TẤM BẢN ĐỒ KHỔ DỌC THÁNG 3 2013 CỦA TRUNG QUỐC NẰM TRONG CHÍNH SÁCH BIÊN GIỚI LÃNH THỔ XUYÊN SUỐT CỦA CÁC THẾ HỆ LÃNH ĐẠO CỘNG HÒA NHÂN DÂN TRUNG HOA

TAM BANBOKHODOClYikm 3-2013 CUA TRUNG QUOC NAM
TRONG CHINH SACH BIEN GlfiTl - LANH THO XUYEN SUOT CUA
CAC THE HE LANH DAO CONG HOA NHAN DAN TRUNG HOA

L £ TRUNG DUNG'

T

rong nhflng ngay vfla qua, cac
phfldng tien thdng tin dai chung
Viet Nam cung nhfl qud'e te' deu dUa nhilu
tin va phan dd'i trflde viee Cue Thdng tin
dia ly do lfldng qud'c gia Trung Qud'c chinh
thflc phd chuin va phat hanh Bdn do nUdc
Cgng hoa Nhdn dan Trang Hoa khd doc,
"dUa gdn nhu todn bg cdc viing bien ddo d
Bi§n Dong vdo trong phgm vi cdi ggi Id
"chu quyin" md Bdc Kinh yeu sdch, xdm
phgm nghiem trgng chii quyen, quyen chu
quyin, quyin tdi phdn cua cdc quo'c gia ven
bien Bien Ddng, trong do co Viet Nam" (1).
Nhieu ngudn tin cho ring, day la lan d i u
tien Trung Qud'c phat hanh mot ban do nhfl
vay, va nd phan anh rd y do eua Trung
Quo'c ddc chiem Bien Ddng mot each phi
phap va vo ly.
That ra, ta'm Bdn do nUdc Cgng hoa
Nhdn ddn Trung Hoa kho doc vira ndi
khdng phai la ban do dau tien Cdng hda
Nhan dan Trung Hoa phat hanh, t h i hidn
nhflng tham vong, yeu sach phi phap, vd ly

vl lanh thd, lanh hai cua nhflng ngfldi dflng
diu Trung Nam Hai dd'i vdi cac nflde lang
gieng. Ban dd khd dpc, phat hanh thang 32013, cua Trung Qud'c (2) ehi la phan tie'p
noi cua mdt ehii trfldng xuyen sudt trong
• PGS.TS. Vien S^ hoe

chinh saeh bien gidi - lanh thd eua cac the
he lanh dao Cpng hda Nhan dan Trung Hoa
ngay tfl sau khi nflde nay thanh lap (1949)
va kdo dai cho tdi nay. Ndi dung cd ban va
xuyen sudt eua chinh saeh nay la hien thflc
hda nhflng yeu saeh bien gidi - lanh thd ciia
Trung Qud'e ed hai eho cae nfldc lang giing.
Ve nhflng tham vpng banh trfldng lanh
thd, lanh hai eua Cong hda Nhan dan
Trung Hoa da dfldc nhflng nha nghien cflu
Lidn Xd cu tap trung quan tam va nghien
cflu ky lfldng. Trong sd' nhflng trung tam
khoa hpc Lien Xd ed uy tin cao, nghien cflu
ve va'n d l nay, phai k l de'n Vien Vidn Ddng
thupc Vidn Han lam khoa hpe Lien Xo
(tlHCTHxyT JXajibHcro BocTOKa AH CCCP) nay la Vien Vien Ddng, Vien Han ISm khoa
hpc Nga.
Tren cd sd phan tich, khai quat nhflng
ngudn tai lieu phong phu, da dang va rit
dang tin eay, lien quan tdi ehinh sach bi&n
gidi eiia Trung Quo'c dd'i vdi cae nUdc lang
giing, trong cuo'n chuyen khao Chinh sdch
bien gidi cua Cgng hoa Nhdn ddn Trung
Hoa: Nhitng miic tieu chie'n lUdc vd thu

dogn chie'n thudt (1949 • 1984), xua't ban
tai Moskva nam 1986, Giao sfl E. D.
Stepanov cua Vien Viln Ddng da chi ro


Tdm .BAJ dd hhd doc thang ^2013...
chil trUdng banh trudng, xuydn sudt
sach bien gidi - lanh thd cua Trung
tfl sau 1949, ciing nhflng muc tieu
Ifldc va nhflng thu doan thflc hien
sach nay.

ehinh
Qudc
chien
chinh

Ve nhflng thu doan cd ban eua Trung
Qude n h i m thUc thi chinh sach banh
trfldng cua minh trong quan he bien gidi lanh thd vdi cac nUde lang gieng, chuyen
khao ndu tren eua Giao sU Stepanov da
vach ra mdt sd loai hinh sau:
- Gdi lai cai gpi la "nhiJtng Idnh thd
Trung Qudc bi cdc nUdc thUc ddn - dequdc
cUdp doat trong thdi can dgi".
Cho dan thudng Trung Qud'c xam
pham bien gidi vdi lang gieng; nguy tao
nhflng sfl cd' bien gidi; vu cao lang giing
xkm pham bien gidi Trung Qudc.
- Gay xung dot vu trang, tham ehi ehien

tranh bien gidi vdi cac nude lang giing.
Phat hanh ban dd t h i hien nhflng
tham vpng, yeu saeh bien gidi - lanh thd phi
phap, vd ly eOia minh.
6 day, chflng tdi di sau hdn vad thu
doan phat hanh ban do ciia Trung Qud'c,
the hidn nhflng tham vpng, yeu sach bidn
gidi - lanh thd ciia nude nay dd'i vdi cac nude
lang giing va trong khu vUe. Nhflng thii
doan cdn lai se dflpe chung tdi d l cap den
trong nhflng dip khac.
Nhfl da neu b tren, Bdn do nUdc Cong
hba Nhdn ddn Trung Hoa khd dpe thang
3-2013 khdng phai la ban dd d i u tien do
Cong hda nhan dan Trung Hoa phat hanh,
the hien nhflng tham vpng, yeu sach phi
phap, vd 1^ ve lanh tho. lanh hai cua minh.
Cho tdi nay, chung tdi da tiep can dfldc
thdng tin ve It nha't 5 ban dd do Cong hda
Nhan dan Trung Hoa xua't ban, d l cap tdi
nhflng yeu sach lanh tho, lanh hai vd can
cfl, ed hai eho eac nU6c lang gieng.

ChUa diy 4 nam sau khi Cdng hda Nhan
dkn Trung Hoa ra ddi, nam 1953, Bd Giao
due Trung Quoc cdng nhan cudn sach ''Lupc
sit Trung Qudc thdi can dgC cua tac gia Liu
Peihoa la giao trinh cho sinh vien cac
trudng dai hpe eiia Trung Qudc. Tren ta'm
ban dd ed ten "Thdi ky cdch mang ddn chu

kiiu cu (1840 • 1919) - Lanh thd Trung
Qudc bi bgn de quoc tudc tiogt" (3), dinh
kdm theo cudn sach nay, Liu Peihoa eu t h i
hda - bing hinh ve - quan dilm eua Mao
Trach Ddng ve cai gpi la nhitng Idnh thd
Trung Qudc bi dequdc tUdc doat, dUde ong
phat bieu trong nhflng thdi diem khac
nhau, ke ca tfl trudc khi each mang Trung
Qud'c thanh cdng. Ban dd cua Liu Peihoa
phae hpa mdt dUdng bien gidi dUdc cho la
eiia Trung Qudc tfl trflde cudc Chien tranh
thudc phi^n nam 1840, theo do lanh tho
Trung Quo'c trfldc nam 1840 bao gdm ca
nhflng viing rdng ldn thudc lanh thd t&'t ca
cae nfldc lang giing ngay nay nhU: lanh thd
phia Ddng
Nam nUde Nga ngay nay;
nhflng vflng da't dpc theo bien gidi cac nudc
Kazakhstan, Kirgistan; gin nhu toan bd
vflng Tay Tang - ngay nay dfldc phan chia
cho cac nude An Dd, Pakistan, Butan; toan
bd ban dao Ddng Nam A, tinh ca Viet Nam,
Lao, Campuchia, Thai Lan, Myanma ngay
nay. Dfldng bien gidi ciia Liu Peihoa cung
thau tdm vao Trung Qud'c toan bd dao
SakhaUn, toan bd dao Trieu Tien (Cdng hda
Dan ehii Nhan dan Trilu Tidn va Han
Qud'e), dao Dai Loan va toan bd quin dao
Okinawa eiia Nhat Ban ngay nay. Nhfl vay,
lanh thd hoac nhieu vflng lanh tho cua ta't

ca eac nflde lang gieng hien nay vdi Trung
Qud'e deu bi Trung Qudc coi "vdn la lanh
thd Trung Qud'c" (Xem bdn dd 1).
Ban dd cua Liu Peihoa cho tha'y rd
nhflng cudng vpng ve bien gidi - ianh thd
ciia nhflng ngUdi dflng d i u Cdng hda Nhdn
dan Trung Hoa ngay tfl nhflng ngay d i u


Hghien e ^ i idch sit, ao 8.2014
Ban do 1: Thiri ky each mgng dan chu kieu cu (1840-1919) Lanh th^ Trung Quoc bi hon de quoc tiffic doat

Nguiin; LiLi Peihoa, L/wi ,ii? 7") HHJ,'Gi»!( iliiy, ciin dai. Bic Kmh. 1953
(cjan lai la B H Kuzik V.'L M . L . Tilarcnko, 7"j mix Q"Clueh lUM ((ills plial irieii. Mo,fkva, 2006)
Chii Ihich, — , bicn jiic'ri Trung Qurfc Lh6i k j ehicn iranh ihuoc phicn
(1840).
- . - . - . • bi^n gi6i Tmng Quoc sau nam 1919

lap uflde. Theo Stepanov, sau do mdt thdi
gian, dfldng nhfl nhflng eudng vpng nay
eflng khien Bie Kinh phai xa'u hd. Td Nhan
dan nhgt bdo ciia Dang Cong san Trung
Qud'c, so' ra ngay 31-10-1978, cdng bd' mdt
bai viet phan t r i n ve viec nay (4). Tuy
nhien, dieu nay hoan toan khong ed nghia
la Trung Qud'c chiu tfl bd nhflng yeu sach
cudng vpng ve bien gidi - lanh tho vdi eae
nUdc lang gieng Chi 2 nam sau, nam 1980,
Thanh phd' Thupng Hai phat hanh mpt ta'm

ban do eo ten "Viing bien gidi Trung Qudc
thdi nhd Thanh". Ten gpi ciia ban do nay ve
ban cha't khdng cd gi khae biet vdi eai gpi la
nhdng viing ddt hi bon de qudc cUdp doat.
"Rat tide r i n g chung tdi chfla tie'p can dupe
vdi ta'm ban do nay. Tuy nhien, v i n theo
Stepanov, nhflng ddi hoi lan nay eiia Trung
Qud'c to ra "khiem td'n" hdn nhilu so vdi
nam 1953. Bien gidi Trung Qudc thdi nha
Thanh theo ban dd nam 1980 "chi" thau

tdm vao lanh thd Trung Qud'e mpt sd vung
thude Mong Co, Trilu Tien, Nga b phia
Ddng - Bie va phia Bac; vung Pamir (Ddng
Tadjikistan Afghanistan, va Kirghizistan)
b phia Tay; nhflng vung lanh thd eua
Nepal, Butan, An Dp va dpc theo bien gidi
ngay nay vdi Lao va Viet Nam b phia Nam
(5). Stepanov khdng n h i c tdi vung biln
Hoa Ddng. Mac dfl vay, chung tdi khdng
loai trfl kha nang quan dao Senkaku dfldc
dfla vao ban do nay, bdi tranh cha'p giiia
Trung Qud'e va Nhat Ban xung quanh quan
dao nay dflde bat d i u tfl nam 1971.
Rieng ve dUdng bien gidi tren Bien
Ddng, ngoai ta'm ban do vfla phat hanh
thang 3-2013, chung toi tiep can dfldc
thong tin ve 2 ta'm ban dd khac ma Trung
Qud'e tu ve bien gidi ciia minh tren Bien
Ddng:

- Nam 1973, Trung Qud'e eho xuat ban
bd Bdn do nUdc Cong hba Nhdn dan Trung
hoa, trong do cd 1 ban dd mo ta dudng bi&n
gidi do Trung Qud'c tfl ve tren Bien Ddng.
Ta'm ban dd nay da dupc Nha xua't ban Sii
that. Ha Ndi an hanh kem theo cudn sach
Su that vi quan he Viet Nam - Trung Qudc
trong 30 ndm qua, xua't ban nam 1979. Ban
do nay md ta dfldng bien gidi trdn Bien
Ddng do Trung Qud'c tfl ve va khdng cd cd
sb, theo do, bien gidi cua Trung Quo'c tren
Bien Ddng di dpc theo bd biln ciia Viet
Nam, Phihppines, vflng Bie Calimantan
ciia Malaysia va g i n nhu chie'm trpn Bien
Ddng (Xem bdn do 2).
Nhfl ta tha'y tren ban dd, dfldng bidn gidi
tren Bien Ddng do Trung Qudc tu ve nay
dfldc the hien b i n g 9 dfldng dflt doan v&
mang hinh Ifldi bd. Chflng tdi chfla khSng
dinh ban do nay la ban do d i u tien cua
Cdng hda Nhan dan Trung Hoa ve dUdng
ludi bd tren Bien Ddng. Dilu ehiing toi
mud'n lflu y la, dfldng bien gidi Ifldi bd nay,


T&n Sin d6 hhd doc thang 3-2013...
Ban do 2: Bien gi6i trSn Bien Dong do
Trung Quoc tU ve nam 1973

Ngu6n, B6 Bdn dd iiu&i Cong Iwa Nhan ddu Tnmg hou.

xuSl ban nam 1973
(Dinl^i lit Sif lljdi v^ ifiian he Vi('i Nam - Trung Qud'c limg 30
ndmqua.Nub
Sir thai. Ha Nfli. 1979)

- 2 nam sau ban do ndi tren, trong bd
Allots cdc tinh Trung Qudc, xua't ban nam
1975, chung ta lai thay xua't hien mdt ta'm
ban dd mang ten Cdc khu vUc hdnh chinh
Trung Qudc. Tren ban dd nay, mdt lin nfla
Trung Qud'c tie'p tue ve dfldng bien gidi dflt
doan hinh lUdi bd tren Bien Ddng thku tdm
hau nhu toan bd Bien Ddng, trong dd gdm
ca eac quin dao Hoang Sa, Trfldng Sa ciia
Viet Nam. Dilu dang lflu y la, trdn ban do
nay, dfldng IflSi bd 9 doan da dfldc ve thanh
10 doan. Doan thfl 10, mdi dfldc bd sung,
thau tdm dao Dai Loan vao lanh tho Trung
Qud'c. Cac doan cdn lai dfldng nhfl khdng cd
gi thay ddi so vdi dfldng 9 doan nam 1973.
Cung xin lflu y them la, mac du tren ban dd
nay khdng ve dfldng bien gidi tren bien Hoa
Ddng, nhflng van eoi quin dao Senkaku
(trd thanh khu vfle tranh cha'p gifla Trung
Qud'c va Nhat Ban tfl nam 1971) lk eiia
Trung Qud'e (Xem bdn do 3).

bao trpn ca hai q u i n dao TrUdng Sa, Hoang
Sa cua Vidt Nam, dflde ve vao nam 1973 - 1
nam trfldc khi Trung Qud'c cfldng chid'm ba't

hdp phap q u i n dad Hoang Sa tfl tay ehinh
quyin Sai Gdn nam 1974. Dilu nay cd
nghia la, sau ban dd bien gidi trUde 1840,
ve nam 1953 va bao trum toan bd Dong
Nam A, mudn nha't la vao nam 1973, Trung
Qudc tilp tuc dung thii doan tfl ve (mdt
each khdng cd cd sd) dfldng bidn gidi eiia
minh cu t h i tren Bien Dong. Theo ehung
tdi, day la mdt bflde di day tinh toan, n h i m
cd tao ra a'n tfldng trong nUdc va qud'c td vl
m$t "cd sd lieh sii" cho nhflng dfldng bien
gidi nguy tao nay. Thdi gian cdng bd' ban do
nay cho tha'y Trung Qudc khdng the khdng
coi dfldng ludi bd 9 doan nay la mot trong
nhflng bfldc d i u tien chuin bi cho viec ta'n
cong bing vu lflc chie'm q u i n dao Hoang Sa
eua Vidt Nam nam 1974.

Nhfl vay, dfldng IflSi bd 10 doan tren
Bien Ddng do Trung Qud'e tfl ve va da xua't
hidn tfl nam 1975 (chfl khdng phai vao nam
2013 hoae 2014, nhfl mpt sd bao mang dfla
tin), cac dfldng 9 ddan va 10 doan neu tren
eiia Trung Qud'c chfla bao gid dfldc Trung
Qud'c giai thich mdt each rd rang va eu the.
Nhflng dudng nay da bi gidi hpc gia ca
trong nUdc (Ly Lenh Hoa) va ngoai nude
danh gia la khdng cd cd sd ca lich sfl va
phap ly; la sU ba't cha'p - tfl phia Trung
Qud'c - luat phap qud'c te va nhflng cam ke't

ciia hp vdi lanh dao ca'p cao ciia cac nfldc
lien quan. Xung quanh va'n de nay chung
tdi khong co y kie'n gi them, ma chi xin ehia
se sfl ddng tinh eiia minh do'i vdi nhflng
danh gia nay, va nhan manh them y kiln
chung ciia gidi nghien cflu Viet Nam cho
ring, Viet Nam co du bing chflng lich sii va
phap ly vl ehii quyin eua minh tren cac
quan dao Hoang Sa va TrUdng Sa.


Rghien ciJru Ljch sir, so 8.2014
Ban do 3: Ban dd Cac khu vflc
hanh chinh Trung Quoc

Nguon: AlltiH tdc linit Tnmg Quilc. B k Kinh. [97.'i
(dan lai l(r B. H Kuzik va M L. Tiiarenko, Tnmg Qud'i - Nga
2050. Cliidh Uii/c ahig plidi irien. Moskva. 2006)
Chii thich I; ituiin ilao Senkaku: 2' quan d3:OuandSoTrit6ngSa

Nhin chung, nhflng ban dd cua Trung
Qud'c nguy tae dfldng bidn gidi, bao trum
cai gpi la "nhflng vung da't bi bpn de' qud'e
tudc doat", cflng nhflng dfldng ludi bd 9
doan - 10 doan tao thanh mot chii trfldng
xuyen sudt, sii dung nhu mdt trong nhflng
cdng cu dd cac the' he lanh dao Trung Nam
Hai thflc hien ehinh sach banh trfldng lanh
thd ke tfl ngay sau khi Cdng hda Nhan dan

Trung Hoa ra ddi. Ta'm ban dd ve dUdng
ludi bb 10 dogn khd dge vfla phat hanh nam
2013-2014 chi la p h i n tie'p ndi cua chu
trUdng nguy tao dfldng bien gidi tren ban
dd eiia Trung Quo'c, b i t dau tfl nam 1953.
Va nhfl da tha'y, viee ve nhflng ban do nguy
tao nay da trd thanh mdt bd phan khdng
tach rdi khdi chinh saeh banh trfldng bien
gidi ciia Trung Qud'e. Chiing trd thanh cd
sd, eho dfla de Trung Qud'c tie'n tdi thflc
hien nhflng budc di phieu lflu hdn, t r i n g
trdn hdn nham banh trfldng bien gidi, lanh
thd, lanh hai ciia minh, ba't eha'p luat phap

qudc te cung nhU nhflng cam ket vd'n ed vdi
cac nUdc hi hai. Chiing eiing trb thanh cd
sd, ehd dfla de Trung Qud'c tien hanh eac
cudc dam phan, hoach dinh lai dudng bidn
gidi vdi eac nfldc lang giing mdt each co ldi
eho Trung Qud'e va cd hai eho lang giing,
Nhflng tfl lidu ehung tdi thu thap dfldc cho
thiy, trong qua trinh phan dinh lai bidn
gidi vdi Trung Qudc tfl nhflng nam 90 the
ky trfldc, cae nfldc vd'n la nhflng nfldc Cong
hda vflng Trung A ciia Lien Xo cii da phai
chuyen cho Trung Qud'c nhilu vung da't
rdng ldn b phia Ddng nUdc minh. Qua trinh
ehuyen giao nhflng lanh tho nay eho tdi nay
dudng nhu van cdn tid'p tuc.
Thflc te' cung eho tha'y, tie'p theo ban do

Cdc lanh thd bi mdt nam 1953 la cudc xam
chie'm ba't hdp phap mdt p h i n quin dao
Hoang Sa ciia Viet Nam trong cac nkm
1956 va 1959 (mac du tha't bai), la cuoc
xung dot va ehien tranh bidn gidi Trung An trong eac nam 1959 va 1962, la cac eupc
xung dot bien gidi vdi Lien Xd nkm 1969;
tid'p theo ban dd dudng lUdi bo 9 dogn nSm
1973 la viec Trung Qud'e t r i n g trdn dflng
vu Ifle ehiem quin dao Hoang Sa tfl tay
ehinh quyen Sai Gdn nam 1974; tilp theo
ban do dudng ludi bo 10 dogn nkm 1975 li
eude chien tranh bien gidi Viet - Trung nkm
1979 (cho du nd khdng dUpc tuyen bd la
xua't phat tfl nhflng tranh cha'p ianh tho),
la viee Trung Quoc diing vii lflc ba't hdp
phap chie'm dao Gae Ma thudc quin dao
Trfldng Sa ciia Viet Nam nam 1988, l i cac
hanh ddng e i t cap eac tau tham dd cua Viet
Nam trdn vung biln thudc ehu quyin Vidt
Nam va bat ngfl dan Viet Nam hanh nghi
tren vflng bien Hoang Sa truyen thd'ng cua
minh trong nhflng nam 2011-2012, la vi^c
Trung Qud'c ha dat trai phdp gian khoan
HD 981 trong vung biln Viet Nam tfl thing
5 den thang 7-2014. Ta't ea nhflng sfl kiln
nay khdng chi khien quan he gifla Trung


