Giải pháp nhân rộng mô hình kinh tế trang trại để thoát nghèo bền vững ở các tỉnh miền núi (nghiên cứu trường hợp tỉnh hòa bình)

Giải pháp nhân rộng mô hình kinh tế trang trại
để thoát nghèo bền vững ở các tỉnh miền núi
(Nghiên cứu trường hợp tỉnh Hòa Bình)
Hoàng Văn Tình
Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn
Luận văn Thạc sĩ ngành: Khoa học quản lý (Chuyên ngành đào tạo thí điểm)
Người hướng dẫn: PGS.TS. Phạm Văn Quyết
Năm bảo vệ: 2014
Keywords. Khoa học quản lý; Kinh tế trang trại; Thoát nghèo bền vững
Content
1. Lý do chọn đề tài
TD&MN nước ta là vùng đất rộng, người thưa, nền nông nghiệp chủ yếu là tự cung tự
cấp, đời sống và dân trí của người dân nơi đây còn gặp nhiều khó khăn, do đó tìm hướng thoát
nghèo bền vững cho người dân ngay tại chính mảnh đất quê hương là vấn đề xã hội cần được
quan tâm giải quyết.
Cùng với sự phát triển chung của cả nước, vùng TD&MN đã và đang có những bước
chuyển mình rõ rệt. Các vùng này đã dựa vào những lợi thế của mình để phát triển nông, lâm
nghiệp và thuỷ sản...Chính vì lẽ đó, vùng ngày càng đóng góp cho công cuộc xây dựng và phát
triển đất nước. Một trong những mô hình kinh tế được vùng ưu tiên phát triển và đã đạt được
thành tựu khá lớn, đó là mô hình KTTT. Có thể nói đây là mô hình kinh tế mới ra đời và phát
triển ở Việt Nam nói chung và vùng TD&MN nói riêng. Tuy còn khá mới mẻ, song tầm quan
trọng của nó đối với đời sống kinh tế xã hội trong vùng là rất lớn, nhất là đối với một vùng còn
nhiều khó khăn như tỉnh Hòa Bình hiện nay.
KTTT ra đời và phát triển đã tạo điều kiện để những người nông dân tự làm giàu trên
mảnh đất của mình bằng sức lực của chính mình. Trên cơ sở đó, họ đã góp phần làm cho quê
hương của mình ngày càng phát triển. Đồng thời, nhờ sự giao lưu học hỏi giúp đỡ lẫn nhau giữa
các chủ trang trại, các hộ còn khó khăn đã có điều kiện gia tăng sản xuất, giải quyết vấn đề việc
làm cho người dân. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, còn khá nhiều những vấn đề
cần quan tâm xung quanh việc nhân rộng mô hình KTTT vùng TD&MN nói chung và tỉnh Hòa
Bình nói riêng. Trong đó cần phải xem xét việc lựa chọn mô hình KTTT phù hợp với điều kiện
kinh tế xã hội và điều kiện tự nhiên của vùng. Có như vậy, các trang trại của vùng mới đạt hiệu

quả kinh tế xã hội cao nhất.
Hòa Bình là tỉnh miền núi phía Tây Bắc Tổ quốc, nơi có địa hình chủ yếu là đồi núi,
người dân tộc chiếm đa số, cuộc sống người dân còn găp nhiều khó khăn, do đó giải quyết vấn
đề đói nghèo là vấn đề trọng tâm có ý nghĩa thiết thực với người dân nơi đây.
Công cuộc XĐGN ở Hòa Bình hiện nay đã và đang có bước chuyển mình tích cực, đạt
được những thành tựu to lớn, tuy nhiên công tác XĐGN chưa triệt để, số hộ nghèo và tái nghèo
còn cao. Thực trạng đó đặt ra cho Hòa Bình những nhiệm vụ nặng nề trong phát triển kinh tế,
văn hoá xã hội và xây dựng nông thôn mới. Dựa vào thực tế điều kiện tự nhiên, xác định vai trò,


