Vai trò mặt trận tổ quốc việt nam cấp tỉnh từ thực tiễn tinht thanh hóa

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

LÊ NGỌC VƯƠNG

VAI TRÒ MẶT TRẬN TỔ QUỐC VIỆT NAM CẤP TỈNH
TỪ THỰC TIỄN TỈNH THANH HÓA

Chuyên ngành

: Chính trị học

Mã số

: 60 31 02 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH TRỊ HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS NGUYỄN THỊ VIỆT HƯƠNG

HÀ NỘI, 2016


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn Thạc sỹ
Chính trị học “Vai trò Mặt trận tổ quốc Việt Nam cấp tỉnh từ thực tiễn tỉnh
Thanh Hóa” là hoàn toàn trung thực và không trùng lặp với các đề tài khác trong
cùng lĩnh vực.
Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan này./.

Hà Nội, ngày 08 tháng 8 năm 2016
TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Lê Ngọc Vương


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
HĐND

Hội đồng nhân dân

MTTQ

Mặt trận tổ quốc

MTTQVN

Mặt trận tổ quốc Việt Nam

UBND

Uỷ ban nhân dân

XHCN

Xã hội chủ nghĩa


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU.................................................................................................................... 1

Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ VAI TRÒ
MẶT TRẬN TỔ QUỐC VIỆT NAM CẤP TỈNH................................................. 5
1.1. Khái quát về Mặt trận Tổ quốc Việt Nam........................................................ 5
1.2. Nhận diện vai trò Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp tỉnh ................................ 18
1.3. Các yếu tố tác động đến vai trò Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp tỉnh .......... 25
Chương 2: THỰC TRẠNG VAI TRÒ MẶT TRẬN TỔ QUỐC VIỆT NAM
CẤP TỈNH TẠI TỈNH THANH HOÁ ................................................................. 34
2.1. Những đặc điểm có ảnh hưởng trực tiếp đến vai trò Mặt trận Tổ quốc Việt
Nam cấp tỉnh tại tỉnh Thanh Hoá .......................................................................... 34
2.2. Thực tiễn thực hiện vai trò Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp tỉnh tại tỉnh
Thanh Hoá ............................................................................................................. 41
2.3. Đánh giá chung về vai trò Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp tỉnh tại tỉnh
Thanh Hoá ............................................................................................................. 51
Chương 3: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO VAI TRÒ MẶT
TRẬN TỔ QUỐC VIỆT NAM CẤP TỈNH TỪ THỰC TIỀN TỈNH THANH
HOÁ ......................................................................................................................... 58
3.1. Nhu cầu và quan điểm nâng cao vai trò Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp tỉnh
tại tỉnh Thanh Hoá ................................................................................................. 58
3.2. Giaỉ pháp nâng cao vai trò vai trò Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp tỉnh từ
thực tiễn tỉnh Thanh Hoá....................................................................................... 63
KẾT LUẬN ............................................................................................................. 75


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (MTTQVN) là tổ chức liên minh chính trị, liên
hiệp tự nguyện của tổ chức chính trị, các tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội
và các cá nhân tiêu biểu trong các giai cấp, các tầng lớp xã hội, các dân tộc, các tôn
giáo và người Việt Nam định cư ở nước ngoài. Đồng thời, MTTQVN là bộ phận của
hệ thống chính trị nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam do Đảng Cộng sản Việt

Nam lãnh đạo là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân, nơi thể hiện ý chí, nguyện
vọng, tập hợp khối đại đoàn kết toàn dân, phát huy quyền làm chủ của nhân dân, nơi
hiệp thương, phối hợp và thống nhất hành động của các thành viên, góp phần giữ vững
độc lập dân tộc, chủ quyền quốc gia, toàn vẹn lãnh thổ, thực hiện thắng lợi sự nghiệp
công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội dân
chủ, công bằng, văn minh. MTTQVN là tổ chức có mạng lưới rộng khắp, hoạt động
theo nguyên tắc tự nguyện, hiệp thương dân chủ, phối hợp và thống nhất hành động,
quy tụ, tập hợp đông đảo quần chúng nhân dân tham gia xây dựng khối đại đoàn kết
toàn dân, tăng cường sự nhất trí về chính trị và tinh thần trong nhân dân; tuyên truyền,
động viên nhân dân phát huy quyền làm chủ, thực hiện đường lối, chủ trương, chính
sách của Đảng, nghiêm chỉnh thi hành Hiến pháp và pháp luật.
MTTQVN tỉnh Thanh Hóa là một bộ phận của MTTQVN. Trong những năm
qua, MTTQVN tỉnh Thanh Hóa đã phát huy mạnh mẽ vai trò của mình tăng cường
củng cố, mở rộng khối đoàn kết toàn dân trong tỉnh, hướng mạnh về các khu dân cư
để triển khai các cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở
khu dân cư” gắn với xây dựng nông thôn mới, xây dựng đô thị văn minh, “Ngày vì
người nghèo”. Bên cạnh đó đẩy mạnh các phong trào thi đua yêu nước, huy động
sức mạnh đoàn kết toàn dân để vượt qua những khó khăn, thách thức về kinh tế, xã
hội, nâng cao hiệu quả các hoạt động giám sát và phản biện xã hội, góp phần xây
dựng cấp uỷ Đảng, chính quyền hệ thống chính trị vững mạnh, đi đôi với phát huy
tốt hơn nữa quyền làm chủ của nhân dân. MTTQVN cấp tỉnh ở Thanh Hoá không
ngừng đổi mới, xây dựng tổ chức bộ máy, nội dung và phương thức hoạt động

1


nhằm hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ tập hợp, xây dưng khối đoàn kết dân tộc trong
sự nghiệp xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Thanh Hóa.
Tuy nhiên, cùng với những thành tích đạt được thì MTTQVN cấp tỉnh ở Thanh
Hóa còn những hạn chế như chưa có nhiều hình thức, biện pháp vận động thích hợp để

thu hút đông đảo các lực lượng xã hội tham gia, nhiều lúc chưa thể hiện tốt vai trò là
người đại diện quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân…
Những hạn chế đó xuất phát từ nhiều nguyên nhân, cả chủ quan về mặt con
người lẫn các yếu tố khách quan như điều kiện địa lý, kinh tế, văn hóa.
Nhận thức được tầm quan trọng của hoạt động MTTQVN cấp tỉnh ở Thanh
Hóa, học viên đã lựa chọn đề tài: “Vai trò Mặt trận tổ quốc Việt Nam cấp tỉnh từ
thực tiễn tỉnh Thanh Hóa” làm đề tài luận văn nhằm góp phần nâng cao nhận thức
và trách nhiệm đối với việc đổi mới nội dung, phương thức hoạt động của
MTTQVN cấp tỉnh ở Thanh Hóa nói riêng và MTTQVN cấp tỉnh trên địa bàn cả
nước nói chung. Đồng thời, góp phần nâng cao vai trò MTTQVN cấp tỉnh ở Thanh
Hóa trong thời kỳ mới đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa tỉnh nhà.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Cho đến nay, các công trình lớn, tiêu biểu viết về vai trò MTTQ VN có liên
quan đến đề tài chủ yếu là:
Đề tài khoa học cấp Nhà nước KX. 05. 06: Đặc điểm, nội dung phương thức
lãnh đạo của Đảng trong hệ thống chính trị, mối quan hệ giữa Đảng với Nhà nước
và các đoàn thể, tổ chức xã hội, PGS Vũ Hữu Ngoạn làm chủ nhiệm đề tài năm
1993; Tư tưởng Hồ Chí Minh về Đại đoàn kết dân tộc và Mặt trận Dân tộc thống
nhất (Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 1996); Nguyễn Văn Giang, về: Vị trí và vai
trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam trong hệ thống chính trị Việt Nam, Luận
văn Thạc sỹ Chính trị học. Hà Nội 1999; Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc
Việt Nam (2002), Kỷ yếu Hội thảo khoa học-thực tiễn: Đại đoàn kết dân tộc - động
lực chủ yếu đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc,
Hà Nội; Phan Xuân Sơn - chủ biên (2002): Các đoàn thể nhân dân với việc đảm
bảo dân chủ ở cơ sở hiện nay, Nxb CTQG, HN 2002; Tư tưởng Hồ Chí Minh về
đại đoàn kết với vấn đề phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc trong thời kỳ