Tam Bin dd hhd doc thang 3-2013..
Qudc va cae nfldc lang gieng tUdng flng trd

nen c&ng thang, ma cdn gay ra nhflng chin
ddng, tham chi la eac cudc khiing hoang
qud'c t l 5 nhufng mflc do khac nhau. Khdng
phai ngau nhidn ma chu trfldng ciia Trung
Qudc eho cdng bd ban do nhflng dfldng bien
gidi nguy tao nay da dupe nhieu nha nghien
eflu dat eho ten gpi la "cupc chien tranh ban
do". Tfl gdc dp nay, cuoc chie'n tranh bdn do
ciia Trung Qudc, gay ra vdi ta't ca cac nflde
lang giing trong thdi gian dai vfla qua, dflpe
coi la mdt trong nhflng nguydn nhkn d i n tdi
nhiJng cha'n ddng va khiing hoang qudc tl.
Tilp tue logic ndu tren, ehung ta cd t h i
dat eau hdi: sau ban d6 dUdng lUdi bo 10
dogn ve nam 2013-2014, Trung Qudc se ed
nhflng ddng thai gi tren Biln Ddng trong
thdi gian tiep theo?
Khd ed t h i dU doan dUde ehinh xae tUdng
lai, cua lieh sii\. Mac dfl Trung Qud'e da rflt
gian khoan khdi vung bien Vidt Nam, tfl
gdc do sii hpe, ehung toi v i n cho ring, vdi

65
tfl tudng cd' hflu tfl hang nghin nam qua ve
vai trd "thien ttf' ciia mdt da't nfldc "d trung
tam thien ha", va dac bidt la vdi chinh sach
banh trudng bien gidi - lanh thd phUdng hai
cho cac nudc lang giing, xuyen sudt cac the
he nhflng ngfldi dflng dau Trung Nam Hai,
Trung Qudc hoan toan chfla ed y dinh tfl bo

nhflng cudng vpng ve vflng Bien Ddng, it
nha't la trong thdi gian tdi. Viec hp dat ra
nhflng ddn vi hanh chinh b Hoang Sa, tdn
tao nhflng dao da d Trfldng Sa de xay dflng
edng trinh thdi gian qua, cung nhfl nhflng
tuyen bd' cua ngfldi phat ngdn Bo Ngoai
giao Trung Qud'e khi gian khoan dfldc rut
khdi vung biln Viet Nam diu cho tha'y rd
dilu nay.
Thflc te nay bude Viet Nam, cung nhfl
ta't ea cac nflde khac, dang la nan nhan cua
chinh sach bien gidi - lanh tho ciia Trung
Qud'c, tiep tuc va eang eanh giae hdn, san
sang ddi phd bing ta't ca kha nang cua
minh, vdi mpi tinh hud'ng, k l ca nhSng tinh
hudng phfle tap nhit.

CHU THICH
(I). Trung Quae ngang nhien phdt hdnh bdn do 'nuoi
chu-ng' Bien

Dong,

http://vietnamnet vn/vn/chinh-

tri/182839/tq-ngang-nhien-phat-hanh-ban-do-nuotchung-l}ien-dong,html
(2). Trung Quoc ldm bdn do doc gom cd TrUcfng Sa,
Hodng Sa, />(3), Trong cuon Su thdt vi quan hq Yi^t Nam • Trung
Quoc irong 30 ndm qua cua Nxb. Sy th^t, Ha Noi. 1979,

cung cong btf tam bun do nay, nhUng sach chd thfch rfing
ban do dUoc xua't ban nam 1954.
(4). E. D. Stepanov, Chinh sdch bien gidi cda
Cdng hoa Nhdn ddn Trung Hoa: Nhufng muc tiiu
chien Ittac va thu doan chien thuat (1949 • 1984). M .
1986, tr. 25
(5), E. D. Stepanov, Chinh sdch bien gidi cua Cong
hba Nhan dan Trung Hoa: Nhitng muc tieu chien luoc vd
thd doi^n chie'n thudt (1949 -1984). M., 1986, tr. 26.


QIJAN BAO HOANG SA
DlTCfl T H d l IVGO DOIH DIEM
LUU ANH

T

hflc dan Phap da tha't bai tai Viet
Nam song de' qudc My lai mud'n
thay Phap de tie'p tuc thflc hien chie'n tranh
xam Iflpe nfldc ta hdng ngan ehan "ldn sdng
do " lan tran xud'ng cac nfldc Ddng Nam A.
Thflc hidn y dd dd, ngay 6-6-1954, My dUa
Ngd Dinh Diem - mdt ngfldi dfldc dao tao
bai ban tfl My ve nfldc di lap ra tai mien
Nam Viet Nam mdt chinh quyen "Viet Nam
cdng hda" do Diem lam Tdng thd'ng nham
chia cat lau dai nfldc ta.
TrUdc khi Hiep dinh Geneve dUde ky
ket, ngay 16-6-1954, chinh phii My ep

"Qud'c trUcing" Bao Dai (dang sd'ng luu
vong b Phap) phai ky Sae lenh 38/QT
"mdi" Ngd Dinh Diem lam Thii tudng Qud'e
gia Vidt Nam, lap nen mdt chinh phu bu
nhin, lam tay sai eho My. Ngay 6-7-1954,
vdi sfl iing hp ciia My, Ngd Dinh Diem lap
npi eac dau tien S Sai Gdn do dng lam Thii
tfldng kiem Tong trudng Bd Ndi vu va Bd
Qudc phdng. Luc nay, viec chuyen giao
quyen lUc gifla Phap va My sau Hiep dinh
Geneve didn ra ra't kha'n trfldng. Ngay 1312-1954, Dai tfldng Ely
Tdng tU Idnh
quan viln chinh Phap thoa thuan vdi Dai
tfldng Collins trao lai quye"n tfl tri hoan
"ThS. Hdi Khoa hpc Lich sfl Thanh phd Da Ning

R6'

toan cho "quSn ddi qud'c gia" ciia Ngd Dinh
Diem vao thang 5-1955, de My huS^n luyen
va xay dflng theo each cua My. Cflng liic
dd, tai Hdi nghi Paul, Phap budc phai ky
vdi Ngd Dinh Diem vd" vide trao "chu
quyen" cho Ngd Dinh Diem.
Ngay 23-10-1955, vdi sU dao didn ciia
My, Ngd Dinh Diem to ehflc "trflng cau
dan y" trua't phe' Bao Dai, tfl dfla minh len
lam Qudc trfldng, kiem Thu tfldng. Tiep
dd, Ngd Dinh Diem ban hanh Hien fldc
tam thdi, lap nen nen De Nha't edng hda d

mien Nam Viet Nam, do dng ta lam Tong
thd'ng. Nhfl vay, den nam 1955, My - Diem
da ddc chie'm mie"n Nam Viet Nam. Tfl Vi
tuye'n 17 trd vao Nam do chinh quyen Viet
Nam Cdng hda kilm soat. Va nhfl the, hai
quan dao ciia Viet Nam la Hoang Sa va
TrUdng Sa de"u do chinh quyd'n Viet Nam
cdng hda, dUdi quyen Ngd Dinh Didm cai
quan.
Trong luc chuyin giao quyin Ifle, khi
thflc dan Phap r u t khdi Viet Nam, da de
lai mdt khoang trong trong viec bd phong
d Bien Ddng. Ldi dung sd hd do, mdt sd
nflde da len lut eho quan dd bp len ehiem
ddng trai phdp mpt so* dao trong quin dao


9uan dAo Ijoang Sa dirpi ftgi Rgd Binh Biem.
Hoang Sa, trong dd co ca Trung Qudc (1).
Tuy nhidn, chinh quye'n Ngd Dinh Diem
va cac chinh quye'n trfldc dd, khi cd dip
len tieng deu k h i n g dinh Hoang Sa la cua
Vidt Nam, dang chfl y nha't la tuyen bd
cua dng T r i n Van Hflu ve" chu quye"n eua
Viet Nam ve Hoang Sa tai Lien hidp qud'c
vao nam 1951, ma khdng gap ba't cfl mdt
sU phan khang nao, k l ca Trung Qudc.
Dfldi thdi Ngd Dinh Diem, viee dng ban
hanh nhieu s i c lenh, nghi dinh ve Hoang
Sa, nha't la nhflng hoat dpng kinh te tai

day nhfl: cho khai thac phan chim, thanh
lap cdng ty khai thac tai nguyen b Hoang
Sa tai Sai Gdn; xay dflng eac ed sd ha t i n g
nhfl: nha d, c i u cang, phan xfldng, nha
thiiy van..., cho tha'y tinh lien tue vd" khai
thae, eai quan cua Viet Nam ve cac q u i n
dao cua Viet Nam, trong dd cd Hoang Sa.
Chung tdi cd dip tie'p can mdt sd eac
van ban thdi Ngd Dinh Diem, de Van
phdng Phii Td'ng thd'ng cua dng lflu tai,
cho tha'y vide khai thac, sfl dung va bao ve
Hoang Sa trong giai doan nay la ra't da
d^ng.
Trong hd sd lUu trfl cua Van phdng Phu
Tdng thd'ng, ehung tdi tha'y cd mot van ban
dang lUu f, dd la mdt cdng van mat do
Trung phin Thii hien Chinh phii gt£i Ngai
Thu tfldng Chinh phu qud'c gia Vidt Nam b
Ski Gdn cd ndi dung sau: "Trong luc dfl
Hdi nghi qud'c te Cflu Kim Sdn, quy Thii
tfldng cd len tie'ng ve ehii quye"n cua qud'c
gia Vidt Nam d nhflng dao Hoang Sa va
Trudng Sa. Sau dd, tie'p ldi tuyen bd' ciia
qu^r Thu tudng, cac bao Tie'ng Viet (sd 250
ngay 10-9-1951), Ddn Quyen (sd 705 ngay
14-9-1951), Lien Hiep (sd 152 ngay 19-91951)... vdi nhflng tai lieu lich sii va can
cfl vao dia dfl cflng tinh trang thflc te', da
diu qua quyd't la dao Hoang Sa va Trfldng
Sa xfla nay vSn thudc lanh thd Viet Nam.