thế mạnh của nông nghiệp, tập trung khai thác tiềm năng kinh tế nông nghiệp làm mũi đột phá để
phát triển toàn diện, bền vững. Trong quá trình đầu tư phát triển sản xuất nông nghiệp ở Hòa
Bình đã xuất hiện một bộ phận nông dân có ý chí, kinh nghiệm làm ăn, hướng đến sản xuất hàng
hoá, đáp ứng nhu cầu thị trường, xoá được đói, giảm được nghèo, vươn lên làm giàu chính đáng
đã tạo tiền đề và mở ra con đường phát triển loại hình KTTT trên địa bàn tỉnh. KTTT được coi là
một loại hình tổ chức sản xuất phù hợp với đặc thù của nền kinh tế nông nghiệp ở TD&MN, là
hướng đi đúng đắn của quá trình đổi mới cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở Hòa Bình hiện nay.
Mô hình KTTT ở Hòa Bình hiện nay đã cho thấy hiệu quả bước đầu do tận dụng được lợi
thế về điều kiện tự nhiên, từ những vùng đất khó khăn, cằn cỗi thành thế mạnh để nhân rộng và
phát triển mô hình KTTT. Tuy nhiên, KTTT ở tỉnh hiện nay còn manh mún chưa phát triển rộng
và chưa tương sứng với tiềm năng, thế mạnh của tỉnh, chưa tạo bước đột phá trong đầu tư khai
thác và sử dụng có hiệu quả diện tích đất tự nhiên sẵn có của tỉnh. Nhân rộng mô hình KTTT là
góp phần khai thác thêm nguồn vốn trong dân, mở mang thêm diện tích đất trống, đồi núi trọc,
đất hoang hóa, tận dụng diện tích đất tự nhiên sẵn có của tỉnh để sản xuất, trao đổi hàng hóa từ tự
cung tự cấp sang nền kinh tế thị trường góp phần tạo công ăn việc làm tại chỗ. Nhân rộng mô
hình KTTT là hướng đi mang lại hiệu quả to lớn trong công cuộc XĐGN của tỉnh.
Mô hình KTTT đã và đang mang lại hiệu quả kinh tế cao, do đó nhân rộng mô hình
KTTT là hết sức cần thiết để giải quyết việc làm ngay tại chính mảnh đất của mình, góp phần
vào công cuộc thoát nghèo bền vững. Xuất phát từ lý do đó cho nên tôi đã chọn đề tài “Giải
pháp nhân rộng mô hình kinh tế trang trại để thoát nghèo bền vững ở các tỉnh miền núi (Nghiên