2

mới (Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội 2004); Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc
Việt Nam (2005), Kỷ yếu Hội thảo khoa học-thực tiễn: Phát huy sức mạnh Đại
đoàn kết toàn dân tộc, xây dựng Mặt trận Tổ quốc Việt Nam theo tư tưởng Hồ Chí
Minh, Hà Nội; Hoàng Chí Bảo (2006), về Đảng Cộng sản cầm quyền lãnh đạo nhà
nước và xã hội trong sự nghiệp đổi mới - một số vấn đề đặt ra, Tạp chí Cộng sản số
17, tháng 9 năm 2006; Đỗ Quang Tuấn (chủ biên, 2006): Đổi mới phương thức
lónh đạo của Đảng đối với Mặt trận Tổ Quốc và các đoàn thể nhân dân trong thời
kỳ mới, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội; Lịch sử Mặt trận Dân tộc Thống nhất Việt
Nam, quyển III (1975-2004) (Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2007); Một số vấn
đề lý luận và thực tiễn công tác Mặt trận (Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội 2009)…
Nhìn chung, các công trình nghiên cứu trên đã khái quát, đề cập tương đối
rộng và phản ánh được nhiều khía cạnh về MTTQVN và vị trí, vai trò MTTQVN
trong hệ thống chính trị của Việt Nam, góp phần làm sáng tỏ nhiều vấn đề lý luận
trong thời kỳ mới. Song, chưa có một công trình chuyên khảo trực tiếp nào về vai
trò MTTQVN trong thực tiễn cấp tỉnh, cụ thể là tỉnh Thanh Hoá.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Vận dụng những cơ sở lý luận và thực tiễn về MTTQVN cũng như những
phân tích tổng quan qua khảo sát, đánh giá về MTTQVN cấp tỉnh ở Thanh Hoá từ
đó đề xuất một số giải pháp nhằm phát huy vai trò chính trị của MTTQVN cấp tỉnh
ở Thanh Hóa trong tình hình thực tiễn hiện nay.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Với mục đích như trên, đề tài có nhiệm vụ làm rõ về mặt lý luận liên quan đến
vai trò MTTQVN cấp tỉnh; phân tích, đánh giá những hoạt động thực tiễn thể hiện
vai trò MTTQVN cấp tỉnh ở Thanh Hoá trong thời gian qua; từ đó đề xuất các giải
pháp nhằm nâng cao vị trí, vai trò MTTQVN cấp tỉnh ở Thanh Hoá nói riêng và
trên địa bàn cả nước nói chung
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là vai trò MTTQVN cấp tỉnh.

3


4.2. Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi không gian: MTTQVN cấp tỉnh ở Thanh Hóa.
Phạm vi thời gian: đề tài nghiên cứu trong khoảng thời gian 5 năm từ năm
2011 đến năm 2015.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
5.1. Phương pháp luận
Luận văn sử dụng cách tiếp cận đa ngành, liên ngành để đánh giá về kết quả
hoạt động, vai trò, chức năng của MTTQVN cấp tỉnh.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính, định lượng, phương
pháp so sánh, phân tích, xử lý số liệu, thống kê… để nghiên cứu, thực hiện.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
Luận văn là công trình nghiên cứu có hệ thống về quyền lực chính trị của
nhân dân lao động thông qua tổ chức MTTQVN nói chung và MTTQVN cấp tỉnh ở
Thanh Hoá nói riêng.
Về mặt lý luận, luận văn góp phần nâng cao nhận thức về vai trò MTTQVN
cấp tỉnh từ thực tiễn tỉnh Thanh Hoá trong tiến trình đổi mới ở nước ta.
Luận văn có thể được dùng làm tài liệu tham khảo phục vụ công tác MTTQVN
cấp tỉnh ở Thanh Hoá; có thể dùng tham khảo nghiên cứu phục vụ giảng dạy ở các
trường Chính trị, các trường đoàn thể và các trường đào tạo khác có liên quan.
7. Cơ cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục, danh mục các chữ viết tắt, danh mục tài
liệu tham khảo, luận văn được bố cục theo 3 chương như sau:
Chương 1: Những vấn đề lý luận và pháp luật về vai trò Mặt trận tổ quốc Việt
Nam cấp tỉnh
Chương 2: Thực trạng vai trò Mặt trận tổ quốc Việt Nam cấp tỉnh tại tỉnh

Thanh Hoá
Chương 3: Quan điểm và giải pháp nâng cao vai trò của Mặt trận tổ quốc Việt
Nam cấp tỉnh từ thực tiễn tỉnh Thanh Hoá

4


Chương 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ VAI TRÒ MẶT
TRẬN TỔ QUỐC VIỆT NAM CẤP TỈNH
1.1. Khái quát về Mặt trận tổ quốc Việt Nam
1.1.1. Quan niệm về Mặt trận Tổ quốc Việt Nam
Trong lịch sử cách mạng Việt Nam, MTTQVN là một tổ chức đặc biệt, được
hình thành và phát triển từ nhu cầu tập hợp rộng rãi các tầng lớp nhân dân tiến hành
công cuộc xây dựng chính quyền cách mạng và phát triển đất nước vì mục tiêu dân
giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.
Tiền thân của Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) đã xuất hiện trong giai đoạn đấu
tranh giành độc lập, tự do, thiết lập chính quyền cách mạng. Ngay sau khi nhân dân
giành được chính quyền, Mặt trận đã trở thành một bộ phận cấu thành của hệ thống
chính trị Việt Nam. Trải qua các thời kỳ cách mạng, dưới sự lãnh đạo của Đảng
Cộng sản Việt Nam, MTTQVN đã không ngừng lớn mạnh, thực sự là cơ sở chính
trị của hệ thống chính trị, góp phần tích cực vào việc tuyên truyền, vận động nhân
dân, tập hợp các lực lượng, các giai tầng xã hội, xây dựng khối đại đoàn kết toàn
dân tộc, phát huy sức mạnh của cả nước, thực hiện thắng lợi mục tiêu độc lập dân
tộc, thống nhất đất nước, xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam XHCN.
Quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta là một quá trình lâu dài, trải qua nhiều
chặng đường. Trong quá trình đó còn có sự khá nhau giữa các giai cấp, các dân tộc,
các tầng lớp xã hội, các tôn giáo... Nhu cầu liên minh, mở rộng việc tập hợp các lực
lượng yêu nước đoàn kết để thực hiện các mục tiêu chung luôn là một nhu cầu thời
sự, đặt ra một cách bức bách.