Chinh thd', theo tap "Thfl eua cac giao si
Phap" b Trung Hoa thi chu quyin Viet
Nam da dfldc thiet lap tren hai dao a'y tfl
nam 1701; den nam 1802, dflc Gia Long
lai cd phai quan si ra ehiem ddng, va dfldi
trie'u Minh Mang, edng cude ehidm dong
va t u i n phdng v i n da tid'p tuc. Den nam
1932, trong thdi ky Phap thudc, cflu Toan
quyen Ddng Dfldng da to ehflc tai Hoang
Sa mpt dai ly hanh chanh gpi la
"Delegation des Paracels" (theo Nghi dinh
so 156-SC ngay 15-6-1932). Qua nam
1939, dai ly a'y da bi bai bd va hai dai ly
khac gpi la "Delegation du Croissant et
Dependances"
va
"Delegation
de
I'Amphytrite et Dependances" da dfldc
thiet lap va thudc quyen Cdng sfl tinh
Thfla Thien (Nghi dinh sd 3282 ngay 5-51939)". Cdng van nay cung da cho bie't:
"Tfl ngay 28-11-1950, sau ma'y nam bien
chuyen eiia tinh the, Thiem Phu da cho
phai mdt trung dpi V.B.D (ve binh doan,
gdm CO 35 ngfldi) den ddng tai dd, nhflng
chUa thid't lap nhflng cd quan hanh chanh
nhfl xfla. Trong khi ehd dpi, va de ehflng
td vdi dfl luan qud'c te' ehii quyin ciia qud'c
gia Viet Nam b Hoang Sa, Thiem Phu
thiet tfldng can phai tam thap nhap ngay

Hoang Sa (trfldc kia thupc tinh Thfla
Thien) vao Thi xa Da Nang. Giai phap a'y
se thuan tien ve phfldng dien lien lae va
tie'p te' ddi vdi trung dpi V.B.D hien ddng
tai do. Vay xin khan trinh len quy Thii
tfldng tham duyet dang ban sac lenh dinh
hau ve viec thap nhap noi tren" (2).
Ngd Dinh Diem cung da ban hanh
nhieu nghi dinh eho phep khai thae nguon
tai nguyen b quin dao Hoang Sa. Nghi
dinh sd 232-KT ngay 1-8-1956 cho phep
trich xua't d quy qud'e gia bu trfl hang hda
xua't, nhap eang mpt sd' tien la 300.000
ddng de mua ciu "cubies pontons" dung


Rghien curu Ljch siir. s6 S.2014
vao viec khai thac phd't phat tai dao
Paracels (Hoang Sa). Ndi dung nghi dinh
ndu rd: "Dieu 1. Nay cho phep xui't b quy
qudc gia bu trfl hang hda x u i i , nhap eang
mdt sd bae la ba tram nghin ddng
(300.000$) dl mua ba tram chiec c i u
"cubies pontons" dung vao vide khai thac
phd't phat tai dao Paracels. Dung eu nay
se dat thude quyen sii dung eua Bd kinh td'
qud'e gia. Dieu 2. Bd trfldng Tai ehinh va
Bd trfldng Kinh te' quoc gia chilu nhiem
vu lanh thi hanh nghi dinh nay" (3).
D l du dieu kidn cai quan Hoang Sa

trong tinh hinh mdi, chinh quyin Viet
Nam Cdng hda da cho kien toan lai Nha
khi tupng qud'c gia tai Hoang Sa do Phap
xky dflng nam 1938. Theo dd, Dai khi
tfldng Hoang Sa thude Trung tam khi
tfldng tai Da Ning. Dai khi tUdng Hoang
Sa vfla lam nhidm vu dU bao thdi tiet gifi
ve da't lien, phuc vu nhidm vu kinh te',
qud'c phdng - an ninh cua Viet Nam Cdng
hda, vfla gdp p h i n tang eudng Ifle lfldng
bao ve, eanh phdng Hoang Sa, khang dinh
chu quyin cua Vidt Naip ddi vdi q u i n dao
nay. Dd tao die'u kidn eho cac chuyen vidn,
nhan vien ky t h u a t lam viec tai dai Khi
tflpng Hoang Sa, lien tiep eae nam sau dd,
ehinh quyen Viet Nam Cdng hda da ban
hanh eac nghi dinh neu ro viee tiep te eho
nhan vien khi tUdng tai day nhfl sau: "Nay
tai lap eho nam 1960 tai nha giam dd'c khi
tflpng mdt quy flng trflde da dfldc thiet lap
do Nghi dinh sd 1476
BTC/KT ehieu
thupng dl thanh toan cae chi tieu ve thflc
pham tid'p te' cho nhan vien nha khi tfldng
tdng sfl b dao Hoang Sa eflng eac chi phi
lat vat va khan ca'p. So' trfl ngan sp thiiy
a'n dinh la hai mfldi bd'n ngan sau tram
ddng bac (24.600$) ca'p bang hai ngan
phieu mUdi hai ngan ba tram ddng bae
(12.300$) va tai ca'p cho de'n mUc tdi da la

chin mUdi tam ngan bd'n tram ddng bac

(98.400$). Khi ca'p ngan phid'u thfl 3 phai
ehflng minh ngan phieu thfl nha't va lien
tiep. Cae chflng tfl ehi tieu phai xua't trinh
trong thdi h a n tdi da la mdt thang sau khi
da sii dung het so tien flng trfldc va diu
sao ta't ca phai ehflng minh trflde ngay 31
thang gidng nam 1961. Kinh phi nay se
dUde sung dfldng vao ngan sach qudc gia
(Mue 16 - Chfldng 10 - Dilu 3 - Tai khda
1960). Ong Nguydn Van Loc can sfl khi
tfldng hang nha't, phat ngan vien, dfldc cfi
de kim ehflc quan ly ke' tdan quy flng trfldc
ndi tren. Dfldng sfl chi dUde hudng phu cap
traeh nhiem nao cao hdn he't nhUng khdng
dupe qua sau ngan dong (6.000$00) mot
nam" (4). Cudi nam 1960, chinh quyen
Viet Nam Cdng hda ed mdt nghi dinh
tfldng tfl sd 20/296-ND/CC ngay 23-121960 (5) tai lap mdt quy flng trflde de mua
thfle pham tid'p td' eho nhan vien Nha khi
tflpng tdng sfl b dao Hoang Sa nam 1961.
Den nam 1963, chinh quyen Sai Gdn
tie'n hanh cai to Nha khi tfldng Viet Nam
n h i m tang eudng eae tram khi tUpng tren
toan lanh thd (6). Trong dd, qui dinh viec
lap Ban tiep lieu vdi cac nhidm vu sau:
"Dat kd' hoach trang bi eae ed sd khi tfldng;
Lap dfl an mua sam; D l nghi siia chfla va
sa thai; Tie'p te dung eu va vat lieu eho cac

cd sd khi tfldng trung Udng; Cho eac trung
tam khi tUdng, eae ty khi tUdng va vo
tuyen t r i e lfldng; Tiep te tram khi hau,
thuy ldi va vii trang; Tid'p td' thUe pham
eho ty khi tflpng Hoang Sa; Kilm soat viec
tieu thu vdt lidu tai cac trung tam, ty va
tram". Ddng thdi, Phdng vat lieu va ke
toan b Ban vat lidu cd trach nhiem: "Kiem
soat viec tieu thu nhien lieu, thUc phSm
tai Hoang Sa; Cung ca'p nh^ b cho nhSn
vien; Lap thCi tuc lang hang tai kho
thfldng k h i u ; Hoach dinh chfldng trinh cac
edng tac va trang hi", 6 Trung tam khi
tUdng tai Da N i n g cd Ban hanh chanh c6


Quan dio ^oang Sa dir6i ihdi Rgfl Binh B ! ^ .
cac nhiem vu: "Die'u hanh cac viec ve nhan
vien; Cac cdng viec ke toan va vat lidu;
Cac cdng viec duy tri cdng thfl; Cae cdng
viec hanh chanh va chanh tri lien quan tdi
cd quan hanh chanh dia phfldng; Lo vide
tiep td' thflc p h i m va vat lieu cho ty khi
tfldng Hoang Sa". V l kha'u p h i n an cua
nhflng ngUdi lam viec tai Hoang Sa, mdt
van ban eua chinh quyin sau nay cho bie't:
"an dinh gia b i l u k h i u p h i n cho nhan
vien khi tflpng tung sfl tren dao Hoang Sa;
Theo dl nghi eua Giam doc nha khi tfldng;
cu t h i nhu sau: Nhflng nhan vien nha khi

tupng trong ng^eh cung nhU ngoai ngach
tdng sfl tren dao Hoang Sa (quin dao Tay
Sa) dfldc Chanh phii hokc ehu ca'p vat thfle
hoac tra eho phu ea'p hang ngay tfldng
dfldng vdi gia mot khau p h i n a'n dinh la
mpt tram hai mfldi ddng (120$00) mdt
ngay" (7).
Vi^c quan ly Hoang Sa thdi Ngd Dinh
Didm c6 2 ndi dung dang lflu ^, do la chii
trfldng thay lUc lUdng quan ddi bang lflc
lUdng bao an de canh gifl dae va thanh lap
ddn vi hanh chinh ca'p xa cho quin dao nay.
Tfl ehii trfldng trdn, ngay 23 thang 8
nam 1960, cong van eua Tda tinh Quang
Nam do Tinh trfldng Quang Nam la Vo
Hflu Thu giii Phu Td'ng thd'ng neu rd: "Tfl
trfldc de'n nay chfla thid't lap thon xa tren
quin dao Hoang Sa, ly do vi khdng ed thd
dan (hien nay chi cd 110 ngfldi trong dd
phan ntfa la quan dan), dia the xa each
da't liln gin 450 km, giao thdng khong
thuan tidn. Vl phfldng dien kinh te, tuy
quin dao Hoang Sa khdng ed trien vpng gi
kha quan, nhflng ve phUPng dien quan sU
thi dja diem nay ra't xung yeu, hdn nfla da
thudc vl lanh tho qud'c gia, cd dan cfl thi
diu dSn sd it hay nhilu cung phai td chflc
tgi dd mpt cd quan hanh chanh d l lo vide
an ninh trat tu eho dan chung, nha't la, d l

tupng trflng ehu quyen qudc gia cho dung
vdi qud'c td' edng phap. Tuy vay, theo hien
tinh cua q u i n dao, thi tda tdi thien nghi
chi ndn td chflc tai dd mdt ddn vi xa trfle
thupc quan hanh chanh Hoa Vang (Quang
Nam) hay trfle thude Thanh phd Da Ning,
ranh gidi cua xa gdm ca 5 dao eiia nhdm
Croissant va 6 dao eua nhom Ampbitrite,
nhfl the' dd tdn kem hdn lap mdt quan
hanh chanh rieng biet nhu quy tda da de
cap tai tfl van sd 628-VP/HC/SV/M ngay
30-6-1960, hdn nfla mud'n td chfle thanh
quan thi trUdc tien phai lap mdt so' xa
thdn cho cd quy cu da. Ne'u thanh lap 1 xa
thi thanh p h i n Hdi ddng xa se ehpn trong
sd edng nhan cua Hang Khai thac phan
chim, tru sd co the dat tai dao Pattle vi tai
day da cd san mdt lflc lfldng quan sfl (thiiy
quan luc chien) yem hd, cd sd cua Hang
Khai thae phan chim eung dong tai dd, Ve
vide quan tri xa se thanh lap tai quin dao
Hoang Sa, tda tdi nhan tha'y Thanh phd
Da Ning ed nhilu dieu kien thuan tidn
hdn tinh Quang Nam, do: Da Ning gin
q u i n dao hdn Quang Nam (each dp
450km); Su giao thdng vdi Quin dao
Hoang Sa phai theo dUdng thiiy, nhd Hai
quan giup phUdng tidn chuyen chd, nhung
Bd chi huy lUc lUpng hai thuyen lai dong
tai Da Nang, Tda Thi chinh Da Nang lien

lac thuan tien va nhanh chong hdn Tda
Hanh chanh Quang Nam. Vi ly do tren,
Tda tdi kinh xin de nghi quy tda dat xa
mdi tai quin dao Hoang Sa trflc thudc Tda
Thi chinh Da Nang. Neu quy tda xet can
de ddn vi hanh chanh mdi a'y thupc tinh
Quang Nam, thi tda tdi xin de nghi eho
sap nhap vao quan hanh chanh Hda Vang,
la'y danh hieu xa "Hda Dflc" (8).
Tiep dd, Toa dd chinh Da Nang cd bao
eao cho biet: "Hien gid tren quan dao
Hoang Sa cd: 30 bao an vien va 30 thiiy


