí Minh, Đảng Cộng sản Việt Nam về thanh niên, công tác thanh niên, nội
dung, phương thức lãnh đạo của Đảng đối với công tác thanh niên.
- Làm rõ thực trạng lãnh đạo của các Đảng bộ cơ sở huyện Yên Mô,
tỉnh Ninh Bình đối với công tác thanh niên trong những năm vừa qua.
- Phân tích nguyên nhân và đề xuất những giải pháp về đổi mới phương
thức lãnh đạo của các Đảng bộ cơ sở huyện Yên Mô, tỉnh Ninh Bình đối với
công tác thanh niên.
3.3. Phạm vi nghiên cứu
- Luận văn nghiên cứu sự lãnh đạo công tác thanh niên của các Đảng
bộ cơ sở ở huyện Yên Mô, tỉnh Ninh Bình.
- Thời gian: từ năm 2005 đến nay.
4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn


6

- Đề tài dựa trên phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch
sử của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; quan điểm của Đảng

Cộng sản Việt Nam, Đảng bộ tỉnh Ninh Bình và Đảng huyện Yên Mô, các
Đảng bộ cơ sở huyện Yên Mô về vị trí, vai trò của thanh niên, công tác thanh
niên đối với sự nghiệp cách mạng.
- Luận văn sử dụng phương pháp lô gích và lịch sử, phương pháp phân
tích và tổng hợp, phương pháp hệ thống và các phương pháp điều tra, khảo
sát, thống kê xã hội học để nghiên cứu thực trạng sự lãnh đạo của các Đảng
bộ cơ sở huyện Yên Mô tỉnh Ninh Bình đối với công tác thanh niên hiện nay.
5. Đóng góp mới về khoa học của luận văn
- Luận văn là đề tài khoa học đầu tiên nghiên cứu về phương thức lãnh
đạo của các Đảng bộ cơ sở đối với công tác thanh niên ở huyện Yên Mô, tỉnh
Ninh Bình hiện nay.
- Luận văn đánh giá khái quát những thành tựu và hạn chế trong lãnh
đạo công tác thanh niên của các Đảng bộ cơ sở huyện Yên Mô tỉnh Ninh Bình
trong những năm vừa qua. Từ đó rút ra những kinh nghiệm và bước đầu đưa
ra những giải pháp về đổi mới phương thức lãnh đạo của các Đảng bộ cơ sở
huyện Yên Mô, tỉnh Ninh Bình đối với công tác thanh niên.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
- Bằng kết quả nghiên cứu thực tiễn, luận văn góp phần làm rõ quan điểm
của Đảng Cộng sản Việt Nam, Đảng bộ huyện Yên Mô, tỉnh Ninh Bình về vai
trò của thanh niên và công tác thanh niên trong thời kỳ mới, những nội dung đã
được nêu trong các nghị quyết của Ban Chấp hành Trung ương, Ban Chấp hành
Đảng bộ tỉnh Ninh Bình, Đảng bộ huyện Yên Mô và các Đảng bộ cơ sở.
- Là cơ sở để cấp ủy, Ban Chấp hành Đoàn cấp huyện, cấp cơ sở nghiên
cứu, định hướng các nhiệm vụ chương trình hành động cho công tác Đoàn
thanh niên những năm tiếp theo.
- Đề tài có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho việc nghiên cứu, giảng dạy
trong hệ thống chương trình đào tạo cán bộ thanh niên và các trường chính trị.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục,
luận văn gồm 3 chương, 9 tiết và 107 trang.

7

Chương 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN
VỀ ĐẢNG LÃNH ĐẠO CÔNG TÁC THANH NIÊN
1.1. Những quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh
về thanh niên và công tác thanh niên
1.1.1. Quan điểm của Chủ nghĩa Mác – Lênin về thanh niên và công
tác thanh niên
Lịch sử phát triển của các dân tộc đã chứng minh thanh niên bao giờ
cũng giữ vị trí và vai trò quan trọng trong việc dựng nước và giữ nước. Thanh
niên là một lực lượng xã hội rộng lớn ở từng địa phương, khu vực hay trong
một quốc gia, dân tộc. Nhưng thanh niên chưa lúc nào có một tổ chức của mình,
do mình và vì mình.
Chỉ đến khi học thuyết Mác - Lênin ra đời thì vị trí, vai trò của thanh
niên mới được đánh giá đúng đắn và những luận điểm quan trọng về việc cần
thiết phải ra đời một tổ chức của thanh niên do Đảng Cộng sản sáng lập, lãnh
đạo và rèn luyện mới được đề cập.
Vào giữa thế kỷ XIX, chính Ph.Ăngghen đã đề xuất ý kiến về việc
tham gia của thế hệ trẻ vào cuộc đấu tranh chống lại chính sách phản động
của chế độ quân chủ Phổ vì tương lai của nước Đức. Ngay lúc đó, ông đã
khẳng định rằng, thanh niên không thể đứng ngoài chính trị, chính thực tiễn
của cuộc đấu tranh giai cấp đã cuốn hút tuổi trẻ vào đời sống chính trị.
C.Mác, Ph.Ăngghen và V.I.Lênin đều coi thanh niên là một lực lượng cách
mạng hùng hậu, có vai trò quan trọng trong cách mạng và xem xét vấn đề
thanh niên luôn gắn bó với giai cấp công nhân và Đảng tiên phong của nó.
C.Mác đã khẳng định: "Do những quy luật phát triển khách quan của xã hội,
thanh niên bao giờ cũng giữ vai trò quan trọng trong việc kế thừa và phát

triển những thành tựu của người đi trước" [41, tr.23]. Thanh niên được xem
xét như một tầng lớp xã hội đặc thù theo lứa tuổi, có số lượng đông và giữ vị