Mặt khác, đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, cũng đòi hỏi
phải tăng cường khối đại đoàn kết dân tộc, phát huy quyền làm chủ của nhân dân,
đặt vai trò MTTQ ở một vị trí ngày càng quan trọng. Nâng cao vai trò, tác dụng của
MTTQ trong hệ thống chính trị và đời sống xã hội là một yêu cầu của công cuộc
đổi mới xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

5


Ngày 28/11/2013, Quốc hội nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa (XHCN) Việt
Nam đã thông qua bản Hiến pháp 2013, trong đó khẳng định:
“1. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là tổ chức liên minh chính trị, liên hiệp tự
nguyện của tổ chức chính trị, các tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội và các cá
nhân tiêu biểu trong các giai cấp, tầng lớp xã hội, dân tộc, tôn giáo, người Việt
Nam định cư ở nước ngoài. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là cơ sở chính trị của chính
quyền nhân dân; đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân
dân; tập hợp, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, thực hiện dân chủ, tăng
cường đồng thuận xã hội; giám sát, phản biện xã hội; tham gia xây dựng Đảng, Nhà
nước, hoạt động đối ngoại nhân dân góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc...
3. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức thành viên của Mặt trận và các tổ
chức xã hội khác hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật. Nhà nước tạo
điều kiện để Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức thành viên của Mặt trận và
các tổ chức xã hội khác hoạt động” [36, Điều 9].
Như vậy, thông qua Điều 9 Hiến pháp năm 2013 có thể thấy MTTQ là một
trong những bộ phận cấu thành hệ thống chính trị của Việt Nam, được hình thành
theo nguyên tắc tự nguyện và hoạt động theo nguyên tắc tự quản, nhằm đáp ứng
những lợi ích đa dạng của các thành viên, thu hút đông đảo nhân dân vào tham gia
quản lý các công việc nhà nước, công việc xã hội, nâng cao tính tích cực của mỗi
công dân. Điều đó cho thấy quan điểm MTTQVN là một bộ phận không thể thiếu
được của hệ thống chính trị nước ta. Trong xã hội Việt Nam hiện nay, người dân

thực hiện quyền lực chính trị của mình không chỉ bằng nhà nước mà còn thông qua
các đoàn thể chính trị - xã hội, tổ chức xã hội. MTTQ với vị trí, vai trò của mình
giúp củng cố, tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân, tạo nên sự nhất trí về chính trị
và tinh thần trong nhân dân, thắt chặt mật thiết giữa nhân dân với Đảng và Nhà
nước để thực hiện thắng lợi công cuộc đổi mới.
Hiện nay, MTTQVN có 44 thành viên gồm: Đảng cộng sản Việt nam, Tổng
liên đoàn lao động Việt nam, Hội nông dân Việt nam, Đoàn thanh niên cộng sản
Hồ Chí Minh, Hội liên hiệp Phụ nữ Việt nam, Hội cựu chiến binh Việt nam, Quân

6


đội Nhân dân Việt nam, Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt nam, Hiệp hội
các hội văn học - nghệ thuật Việt nam, Liên hiệp các tổ chức Hữu nghị Việt nam,
Hội liên hiệp thanh niên Việt nam, Liên minh hợp tác xã Việt nam, Phòng thương
mại và công nghiệp Việt nam, Hội Chữ thập đỏ Việt nam, Hội Luật gia Việt nam,
Hội Nhà báo Việt nam, Hội Phật giáo Việt nam, Uỷ ban đoàn kết công giáo Việt
nam, Hội Làm vườn Việt nam, Hội Người mù Việt nam, Hội Sinh vật cảnh Việt
nam, Hội Đông y Việt nam, Tổng hội Y dược học Việt nam, Hội người cao tuổi
Việt nam, Hội kế hoạch hoá gia đình Việt nam, Hội khuyến học Việt nam, Hội bảo
trợ tàn tật và trẻ mồ côi Việt nam, Hội châm cứu Việt nam, Tổng hội thánh tin lành
Việt nam, Hội liên lạc với người Việt nam ở nước ngoài, Hội khoa học lịch sử Việt
nam, Hội nạn nhân chất độc da cam/đioxin Việt nam, Hội mỹ nghệ - kim hoàn - đá
quý Việt nam, Hội cựu giáo chức Việt nam, Hội xuất bản - in - phát hành sách Việt
nam, Hội nghề cá Việt nam, Hiệp hội sản xuất kinh doanh của người tàn tật Việt
nam, Hội cứu trợ trẻ em tàn tật Việt nam, Hội Y tế Công cộng Việt Nam, Hội cựu
thanh niên xung phong Việt nam, Hiệp hội các trường đại học, cao đẳng ngoài công
lập Việt nam, Hiệp hội doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt nam, Hội doanh nghiệp nhỏ
và vừa Việt-Đức, Hiệp hội làng nghề Việt nam
Nguyên tắc hoạt động của MTTQ trên cơ sở hoàn toàn tự nguyện, bình đẳng

về địa vị và độc lập về tổ chức. Quan hệ giữa các thành viên trong Mặt trận được
thực hiện theo các nguyên tắc: Hiệp thương dân chủ; Hợp tác bình đẳng; Đoàn kết
chân thành, tôn trọng lẫn nhau; Phối hợp và thống nhất hành động.
Chức năng của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là tập hợp, đoàn kết rộng rãi các
tầng lớp nhân dân; thực hiện dân chủ xã hội chủ nghĩa, tăng cường đồng thuận
trong xã hội; đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân.
Xét về bản chất, MTTQVN là một thiết chế vừa mang tính chính trị, vừa
mang tính xã hội.
Về tính chính trị của MTTQVN:
- MTTQVN là một trong những tổ chức do Đảng Cộng sản Việt Nam sáng lập
và lãnh đạo. MTTQVN là tổ chức thể hiện hình thức chính trị để Đảng tập hợp

7


quần chúng, vận động, giáo dục và thu hút các lực lượng xã hội vào các phong trào
cách mạng, để giải quyết các nhiệm vụ chính trị của Đảng.
- MTTQVN là tổ chức của Đảng nhằm thực hiện đường lối chính trị của Đảng
trong các tầng lớp nhân dân; MTTQVN có nhiệm vụ, chức năng là đưa đường lối,
chính sách của Đảng vào thực tiễn hoạt động thông qua các hình thức tập hợp quần
chúng đặc thù.
- Trong mối quan hệ với Nhà nước, MTTQVN tuy không trực tiếp thực hiện
quyền lực nhà nước, nhưng lại có vai trò chi phối, tác động rất lớn đến quá trình
thực hiện quyền lực nhà nước. Đặc biệt, MTTQVN thực hiện vai trò kiểm tra, giám
sát hoạt động của cơ quan nhà nước, công chức nhà nước.
- MTTQVN là tổ chức liên minh chính trị. Chức năng chính trị của MTTQVN
bao gồm: các hoạt động nhằm góp phần đưa đường lối chính trị của Đảng, luật
pháp của Nhà nước vào đời sống xã hội; các hoạt động tham gia vào việc xây dựng
và củng cố chính quyền, tiến hành các hoạt động kiểm tra, giám sát hoạt động của
các tổ chức đảng, các cơ quan nhà nước trong quá trình thực hiện sự lãnh đạo, quản