Rghien cihi Ljch sit, ag 8.2014
.quan luc chie'n dUdi quyen chi huy eua mdt
thieu fly hai quan, 4 nhan vien khi tUdng
va 38 cong nhan eua cdng ty khai thae
phan chim Guano (khdng ed dan eU tho
sanh). Chua cd vien chfle hanh chanh. Ung
dai bilu Chinh phu Trung nguyen Trung
p h i n de nghi giao q u i n dao Hoang Sa eho
tinh Quang Nam vi dl lien lac va bd
nhidm vidn ehi huy quan sfl kiem ehflc vu
Dao trfldng tfldng dfldng vdi mdt Qudn
trUdng. 6 n g Tinh trudng Quang Nam d l
nghi lap tai day mpt xa menh danh la xa
Hda Dflc, dat dudi quyin mpt phai vien
hanh chanh trUe thupc quan Hda Vang".
Tai td trinh ciia Bp Ndi vu len Ngd Dinh

Didm cd kdm cdng van tren, chung tdi
tha'y gdc trai edng van ed but phd ring:
Td'ng thd'ng day ring, nen dat ten xa la xa
Hoang Sa eho tien!" (9). Sau mdt thdi gian
nghien eflu, ke ea ten goi hanh chinh cho
ddn vi ca'p xa ciia Hoang Sa, ngay 13-71961, chinh quyen Ngd Dinh Didm ban
hanh cac Sic lenh sd' 174-NV neu rd:
"Quin dao Hoang Sa, trfldc kia thude tinh
Thfla Thien, nay dat thudc tinh Quang
Nam; Mdt ddn vi hanh chanh xa bao gdm
trpn q u i n dao nay dupc thanh lap va lay
danh hieu la xa Dinh Hai, true thude q u i n
Hda Vang. Xa Dinh Hai dat dUdi quyen
mdt phai vien hanh chanh; Bd trfldng Ndi
vu, Tinh trfldng Thfla Thien va Tinh
trfldng Quang Nam, chieu nhiem vu, lanh
thi hanh Sic lenh nay" (10). Nhu vay,
chinh quyen Ngd Dinh Diem da la'y ten
Dinh Hai thay eho ten gpi xa "Hda Dflc"
theo yeu e i u ciia Tda tinh Quang Nam
trude dd.
Ve bao ve Hoang Sa, tai Cdng van so'
231-VP/QP/M ngay 29-1-1957 cua Bp
trfldng, Phu ta qud'e phdng giii dng Bp
trfldng tai Phu Tong thd'ng Sai Gdn co ndi
dung nhu sau: "Kl tfl ngay Viet Nam thu
hdi lai chu quyin tren dao Hoang Sa, dao

nay vdn do mdt dai dpi thudc Trung doan
162 ddn trii tai Qiiang Nam dam nhidm

viec canh phdng. Hien nay, tai Trung
p h i n , viee to ehflc lai dia h a t quan sfl dem
lai mdt vai sfl thay doi trong ke hoach
ddng quan eua quan dpi cdng hda, Trung
doan 162 phai rut di lam nhiem vu khac.
Vay, tdi t r a n trpng ydu cau quy Bd, neu
khdng gap trd ngai, ehi thi la'y Bao an
Doan thay the' quan dpi phu traeh canh
phdng dao Hoang Sa, ngo h i u cd the thflc
hien nhanh chdng, viec ddn tru eae ddn vi
thupc De tam Quan khu ra't cd anh hfldng
de'n viee duy tri an ninh lanh thd". Tra ldi
cho de nghi nay, bang cdng van sd
217/BPTTA''P/M/C5 ngay 6-2-1957, dng Bp
trudng Phu Tdng thd'ng, thay ldi eua Td'ng
thd'ng Diem cho biet: "Quy Bd trfldng ngo
y mud'n rut quan dpi ddn tru b dao Hoang
Sa ve ndi dia va cho Bao an thay the'. Toi
thiet tudng viec ddng quan Hoang Sa c6
mdt tanh each quSn sU ro ret, khdng
nhflng de td rd chu quyen Vidt Nam tren
dao, cdn de de phdng mpi ba't trac do cac
nude cung dinh dat chu quyen trdn dao c6
the gay ndn. Vay tdi t r a n trpng xin quy Bo
trfldng xet lai y kidn ndi tren va cho lflu
quan dpi tai Hoang Sa".
Trong khi chd ddi sfl phan dinh trach
nhiem cu the vide canh gifl quan dao
Hoang Sa la thude quan ehinh quy hay
ban ehinh quy, thfle hien y kie'n chi dao

tren ciia ehinh quyin Ngd Dinh Diem, Bp
Qud'c phdng da d l xua't la'y linh thuy quSn
luc chie'n ra eai quan Hoang Sa. Tai mot
tfl van mat sd 874-VP/QP/M//BB ngay 2-41957 eua Bp trfldng, phu ta qude phdng
giii Dai tfldng, Tdng tham mflu trfldng
Quan dpi Viet Nam Cdng hda, ed mot do^n
van ban dang chu y: "Nay cha'p thuan dl
nghi la'y thuy quan luc chie'n thay the dai
dpi thudc Tilu doan 42/162 canh phdng tai
dao Hoang Sa. Trong luc chd ddi thay th^,


Quan dAo IjoJmg 3a dirol thM Rgd Binh Biem.
Bd Tdng Tham mflu co the di chuyen 2 dai
dpi thupc Tieu doan 42/162 vao Binh Dinh.
Viec thay thl^ mdi ky ba thang tai dao
Hoang Sa se do Tieu do^n 2 thuy quan lue
chien ddn trfl b Cam Ranh chi dinh".
Tai mpt Phieu trinh cua Tdng tham
mUu trudng Quan lUc Vidt Nam Cdng hda
luc dd de trinh Bd trfldng, Phu ta qudc
phdng da n h i c lai d l xua't dUa linh bao an
ra thay thd thuy quan luc chien de tai
quin dao Hoang Sa do may le sau: "Quan
khu 2 da can thiep vdi Tda dai b i l u Chinh
phu tai Trung nguyen Trung p h i n d l phai
bao an ra ehiem ddng dao Duncan va mdt
vai dao quan trpng thudc quan dao Hoang
Sa dl thay the eho thuy quan luc chid'n.
Ong dai b i l u chinh phu Trung nguyen

Trung p h i n tuy da ddng y trdn nguyen t i c
dl nghi tren, nhUng con phai chd quyet
dinh cua ThUPng ca'p. Hidn nay, thuy
quan luc chiin cung nhU Lien doan nhay
dfl deu la nhflng ddn vi xung kieh thudc
lflc lfldng tdng tru bi. Cac ddn vi nay cin
phai dfldc eai td lai va hua'n luyen eho
thich hdp vdi nhu c i u ; do dd toan thuy
quan luc chie'n ddn tru tai Hoang Sa cin
dfldc sdm thay t h i de ed the xuc tien gip
viec cai td va hua'n luydn theo nhfl ke
hoach da trfl lipu. Bd Tong tham mflu
chflng tdi tran trpng thinh cau dng Bp
trfldng can thiep vdi Bp Ndi vu d l eho bao
an ra chilm ddng ga'p nhflng dao hien do
thuy qudn luc chid'n canh gifl. QuSn dpi se
trp giiip cho bao an ve cac phfldng tien
chuyen ehd, lien lae cung nhfl tiep te', hoac
se can thiep ngay bang vu lflc trong mpi
trfldng hdp k h i n ca'p" (11). Sau dd it lau,'
Bd Qudc phdng da tai de nghi dUa bao an
ra thay thd quan ddi tai quan dao Hoang
Sa vdi nhflng 1^ le sau: 'Td'ng thd'ng da cho
phdp riit 43 quan nhan thuy quan luc
chidn tgi Hoang Sa, chi lflu lai 30 binh si
cflng c&n bd de td chfle canh phdng vdi 43

bao an vien dflde giti ra thay the. Tuy
nhien, Bd Tong tham miiu ehung tdi nhan
t h i y vide lflu gifl mdt trung dpi thuy qudn

luc chid'n b Hoang Sa khdng mang lai mpt
ieh ldi thiet thUe nao, ma cdn gay nhilu
trd ngai ve phUdng dien ehi huy, tiep te',
hua'n luydn... vi:
1. Nlu cd biln cd' xay ra tai Hoang Sa,
kha nang tac chid'n cua 1 trung dpi thuy
quan luc chien boat ddng ddn phUdng va b
trong the phdng thu v i n khdng khae gi 1
trung dpi bao an.
2. Viee chi huy va tilp te cho hai ddn vi
khac nhau d Hoang Sa khdng cd sU ddng
nha't, se gay nhilu philn phfle khd khan.
3. Viec hua'n luyen eho trung dpi thuy
quan lue chid'n cdn lai dao se khdng xuc
tien dfldc.
4. Hdn nfla viee chiem ddng dao nay chi
n h i m mue dieh tfldng trflng chii quyin
Viet Nam tai dd, va nhfl vay xet ra sfl hipn
dien cua bao an la du.
Vi vay, Bp Tdng tham mflu chung tdi,
nhan tha'y sau khi da td chflc xong hd
thd'ng phdng thu tai dao Hoang Sa theo
lenh cua Td'ng thdng, thi trung dpi thuy
quan luc chien cin dfldc rut vl de giao
nhiem vu phdng thu dao nay cho bao an.
Mdt khi viec phdng thu Hoang Sa da hoan
toan giao lai cho bao an, neu gap trfldng
hdp k h i n ca'p, thi cae ehiln ham hai quan
va neu can ca thiiy quan luc chien cung se
diidc phai ra tflc khic de yem trd cho bao

an. Ngoai ra, viec lien lac va tiep te eho
bao an khi ra ddng tai Hoang Sa cung
dfldc Bd Tdng tham mflu chflng tdi tru
lieu" (12). Tfl nhflng d l xua't, trad ddi, can
nhic gifla Bd Tong tham mflu va Phii
Td'ng thd'ng, den ngay 22-11-1959. mdt
edng van eho bilt da cho tau chien chd
Hnh bao an tfl Da N i n g ra tru dong tai
Hoang Sa: "Ngay 14-11-1959 hoi 12h00,