cứu trường hợp tỉnh Hòa Bình)”. Để nghiên cứu, viết luận văn thạc sĩ Khoa học quản lý.
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu
Sự quan tâm sâu sắc của Đảng và Nhà nước đến đời sống của nông dân, đồng bào các
tỉnh TD&MN hiện nay có ý nghĩa và vai trò quan trọng trong công cuộc xây dựng và bảo vệ đất
nước, một trong những nội dung quan trọng đó là các chính sách để hỗ trợ đồng bào miền núi để
thoát nghèo nhưng vẫn chưa tạo sự đột biến, do đó phát triển KTTT là hướng đi có nhiều tiềm
năng cho đồng bào các tỉnh TD&MN thoát nghèo bền vững. Xuất phát từ những lý do đó, đã có
rất nhiều tác giả và các công trình nghiên cứu về phát triển KTTT ở các vùng miền khác nhau,
các đề tài như:
Đề tài cấp nhà nước: “Nghiên cứu cơ sở khoa học và thực tiễn nhằm đề xuất các chính
sách, giải pháp bảo vệ môi trường và phát triển bền vững kinh tế trạng trại tại Việt Nam” do TS.
Lê Văn Thăng chủ nhiệm đề tài, nội dung là hiện trạng tổng thể về tác động của các loại hình
KTTT ở Việt Nam đối với môi trường, phân tích, đánh giá những chính sách và giải pháp phát
triển KTTT đồng thời đề xuất bổ sung các giải pháp phát triển trang trại theo hướng bền vững ở
Việt Nam.
Luận án tiến sĩ: “Phát triển kinh tế trang trại và vai trò của nó đối với xây dựng tiềm lực
quốc phòng ở các tỉnh trung du, miền núi phía bắc nước ta hiện nay” của Phạm Bằng Luân, Học
viện Chính trị quân sự. Luận án nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn quá trình phát triển KTTT
của các tỉnh TD&MN phía bắc nói chung và vai trò của nó đối với xây dựng tiềm lực quốc
phòng do quá trình phát triển KTTT ở các tỉnh này mang lại.
Luận án tiến sĩ: “Phát triển nông - lâm kết hợp theo hướng kinh tế trang trại tại một số
tỉnh trung du và miền núi phía bắc” của Trần Thị Thu Thủy, Đại học Nông nghiệp Hà Nội. Trên
cơ sở nghiên cứu lý luận, luận án đánh giá hiệu quả của các mô hình kinh tế nông - lâm kết hợp
theo hình thức kinh tế trang trại ở các tỉnh TD&MN phía bắc trong đó có tỉnh Hòa Bình để thấy
được vai trò của mô hình KTTT đối với TD&MN phía bắc.
Luận văn thạc sĩ: “Kinh tế trang trại tỉnh Bình Phước, thực trạng và giải pháp phát
triển” của Nguyễn Võ Hoàng, Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh. Luận văn phân tích cơ
sở khoa học của KTTT, hệ thống hóa và làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn, đồng thời kết
hợp đánh giá thực trạng KTTT ở Bình Phước đặt trong bối cảnh kinh tế xã hội của đất nước

trong xu hướng toàn cầu hóa nền kinh tế thế giới, nhận định các thành tựu phát triển và các vấn
đề đặt ra, đồng thời so sánh hiệu quả KTTT với kinh tế nông hộ.
Luận văn thạc sĩ: “Thực trạng và giải pháp chủ yếu nhằm phát triển kinh tế trang trại
trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên” của tác giả Lê Văn Toàn, Đại học Kinh tế - Đại học Thái
Nguyên. Tác giả đã đi sâu vào nghiên cứu về tình hình phát triển KTTT, đánh giá các thực trạng
phát triển KTTT trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên, đồng thời tìm ra những nguyên nhân ảnh hưởng
đến việc phát triển KTTT ở địa phương, đưa ra các giải pháp để phát triển KTTT trên địa bàn
tỉnh.
Tác giả PGS.TS Ngô Đức Cát với cuốn sách: “Kinh tế trang trại với xóa đói giảm nghèo
ở nông thôn”. Nội dung sách đi sâu tìm hiểu nguyên nhân khách quan và năng lực chủ quan của
người nghèo đồng thời xâu chuỗi các vấn đề đói nghèo ở nông thôn và kinh tế nông, lâm nghiệp
theo từng địa phương, đại diện tiêu biểu cho mỗi vùng miền khác nhau trên cơ sở mối quan hệ
giữa tình trạng đói nghèo với phát triển kinh tế xã hội.
Sách tham khảo “Thực trạng và giải pháp phát triển kinh tế trang trại trong thời kì công
nghiệp hóa, hiện đại hóa ở Việt Nam” do GS.TS Nguyễn Đình Hương chủ biên. Nội dung nói về
bản chất, đặc trưng và quá trình hình thành và phát triển KTTT ở Việt Nam, phân tích thực trạng
phát triển KTTT ở nước và và đưa ra các giải pháp phát triển mô hình kinh tế này.
Ngoài ra còn có một số bài báo “Phát triển kinh tế trang trại - giải pháp phát triển kinh
tế vùng tây bắc” của tác giả Phan Ngọc Châu đăng tạp chí giáo dục lý luận số 6-2005. Bài “Điều
kiện nội lực phát triển kinh tế trang trại” của tác giả TS. Nguyễn Như Ất đăng trên Kinh tế trang
trại số 20 tháng 02/2004. Bài “Phát triển mô hình kinh tế trang trại ở tỉnh Sơn La” của tác giả
Ths. Nguyễn Văn Sử đăng trên tạp chí giáo dục lý luận số 7-2005. Nội dung các nghiên cứu trên
đề cập đến thực trạng và những tồn tại trong phát triển KTTT, những xu hướng phát triển của các
mô hình KTTT, các điều kiện phẩm chất nội tại chủ quan của chủ trang trại tác động tới KTTT.
Trong những năm qua cùng với nhiều địa phương trên cả nước, việc nhân rộng mô hình
KTTT ở Hòa Bình đang được chú ý. Ngoài ra, còn có nhiều các nghiên cứu khác bàn về phát
triển KTTT; tuy nhiên phạm vi nghiên cứu rộng, nội dung mang tính khái quát cao, đề tài chưa
có đột phá về giải pháp để nhân rộng mô hình KTTT cho công cuộc thoát nghèo ở TD&MN.
Việc nhân rộng mô hình cần xác định đúng yêu cầu vị trí, quy mô, đó là vấn đề nan giải, khó