lý đất nước. MTTQVN thể hiện vai trò là cơ sở chính trị của Đảng và Nhà nước;
đồng thời là người đại diện chính trị của các tầng lớp nhân dân trong quan hệ với
Đảng và Nhà nước.
Về tính chất xã hội của MTTQVN
- MTTQVN là tổ chức tập hợp các tổ chức quần chúng, là diễn đàn để đoàn
kết và hiệp thương ý chí của các tổ chức quần chúng nhân dân.
- Trong mối quan hệ của toàn bộ hệ thống chính trị, MTTQVN cùng với các
đoàn thể chính trị - xã hội đều là thành viên của hệ thống chính trị, nhưng bản thân
các tổ chức này cũng là thành viên của MTTQVN. Mối quan hệ giữa MTTQVN
với các đoàn thể chính trị - xã hội trong hệ thống chính trị là mối quan hệ bình
đẳng, hợp tác, chủ động phối hợp, thể hiện ở các phương diện sau:
+ Về mặt tổ chức, đoàn thể và MTTQ đều độc lập với nhau về tổ chức. Mỗi tổ
chức đều có hệ thống cơ cấu bộ máy riêng, thực hiện những mục đích, tôn chỉ
riêng, có điều lệ riêng, có con dấu riêng nhưng đều hành động vì mục tiêu dân giàu,

8


nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh; khác nhau về từng lợi ích riêng của
từng tổ chức nhưng thống nhất về lợi ích chung là lợi ích đất nước, lợi ích dân tộc.
Các thành viên trong MTTQ bàn những công việc chung, công khai thảo luận, trình
bày ý kiến nhưng phải tán thành mục đích, tôn chỉ và Điều lệ của MTTQVN, cùng
thực hiện các nhiệm vụ chính trị, kinh tế, văn hoá, xã hội, an ninh, quốc phòng, đối
ngoại của Nhà nước và các chương trình của Mặt trận, dưới sự lãnh đạo của Đảng.
+ Theo khoản 1 Điều 6 Luật MTTQVN năm 2015 thì Ủy ban MTTQVN là cơ
quan chấp hành giữa hai kỳ đại hội của MTTQVN, có trách nhiệm tổ chức thực
hiện nhiệm vụ của MTTQVN. Như vậy, có thể nói Uỷ ban MTTQVN là cơ quan
thường trực giải quyết các công việc của MTTQ giữa hai kỳ đại hội. Trong cơ cấu
thành phần MTTQVN, người đứng đầu các đoàn thể chính trị - xã hội, thông qua
hiệp thương, được cử vào MTTQVN, nếu trong thực tiễn hoạt động làm trái những

quy định và điều lệ của Mặt trận thì tuỳ mức độ sai phạm mà bị khiển trách, cảnh
cáo hoặc thôi công nhận là thành viên MTTQVN.
+ Trong quan hệ với MTTQVN với các tổ chức đoàn thể là thành viên của
Mặt trận, Ban công tác Mặt trận có chức năng thực hiện sự phối hợp và thống nhất
hành động với các tổ chức để thực hiện nhiệm vụ như: trực tiếp vận động quần
chúng thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước,
Nghị quyết của Hội đồng nhân dân (HĐND), quyết định của Uỷ ban nhân dân
(UBND); động viên nhân dân giám sát hoạt động của cơ quan, đại biểu dân cử, cán
bộ công chức nhà nước, phối hợp thực hiện quy chế dân chủ và hoạt động tự quản
ở cộng đồng dân cư.
+ Trong mối quan hệ với tổ chức đoàn thể là thành viên của mình, MTTQVN
tạo điều kiện hỗ trợ giúp đỡ các thành viên hoạt động trong khuôn khổ Điều lệ của
các thành viên.
+ Trong mối quan hệ với MTTQVN, các tổ chức đoàn thể trong quan hệ chính
trị với tư cách là thành viên của Mặt trận có quyền thảo luận, chất vấn, phê bình,
kiến nghị về tổ chức và hoạt động của MTTQVN cũng như giới thiệu người để hiệp
thương cử vào MTTQVN các cấp. MTTQVN lắng nghe ý kiến thảo luận, chất vấn,

9


phê bình, kiến nghị đó để xem xét, điều chỉnh cho phù hợp nhằm nâng cao chất
lượng bộ máy tổ chức và hoạt động của Mặt trận.
+ MTTQVN giữ mối liên hệ và phối hợp công tác với các tổ chức thành viên.
Các tổ chức đoàn thể với tư cách là thành viên của Mặt trận có quyền yêu cầu
MTTQVN bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình, yêu cầu MTTQVN cùng cấp tổ
chức hiệp thương để phối hợp với các thành viên có liên quan nhằm hưởng ứng
sáng kiến của mình về các cuộc vận động nhân dân thực hiện chương trình của Mặt
trận. Mặt khác, MTTQVN trong mối quan hệ chặt chẽ với các tổ chức thành viên
thực hiện việc cung cấp thông tin về hoạt động của mình cho các thành viên; đôn

đốc các thành viên thực hiện đúng chính sách đại đoàn kết dân tộc và tham gia
công tác Mặt trận.
Như vậy, mối quan hệ giữa MTTQVN với các tổ chức đoàn thể chính trị - xã
hội trong hệ thống chính trị thể hiện sâu sắc tính tôn trọng, hợp tác giúp đỡ lẫn
nhau và chủ động phối hợp với nhau, không cản trở nhau, cùng mục đích mở rộng
khối đại đoàn kết dân tộc; thể hiện tính trách nhiệm đối với nhau giữa MTTQVN
với các tổ chức và giữa cá nhân tổ chức với MTTQ. Mối quan hệ biểu hiện sâu sắc,
phong phú không mang tính chất hành chính nặng nề. Khi bàn bạc các công việc
mọi tổ chức đều dân chủ trình bày ý kiến của mình, trao đổi, thuyết phục nhau,
không áp đặt, ép buộc, quyết nghị trên cơ sở ý kiến đa số đồng thuận, thống nhất.
1.1.2. Vị trí, vai trò Mặt trận Tổ quốc trong hệ thống chính trị Việt Nam
1.1.2.1. Vị trí Mặt trận Tổ quốc trong hệ thống chính trị Việt Nam
Từ khi thành lập đến nay, trong suốt quá trình hoạt động MTTQVN luôn thể
hiện là một tổ chức có vị trí quan trọng ở tầm chiến lược. Với tư cách là vị trí chiến
lược trong hệ thống chính trị ở nước ta hiện nay, MTTQVN tất yếu sẽ có vai trò to
lớn trong hệ thống chính trị.
Vị trí chiến lược của MTTQ thể hiện:
MTTQ là cơ sở chính trị của hệ thống chính trị. Hệ thống chính trị ở nước ta
được tổ chức theo một hệ thống từ Trung ương đến cơ sở. Cơ sở phân cấp theo
quản lý hành chính gồm có cấp tỉnh, cấp huyện và cấp xã. Hệ thống chính trị ở cơ