Rgiiien cuu Licfa SIS', so a.2Ql4
chien ham HQ.402 da khdi h a n h tfl Da
N i n g de di chuyin 43 bao an vien ra thay
the 43 quan nhan thuy quan luc chie'n tai
q u i n dao Hoang Sa. Ngay 18-11-1959 hdi
9h30, mdt sd' bao an vien da do bd len dao
Duncan, va p h i n edn lai do bd len dao
Drummond hdi 20h00 trong ngay d l cflng
ban giao viee thay the vdi thuy quan lue
chien tai hai dao nay" (13).
Tfl do v l sau, linh bao an chu yd'u la
ngfldi gd'c Quang Nam lflc lupng ehinh
canh gifl dao nay va hp da nhieu lan ngan
ehan linh Trung Qud'c gia dang thudng
dan dd bd ldn tham thinh Hoang Sa eung
nhu giam sat vide di lai tren vung biln
nay. Theo mdt cdng van eua B6 Qud'e
Phdng giti Phii Td'ng thd'ng eho bidt: "Ngay
1-3-61 hdi 1700 gid, Bd Td'ng tham mflu

Phdng Nhi chung tdi da bao cao b i n g dien
thoai cung qui bp v l vide 9 ngfldi Trung
Hoa ti nan cap bd'n tai dao Hoang Sa va
quy vi da chi thi true tid'p cho Hai quan
dua ma'y ngUdi tren v l Sai Gdn de giao lai
cho sd nghidn cflu chinh tri xa hdi. Nay
chung tdi nhan dupe mpt cdng dien cua
QuSn khu 2 eho bie't them chi t i l t v l vu
nay, tran trpng kinh trinh dng Bd trudng
ro: Ngay 1-3-61 luc 16 gid, cd mpt ghe
budm la tren ehd 9 ngfldi Trung Hoa da
cap ben tai dao Hoang Sa. Theo ldi khai
eua cac dfldng sfl thi hp tfl dao Hai Nam
ehay trd'n che dp cdng san. Tren ghe gdm
ed: 1 eflu Giao sfl, 1 cflu thie'u uy Trung
Hoa Qudc gia, 1 ngfl phii, 6 ndng dan. Vat
lieu dem theo gdm eo: 2 ban dd, 2 dia ban"
(14).
Cung nam 1963, ehinh quyin Ngd Dinh
Diem da: "Cii thupng si Dang Bd'n, Chi
huy trudng Trung dpi Bao an tru tai dao
Hoang Sa, kiem nhiem ehflc vu Phai vien

h a n h chanh xa Dinh Hai dflde thay the'bdi
Trung si nha't TrUdng Hflu Tu lam Chi
huy trudng Trung dpi Bao an ddn tru tai
dao Hoang Sa, kiem nhiem chflc vu Phai
vien hanh ehanh xa Dinh Hai, thay the
thUdng si Dang Bdn. Kd tfl ngay that sfl
nhan viec, Trung si TrUdng Hflu Tfl dfldc

hudng ngoai lUdng bong theo ca'p bac, mot
khoan phu ca'p thUe pham dac bidt la nam
mUdi ddng (50$00d) mpt ngay" (15). Sau
khi chinh quyen Ngd Dinh Diem bi lat dd
it lau, ehinh quye'n Sai Gdn lai ban hanh
Nghi dinh sd'839/NV ngay 25-4-1964 dieu
dpng nhan sfl tai Hoang Sa nhfl sau:
"ThUdng SI Nha't bao an la Nguydn Chau,
thude Tinh doan Bao an Quang Nam dfldc
cii gifl chflc vu Phai vien hanh chanh Dinh
Hai (Quang Nam) thay the' Trung si Nha't
Truong Hflu Tfl, giao hoan Bd Quoc
phdng. K l tfl ngay that sU nhan vide,
Thfldng si nha't Nguyin Ch^u dfldc hfldng
ngoai lfldng bdng theo cap bae, mpt khoan
phu ea'p chflc vu a'n dinh trong Nghi dinh
sd404-NV ngay 6-4-1962" (16).
Tdm lai, sau khi tie'p quan Hoang Sa tii
tay thUc dan Phap, chinh quyen Ngd Dinh
Diem da cd nhieu ehinh sach, ehii trUdng
tdng hdp de eai quan, khai thae quin dao
nay. Tfl cac tai lieu tren cho tha'y, cai gpi
la "chii quye'n" cua Trung Qud'e tai Hoang
Sa, hay noi dung hdn, tfl nam 1954 din
nam 1963, Trung Qud'c v i n chfla he ed mot
ngfldi dan nao dinh efl mpt each hdp phap
tai quan dao nay, ndi ma chinh quyin Ngo
Dinh Didm, thay mat qud'c dan ddng b^o
Viet Nam da quan ly kha td't vflng da't
than thiet eua cha dng, bang viec cd diy

du dan, quan, thdng tin lien lac, khai thac
kinh te... tai xa hieu Dinh Hai, thu5c
huyen Hda Vang nay.


Qufci (tto ^oang 5a duati ihcri Rgd Binh Biem.
CHU THICH
(1). Nam 1956, khi Trung Quoc ien Mt cho

theo d l nghi cua Bo truSng b6 Noi vu Tr^n Thign

quan chilm gifl dao Phii Lam (dao Bois^e), dao ldn

Khiem (tai li§u trich tijf Cong bao Vift Nam Cong

nhfi't cua q u i n dao Hoang Sa. Va, ho da gap sil

hoa - 1961), TrU6c 1961, q u i n dao Hoang Sa thuoc

phan doi manh me cua chinh quyen Vi§t Nam cong

tinh Thila Thien theo Chieu du so 10 nghy 30-3-

hoa.
(2), Cong van so 17.VP/PC/M ngay 7-1-1952

1938 v l viec sap nhap quan dao Hoang Sa vao dia
h a t tinh Thiia Thien do vua Bao Dai ky tren cd so

cua Thu hie'n Trung Viet giii Ngai Thii tUSng

Nghi dinh so 156-SG ngay 15-6-1932, I n dinh t6'

Chinh phu quoc gia Vift N a m 5 Sai Gdn. Trung

chiic hanh chanh tai quan dao Hoang Sa. Vi tri

tam Luu triS Quoc gia II. Ky higu 21187-Dl-

quan dao Hoang Sa co tpa do xae dinh tai khoang

VNCH.

gifla 15-45' - 17''15'vi do B i c va I I T - 113° kinh do

(3). Cong bao Viet Nam Cong hoa (1956), tr
1996.
(4). Trich Nghi dinh so 60/010-ND/CC ngSy
11-1-1960 tai lap tai N h a giam doc khi tUOng
mgt quy dng tru6c de mua thUc p h i m ti^p t^ cho
n h i n vi&n N h a khi tUdng tong sU tai dao Hoang
Sa. Cong bao Viet Nam Cong hoa (1960), tr, 418,
(5), Cong bao Vidt Nam c6ng hoa, 1960, tr, 162.
(6), Nghi dinh so 4-BCC/QCHL/ND ng^y 24-61963, trich til Quy phap vUng tap (1963), Q 6, tr,
532.
(7), Quy phap vUng tap (1968), t, 1, tr. 872.
(8). Trich C6ng vSn ciia Toa tinh Quang Nam,
S519-HC/3M, ngay 23 thang 8 nam 1960,
(9). D&n theo tcl trinh cua Bo Noi vu ngay 1210-1960.
(10). Sic lenh so 174-NV ng^y 13-7-1961 do

TSng thong Viet Nam C6ng hoa Ngo Dinh Di§m k j

Dong, nam gan tron phia Nam vi tuyen 17, nen
viec quan dao Hoang Sa thuoc tinh Thfla Thien
hay Quang Nam ch! mang tinh hanh chinh de de
quan iy nhat thuoc chinh quyen Viet Nam cong
hoa.
(11). Trich Phieu trinh so 2042/TTM/P3/2 ng^y
18 AVR 1959,
(12), Trich Phieu trinh so 0369/TTM/P3/2 ngSy
12 SEPT 1959.
(13), Trich Phid'u trinh so... /TTM/P3/2 ngky
22-11-1959 ciia Td'ng tham mUu trUong Quan lUc
Viet Nam Cong hoa de trinh Bo trUdng, Phy ta
quoc phong V/v bao an thay the thuy quan luc
chien tai Hoang Sa.
(14). Trich Phieu tinh So 0367/TTM/2/5, ng^y
6-3-1961.
(15). Cong bao Viet Nam Cong hoa (1963).
(16). Cong bao Viet Nam cong hoa (1964).