8

trí quan trọng trong xã hội. Nếu chia các tầng lớp, các giai cấp, dân tộc… theo
lát cắt dọc, thì thanh niên là lát cắt ngang, có mặt trong mọi giai tầng của xã
hội. Chính thanh niên của các dân tộc là người sẽ kế thừa, sẽ phát triển mọi
thành quả do cha anh để lại.
Năm 1844, C.Mác và Ph.Ăngghen đã nghiên cứu thế hệ trẻ của giai cấp
vô sản và rút ra kết luận quan trọng: "Tương lai của giai cấp công nhân tuỳ
thuộc vào tình trạng thế hệ thanh niên của nó" [35, tr.438] và C.Mác đã chỉ
rõ: "Những người công nhân tiên tiến nhất, ý thức đầy đủ rằng, tương lai của
giai cấp họ, và kế đó là tương lai của nhân loại hoàn toàn tuỳ thuộc vào sự
giáo dục các thế hệ công nhân đang lớn" [39, tr.198].
C.Mác và Ph.Ăngghen đã thấy rõ vai trò quan trọng của thanh niên
trong sự nghiệp cách mạng, đã nhìn nhận lớp thanh niên là những người xung
kích, cổ vũ những ưu điểm, tích cực phê phán những nhược điểm, yếu kém
của lớp người đang lớn. Từ cách nhìn biện chứng đó, hai ông thấy rằng cần tổ
chức thanh niên vào một tổ chức chính trị. Ph.Ăngghen đã nêu ra quan điểm
thanh niên là: "Đội quân xung kích quyết định của đạo quân vô sản quốc tế",
"Đội hậu bị của Đảng". Trong thư gửi Bít-xmắc, Ph.Ăngghen đã khẳng định
rõ: "Chính thế hệ trẻ là nguồn bổ sung dồi dào nhất cho Đảng" [37, tr.509].
Những tư tưởng, quan điểm của C.Mác và Ph.Ăngghen đã đặt nền móng cho
việc hình thành tổ chức Đoàn Thanh niên cộng sản - người trợ thủ đắc lực,
đội hậu bị của các Đảng Cộng sản sau này.
Phát triển sáng tạo những luận điểm của C.Mác và Ph.Ăngghen trong
điều kiện lịch sử mới, trong các tác phẩm của mình hơn 200 lần V.I.Lênin bàn
đến vấn đề thanh niên và tổ chức thanh niên cộng sản. Tiêu biểu là các tác

phẩm: "Dự thảo nghị quyết về thái độ đối với thanh niên học sinh" (1903),
"Những nhiệm vụ của thanh niên cách mạng" (1903), "Vấn đề tính Đảng
trong sinh viên dân chủ" (1912), "Thanh niên quốc tế" (1916) và diễn văn
quan trọng của Người đọc tại Đại hội III của Đoàn thanh niên cộng sản Nga:
"Nhiệm vụ của Đoàn Thanh niên" (1920). Chính trong những tác phẩm này,


9

V.I.Lênin đã tin tưởng vào lực lượng thanh niên và đặt cơ sở cho việc xây
dựng tổ chức Đoàn Thanh niên cộng sản.
V.I.Lênin đã coi thanh niên là "Nguồn sinh lực chiến đấu của cách
mạng". Người đã luận giải những nguyên nhân làm xuất hiện phong trào
thanh niên và sự cần thiết phải tổ chức thanh niên vào các nhóm cách mạng.
V.I.Lênin đã nhấn mạnh:
Hãy lấy thanh niên mà xây dựng hàng trăm nhóm xung phong và động
viên họ nỗ lực hoạt động… cần phải khẩn trương một cách táo bạo tập
hợp và đưa tất cả những người có sáng kiến cách mạng vào hoạt động.
Đừng sợ là họ chưa được đào tạo đầy đủ, đừng run trước việc họ chưa
có kinh nghiệm và chưa phát triển hoàn thiện [27, tr. 247] .
Đánh giá cao tiềm năng to lớn và hoài bão khát khao vươn tới tương lai
của tuổi trẻ, V.I.Lênin đặt niềm tin vào lớp trẻ: "Người ta quan sát thấy thanh
niên công nhân một khát vọng nồng cháy không gì kìm hãm được tới lý tưởng
của dân chủ và chủ nghĩa xã hội" [24, tr. 195].
V.I.Lênin một mặt đánh giá đúng vai trò của thanh niên, tin tưởng vào
thanh niên và mặt khác cũng thấy rõ cần thiết phải ra đời một tổ chức để tập
hợp và đưa thanh niên vào phong trào cách mạng - Đó chính là Đoàn thanh niên
cộng sản.
Luận điểm của V.I.Lênin về Đoàn Thanh niên Cộng sản được người đề
cập trong nhiều tác phẩm ở nhiều góc độ khác nhau, có thể tóm tắt trên những

quan điểm cơ bản sau:
Một là, V.I.Lênin đã chứng minh sự cần thiết phải xây dựng Đoàn
thanh niên và đặt nó dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Đảng.
Người nêu lên quan điểm về mối quan hệ hữu cơ giữa Đảng - Đoàn và
thanh niên. Lênin chỉ rõ:
Chúng ta là Đảng của tương lai, mà tương lai lại thuộc về thanh niên.
Chúng ta là Đảng của những người cách tân, mà thanh niên lại hào
hứng đi theo những người cách tân. Chúng ta là Đảng của sự chiến


10

đấu quên mình với những gì đã mục nát, cũ kỹ, mà thanh niên bao giờ
cũng đi tiên phong trong cuộc đấu tranh quên mình ấy [23, tr. 163].
Và Lênin đã đi đến kết luận: "Chúng ta mãi mãi là Đảng của thanh
niên, của giai cấp tiên phong". [23, tr. 163]. Theo sáng kiến của Lênin, tháng
10 năm 1918 Đảng Cộng sản Nga đã quyết định thành lập Đoàn Thanh niên
cộng sản Nga.
Hai là, V.I.Lênin xem xét Đoàn thanh niên cộng sản là tổ chức chính trị
- xã hội của thanh niên; Đoàn có chức năng và nhiệm vụ:
Thứ nhất, tập hợp thanh niên vào cuộc đấu tranh vì sự nghiệp tiến bộ
của xã hội xã hội chủ nghĩa.
Thứ hai, bảo đảm mối liên hệ hữu cơ vững chắc của Đảng với quần
chúng thanh niên, tạo điều kiện tốt cho sự lãnh đạo của Đảng đối với phong trào
thanh niên.
Thứ ba, lôi cuốn đông đảo lực lượng thanh niên tham gia giải quyết
những nhiệm vụ kinh tế, chính trị, xã hội.
Thứ tư, bảo đảm việc giáo dục cộng sản chủ nghĩa cho lớp người kế
tục, đáp ứng những nhu cầu và lợi ích của thanh niên.
Nhiệm vụ này chính là chức năng cơ bản của Đoàn TNCS là giáo dục

chủ nghĩa cộng sản - là trường học XHCN của thanh niên. V.I.Lênin đã chỉ
rõ: Mục tiêu chính của Đoàn Công-Sô-Môn là giúp Đảng xây dựng chủ nghĩa
cộng sản, giúp thế hệ trẻ thiết lập XHCN. Như vậy mọi hoạt động của Đoàn
thanh niên Công-Sô-Môn xoay quanh việc giáo dục chủ nghĩa cộng sản cho
thanh niên.
Thứ năm, là đội dự bị chiến lược tin cậy của Đảng.
Như vậy, V.I.Lênin và Đảng Cộng sản đã xác định xây dựng Đoàn
TNCS là một tất yếu khách quan nhằm tập hợp, giáo dục CSCN cho thanh
niên, để họ xứng đáng là người kế tục trung thành sự nghiệp cách mạng của
Đảng và là đội dự bị tin cậy của Đảng.