10


sở bao gồm: Tổ chức cơ sở Đảng, Hội đồng Nhân dân, Uỷ ban Nhân; MTTQ và các
tổ chức chính trị-xã hội khác như: Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội
Phụ nữ, Hội Nông dân, Hội Cựu chiến binh xã, phường, thị trấn… Tất cả các tổ
chức trên đều có vị trí, vai trò và nhiệm vụ được pháp luật quy định đối với hệ
thống chính trị ở nước ta. MTTQVN được thành lập hợp pháp và được tổ chức để
tập hợp rộng rãi các tầng lớp nhân dân theo nguyên tắc tự nguyện, tự quản đại diện

cho lợi ích của nhân dân, tham gia vào hệ thống chính trị, tuỳ theo tính chất, tôn
chỉ, mục đích của mình nhằm bảo vệ quyền lợi dân chủ của nhân dân. MTTQVN
có vai trò rất quan trọng trong sự nghiệp đại đoàn kết toàn dân tộc để xây dựng và
bảo vệ đất nước; phát huy dân chủ, nâng cao trách nhiệm công dân của các hội
viên, đoàn viên, giữ gìn kỷ cương phép nước, thúc đẩy công cuộc đổi mới, thắt chặt
mối quan hệ giữa nhân dân với Đảng và Nhà nước. MTTQVN là cơ sở chính trị của
chính quyền nhân dân, nơi thể hiện ý chí và nguyện vọng; phát huy khả năng tham
gia bầu cử Quốc hội và Hội đồng Nhân dân; tuyên truyền vận động nhân dân thực
hiện đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước; thực hiện giám sát của nhân dân
với cán bộ, công chức và giải quyết những mâu thuẫn trong nội bộ nhân dân.
MTTQ là một trong những yếu tố cốt lõi, dẫn hướng và tạo nên đặc thù của hệ
thống chính trị ở Việt Nam.
MTTQ được tổ chức nhằm thực hiện đường lối chính trị của Đảng trong các
tầng lớp nhân dân. MTTQ có nhiệm vụ, chức năng là đưa đường lối, chính sách của
Đảng vào thực tiễn hoạt động thông qua các hình thức tập hợp quần chúng đặc thù.
Trong mối quan hệ với Nhà nước, MTTQ tuy không trực tiếp thực hiện quyền lực
nhà nước, nhưng lại có vai trò chi phối, tác động rất lớn đến quá trình thực hiện
quyền lực nhà nước. Đặc biệt, MTTQ thực hiện vai trò kiểm tra, giám sát hoạt động
của cơ quan nhà nước, công chức nhà nước. MTTQVN là liên minh chính trị, thực
hiện chức năng chính trị là: các hoạt động nhằm góp phần đưa đường lối chính trị
của Đảng, luật pháp của Nhà nước vào đời sống xã hội; các hoạt động tham gia vào
việc xây dựng và củng cố chính quyền, tiến hành các hoạt động kiểm tra, giám sát
hoạt động của các tổ chức đảng, các cơ quan nhà nước trong quá trình thực hiện sự

11


lãnh đạo, quản lý đất nước. MTTQ thể hiện vai trò là cơ sở chính trị của Đảng và
Nhà nước; đồng thời là người đại diện chính trị của các tầng lớp nhân dân trong
quan hệ với Đảng và Nhà nước. Với vị trí, vai trò và chức năng như vậy, MTTQ là

yếu tố cốt lõi làm nên tính đặc thù trong hệ thống chính trị của Việt Nam.
1.1.2.2. Vai trò Mặt trận Tổ quốc trong hệ thống chính trị Việt Nam
MTTQVN là một bộ phận cấu thành hệ thống chính trị của nước ta hiện nay.
Sự qui định này là do yêu cầu khách quan của sự nghiệp cách mạng, là xuất phát tư
thể chế chính trị: nước ta là nước dân chủ, mọi quyền lực thuộc về nhân dân. Đây là
vấn đề lịch sử, vấn đề truyền thống. Vai trò MTTQ không phải tự Mặt trận đặt ra
mà là do chính nhân dân, chính lịch sử thừa nhận.
Xuất phát từ mục đích chung đó, MTTQVN có những vai trò nhất định trong
hệ thống chính trị, được thể hiện qua một số mặt sau đây:
Một là, MTTQVN tham gia xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh
Trong thực tế lãnh đạo, có lúc, có nơi do nhiều nguyên nhân khác nhau “Đảng
chưa đáp ứng được nhu cầu trong việc giải quyết nhiều vấn đề kinh tế-xã hội, trong
phong cách lãnh đạo và cả trong rèn luyện phẩm chất cán bộ đảng viên”[07, tr 123].
Tăng cường sức mạnh của Đảng trên cơ sở khắc phục những hạn chế, khiếm khuyết
trong tổ chức và hoạt động của Đảng là yêu cầu cấp bách, khách quan trong tình
hình hiện nay. Bởi vì thông qua thực tiễn mối liên hệ giữa quần chúng nhân dân với
Đảng, mới có thể giúp cho Đảng xây dựng được đường lối chính trị đúng đắn làm
định hướng cho mọi quá trình phát triển tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội;
Đảng mới phát hiện được những khiếm khuyết trong lãnh đạo và chỉ đạo thực tiễn,
trong tổ chức và cán bộ của Đảng. Vì vậy nên MTTQVN với tính cách là sự thể
hiện của khối đại đoàn kết toàn dân có vai trò to lớn đối với việc phát huy sức
mạnh của Đảng.
Đảng lãnh đạo bằng tổ chức, bằng đường lối. Đường lối của Đảng thể hiện
qua các chủ trương, chính sách của Đảng. Các chủ trương, chính sách đó phải xuất
phát từ lợi ích, nguyện vọng chính đáng của nhân dân; bằng thực tiễn mới kiểm tra
được tính đúng đắn, hiệu quả các chủ trương, chính sách của Đảng. MTTQVN có

12

vai trò quan trọng trong việc góp phần xây dựng các chủ trương, chính sách của
Đảng. MTTQ các cấp và từng tổ chức đoàn thể tổ chức các Hội nghị để lấy ý kiến
đóng góp của quần chúng nhân dân. Thông qua ý kiến đóng góp rộng rãi của quần
chúng nhân dân, để Đảng kịp thời điều chỉnh những vấn đề chưa phù hợp, bổ sung
những vấn đề còn thiếu sót, đảm bảo tính hiệu quả và giá trị thực tiễn trong các chủ
trương, chính sách, nghị quyết của Đảng khi ban hành. MTTQVN phản ánh ý kiến
của nhân dân về các vấn đề bức xúc trong đời sống xã hội cho Đảng để Đảng kịp
thời đề ra những chủ trương, chính sách hợp lý trong quá trình lãnh đạo nhằm giải
quyết có hiệu quả. Đối với những chủ trương, chính sách lớn của Đảng ảnh hưởng
đến đại bộ phận quần chúng nhân dân, các dự thảo Nghị quyết Đại hội Đảng trước
các kỳ Đại hội của Đảng, MTTQVN tiến hành lấy ý kiến của nhân dân để nhân dân
công khai góp ý kiến của mình.
MTTQVN và các tổ chức thành viên phối hợp hành động thực hiện tốt chủ
trương, nghị quyết của Đảng về công tác xây dựng Đảng nói chung, xây dựng bộ
máy, tổ chức Đảng nói riêng. MTTQVN phối hợp với các tổ chức thành viên và các
tổ chức khác trong việc tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện các cuộc vận
động lớn của Đảng nhằm xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh, nâng cao uy tín
của Đảng trong đời sống chính trị xã hội. Vận động toàn thể nhân dân phát huy tích
cực chính trị của mình trong việc xây dựng và bảo vệ Đảng; giám sát hoạt động của
cấp uỷ Đảng tại địa phương để kịp thời phát hiện những sai sót, khiếm khuyết của
cấp uỷ Đảng trong công tác lãnh đạo của địa phương. Thông qua các phong trào
thực tiễn, tuỳ thuộc vào điều kiện đặc thù của tổ chức mình, MTTQVN bên cạnh
việc giáo dục chính trị - tư tưởng cho hội viên đã phát hiện và bồi dưỡng những
quần chúng ưu tú, tích cực, có năng lực giới thiệu cho Đảng tiến hành kết nạp để
tăng số lượng và chất lượng công tác phát triển đảng viên mới của Đảng.
Thông qua mối quan hệ chặt chẽ giữa MTTQVN với Đảng, giữa MTTQVN
với nhân dân, giữa Đảng với nhân dân giúp cho việc củng cố, phát triển, tăng
cường sức mạnh của Đảng. Nhờ đó, nhân dân ngày càng giác ngộ sâu sắc về chủ
nghĩa xã hội, tin tưởng vào đường lối lãnh đạo của Đảng; hăng hái tham gia các