OirCftNC LOI KINH TE VA MliC DICH CUA VIEC CHIEM DOAT,
KHAI THAC MO CUA THUC DAN PHAP 6 VIET NAM''

TA THI THUY

K

hi tie'n hanh xam Ifldc thupc dia,

ngfldi Phap cd chu thuyet b i n hoi
la bien cae vflng d i t chid'm dUdc thanh thi
trfldng tieu thu hang hda ciia Phap va cung
d p cho Phap nhflng ngudn nguydn lidu ma
nd cin. Nam 1891, Etienne, mdt chinh
khach cila Phap ndi; "... thupc dia phai dflpe
dac biet danh rieng cho thi trfldng Phap"
(1). Mdline, Giam dd'c Hpi Ky nghe va Canh
ndng lue do cdn ndi rd hdn: "Trong mpt td
ehflc thupc dia td't, nd'n san x u i t thudc dia
ehi dfldc thu gon trong vide cung cap cho
chinh qud'e nguyen lieu hay nhflng vat
phim gi ta khdng cd. Ma neu di ra ngoai
chflc trach dd, nd"n san xua't thudc dia cd
the canh tranh tae hai eho ta thi nd se trd
thanh mdt dich thii nguy hiem" (2).
Nam 1895, Toan quye'n Ddng Dfldng De
Lanessan trdng cudn: Cong cuoc thitc ddn
cUa ngitdi Phdp d Dong DitOng eung viet:
"Trong sd' nhflng nganh ky nghe hien ed 6
Dong Duong, thi nganh nay (tfle cdng
nghiep khai khoang - TTT) eung elp cho
nfldc Phap nhflng nguyen lieu ma Phap
cin, nganh khac chi san xua't ra nhflng gi
ma thudc dia cin nhUng khdng gay nen
tinh trang canh tranh vdi nen edng nghiep
ciia chinh qud'c..." (3).
Nam 1923, Albert Sarraut Toan quyen
Ddng DUdng eung vie't trong cuo'n La Mise
en valeur des colonies framnises rang: "D6l

•PCS.TS. Vien Sfl hoc

vdi nudc Phap, cflng nhfl ddi vdi ta't ca cac
nfldc ddng minh efl, trfl My, nhflng vaii de ve"
kinh te qud'c dan da hoan toan ddi khac. Cai
ma ngUdi ta tim kie'm hien thdi - mac diu
nhflng ve ngoai Ifla ddi eua mdt cudc khung
hoang tam thdi... khdng cdn ehi la nhflng thi
trfldng, ddi tfldng lo au eua cac nha kinh te'
hpc the ky vfla qua, ma la nguyen lieu.
Trung tam eiia ddi sd'ng kinh te' ciia cac dan
tpc, theo mpt sfl tien hda nhanh chdng, di tfl
san pham che' tao sang nguyen lieu" (4).
Ndi tdm lai, xam Ifldc thudc dia, trong dd
cd Ddng Dfldng, ngfldi Phap khdng chii
trfldng cdng nghiep hda cac vung dat chiem
dfldc. Cai gpi la cdng nghiep d day chi la
cdng nghiep che bie'n nhflng thfl khdng
canh tranh vdi cdng nghiep Phap va la tang
cfldng khai thac tai nguyen mo de cung cap
nguyen lieu phuc vu eho cdng nghiep Phap
hay de cac nha tu ban Phap xuat khau
kiem ldi.
Va nhfl vay, chie'm va khai thac md n i m
trong dfldng lol xam Ifldc thudc dia cung co
nghia la tfl tfldng thupc dia ldn nhat cua
Phap. Tfl tfldng nay cang luc cang td ra
quyet liet hdn va ngay cang nhan dfldc sfl
ling hd cuong nhiet khong chi la ciia cae
quan chflc eao cap hay cae chinh khach d

ehinh qud'c ma cdn la va nhat la gidi cdng
nghiep va nhflng ngfldi boat ddng trong
llnh vflc mo d thude dia.


32
Ddi vdi Ddng Dfldng ndi chung, Viet
Nam ndi rieng, trong Thfl de ngay 2-1-1896
giii Toan quye'n Ddng Dfldng, eac nha thfle
dan ngfldi Phap khi yeu eau siia ddi nhflng
quy dinh ve' quan ly md trong Sac lenh
ngay 16-11-1888 cho ring: "... viec khai
thac ngudn tai nguydn md la mdt trong
nhiing yd'u to chinh, neu khdng mud'n noi la
ed ban eua sU thinh vUdng trong tUdng lai
eua Ddng DUdng eiia ehung ta" (5).
Rdi, ngay 18-6-1901, trong phien hpp
toan the ciia Hdi Dia ly thfldng mai Paris,
cd Toan quyen Paul Doumer tham du, ky
sU md J.Marc Bel cd bai phat bieu neu eao
vi tri eiia nganh cdng nghidp khai mo 3
Ddng Dudng, r i n g dd la "... mdt nganh edng
nghiep... cd the gdp phan ra't ldn vao sfl
giau cd eua nfldc nha (tflc nfldc Phap), ma
cac dan tdc khae tren the gidi luon luon coi
do la mpt trong nhflng ddng cd manh nha't
ciia cac cudc di cfl cua ho hay ciia sfl nghiep
thfle dan" (6).
Vien ky sfl nay keu gpi tie'n hanh khai
thac md va xay dflng mpt nganh cdng

nghiep khai khoang that sU ddi vdi "... cai
ngudn tai nguyen giau cd mdi va manh me
a'y, cai khdng phai mdt eanh bac ve" mo (une
loterie miniere), ma that sU la mpt nganh
cdng nghiep khai khoang (I'industrie
rainerale)" (7).
Trong viec chie'm Viet Nam, ngUdi Phap
chu y trUdc het de'n md ciia Bac Ky va cho
r i n g "... chinh tUdng lai to't dep nha't la
gianh cho Bac Ky, nhd vao sfl giau co ve" md
cua nd... rang Ble Ky co nhflng tai nguyen
rieng vao loai quan trpng nha't...." (8) va
r i n g "cd the rut ra tfl da't dai va ldng da't
ciia no mdt ngudn thu nhap ldn cho nfldc
Phap"... (9). Dd la ldi ciia mdt vien ky sfl mo
Charpentier vao dau the' ky XX trong mdt
bai vie't dUde dupc tac gia Pham Dinh Tan
dan ra trong cdng trinh ciia minh: Chu

Rghien curu Ljch s&. so 8.20U
nghia de quoc Phdp ud tinh hinh cdng
nghiep d Viet Nam diidi thdi thuoc Phdp.
Cflng vdi tie'n trinh cua viec chie'm dit,
cae nha thUc dan da tien ehiem khdng phai
chi md than eua Ble K:^' r^a ca eac loai mo
kim loai eua nd va khdng chi Ble Ky ma ca
d Trung Ky, Lao va tham ehi nhdm ngo ca
ngudn khoang san eiia cac tinh phia Nam
Trung Qud'c. Va, khdng ehi nhin tha'y gia
tri ve kinh te' eiia nguon tai nguyen md, cac

nha elm quyen, ngay tfl eudi the' ky XIX da
nhin thay y nghia to ldn ve' chinh tri • xa
hdi cua viec khai thac eac khu md, n h l t la cl
nhflng vflng cdn bi eho la "roi logn". Ciing
nhfl ddi vdi chinh sach nhupng dat lap don
dien, chinh quyen thUe dan da hy vpng bien
nhflng khu khai md thanh nhflng trung
tam thUdng mai va thu hut dan cfl ra khdi
nhflng khu vfle qua dong due va nhd viec
khai md ma giai quyd't nhie'u v i n de khac,
ndi tdm lai "nhd't ci^' nhUng khdng phai la
Hiidng tien" ma la "nhieu cdi tien".
Nam 1888, de thu phuc thii linh bang
dang ngfldi Hoa da dau hang la A Coc
Thfldng, ehinh phii bao hd chap nh^n
nhfldng md vang Ha Hien d Cao Bang cho
A (mo vang nay vd'n do A khai thac trUfic
day). Khdng nhflng vay cdn ddng y elp cho
A dung cu khai thac va gao an cho 80 nh^n
cdng ngfldi Hoa trong 2 thang (10), mac dii
theo quy dinh thi chi cdng dan, t h i n dan va
dan bao hd Phap mdi dfldc cap nhfldng md 3
Ble Ky va Trung Ky.
Nam 1890, khi ngfldi Phap la Jeanning
xin nhfldng cac md vang, bae, kem d dia hat
Lang Giang, huyen Luc Nam, tinh B5c
Giang, Kinh Iflpe Hoang Cao Khai da giii thif
cho Thdng sfl Bic Ky (ngay 3-11-1890) de
nghi: "Vay xin tinh sfle eho nhflng ndi co mo
ay hd thiy ngfldi Tay budn ay (tfle Jeanning)

den khai md ma cd eIn cu li hay la dd dung,
do an gi thi giup cho ngudi ay..." (11).


Birtmg ldi hinh t€ va myc dich ciJa viec chiem doat..
Ly do dUdc Hoang Cao Khai dua ra la:
"Tinh ky xdt nhU mdt day nui d i t l y la cay
cd ram rap, quan giae nd hay I n len ma tu
hop nhau nay ngudi Tay budn de'n khai mo
dat ddn d dd, ma gifla nhflng quan giae d nfli
ly thi dan sfl se dfldc ddng dao ddn ma lam
thue budn ban, thue nha nfldc se dupe nhid"u
hdn ra thiet la sfl cd ldi ieh lim..." (12).
Trong eae nam 90 the ky XIX, khi tie'n
hanh "binh dinh" ndt eac tinh tren vflng
thfldng du Ble Ky, ben canh viec danh
chiem bing quan sfl, khai thac md dfldc
chinh quyen thudc dia xem la mdt trong
nhflng giai phap quan trpng hang d i u de
duy tri sif "on dinh" va "dep yen" dflpe sfl
"noi logn" cua dan ehung. Trong la thfl giii
Toan quye'n Ddng Dudng ngay 1-3-1890,
Dai ta Gallieni, chi huy Dao quan binh thfl
2 (Lang Sdn) vid't: "Tdi gtii eho dng la thfl
ciia vien ehi huy tieu khu phd' Binh Gia,
lien quan dd'n nhflng thong tin ma dng ta
dfldc hdi ve' cac md vang cua khu vflc nay.
Tdi r i t d6ng y vdi nhflng ke't ludn ciia vien
SI quan cao cap nay. Dd la:
Nhiem vu d i u tien cua chflng ta la danh

ngudn tai nguyen md ciia vflng Thupng du
Bic Ky cho cac nha thflc dan. Nhflng,
chung ta cung phai tinh dd'n tinh hinh
chinh tri Men nay ciia xfl sd nay.
... Hien nay dan cac lang trd ve sau cudc
ehinh phue (tfle vide pha nhflng bang dang
ngfldi Hoa trdn vflng thfldng du - TTT) da
yeu clu dflpe trd lai vdi cdng vide khai md
trfldc day. Kd't qua ma hp tflng thu dupc va
sd thu dfldc that it di do ky thuat qua sd
ding, nhflng cflng du de cho phep hp tdn tai
v& gin hp vdi d i t dai, tranh cho hp quay trd
lai vdi cac bang cfldp ma hp da tflng phuc vu
rfl't tan tuy do hp khdng the lam khac. Bdi
trudc khi ngfldi Phap tdi Ble Ky, eac md
vftng b day la do eac bang dang ngfldi Hoa
tid'n hanh khai thae... Nay phai khdi phue

lai nhflng md dd de keo ngfldi ban xfl trd lai
vdi cdng vide yen on va du de sinh ldi va tdi
da edging he't sfle de lam dflpe viec dd.
Dd eung chinh la ddi vdi nhflng thd md
cua md Td'ng Tinh, gin Nguyen Binh, Cao
Bing. Cung nhfl vay ve' phia Ngan Sdn...
Ndi tdm lai, viec trd lai vdi cdng viee
khai md la mpt phan ciia ehfldng trinh binh
dinh b Dao quan binh thfl hai. Ne'u ngflng
cdng viec nay thi se tfldc mat eiia ngfldi dan
phUdng tien song va cd the se nem hp trd
lai vdi hang ngu cua cac bang cfldp" (13).