11

Ba là, V.I.Lênin đã luận giải quan điểm, Đảng cần tôn trọng tính độc
lập về mặt tổ chức của thanh niên.
Tổ chức độc lập của thanh niên đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng nhằm
phát huy tính chủ động, sáng tạo, xung kích của Đoàn thanh niên. Người nói:
Chúng ta cần phải ủng hộ tính độc lập về tổ chức của Đoàn thanh niên
một cách vô điều kiện và không phải chỉ vì bọn theo chủ nghĩa cơ hội
sợ sự độc lập đó, mà là vì tính chất của công việc. Bởi vì không có sự
độc lập hoàn toàn, thanh niên sẽ không rèn luyện mình thành những
chuyên gia tốt, và góp phần thúc đẩy CNXH tiến lên [30,tr.226].
Luận điểm này thể hiện sự ủng hộ của Đảng đối với tính chủ động, tự quản
của thanh niên. Đoàn thanh niên là một bộ phận của hệ thống chính trị - xã
hội đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản. Đoàn có điều lệ, có hệ thống tổ
chức và cán bộ từ Trung ương đến cơ sở, được nhà nước cấp ngân sách hoạt
động, có các cơ quan truyền thông đại chúng, mọi công tác của Đoàn được
thực hiện bằng chính hệ thống tổ chức của nó, bằng đội ngũ cán bộ và của
đoàn viên.

Bốn là, V.I.Lênin rất quan tâm đến chất lượng hoạt động của Đoàn
TNCS, mà chất lượng đó trước tiên là ở từng thành viên của Đoàn.
Người cho rằng, người đoàn viên thanh niên cộng sản là những người
tiên tiến trong thanh niên. V.I.Lênin đã chỉ rõ:
Là đoàn viên thanh niên, nghĩa là phải phấn đấu cống hiến mọi hoạt
động, mọi sức lực của mình cho sự nghiệp chung. Đó chính là nội dung
giáo dục CSCN. Chỉ có trong hoạt động đó người thanh niên, nam
hoặc nữ mới có thể trở thành người cộng sản chân chính [33,tr.316].
V.I.Lênin đặc biệt quan tâm đến tính tích cực lao động, chính trị, xã hội của
người đoàn viên:
Chỉ khi nào cùng lao động với công nhân và nông dân người ta mới trở
nên người cộng sản chân chính và phải làm cho mọi người thấy rằng


12

bắt cứ một đoàn viên nào của Đoàn thanh niên đều có học và đồng thời
cũng biết lao động [33,tr.387].
Luận điểm nổi tiếng của V.I.Lênin coi trọng chất lượng của tổ chức: "Thà ít
mà tốt" vẫn là kim chỉ nam cho hoạt động thực tế của Đoàn TNCS trong điều
kiện hiện nay.
1.1.2. Tư tưởng Hồ Chí Minh về thanh niên và công tác thanh niên
Kế thừa những di sản tư tưởng quý báu của C.Mác, Ph.Ăngghen và
V.I.Lênin, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã phát triển một cách sáng tạo các luận
điểm mác-xít về vai trò thanh niên, phong trào thanh niên và xây dựng Đoàn
TNCS ở Việt Nam.
Tư tưởng Hồ Chí Minh về thanh niên và công tác thanh niên được thể
hiện trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng của Bác, thể hiện trong nhiều
tác phẩm, bài viết, thư gửi và trong các buổi gặp gỡ nói chuyện với thanh thiếu nhi. Đó là di sản quý báu mà Hồ Chủ tịch đã để lại cho Đảng, cho Đoàn
vận dụng vào xây dựng Đoàn TNCS trong điều kiện mới.

Với Hồ Chí Minh, thanh niên là động lực của cách mạng, là người chủ
tương lai của đất nước. Trong toàn bộ tiến trình của cách mạng Việt Nam, Hồ
Chủ tịch luôn coi thanh niên là động lực chủ yếu của cách mạng, "thanh niên
là người tiếp sức cách mạng cho thế hệ thanh niên già, đồng thời là người
phụ trách dìu dắt thế hệ thanh niên tương lai", "thanh niên là người xung
phong trong công cuộc phát triển kinh tế, văn hoá", "thanh niên là lực lượng
cơ bản trong bộ đội, công an và dân quân tự vệ" và trong mọi công việc,
thanh niên thi đua thực hiện khẩu hiệu: "Đâu cần thanh niên có, việc gì khó
có thanh niên"[43,tr328]. Người đã tổng kết: "Thanh niên là một bộ phận
quan trọng của dân tộc: Dân tộc bị nô lệ thì thanh niên cũng bị nô lệ. Dân
tộc được giải phóng, thanh niên mới được tự do. Vì vậy thanh niên phải hăng
hái tham gia cuộc đấu tranh của dân tộc" [43,tr.129].


13

Gắn thanh niên với vận mệnh của dân tộc, Hồ Chủ tịch, trong nhiều bài
nói và viết của mình đã luận giải một cách thuyết phục rằng: "Thanh niên là
người chủ tương lai của nước nhà". "Nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh,
một phần lớn là do các thanh niên. Thanh niên muốn làm chủ tương lai cho
xứng đáng thì ngay hiện tại phải rèn luyện tinh thần và lực lượng của mình,
phải làm việc chuẩn bị cho cái tương lai đó" [43,tr.84].
Một mặt Chủ tịch Hồ Chí Minh nhận rõ vai trò quyết định của thanh
niên trong tiến trình lịch sử, nhận rõ khả năng cách mạng to lớn của thanh
niên, có thể "rời non", "lấp biển" hết lòng tin yêu thanh niên, song Người luôn
đặt thanh niên trong tư cách là một chủ thể đang phát triển, đang được tiếp
tục hoàn thiện. Điều đó có nghĩa rằng trong thanh niên nói chung và trong
mỗi cá thể nói riêng đều có cả mặt mạnh và mặt yếu, đều mang tiềm ẩn những
khả năng lớn cũng như những hạn chế. Bác Hồ nhận thấy ở thanh niên một
tiềm năng to lớn, dồi dào một sức trẻ, luôn hướng tới cái mới. Trong thư gửi

nhi đồng toàn quốc nhân dịp tết nguyên đán, Bác viết: "Một năm khởi đầu từ
mùa xuân. Một đời khởi đầu từ tuổi trẻ. Tuổi trẻ là mùa xuân xã
hội"[43,tr.69].
Trong mọi thời kỳ cách mạng, nhất là trước các bước ngoặt, trước
những tình huống quyết liệt, khó khăn của sự mất còn của dân tộc, Hồ Chủ tịch
vẫn tin tưởng vững chắc rằng, thanh niên ta luôn sẵn sàng "cảm tử cho tổ
quốc quyết sinh" và "với một thế hệ thanh niên kiên cường như thế, tiền đồ
dân tộc ta nhất định rất vẻ vang".
Niềm tin yêu của Bác và của Đảng đối với thế hệ trẻ thể hiện trong
nhiều chính sách đào tạo, bồi dưỡng và phát huy (sử dụng) sức mạnh vật chất
và tinh thần của thanh niên, làm cho thanh niên gắn bó với Đảng và chế độ.
Đây là nhân tố hết sức quan trọng để Đảng nắm thanh niên. Nơi nào, lúc nào
nảy sinh ra hiện tượng thiếu lòng tin, thiếu trách nhiệm đối với thanh niên thì
nơi ấy, lúc ấy sẽ gặp khó khăn trong vận động thanh niên.