13


phong trào hành động cách mạng,thi đua yêu nước nhằm thực hiện thắng lợi sự
nghiệp xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam XHCN.
Hai là, MTTQVN tham gia xây dựng Nhà nước của nhân dân, do nhân dân, vì
nhân dân
Vai trò này của MTTQ thể hiện qua một số hoạt động sau:
- MTTQVN tham gia xây dựng Nhà nước. Lênin đã từng khẳng định: “Chỉ có
một chính quyền dựa một cách công nhiên và dứt khoát vào đa số nhân dân mới có
thể vững chắc được” [18, tr 269]. Sự hình thành và phát triển thể chế Nhà nước của
nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân ở nước ta là một quá trình liên tục trong tính
hậu thuẫn rất lớn của khối đại đoàn kết toàn dân; Sức mạnh Nhà nước chỉ có thể có
được dựa trên sức mạnh nhân dân.
Có được những kết quả trong hiện tại và thực hiện được mục tiên chiến lược
trong tương lai của Nhà nước ta một phần là do sự đóng góp không ngừng nghỉ của
MTTQVN và các tổ chức thành viên trong suốt quá trình thực hiện nhiệm vụ.
MTTQVN đã tiến hành nhiều hình thức và biện pháp thu hút, tổ chức nhân dân
tham gia xây dựng Nhà nước thông qua các hình thức như: Tham gia tổ chức bầu
cử Quốc hội và HĐND góp phần nâng cao sức mạnh của cơ quan quyền lực Nhà
nước; Tham gia vào hoạt động tư pháp của Nhà nước phát huy sức mạnh của cơ
quan tư pháp; Tham gia vào hoạt động hành pháp của Nhà nước, phát huy sức
mạnh của hệ thống các cơ quan quản lý hành chính...
- MTTQVN tham gia xây dựng chính sách, pháp luật. Về xây dựng pháp luật,
MTTQVN đã động viên các tầng lớp nhân dân phát huy quyền làm chủ, thông qua
các Hội nghị nhân dân cũng như thông qua tiếp xúc cá nhân, tổ chức nhân dân đóng
góp ý kiến tham gia sửa đổi, bổ sung Hiến pháp, các văn bản luật và các văn bản
dưới luật như Nghị định của Chính phủ, Pháp lệnh của Uỷ ban Thường vụ Quốc
hội. Uỷ ban Trung ương MTTQVN thay mặt nhân dân kiến nghị với Uỷ ban
Thường vụ Quốc hội, Chính phủ về dự kiến chương trình xây dựng luật, pháp lệnh,

trình các dự án luật, pháp lệnh. MTTQ các cấp ở địa phương tổ chức các hội nghị
các bộ chuyên trách của Mặt trận hoặc giữa cán bộ chuyên trách của đoàn thể nhân

14


dân và tổ chức xã hội; tổ chức các hội nghị nhân dân hoặc đại diện các gia đình
từng địa bàn dân cư; tổ chức hội nghị những người tiêu biểu trong các dân tộc, các
tôn giáo để lấy ý kiến đóng góp vào các dự thảo góp phần xây dựng pháp luật.
- MTTQVN tham gia quản lý nhà nước. Nhà nước ta đang thực hiện chính
sách đổi mới chế độ quản lý, xoá bỏ cơ chế tập trung, quan liêu, bao cấp, thực hiện
đúng nguyên tắc tập trung dân chủ trong hoạt động quản lý Nhà nước, gắn với đổi
mới phong cách làm việc của đội ngũ công chức Nhà nước. Bộ máy Nhà nước ta
đang dần từng bước khắc phục cho được những khuyết điểm để có đủ năng lực
thực hiện những nhiệm vụ chủ yếu: thể chế hoá đường lối của Đảng và cơ chế quản
lý mới thành pháp luật và chính sách cụ thể, xây dựng chiến lược kinh tế - xã hội và
cụ thể hoá những kế hoạch; điều hành, quản lý xã hội bằng pháp luật, chính sách,
giữ vững pháp luật, kỷ cương, xây dựng bộ máy gọn nhẹ, trong sạch, vững mạnh.
MTTQVN phối hợp với HĐND và UBND thông qua các kỳ họp của HĐND,
phiên họp của UBND để kiến nghị, thảo luận đóng góp ý kiến và các chính sách, kế
hoạch của Nhà nước cũng như chính sách kế hoạch của chính quyền địa phương phù
hợp với nguyện vọng và lợi ích chính đáng của nhân dân. MTTQVN ở cơ sở tổ chức
các hình thức hội nghị nhân dân để nhân dân trực tiếp đóng góp ý kiến về chính sách,
kế hoạch của Chính phủ cũng như chính quyền địa phương; tổ chức cho các đại biểu
lắng nghe ý kiến cử tri về các chính sách, kế hoạch của Nhà nước. Qua đó, đại biểu
Quốc hội phản ánh ý kiến của nhân dân trong các kỳ họp Quốc hội trước khi Quốc
hội thông qua những chính sách, kế hoạch kinh tế-xã hội của đất nước.
- MTTQVN thực hiện việc giám sát hoạt động của Nhà nước và phản biện xã
hội. Để phát huy vai trò quyền làm chủ của nhân dân, thời gian qua MTTQVN đã
cùng với các tổ chức thành viên, các tổ chức chính trị - xã hội thực hiện các nhiệm

vụ chính trị nhằm giúp cho Nhà nước thực hiện tốt hơn nền dân chủ XHCN, đẩy
mạnh quá trình dân chủ hoá mọi mặt của đời sống xã hội. MTTQVN và các đoàn
thể phát hiện những việc làm sai trái của các cá nhân đang làm việc trong các cơ
quan Nhà nước như vi phạm các quyết định về quản lý, vi phạm về tự do, dân chủ