6 Trung Ky, nam 1890, Cotton xin
nhfldng md than Nong Sdn vdi dfl dinh se
lap van phdng d Ndng Sdn, xay dflng 1
dfldng day dien thoai keo tfl Da Nang vao
va mdt dfldng xe liia ndi gifla Ndng Sdn va
Da Ning... Ngay 30-5-1890, Brou Thanh
tra, Chanh chu Sd Bflu dien b Trung K;^ giii
Kham sfl ndi rd ldi ich eiia viec nhupng md
Ndng Sdn la: "Lam nhU vay, Ndng Sdn se
trd thanh 1 trung tam dan cfl va mot nguon
thu ve buon ban cho chinh quyen..." (14) va
td y mudn trd giup md vi "Chinh quyen cao
cap cbo rang tfldng lai ciia xfl bao hd gin
lie'n vdi ngudn tai nguyen md va mudn trp
giup b mflc cd the" (15).
Nam 1889, trong Bao eao ngay 4-8-1889,
Chi huy quan sfl Ngan Sdn gifi Chi huy
quan sfl Cao Bing bao cao ve" viec khai thac
mo bac Lucie d Cao Bang, cd doan; "... quan
trpng hdn la viec khai md khdng chi vi ly do
ldi nhuan ma cdn la vi de Ily lai eho vung
nay nhflng boat ddng ma no cd tfl xfla kia...
Viec khai thae thue day thd md md rdng
chd va md ra mdt thi trfldng mdi cho san
xuat ndng nghiep ciia xfl nay tang gip ddi
trong mdt thdi gian ngin sil giau cd eiia
khu vfle.
Cin tie'p tuc khai thac de Ily lai sfl thinh
vfldng da mat tfl 30 nam nay, din dan trd lai

Rghien cihi Lich si^. so 8.2Q14
md (vi md nay trfldc day (1860) da dflpe
Amock khai thac nhflng sau bi bd)" (16).
Cung vd' md nay, ngay 29-1-1896, tfldng
Duehemin, chi huy quan dpi Dong Dfldng
giii Tong thfl ky Phu toan quyen Ddng
Dfldng cdn viet: "Tdi nghi... khong phai chi
la mpt va'n de kinh te' ma cdn ca ve quan
sfl. Viec do - tflc viec khai thac md dem lai
viec lam eho mgt so' ngfldi khdng cd ngudn
sd'ng nao khae la lam giae cfldp. Bang cfldp
Quay Cuo'c Ly San va Chung Qui Hoa, da
chie'm vung Lung Ket vao nam 1889 ndi
Dai iiy Ramadre bi gie't chet nam 1890, da
dupc hinh thanh chinh la tfl cac cUu thd
mo. Vide khai thac md se dfla chu md cu
(tfle Amock) ve" trong vung...
Viec cap nhfldng tam thdi md nay cho
ngfldi ban xfl se c6 hieu qua la keo trd lai
vung nay mdt sd kha ldn cong nhan ngfldi
Hoa" (17).
Nam 1898, khi ehuan bi xay dflng mo
s i t Ban VUdc (Lao Cai) thanh mot khu
cdng nghiep vdi viec khai thac md sat, xay
dflng 16 cao, vdi nhan cdng ngUdi Viet,
ngUcii Hoa va vdi than ciia Van Nam, ky sfl
mo Belard cho ring: "Viec lap mpt trung
tam cong nghiep tai thung lung song Hong
chi CO thd la mot sU kien rat td't. Nd se la

hat nhan thu hut dan cfl de'n cU tru tai
vung nay, dan vflng cao se xud'ng it nhat la
vao mfla ddng, dan tfl Van Nam cflng di cfl
xuo^ng. Hdn nfla, khu cong nghiep nay se
giiip cho viec budn ban tren tuyen dfldng
sat dfldc dam bao va hap dan" (18).
Nam 1915, trong Thdng tu torn t i t ngay
24-3-1915 ciia Tdng Thanh tra Cdng chinh
Dong Dudng cd doan: "Viec duy tri hoat
ddng khai thac md co the bieu hien hai ldi
ich ciia dia phfldng: chinh tri va kinh te.
Lpi ich ve chinh tri nam d cho trudc he't
the hien trong viec ed' dinh mpt dan cfl cu li
md, nhflng ngfldi bi tfldc doat mpi phfldng

tien sinh song, ed the tao thanh yd'u td cua
rdi loan, nhat la khi nd bao gdm ca nhflng
ngfldi Hoa, gan nhfl ludn la nhflng phin tii
"khdng mong mud'n" (indesivables). Ching
ban nhfl sfl hien dien d Ke Bao, 3 nhan
vien ngfldi Au va mpt dan efl tfldng dfldng
vdi hdn 300 ngfldi Hoa.
Tdi b i n g long t n n h bay, sau day, mdt vai
nhan xet ve tam quan trpng tren phUdng
didn kinh td' cua mdt so' md xflng dang dfldc
ke de'n d Bic va Trung Ky..." (19).
Tom lai, xam Ifldc thupc dia, mue tieu cua
ngfldi Phap khdng phai chi ddn thuan la bie'n
thupc dia thanh thi trfldng tieu thu hang hoa
ma cdn bien thupc dia thanh ndi cung cap

nhflng nguon nguyen lieu can cho cac nganh
cdng nghiep va thfldng nghiep Phap.
Va, khong chi nhin tha'y gia tri ve kinh
te cua nguon tai nguyen md, cac nha cam
quyen Phap, ngay tfl cudi the ky XIX da
nhin thay nhflng tac dung to ldn ve' chinh
tri - xa hpi ciia nganh cdng nghiep khai
thac nay. Nhd vao vide dfla nhflng ngUdi
dan vd'n thupc ve cac bang dang vao khai
thac cac khu md, chinh phii thflc dan hy
vpng CO the binh dinh dfldc nhflng viing con
bi cho la "roi loan". Rdi, mpt khi dflpe dfla
vao khai thae, eac khu md se trd thanh
nhflng trung tam do thi ldn phat trien ca ve
cong nghiep, ndng nghiep va thfldng mai,
dem lai nhieu ldi nhuan cho eho eac nha tU
ban Phap. Ddng thdi nhd vao viec khai mo
ma thu hut dan ra khoi nhflng khu vflc
dong bing, giam bdt sflc ep ve dan so va
giai quye't dfldc nhie'u van de' khac. Ndi torn
lai, khai thac mo khdng phai la mpt hanh
dpng "nha't cit, liidng tien" ma la "nhiiu cdi
tien" dd'i vdi ca ehinh quye'n va gidi tfl ban
thflc dan.
Vi the, ngay tfl khi tie'n ehiem Viet Nam,
thflc dan Phap da khdng cham t r i chie'm


I

I

Birimg loi hinh te va mue dich ciJa vice ehiem doat..
doat quyen quan ly doi vdi khoi cdng san md

tri^n cua nganh cdng nghiep md da keo

tfl tay ehinh phii Nam trieu va tid'n chie'm

theo nhflng thay doi quan trpng trong ddi

din cac khu mo d cac xfl Bic Ky va Trung

sdng kinh te, chinh tri, xa hdi eua xa hdi

Ky cua Viet Nam, rdi dfla cae khu md da

thude dia, tao cho phong trao d i u tranh

ehiem dupe vko khai thae. Tren thflc te, cdng

giai phdng dan tdc cua nhan dan Viet Nam

cupc nay cho den khi ke't thue chd' dp thudc

mdt Idi the' ngoai y muon cua Phap. Do

dia b Ddng Dfldng ndi chung da dem lai cho

chinh la sfl ldn manh ciia dpi ngii edng

chinh phii thflc dan eung nhfl gidi thflc dan

nhan mo ndi ridng, ciia giai cap cdng nhan

ngfldi Phap nhflng ngudn ldi nhuan khdng Id

Viet Nam ndi ehung, lflc lfldng se lanh dao

cung nhflng ldi ich tren nhidu linh vflc.

phong trao dan tde danh do chinh che' dp

Tuy nhien, cflng vdi sU phat trien eua
nen kinh te thude dia ndi ehung, sU phat

CHU

thudc dia de xay dflng nen Nha nfldc kieu
mdi b Viet Nam vao ngay 2-9-1945.

THICH

(*), Nghien cilu nay diroc tai trO bdi Quy phat
triln khoa hpc va C5ng nghe Quo'c gia (Nafosted)
trong d l tai ma so IVI.2-2011.16 (10/2012/IV/HD •
KHXH).
(1). Dikn theo Charles Robequain: L'Evolution
economique de I'lndochine fran(;aise, Paris, 1939,
tr. 146.

(2). J. Harmand' Bomination et Colonisation,
1910, p. 311. D i n theo Charles Robequain:
L'Evolution economique de I'lndochine
francaise,
Paris, 1939, tr. 146
(3). De Lanessan. La Colonisation francaise en
Indochine, Paris 1895, tr. 250-251.
(4). Albert Sarraut: La mise en valeur des
colonies frant^aises, Paris. 1923, tr. 75.
(5). Trung tam Luu trfl Quoc gia (TTLTQG) IV
Dh Lat. RSA/HC/IU Reaction des colons francais
relative k ...
(6), (7). En Indochine - Du sous-sol. Conference
de M. J. - Marc Bel. Paris 1901, tr. 6. 18. Dkn theo
Pham Dinh Tan: Chu nghia dequd'c Phdp va tinh
hinh cdng nghiep d Viit Nam dUdi thdi thudc Phdp.
Nxb. SiJ th^t, Hfl Noi, 1959, tr. 105.
(8), (9). Henri Charpentier: Le devellopement
industriel et minier du Tonkin, tr. 4, 5. 6.
Din theo Pham Dinh Tan: ChU nghia de qud'c
Phdp.. Sdd. tr. 36, 37.

(10),

TTLTQG I-Ha Noi. RST. 76985. A/S
de la mme d'or de Ha Hien a I'ancien Chef

de soumissionnaire A Coc ThUdng 1888.
(11). TTLTQG I -Ha Noi. RST. 76763. Demande
en concession de mines h Luc Nam (Bfic Giang)

formulae par Jeanning fils 1890-1891.
(12). TTLTQG I - Ha Noi. RST. 76763.
(13), TTLTQG

I

Ha Noi. RST. 77064.

Demande d'exploitation des mines d'or a Pho Binh
Gia. Lang Sdn, 1895.
(14). TTLTQG IV. Da Lat, RSA.-HC-126 RSA HC-126 Mine Nong Sdn. Quang Nam
(15). TTLTQG IV Da Lat. RSA.-HC-126.
(16). TTLTQG I Ha Noi. RST, 76987, Mine
d'Argent de "Lucie" a Compagie Bedat et Saint
Marthurin
(17). TTLTQG I Ha Noi. RST. 76987-1, A/S
concession de la mine d'Argent de Lucie a Cao
Bang de Bedat 1888-1895, ky sil ngu tai Hai
Phong 1896-1901
(18).

TTLTQG

I

Ha

Noi. GGI. 2471.

Renseignements sur les gisements de fer au

Tonkin et miniere a 1900.
(19), TTLTQG l Ha Noi
exploitation

RST, 69.980. AS

des concessions mineres dans les

provinces au Tonkin 1913-1915