14

Thực tiễn cho ta thấy, quan điểm biện chứng trong việc nhìn nhận,
đánh giá thanh niên của Bác Hồ làm cho thanh niên tự tin hơn, đồng thời lại
thấy rõ yêu cầu phải phấn đấu, rèn luyện để trưởng thành.
Tư tưởng Hồ Chí Minh về tập hợp, đoàn kết thanh niên và xây dựng
Đoàn TNCS được thể hiện qua các điểm sau:
* Tập hợp thanh niên trong một tổ chức cách mạng độc lập.
Chủ tịch Hồ Chí Minh là người sáng lập tổ chức, rèn luyện Đoàn TNCS
từ lúc hiếm hoi chỉ có mấy đoàn viên đầu tiên như Bác đã nói trong buổi lễ kỷ
niệm lần thứ 35 ngày thành lập Đoàn (26/3/1966). Mục đích của việc tổ chức
ra Đoàn, Hội… là để "tập họp thanh niên, giác ngộ họ và đưa họ ra tranh đấu".
Sau ngày Cách mạng tháng Tám thành công, để mở rộng việc tập họp,
đoàn kết thanh niên nhằm đưa đông đảo thanh niên vào tổ chức để giáo dục,

bồi dưỡng họ, ngoài Đoàn thanh niên cứu quốc, tổ chức của những thanh niên
tiên tiến đội dự bị chiến đấu của Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ thị thành
lập Đoàn thanh niên Việt Nam, sau mang tên là Liên đoàn thanh niên Việt
Nam. Liên đoàn thanh niên Việt Nam là mặt trận rộng rãi của các tầng lớp
thanh niên tự nguyện tham gia công cuộc kháng chiến và kiến quốc. Liên
đoàn đã cùng Đoàn thanh niên cứu quốc mở các lớp huấn luyện về tình hình
và nhiệm vụ, nhất là các lớp chính trị tìm hiểu về chủ nghĩa Mác, về đường
lối kháng chiến toàn dân, toàn diện của Chính phủ. Tại Đại hội lần thứ nhất
của Liên đoàn (2/1950) Bác nhắc nhở các đại biểu 2 điều: Đoàn kết và giúp
nhau tiến bộ.
Vào giữa năm 1950, khi cuộc kháng chiến chống thực dân xâm lược
Pháp bước vào giai đoạn quyết liệt, Bác Hồ chỉ thị thành lập các đơn vị thanh
niên xung phong công tác đầu tiên. Đây là một loại hình tổ chức mới. Ngoài
nhiệm vụ phục vụ chiến đấu, TNXP được học tập văn hoá, chính trị. Quá
trình tham gia TNXP, nhiều đội viên đã được xoá mù chữ, được học lên một,
hai lớp… (các đơn vị TNXP đều có bố trí giáo viên văn hoá).


15

Tại Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ II (10/1956), Bác Hồ dạy rằng
Đoàn thanh niên là một tổ chức giúp Đảng giáo dục thanh niên nên mọi đoàn
viên phải gương mẫu "Học tập chính trị, văn hoá, nghề nghiệp để tiến bộ
mãi, để sẵn sàng trở thành cán bộ, đảng viên tốt" [43,tr.163].
Muốn giáo dục thanh niên, điều trước tiên là phải tập hợp họ lại trong
tổ chức. Chỉ có đứng trong tổ chức, tham gia sinh hoạt trong tổ chức, hoạt
động cho các chương trình, kế hoạch do tổ chức đề ra, thanh niên mới có điều
kiện tiến bộ và mới có thể tự rèn luyện thành người tốt như Bác Hồ dạy. Vì
vậy, Bác rất quan tâm đến phương pháp giáo dục thanh niên trong tổ chức qua
sinh hoạt Đoàn, Hội; qua việc thực hiện các cuộc vận động, các phong trào

hành động cách mạng, Người cho rằng: “Các tổ chức thanh niên có vai trò
rất quan trọng trong việc phải nghiên cứu tìm ra những hình thức, phương
pháp thích hợp để tổ chức, giáo dục thanh niên một cách rộng rãi và vững
chắc" [43,tr.164].
Ngày nay, chúng ta có trên 10 triệu thanh niên đã được đứng trong tổ
chức dưới ngọn cờ của Đảng (Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, Hội Liên hiệp thanh
niên Việt Nam, Hội sinh viên Việt Nam, các đơn vị thanh niên xung
phong…). Nếu các tổ chức nêu trên đều làm tốt công tác giáo dục, nghĩa là
luôn tích cực tìm kiếm, sáng tạo những hình thức, phương pháp thích hợp, đặc
biệt là trong điều kiện mới (trình độ mọi mặt của thanh niên đã được nâng lên,
hoạt động kinh tế - xã hội - văn hoá đổi mới, chính sách mở cửa…) thì chắc
chắn sẽ tạo ra hiệu quả tốt. Muốn vậy, các tổ chức Đoàn, Hội phải ý thức sâu
sắc về chức năng giáo dục của mình, kiên quyết đấu tranh chống lại những
suy nghĩ và hành động không đúng như coi nhẹ nhiệm vụ giáo dục, chậm đổi
mới hình thức, phương pháp giáo dục.
Tiềm năng của thế hệ trẻ Việt Nam vô cùng to lớn. Nhưng để hiện thực
hoá các tiềm năng đó, trước hết cần tập hợp họ vào một tổ chức cách mạng,
dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản. Tư tưởng đó quán xuyến trong các tác


16

phẩm của Hồ Chủ tịch về thanh niên và công tác thanh niên. Ngay từ năm
1925, trong thư "gửi thanh niên Việt Nam", người đã nhận xét:
Ở Đông Dương, chúng ta có đủ tất cả những cái mà một dân tộc có thể
mong muốn như: Hải cảng, hầm mỏ, đồng ruộng mênh mông, rừng núi
bao la, chúng ta có những người lao động khéo léo và cần cù. Nhưng
chúng ta thiếu tổ chức và người tổ chức! Bởi thế công nghiệp và
thương nghiệp của chúng ta là một con số không. Thế thì thanh niên
của ta đang làm gì? Nói ra thì buồn, buồn lắm: Họ không làm gì cả…