khăn đòi hỏi phải phát huy hiệu quả cao. Trong phạm vi nghiên cứu này, tác giả lí giải ý kiến cá
nhân trong việc lựa chọn mô hình KTTT mà theo tôi là có khả năng phù hợp nhất với điều kiện
riêng của tỉnh để thực hiện mục tiêu thoát nghèo bền vững.
3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục tiêu nghiên cứu
Trên cơ sở phân tích lý thuyết và đánh giá thực trạng hiệu quả các mô hình kinh tế trang
trại, luận văn đề xuất các giải pháp nhân rộng mô hình kinh tế trang trại để thoát nghèo bền vững
ở tỉnh Hòa Bình.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt được mục đích nghiên cứu trên, luận văn hướng vào thực hiện những nhiệm vụ
cơ bản sau:
- Nghiên cứu những vấn đề lý luận về KTTT và nhân rộng mô hình KTTT để thoát nghèo
bền vững ở các tỉnh miền núi.
- Phân tích, đánh giá hiệu quả mô hình KTTT và thực trạng mô hình KTTT để thoát nghèo
bền vững ở Hòa Bình.
- Đề xuất các giải pháp nhân rộng mô hình KTTT để nâng cao hiệu quả thoát nghèo bền
vững ở Hòa Bình.


4. Phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu: Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu các vấn đề mô hình KTTT và nhân
rộng mô hình KTTT để thoát nghèo bền vững ở tỉnh Hòa Bình.
- Phạm vị nghiên cứu:
+ Không gian: Tỉnh Hoà Bình
+ Thời gian: Từ năm 2006 đến nay
5. Mẫu khảo sát
Phạm vi, địa bàn khảo sát ở tỉnh Hòa Bình
6. Vấn đề nghiên cứu
- Giải pháp nào để nhân rộng mô hình kinh tế trạng trại ở tỉnh miền núi như Hòa Bình ?
7. Giả thuyết nghiên cứu