15


của công dân. Khi phát hiện vi phạm thì MTTQVN báo cáo với các cơ quan có
thẩm quyền xem xét, giải quyết.
Đối với các đại biểu dân cử, mỗi năm ít nhất một lần đại biểu phải báo cáo
trước cử tri về việc thực hiện nhiệm vụ đại biểu của mình. Cử tri có thể trực tiếp
hoặc thông qua MTTQ yêu cầu các đại biểu dân cử báo cáo công tác của mình
trong thời gian qua và có thể nhận xét với việc thực hiện nhiệm vụ của đại biểu.
Các đại biểu Quốc hội bầu trong một địa giới hành chính cấp tỉnh họp thành đoàn
đại biểu giữ mối liên hệ chặt chẽ với Quốc hội, cơ quan chính quyền địa phương,
MTTQVN về các vấn đề liên quan đến hoạt động của đại biểu Quốc hội. Theo đề
nghị của Mặt trận hoặc cử tri, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội quyết định việc đưa ra
Quốc hội bãi nhiệm đại biểu Quốc hội nếu đại biểu đó không hoàn thành nhiệm vụ
và tư cách đại biểu của mình.
Đối với Chính phủ, khi xây dựng, bổ sung, sửa đổi nghị quyết, nghị định của
Chính phủ có liên quan đến quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân, đến các tầng
lớp xã hội mà Uỷ ban Trung ương MTTQVN trực tiếp vận động thì Bộ trưởng, Chủ
nhiệm Văn phòng Chính phủ có trách nhiệm gửi dự thảo văn bản để lấy ý kiến của
Uỷ ban Trung ương MTTQVN. Các cơ quan chính phủ chủ trì dự thảo có trách
nhiệm giải trình những vấn đề nêu trong văn bản khi MTTQVN yêu cầu.
Đối với các cơ quan Nhà nước khác, thủ trưởng các cấp, các ngành có trách
nhiệm tạo điều kiện cho MTTQVN, Thanh tra nhân dân giám sát việc giải quyết
các khiếu nại, tố cáo của công dân. MTTQ cấp xã, phường, thị trấn dưới sự chỉ đạo
hướng dẫn của MTTQVN cấp tỉnh, cấp huyện tiến hành thành lập ban thanh tra

nhân dân để giám sát hoạt động của chính quyền cơ sở.
MTTQVN dù ở cấp nào cũng cần luôn thực hiện tốt vai trò của mình trong hệ
thống chính trị. Đây là biện pháp quan trọng góp phần xây dựng, củng cố, hoàn
thiện Nhà nước, phát huy quyền làm chủ của nhân dân trong xây dựng và bảo vệ
chính quyền; góp phần vào công cuộc xây dựng đất nước dân chủ, văn minh và
giàu mạnh.

16


Ba là, MTTQVN tổ chức và vận động các tầng lớp nhân dân thực hiện quyyền
làm chủ, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân.
Đặc trưng cơ bản của hệ thống chính trị ở nước ta hiện nay mang bản chất giai
cấp công nhân, tính nhân dân và tính dân tộc sâu sắc. Mọi mục tiêu, cương lĩnh,
nguyên tắc hoạt động của MTTQ đều thể hiện đậm nét những đặc trưng này. Do
đó, nếu thiếu vắng MTTQ thì đặc trưng của hệ thống chính trị sẽ chỉ tồn tại trên
danh nghĩa, hoặc sẽ bị méo mó [14, tr 162]. Với tư cách là vị trí chiến lược trong hệ
thống chính trị ở nước ta hiện nay, MTTQVN tất yếu sẽ có vai trò to lớn trong hệ
thống chính trị. Hiện nay, hệ thống chính trị ở nước ta đang ổn định và tích cực
thích ứng với những thay đổi của cơ sở hạ tầng trong điều kiện chuyển sang nền
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện
đại hoá đất nước.
MTTQ trong hệ thống chính trị là tổ chức đại diện cho ý chí, tiếng nói của quần
chúng nhân dân, bảo vệ lợi ích hợp pháp và quyền lợi chính đáng của các tầng lớp
nhân dân. Do vậy tổ chức và hoạt động của MTTQ phải dựa trên ý chí, nguyện vọng
của quần chúng, đáp ứng các yêu cầu, lợi ích của các tầng lớp nhân dân. Để phục vụ
tốt các mục tiêu chính trị, MTTQ trước hết phải phục vụ tốt lợi ích của các thành
viên của mình, phải thật sự trở thành một tổ chức tự nguyện của nhân dân, hoạt động
phù hợp với các yêu cầu của đời sống xã hội, phát triển đất nước nhanh bền.
Tiến hành công cuộc đổi mới đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa, từ

việc đưa ra những nhận thức mới về chế độ xã hội chủ nghĩa, xác định đặc trưng
“chế độ ta là chế độ do nhân dân lao động làm chủ, Nhà nước ta là Nhà nước của
nhân dân” [13], Đảng ngày càng ý thức đầy đủ hơn về phát huy quyền làm chủ của
nhân dân lao động trên mọi lĩnh vực. Vậy nên vấn đề làm chủ của nhân dân gắn
liền mật thiết với xây dựng Nhà nước. Theo định hướng của Đảng, MTTQVN đã
tiến hành nhiều hình thức và biện pháp thu hút, tổ chức nhân dân tham gia xây
dựng Nhà nước như: Tham gia tổ chức bầu cử Quốc hội và Hội đồng nhân dân góp
phần nâng cao sức mạnh của cơ quan quyền lực Nhà nước; Tham gia vào hoạt động
tư pháp của Nhà nước phát huy sức mạnh của cơ quan tư pháp; tham gia vào hoạt

17


động hành pháp của Nhà nước, phát huy sức mạnh của hệ thống các cơ quan quản
lý hành chính...
MTTQ có vai trò rất quan trọng trong việc tập hợp khối đại đoàn kết toàn dân.
Từ khi đất nước thống nhất, MTTQVN giữ vai trò quan trọng trong việc củng cố và
tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Thời kỳ quá
độ lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta còn tồn tại lâu dài các giai cấp tầng lớp, các dân
tộc, các tôn giáo. Mối quan hệ giữa các giai cấp, các tầng lớp xã hội là quan hệ
đoàn kết, hợp tác lâu dài trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Nhiều tổ
chức xã hội - nghề nghiệp ra đời cùng với sự phát triển của khoa học - công nghệ,
sự giao lưu văn hóa không ngừng đã tác động đến lối sống và nếp nghĩ của mọi
tầng lớp mọi người trong xã hội. Trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại
hóa đất nước với nền dân chủ ngày càng phát triển thì vai trò MTTQ ngày càng
được mở rộng. Do đó, nâng cao vai trò MTTQ trong hệ thống chính trị và đời sống
xã hội là một yêu cầu khách quan, có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong việc phát
huy sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc,
thực hiện thành công sự nghiệp công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước.
1.2. Nhận diện vai trò Mặt trận tổ quốc Việt Nam cấp tỉnh

1.2.1. Khái niệm, đặc điểm Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp tỉnh
1.2.1.1. Khái niệm Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp tỉnh
Tiền thân của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là Mặt trận Dân tộc thống nhất Việt
Nam do Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập, lãnh đạo,
được thành lập ngày 18 tháng 11 năm 1930. Sau khi cả nước đã được độc lập, sự
thống nhất và toàn vẹn của một quốc gia đòi hỏi hợp nhất 3 tổ chức mặt trận. Nhằm
đáp ứng yêu cầu của giai đoạn cách mạng mới, Đại hội Mặt trận Dân tộc thống nhất
họp từ 31-1 đến 4-2-1977 tại thành phố Hồ Chí Minh đã thống nhất ba tổ chức Mặt
trận ở hai miền Nam Bắc nước ta thành một tổ chức Mặt trận Dân tộc thống nhất
duy nhất lấy tên là MTTQVN.
Trải qua các thời kỳ hoạt động với những tên gọi khác nhau, MTTQ không
ngừng phát huy tinh thần yêu nước, truyền thống đoàn kết dân tộc Việt Nam - một