[43,tr.30].
Vấn đề là ở chỗ "Phải sớm hồi sinh" lớp thanh niên già nua đó, bằng cách đưa
họ vào các tổ chức cách mạng, để trả lại cho họ cái thuộc tính vốn có của tuổi
trẻ là hoạt động vì dân, vì nước và vì chính bản thân mình. Người nhắc nhở
thanh niên "Cách mạng thì sống, không có cách mạng thì chết " [43,tr.42].
Chính vì thế tổ chức "thanh niên cách mạng đồng chí Hội" đã ra đời để lãnh
đạo cách mạng Việt Nam đi theo con đường cách mạng giải phóng dân tộc.
Trong tác phẩm "Đường cách mệnh", Hồ Chủ tịch đã dành một chương riêng
nói về tổ chức thanh niên cộng sản và giới thiệu tôn chỉ mục đích của Đoàn,
cách làm việc của Đoàn và mối quan hệ Đảng - Đoàn. Ngay từ khi Đảng ra
đời, Hồ Chủ tịch đã nghiên cứu đặc điểm của công tác vận động thanh niên,
đã gửi một bức thư cho Ban Chấp hành Trung ương Đảng (ngày 24/4/1931),
trong đó Người chính thức đặt vấn đề "thống nhất thanh niên cộng sản Đoàn
và công hội, và làm cho họ sinh hoạt độc lập". Thực hiện chỉ thị đó, các cấp
uỷ đảng trong toàn quốc đã xúc tiến mạnh mẽ công tác xây dựng và thống
nhất tổ chức Đoàn. Và chỉ sau đó ít lâu, Đoàn TNCS Đông Dương được quốc
tế cộng sản thanh niên công nhận là một bộ phận chính thức của mình.
Về phong trào thanh niên, Hồ Chủ tịch nói: "Đảng, Chính phủ và Bác
rất chú ý đến thanh niên. Bác vui lòng khen ngợi những cố gắng của thanh
niên. Nhưng phong trào thanh niên cũng còn nhiều thiếu sót cần khắc phục"
[43,tr.326]. Người cho rằng: "Phong trào thanh niên còn chật hẹp" [43,tr.84].


17

Tuy rằng "Thanh niên có nhiều sáng kiến hay gây những phong trào có ích và
lúc đầu rất sôi nổi. Như thế là tốt. Nhưng phong trào cần phải liên tục và có
nội dung thiết thực. Không nên chỉ có hình thức, càng không nên "đầu voi
đuôi chuột" [43,tr.289]. Trong mọi công việc phải tính toán, cân nhắc cẩn
thận. "Thì giờ là vàng bạc". Phải kiên quyết “chống thói hội họp lu bù, mất

thì giờ, hai sức khoẻ mà không kết quả thiết thực” [43,tr.298]. Vậy nên
nhiệm vụ của các bạn là phải “Tìm đủ mọi cách để gây một phong trào thanh
niên to lớn và mạnh mẽ" [43,tr.85]. Hồ Chủ tịch đã khuyên các cán bộ công
tác trong thanh niên:
Hiện nay, thanh niên không thiếu gì nơi hoạt động,không thiếu gì
công việc làm: Nào ở bộ đội, dân quân du kích, nào mở mang bình dân
học vụ, nào tăng gia sản xuất… có chí làm thì quyết tìm ra việc, và
quyết làm được việc… Chớ đặt những chương trình kế hoạch mênh
mông, đọc nghe sướng tai nhưng không thực hiện được. Việc gì cũng
phải thiết thực. Nói được, làm được. Việc gì cũng phải từ chỗ nhỏ dần
dần đến to, từ dễ dần đến khó, từ thấp dần dần đến cao. Một chương
trình nhỏ mà thực hiện được hẳn hoi, hơn là một trăm chương trình to
tát mà không làm được [43,tr.86].
Đặc biệt, Hồ Chủ tịch lưu ý: "Thanh niên phải xung phong đến những nơi khó
khăn gian khổ nhất, nơi nào người khác làm ít kết quả, thanh niên phải xung
phong đến làm cho tốt".
Về vấn đề phát triển Đoàn, sau khi so sánh tổng số thanh niên với số
đoàn viên, chỉ ra tỷ lệ đoàn viên còn quá ít, Hồ Chủ tịch nhấn mạnh: "Đoàn
có thể và nên phát triển mạnh hơn nữa. Phong trào thi đua yêu nước làm nảy
nở ra nhiều thanh niên tích cực và tiên tiến ở các ngành, các nghề. Đó là điều
kiện thuận lợi giúp cho Đoàn phát triển mạnh mẽ và vững chắc" [43,tr.290].


18

Ngay từ khi ra đời, Đoàn đã lấy lý tưởng vì độc lập tự do, vì chủ nghĩa
xã hội làm phương hướng phấn đấu của mình. Mỗi bước trưởng thành của
Đoàn đều gắn liền với lời chỉ giáo ân cần và sự quan tâm chăm sóc tận tình
của Hồ Chủ tịch. Người đã cho xuất bản tờ báo "Thanh niên" (do Người làm
chủ bút) để truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin trong thanh niên. Người cũng đã

trực tiếp giáo dục, rèn luyện lớp lớp các thế hệ thanh niên yêu nước đang say
mê với lý tưởng cách mạng. Chính người đã xác định rõ bản chất, vị trí, chức
năng và nhiệm vụ cho Đoàn thanh niên qua các thời kỳ cách mạng, Người
viết: "… Đoàn thanh niên lao động phải là cánh tay đắc lực của Đảng trong
việc tổ chức giáo dục thế hệ thanh niên và nhi đồng thành những chiến sĩ
tuyệt đối trung thành với sự nghiệp xây dựng XHCN và CNCS" [43,tr.248]. Ở
một bài viết khác, Hồ Chủ tịch nhấn mạnh: "Đoàn thanh niên lao động phải
là đầu tầu và cánh tay đắc lực của Đảng trong sản xuất và xây dựng"
[43,tr.258]. "Đoàn thanh niên là cánh tay và đội hậu bị của Đảng, là người
phụ trách dìu dắt các cháu nhi đồng" [43,tr.280]. Người nhấn mạnh thêm:
Muốn củng cố và phát triển thì Đoàn phải liên hệ rộng rãi và chặt chẽ
với các tầng lớp thanh niên. Phải quan tâm đến đời sống, công tác và
học tập của thanh niên, phải tránh thành kiến, hẹp hòi, cô độc. Phải
thật thà đoàn kết với anh chị em trong Hội Liên hiệp thanh niên Việt
Nam [43,tr.166].
Tóm lại tư tưởng Hồ Chí Minh đã xem xét Đoàn là một tổ chức của
những người cộng sản trẻ tuổi, là trợ thủ đắc lực và là đội hậu bị đáng tin cậy
của Đảng, là người đại diện chân chính lợi ích của thế hệ trẻ Việt Nam, là
người trực tiếp phụ trách dìu dắt, giáo dục thiếu niên và nhi đồng…
Đảng Cộng sản Việt Nam đã kế thừa và phát triển sáng tạo chủ nghĩa
Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh vào việc đánh giá thanh niên, tổ chức
phong trào thanh niên và xây dựng Đoàn TNCS ở Việt Nam.