- Nhân rộng mô hình kinh tế trang trại theo hướng lấy ngắn nuôi dài, tích lũy từ các mô hình
kinh tế nhỏ dần dần phát triển sang mô hình kinh tế trang trại.
- Tham khảo các mô hình kinh tế trang trại mẫu, học hỏi trao đổi kinh nghiệm để lựa chọn
mô hình kinh tế trang trại hợp lý, phù hợp với điều kiện của cá nhân và vùng.
8. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp thu thập, xử lý số liệu, tài liệu: Sử dụng phương pháp này trong việc thu
thập thông tin, xử lý các số liệu, tài liệu khác nhau như; các văn kiện, nghị quyết Đảng bộ các
cấp, các sách, tài liệu nghiên cứu về KTTT và nghị định, các tài liệu thống kê từ trung ương và
cấp tỉnh, các biểu đồ, số liệu có được từ khảo sát thực địa…liên quan tới đề tài nghiên cứu.
- Phương pháp phân tích - tổng hợp tài liệu: Phân tích các nguồn tài liệu, số liệu có thực
về mô hình KTTT và thoát nghèo bền vững ở miền núi nói chung và tỉnh Hòa Bình nói riêng.
- Phương pháp khảo sát mẫu: Điều tra, khảo sát chọn tỉnh Hòa Bình là địa điểm khảo sát,
nghiên cứu luận văn.
9. Kết cấu luận văn
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, mục lục, danh mục các từ viết tắt, danh mục các bảng
và danh mục tài liệu tham khảo, kết cấu luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: Một số vấn đề lý luận về mô hình kinh tế trang trại và nhân rộng mô hình
kinh tế trang trại để thoát nghèo bền vững ở các tỉnh miền núi.
Chương 2: Thực trạng mô hình kinh tế trang trại và nhân rộng mô hình kinh tế trang trại
để thoát nghèo bền vững ở Hòa Bình.
Chương 3: Phương hướng và giải pháp nhân rộng mô hình kinh tế trang trại để thoát
nghèo bền vững ở Hòa Bình.

References
1. Nguyễn Như Ất (2004), Điều kiện nội lực phát triển trang trại, Tạp chí Kinh tế trang trại, số
20/ 04-2004, tr. 4-5.
2. Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn - Tổng cục Thống kê (2000), Thông tư liên tịch số
69/2000/TTLT-BNN-TCTK về hướng dẫn tiêu chí để xác định kinh tế trang trại.
3. Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (2011), Thông tư số 27/2011/TT-BNNPTNT quy định
về tiêu chí và thủ tục cấp giấy chứng nhận kinh tế trang trại.

4. Ngô Đức Cát (2004), Kinh tế trang trại với Xóa đói giảm nghèo ở Nông thôn, Nhà xuất bản
Nông nghiệp, Hà Nội.


5. Chính phủ nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam (2005), Quyết định số 170/2005/QĐTTG về ban hành chuẩn nghèo Quốc gia giai đoạn 2005-2010.
6. Chính phủ nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam (2000), Nghị quyết số 03 ngày 02
/02/2000 của Chính phủ về kinh tế trang trại.
7. Chính phủ nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam (2005), Quyết định số 09/2011/QĐTTG về ban hành chuẩn hộ nghèo, hộ cận nghèo áp dụng cho giai đoạn 2011-2015.
8. Cục thống kê Hòa Bình (2009), Niêm giám thống kê tỉnh Hòa Bình 2009.
9. Đảng bộ tỉnh Hòa Bình (2010), Nghị quyết đại hội đại biểu đảng bộ tỉnh Hòa Bình lần thứ XV
nhiệm kì 2010-2015.
10. Đinh Phi Hổ (2010), Kinh tế trang trại lực lượng đột phá thúc đẩy nông nghiệp Việt Nam
theo hướng bền vững, tạp chí phát triển & hội nhập ,số 8 tháng 12/2010.
11. Hội đồng nhân dân tỉnh Hòa Bình (2012), Nghị quyết số 35/2012/NQ-HĐND ngày 10 tháng
7 năm 2012 về Quy hoạch xây dựng Vùng tỉnh Hòa Bình đến năm 2020.
12. Kinh tế trang trại qua tổng điều tra nông thôn, nông nghiệp và thủy sản 2011. Tạp chí Con số
và sự kiện số 4/2013. />13. Phạm Bằng Luân (2007), Phát triển kinh tế trang trại và vai trò của nó đối với xây dựng tiềm
lực quốc phòng ở các tỉnh Trung du, miền núi phía bắc nước ta hiện nay, Luận án tiến sĩ kinh tế
trường Học viện Chính trị Quân sự, Hà Nội.
14. Vũ Thị Ngọc Phùng (2005), Giáo trình kinh tế phát triển, Nhà xuất bản Lao động - Xã hội,
Hà Nội.
15. Sở Lao động – Thương binh và Xã hội Hòa Bình (2011), Báo cáo kết quả thực hiện Chương
trình Mục tiêu Quốc gia giảm nghèo 2011.
16. Sở Lao động – Thương binh và Xã hội Hòa Bình (2011), Báo cáo tình hình thực hiện các
chính sách dự án thuộc Chương trình mục tiêu Quốc gia giảm nghèo tỉnh Hòa Bình năm 2011.
17. Sở Lao động – Thương binh và Xã hội Hòa Bình (2011), Báo cáo đánh giá tình hình thực
hiện Chương trình mục tiêu Quốc gia giảm nghèo tỉnh Hòa Bình giai đoạn 2006-2010.
18. Sở Lao động – Thương binh và Xã hội Hòa Bình (2012), Kết quả tỉ lệ hộ nghèo tỉnh Hòa
Bình năm 2011 (Theo chuẩn nghèo giai đoạn 2011-2015).
19. Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Hòa Bình (2009), Đề án phát triển Kinh tế trang