18


nhân tố quyết định thắng lợi của sự nghiệp giành độc lập dân tộc, thống nhất đất
nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. MTTQVN ngày
nay chủ trương phát huy truyền thống yêu nước, lòng tự hào dân tộc, ý chí tự lực,
tự cường, đoàn kết mọi người Việt Nam ở trong và ngoài nước, không phân biệt
thành phần xã hội, dân tộc, tôn giáo, tín ngưỡng, quá khứ, ý thức hệ và chính kiến,
miễn là tán thành công cuộc đổi mới, nhằm mục tiêu giữ vững độc lập, thống nhất
chủ quyền quốc gia và toàn vẹn lãnh thổ, thực hiện thắng lợi sự nghiệp công nghiệp
hóa, hiện đại hóa đất nước vì dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh,
thực hiện Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh: "Xây dựng một nước Việt Nam hòa
bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh", góp phần tích cực vào sự nghiệp
hòa bình, dân chủ và tiến bộ xã hội trên thế giới.
MTTQVN với sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, sự thống nhất ý chí
của tất cả các tổ chức của các giai tầng trong xã hội,các cá nhân tiêu biểu của các
dân tộc, tôn giáo, tầng lớp, các vị lãnh đạo tiêu biểu cho ý chí đoàn kết của dân tộc,

luôn phấn đấu xây dựng khối Đại đoàn kết dân tộc vững mạnh thực hiện lời dạy
của Hồ Chí Minh vị lãnh tụ của toàn dân tộc: "Mục đích phấn đấu của Mặt trận
Dân tộc thống nhất là xây dựng một nước Việt Nam hoà bình, thống nhất, độc lập,
dân chủ và giàu mạnh".
Ngày 09/6/2015 Quốc hội nước Cộng hòa XHCN Việt Nam khóa XIII, kỳ họp
thứ 9 thông qua Luật MTTQVN (sửa đổi). Ngày 23/6/2015 Chủ tịch nước ký Lệnh
số 02/2015/L - CTN công bố Luật MTTQVN (sửa đổi). Luật có hiệu lực thi hành từ
ngày 01/01/2016. Theo quy định tại Điều 1 Luật MTTQVN thì: “Mặt trận Tổ quốc
Việt Nam là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân; đại diện, bảo vệ quyền và
lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân; tập hợp, phát huy sức mạnh đại đoàn
kết toàn dân tộc, thực hiện dân chủ, tăng cường đồng thuận xã hội; giám sát, phản
biện xã hội; tham gia xây dựng Đảng, Nhà nước, hoạt động đối ngoại nhân dân góp
phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”.
Về cơ cấu tổ chức của MTTQVN, theo quy định tại Điều 6 Luật MTTQVN
năm 2015 và Điều lệ MTTQVN được thông qua tại Đại hội đại biểu toàn quốc

19


MTTQVN lần thứ VIII họp tại Thủ đô Hà Nội từ ngày 25 đến ngày 27 tháng 9 năm
2014 thì cơ cấu tổ chức của MTTQVN như sau:
MTTQVN được tổ chức theo cấp hành chính ở trung ương và các đơn vị hành
chính địa phương, Ủy ban MTTQVN là cơ quan chấp hành giữa hai kỳ đại hội của
MTTQVN, có trách nhiệm tổ chức thực hiện nhiệm vụ của MTTQVN. MTTQVN
được tổ chức theo cấp hành chính:
+ Trung ương;
+ Tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (gọi chung là cấp tỉnh);
+ Huyện, quận, thị xã, thành phố trực thuộc tỉnh (gọi chung là cấp huyện);
+ Xã, phường, thị trấn (gọi chung là cấp xã);
Như vậy, ở cấp tỉnh có MTTQVN tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.

MTTQVN cấp tỉnh có vị trí, vai trò, nhiệm vụ, quyền hạn nhất định trong phạm vi
của tỉnh.
Căn cứ vào quy định của Hiến pháp năm 2013, Luật MTTQVn năm 2015,
Điều lệ MTTQVN, có thể đưa ra khái niệm MTTQVN cấp tỉnh là tổ chức liên minh
chính trị, liên hiệp tự nguyện của tổ chức chính trị, các tổ chức chính trị - xã hội, tổ
chức xã hội trên địa bàn tỉnh. MTTQVN cấp tỉnh là cơ sở chính trị của chính quyền
nhân dân tỉnh; đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của người
dân đang sinh sống và làm việc trên địa bàn tỉnh; tập hợp, phát huy sức mạnh đại
đoàn kết toàn dân tộc, thực hiện dân chủ, tăng cường đồng thuận xã hội; giám sát,
phản biện xã hội; tham gia xây dựng Đảng, Nhà nước trong phạm vi nhiệm vụ,
quyền hạn của cấp tỉnh, hoạt động đối ngoại nhân dân góp phần xây dựng và bảo
vệ Tổ quốc. MTTQVN cấp tỉnh là cấp dưới trực tiếp của MTTQVN cấp Trung ương
và là cấp trên thực hiện chức năng hướng dẫn, kiểm tra đối với tổ chức và hoạt
động của MTTQVN cấp huyện và cấp xã.

20


1.2.1.2. Đặc điểm của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp tỉnh
Căn cứ vào khái niệm MTTQVN cấp tỉnh, có thể đưa ra một số đặc điểm của
MTTQVN cấp tỉnh như sau:
- MTTQVN cấp tỉnh là thành viên chiến lược của hệ thống chính trị của tỉnh.
- MTTQVN cấp tỉnh là khối thống nhất về tư tưởng, hành động của khối đại
đoàn kết toàn dân trên địa bàn tỉnh.
- MTTQVN cấp tỉnh là tổ chức chính trị - xã hội đại biểu cho lợi ích của nhân
dân, thực hiện quyền lực của nhân dân trên địa bàn tỉnh.
- MTTQVN cấp tỉnh là một tập hợp các lực lượng, các tổ chức, các cá nhân
trên địa bàn tỉnh cùng theo đuổi một mục tiêu, một định hướng, một lý tưởng.
1.2.2. Vị trí, vai trò Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp tỉnh
MTTQVN cấp tỉnh là một bộ phận trong hệ thống chính trị của tỉnh nói riêng

và là bộ phận không thể tách rời của cả hệ thống chính trị đất nước. MTTQVN cấp
tỉnh có vị trí, vai trò đặc biệt như sau:
Thứ nhất, trong việc tập hợp, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân:
MTTQVN cấp tỉnh thể hiện cho ý chí nguyện vọng của nhân dân, phát huy
quyền làm chủ của nhân dân trên địa bàn toàn tỉnh; tuyên truyền, động viên nhân
dân thực hiện chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước; đẩy mạnh
công nghiệp hóa, hiện đại hóa tỉnh nhà vì mục tiêu chung của đất nước là phấn đấu
đảm bảo dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Vai trò
MTTQVN cấp tỉnh không phải tự thân khẳng định mà do chính Đảng, nhân dân,
lịch sử thừa nhận. Trong các cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm, MTTQVN
đã cùng với các tổ chức đảng, tổ chức thành viên khác xây dựng khối đại đoàn kết
toàn dân, một lòng cùng cả nước chống giặc, lập lại hoà bình cho đất nước.
MTTQVN đã làm tròn sứ mệnh lịch sử trong các cuộc kháng chiến. Từ khi đất
nước thống nhất, MTTQVN giữ vai trò quan trọng trong việc củng cố và tăng
cường khối đại đoàn kết toàn dân, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Vai trò, vị trí của
MTTQVN do chính nhân dân, chính lịch sử xác định và thừa nhận.

21