19

Lịch sử của Đảng Cộng sản Việt Nam đã chứng minh, Đảng luôn tin
tưởng ở thanh niên, luôn quan tâm động viên cổ vũ phong trào thanh niên và
thường xuyên lãnh đạo Đoàn thanh niên. Trong từng giai đoạn của cách
mạng, Đảng ta luôn có những Chỉ thị, Nghị quyết định hướng cho phong trào

thanh niên và xác định các nhiệm vụ trọng tâm của công tác thanh niên.Trong
chiến lược phát triển nguồn nhân lực cho thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại
hoá, Đảng rất tin ở khả năng tiềm tàng của thanh niên và coi trọng việc phát
huy tiềm năng to lớn của thế hệ trẻ trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
1.2. Quan điểm, nội dung, phương thức lãnh đạo của Đảng Cộng
sản Việt Nam đối với công tác thanh niên
1.2.1. Quan điểm về Đảng lãnh đạo công tác thanh niên
Trước hết, cần làm rõ khái niệm “công tác”; “công tác thanh niên”.
Theo Đại từ điển tiếng Việt, với tư cách là danh từ, “công tác” là công
việc của nhà nước, của đoàn thể, ví dụ: tham gia công tác chính quyền, đi
công tác; với tư cách là động từ, “công tác” là thực hiện công việc của nhà
nước, của đoàn thể, ví dụ: chồng chị ấy công tác ở nơi xa [65,tr.997].
“Sách tra cứu các cụm từ về tổ chức” nói rõ hơn khái niệm này: “công
tác” là công việc của tổ chức, cơ quan, đơn vị (đảng, nhà nước, đoàn thể, đơn
vị kinh tế, sự nghiệp…) cùng nhau thực hiện, hoặc giao cho từng thành viên
trong tổ chức, cơ quan, đơn vị đó thực hiện. Các tổ chức, cơ quan, đơn vị có
thể có những điểm giống nhau và khác nhau về chức năng, nhiệm vụ, quy mô
tổ chức và đặc điểm nhân sự…, nên nội dung, biện pháp thực hiện các công
tác của rừng cơ quan có thể có những điểm giống nhau và khác nhau. Các tiêu
chí, tiêu chuẩn đánh giá (định kỳ, đột xuất) về đức, tài của mỗi cán bộ, công
chức, hoặc thành viên của tổ chức chính trị, xã hội có nhiều điểm cần lưu ý,
nhưng phải lấy “chất lượng và hiệu quả công tác” của những người đó “làm
thước đo chủ yếu” [72,tr.174].
Hai định nghĩa nêu trên chủ yếu đề cập đến công việc của các tổ chức, cơ
quan, đơn vị một cách độc lập. Đối với công tác thanh niên một vấn đề rất


20

quan trọng cần được đưa vào định nghĩa, gồm: công tác thanh niên là công

việc của Đảng, của tất cả các tổ chức trong xã hội, trước hết là của các tổ chức
trong hệ thống chính trị dưới; Đảng phải lãnh đạo và trực tiếp tiến hành công
tác thanh niên, đồng thời lãnh đạo các tổ chức trong xã hội, nhất là các tổ
chức trong hệ thống chính trị tiến hành công tác thanh niên.
Từ những điều trình bày ở trên, có thể định nghĩa:
Công tác thanh niên là công việc về thanh niên của tổ chức, cơ quan, đơn
vị, (đảng, nhà nước, đoàn thể, đơn vị kinh tế, sự nghiệp…) mà các thành viên
trong tổ chức, cơ quan đơn vị đó cùng nhau thực hiện, hoặc giao cho từng
thành viên của tổ chức, cơ quan, đơn vị đó thực hiện dưới sự chỉ đạo, kiểm
tra, giám sát của tập thể những người lãnh đạo, quản lý, điều hành tổ chức, cơ
quan , đơn vị đó, và đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng, nhằm thực hiện thắng lợi
những công việc của mình về thanh niên, góp phần vào thành tựu lãnh đạo
công tác thanh niên của Đảng.
Đảng Cộng sản là đội tiên phong của giai cấp công nhân, nhân dân lao
động, người lãnh đạo, người tổ chức mọi thắng lợi của cách mạng. Trở thành
đảng cầm quyền Đảng lãnh đạo tất cả các lĩnh vực đời sống xã hội, các tổ
chức trong hệ thống chính trị, các tổ chức chính trị - xã hội, các tổ chức xã
hội, xã hội - nghề nghiệp, các tổ chức kinh tế và toàn xã hội. Đảng chịu trách
nhiệm về cuộc sống vật chất và tinh thần của nhân dân, chịu trách nhiệm
trước vận mệnh của đất nước và dân tộc. Đảng có trách nhiệm lãnh đạo tất cả
các tổ chức trong xã hội, tiến hành các công việc, trong đó có công tác thanh
niên theo chức năng, nhiệm vụ của từng tổ chức. Sự lãnh đạo của Đảng đối
với các tổ chức này trong quá trình tiến hành công tác thanh niên đảm bảo cho
công tác thanh niên của các tổ chức đó theo đúng đường lối, quan điểm của
Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, góp phần phát huy mạnh mẽ vai trò
của thanh niên trong thực hiện nhiệm vụ chính trị của Đảng.
Khái niệm “lãnh đạo”, theo nghĩa chung nhất, được “Đại từ điển tiếng
Việt” đưa ra gồm hai nghĩa chính: với tư cách là động từ, “lãnh đạo” là dẫn
dắt, tổ chức phong trào theo đúng đường lối cụ thể, ví dụ: lãnh đạo cuộc đấu