trại tỉnh Hòa Bình giai đoạn 2009-2013.
20. Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Hòa Bình (2008), Báo cáo kết quả điều tra kinh tế
trang trại tỉnh Hòa Bình năm 2007.
21. Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Hòa Bình (2008), Báo cáo tình hình phát triển
trang trại giai đoạn 2000-2008.
22. Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Hòa Bình (2011), Báo cáo kết quả thực hiện nhiệm
vụ năm 2010 và phương hướng, nhiệm vụ năm 2011.
23. Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Hòa Bình (2012), Báo cáo kết quả thực hiện nhiệm
vụ năm 2011 và phương hướng, nhiệm vụ năm 2013.
24. Lê Văn Thăng (2006), Nghiên cứu cơ sở khoa học và thực tiễn nhằm đề xuất các chính sách,
giải pháp bảo vệ môi trường và phát triển bền vững kinh tế trang trại ở Việt Nam, Báo cáo tổng
kết đề tài cấp nhà nước Mã số KC 08-30.
25. Nguyễn Hữu Tiến (2010), Chính sách xóa đói giảm nghèo, Tập bài giảng dành riêng cho đào
tạo sinh viên ngành Khoa học quản lý.
26. Nguyễn Đức Thịnh (2000), Kinh tế trang trại các tỉnh trung du, miền núi phía bắc, Nhà xuất
bản khoa học xã hội, Hà Nội.
27. Trần Thị Thu Thủy (2010), Phát triển nông lâm kết hợp theo hướng kinh tế trang trại tại
một số tỉnh trung du và miền núi phía bắc. Luận án tiến sĩ kinh tế nông nghiệp trường Đại học
Nông nghiệp Hà Nội.
28. Tỉnh ủy Hòa Bình (1999), Nghị quyết số 08/NQ-TU ngày 20 tháng 01 năm 1999 về một số
vấn đề Phát triển Nông nghiệp nông thôn.


29. Tổng cục thống kê (2011), Kết quả tổng điều tra nông thôn, nông nghiệp và thủy sản năm
2011.
30. Ủy ban dân tỉnh Hòa Bình (2011), Quyết định số 271/QĐ-UBND về phê duyệt kết quả điều
tra hộ nghèo, hộ cận nghèo năm 2010.
31. Ủy ban nhân dân tỉnh Hòa Bình (2010), Quyết định số 842/QĐ-UBND ngày 20/05/2011 về
việc phê duyệt Quy hoạch phát triển chăn nuôi đến năm 2015 và định hướng đến năm 2020 tỉnh
Hòa Bình.

32. Nguyễn Phượng Vĩ (2005), Kinh tế trang trại sau 5 năm thực hiện Nghị quyết 03/CP của
Chính phủ, kết quả và giải pháp, tạp chí quản lý kinh tế.