21

tranh, lãnh đạo tiến hành công việc. Với tư cách là danh từ, thì “lãnh đạo”
dùng để chỉ các cơ quan lãnh đạo, bao gồm những người có khả năng tổ chức,
dẫn dắt phong trào, ví dụ: chờ lãnh đạo cho ý kiến, ban lãnh đạo đi vắng
[65,tr.997].
Với định nghĩa như trên thì khái niệm "lãnh đạo” mới chủ yếu đề cập
đến việc tổ chức thực hiện đường lối đã được xác định; chưa đề cập đến việc
đề ra đường lối đó, cũng như chưa bàn đến nhiều công việc cụ thể khác của
quá trình tổ chức thực hiện đường lối cụ thể đã được xác định. Trên thực tế
khái niệm “lãnh đạo” không chỉ được dùng để chỉ các cơ quan lãnh đạo mà
còn được dùng để chỉ sự hoạt động của Đảng như: “sự lãnh đạo của Đảng”…
Như vậy, định nghĩa nêu trên chưa thể hiện được hết những đặc trưng chủ
yếu của “lãnh đạo” từ góc độ chính trị – xã hội.
Để có thể đưa ra quan niệm về “Đảng lãnh đạo công tác thanh niên”
cần nghiên cứu, khai thác những chỉ dẫn của các nhà kinh điển của chủ nghĩa
Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về “lãnh đạo”. Các nhà kinh điển của chủ
nghĩa Mác - Lênin bàn về vấn đề này khi các Ông bàn về việc thực hiện
những tư tưởng tiên tiến và về sứ mệnh lịch sử toàn thế giới của giai cấp công
nhân và việc thực hiện sứ mệnh ấy.
C.Mác chỉ rõ: “Muốn thực hiện tư tưởng thì cần có những con người
sử dụng lực lượng thực tiễn” [36,tr.181]. Ở đây, “những con người sử dụng
lực lượng thực tiễn” là những người tiên tiến, tiêu biểu của giai cấp công
nhân, nhân dân lao động có khả năng dẫn dắt họ lật đổ chế độ cũ, chế độ áp
bức, bóc lột giai cấp công nhân và nhân dân lao động, xây dựng xã hội mới,
xã hội không còn áp bức, bóc lột. “Lực lượng thực tiễn” chính là giai cấp
công nhân, nhân dân lao động. V.I.Lênin cũnng chỉ rõ: “Trong lịch sử chưa
hề có một giai cấp nào giành được quyền thống trị, nếu nó không tạo ra được
trong hàng ngũ của mình những lãnh tụ chính trị, những đại biểu tiên phong

có đủ khả năng tổ chức và lãnh đạo phong trào” [24,tr.437].
Như vậy, C.Mác, Ph.Ăngghen và V.I.Lênin đã bàn về khái niệm "lãnh
đạo", trong đó, đã bàn đến chủ thể lãnh đạo, đối tượng lãnh đạo, nội dung


22

lãnh đạo, những yếu tố của phương thức lãnh đạo. Đối với cuộc cách mạng vô
sản thì chủ thể lãnh đạo là Đảng Cộng sản; đối tượng lãnh đạo là giai cấp
công nhân và nhân dân lao động; nội dung lãnh là những công việc phải làm
để thực hiện thắng lợi nhiệm vụ lật đổ chế độ tư bản, giai cấp tư sản, xây
dựng chủ nghĩa cộng sản mà giai đoạn đầu là chủ nghĩa xã hội; phương thức
lãnh đạo là cách tổ chức giai cấp công nhân, nhân dân lao động thực hiện các
nhiệm vụ cách mạng.
Trong những năm chuẩn bị thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam, trong
tác phẩm “Đường cách mệnh” Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: Cách
mệnh, "trước hết phải có đảng cách mệnh, để trong thì vận động và tổ chức
dân chúng, ngoài thì liên lạc với dân tộc bị áp bức và vô sản giai cấp mọi
nơi. Đảng có vững cách mệnh mới thành công, cũng như người cầm lái có
vững thì thuyền mới chạy" [44,tr.267 - 268]. Từ chỉ dẫn của Người ta thấy rõ,
những vấn đề chủ yếu của “sự lãnh đạo” của Đảng, gồm: chủ thể lãnh đạo
(Đảng Cộng sản Vệt Nam), đối tượng lãnh đạo (nhân dân lao động Việt
Nam), nội dung lãnh đạo (thực hiện nhiệm vụ của cách mạng Việt Nam),
phương thức lãnh đạo của Đảng (đó là cách thức vận động, liên lạc, tổ chức
nhân dân, tranh thủ sự đồng tình, ủng hộ của nhân dân tiến bộ trên thế giới vì
thắng lợi của cách mạng nước ta). Người còn quan niệm, Đảng là người lãnh
đạo, người cầm lái, vững vàng đưa con thuyền cách mạng đi đến đích. Người
cầm lái vững vàng, kiên định mục tiêu, con đường đã chọn, thông minh, sáng
suốt trong xử lý đúng đắn mọi tình huống thì mới đưa con thuyền cách mạng
vượt qua thác gềnh, phong ba, bão táp đến đích đã được xác định, tức là

cách mạng thành công.
Chủ tịch Hồ Chí Minh còn bàn đến khái niệm "lãnh đạo", "lãnh đạo
đúng" của Đảng và chỉ ra những nội hàm chủ yếu của khái niệm này. Người
viết: “Lãnh đạo đúng nghĩa là phải quyết định mọi vấn đề một cách đúng
đắn; phải tổ chức sự thi hành cho đúng; phải tổ chức sự kiểm soát”


23

[44,tr.285]. Đây cũng là những yếu tố chủ yếu tạo nên sự lãnh đạo đúng đắn
của Đảng. Sự kiểm soát theo tư tưởng của Người, bao hàm cả sự kiểm tra và
giám sát, và được xuyên suốt trong quá trình lãnh đạo của Đảng, cả trong quá
trình thu thập, xử lý thông tin để hình thành dự thảo nghị quyết của Đảng;
trong bàn bạc, thảo luận ra nghị quyết; trong suốt quá trình tổ chức thực hiện
quyết định; sơ kết, tổng kết đúc rút kinh nghiệm.
Từ những luận giải nêu trên, có thể quan niệm:
Đảng lãnh đạo công tác thanh niên là toàn bộ hoạt động của Đảng đề
ra các chủ trương, nghị quyết về công tác thanh niên cụ thể hoá và tổ
chức thực hiện các chủ trương, nghị quyết đó; tổ chức kiểm tra, giám
sát toàn bộ hoạt động đó, nhằm xây dựng và phát huy mạnh mẽ vai trò
của thanh niên nước ta trong sự nghiệp đổi mới, đẩy mạnh công nghiệp
hoá, hiện đại hoá đất nước, tiến đến mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã
hội công bằng, dân chủ, văn minh.
Như vậy, chủ thể lãnh đạo công tác thanh niên là Đảng: đối tượng lãnh
đạo của Đảng là công tác thanh niên, thông qua các tổ chức trong xã hội.
Đảng lãnh đạo công tác thanh niên gồm: Đảng lãnh đạo các tổ chức đảng
trong toàn đảng và đội ngũ đảng viên thực hiện đường lối, chủ trương, chỉ thị,
nghị quyết của Đảng về thanh niên; Đảng lãnh đạo các tổ chức trong hệ thống
chính trị, các tổ chức chính trị - xã hội, các tổ chức xã hội, xã hội - nghề
nghịêp, các tổ chức kinh tế… thực hiện đường lối, chủ trương, chỉ thị, nghị

quyết của Đảng về công tác thanh niên theo chức năng, nhiệm vụ của từng tổ
chức, mà trọng tâm là lãnh đạo các tổ chức trong hệ thống chính trị, trong đó
cần coi trọng lãnh đạo xây dựng và phát huy vai trò của Đoàn Thanh niên
Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Liên hiệp thanh niên trong công tác thanh niên.
1.2.2. Nội dung Đảng lãnh đạo công tác thanh niên
Khi luận bàn về sự lãnh đạo của Đảng các nhà kinh điển của chủ nghĩa
Mác - Lênin đã bàn đến nội dung lãnh đạo cách mạng. Theo quan điểm của
C.Mác, Ph.Ăngghen và V.I.Lênin, Đảng Cộng sản ra đời là tất yếu, do yêu


24

cầu lãnh đạo cuộc đấu tranh giữa giai cấp vô sản với giai cấp tư sản. Đảng ra
đời, tồn tại và phát triển là để lãnh đạo giai cấp công nhân, nhân dân lao động
thực hiện sứ mệnh lịch sử toàn thế giới của giai cấp công nhân.
Để thực hiện được sứ mệnh ấy, Đảng Cộng sản phải lãnh đạo giai cấp
công nhân, nhân dân lao động thực hiện thắng lợi nhiệm vụ chung của cách
mạng và nhiệm vụ của từng giai đoạn cách mạng. Đây là vấn đề quan trọng
hàng đầu Đảng cần quan tâm. Trên cơ sở nhiệm vụ đó, Đảng phải xác định
được những công việc phải làm trong từng khoảng thời gian nhất định của
một giai đoạn cách mạng, của một nhiệm kỳ đại hội Đảng. Từ đó, Đảng đề ra
các quyết định, chủ trương, giải pháp thực hiện những công việc đó.
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã luận bàn về nội dung lãnh đạo của Đảng và có
những chỉ dẫn rất quan trọng làm cơ sở phương pháp luận để xác định nội
dung lãnh đạo của Đảng đối với các lĩnh vực đời sống của xã hội và các tổ
chức trong hệ thống chính trị, các tổ chức khác trong xã hội. Trong tác phẩm
nổi tiếng - “Sửa đổi lối làm việc”, khi bàn về lãnh đạo, Chủ tịch Hồ Chí Minh
viết: Lãnh đạo đúng nghĩa là phải quyết định mọi vấn đề một cách đúng đắn;
phải tổ chức sự thi hành cho đúng; phải tổ chức sự kiểm soát. Đây là những
công việc chủ yếu Đảng phải làm để hoàn thành chức năng, nhiệm vụ lãnh

đạo của mình, cũng là những nội dung lãnh đạo của Đảng. Nội dung đó gồm:
ra quyết định, tổ chức thực hiện quyết định và tiến hành kiểm tra, giám sát.
Thứ tự tiến hành từng việc trong quá trình lãnh đạo được Chủ tịch Hồ Chí
Minh nêu ra chính là quy tình lãnh đạo của Đảng.
Trong các nội dung và quy trình lãnh đạo đó, tuy việc kiểm soát ở vị trí
thứ ba, song hai vấn đề cần được nhận thức rõ là: việc kiểm soát bao gồm cả
việc kiểm tra, cả việc giám sát; kiểm tra và giám sát được tiến hành ngay
trong quá trình ra quyết định, từ việc thu thập thông tin, điều tra, khảo sát
thực tiễn, hình thành dự thảo quyết định, góp ý, trao đổi, thảo luận và ra
quyết định; trong việc cụ thể hoá, quán triệt và tổ chức thực hiện quyết định;
việc xây dựng điển hình tiên tiến, nhân ra diện rộng; sơ kểt, tổng kết, đúc rút kinh
nghiệm…


25

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã bổ sung thêm và nhấn mạnh những điểm chủ
yếu, rất quan trọng của sự lãnh đạo của Đảng. Người viết trong Di chúc:
Đảng ta là một Đảng cầm quyền. Mỗi đảng viên và cán bộ phải thật sự
thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần kiệm liêm chính, chí công
vô tư. Phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch, phải xứng đáng là người
lãnh đạo, là người đày tớ thật trung thành với nhân dân [54,tr.510].
Theo Người, Đảng lãnh đạo không phải Đảng chỉ đưa ra chỉ thị, nghị
quyết để các tổ chức khác và nhân dân thực hiện, mà quan trọng hơn là Đảng
trực tiếp lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức thực hiện; mỗi cán bộ, đảng viên của Đảng
phải là một người tiêu biểu về phẩm chất đạo đức, lối sống và tiên phong trong
thực hiện chỉ thị, nghị quyết của Đảng, góp phần để Đảng thực sự là người
lãnh đạo, người đày tớ thật trung thành của nhân dân. Điều này nhấn mạnh việc
Đảng gắn bó mật thiết với nhân dân, trực trực tiếp tổ chức thực tiễn.
Quan điểm của các nhà khoa học trong cuốn sách “Đảng lãnh đạo xây

dựng giai cấp công nhân trong giai đoạn hiện nay”, do Tiến sĩ Nguyễn Văn
Giang chủ biên, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia xuất bản, năm 2009, có giá
trị tham khảo tốt về khái niệm nội dung lãnh đạo của Đảng. Các nhà khoa học
cho rằng:
Những công việc Đảng phải lãnh đạo để thực hiện nhiệm vụ của từng
thời kỳ, giai đoạn cách mạng, hoặc nhiệm vụ của từng lĩnh vực đời
sống xã hội; nhiệm vụ xây dựng các tổ chức trong hệ thống chính trị,
xây dựng các giai cầp, lực lượng… là nội dung lãnh đạo của Đảng đối
với cách mạng, đối với các lĩnh vực, các giai cấp và lực lượng ấy
[73,tr.64].
Khái quát lại, có thể quan niệm, những công việc đã được xác định
Đảng phải làm để thực hiện nhiệm vụ của từng thời kỳ cách mạng và những
nhiệm vụ trong từng khoảng thời gian nhất định, trong một nhiệm kỳ đại hội
Đảng đối với từng lĩnh vực đời sống xã hội, từng tổ chức trong hệ thống chính
trị và các tổ chức khác là nội dung lãnh đạo của Đảng trong khoảng thời gian
và đối với lĩnh vực, tổ chức đó.