Rèn kỹ năng viết văn miêu tả cho học sinh lớp 4

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HẢI DƯƠNG


KINH NGHIỆM
RÈN KĨ NĂNG VIẾT VĂN MIÊU TẢ CHO HỌC
SINH LỚP 4
MÔN: TIẾNG VIỆT
LỚP: 4
NHẬN XÉT CHUNG:
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
................................................................................................................................
ĐIỂM THỐNG NHẤT
Bằng số: ......................................................................................
Bằng chữ: ....................................................................................
Giám khảo số 1: .........................................................................................................
Giám khảo số 2: .........................................................................................................
NĂM HỌC : 2009 - 2010
1


SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HẢI DƯƠNG
TRƯỜNG TIỂU HỌC HIỆP HOÀ

SỐ PHÁCH

KINH NGHIỆM
RÈN KĨ NĂNG VIẾT VĂN MIÊU TẢ CHO HỌC
SINH LỚP 4.


MÔN: TIẾNG VIỆT
LỚP: 4
TÁC GIẢ:

Nguyễn Thị Hằng

ĐÁNH GIÁ CỦA NHÀ TRƯỜNG
(Nhận xét, xếp loại, ký, đóng dấu)

2


SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HẢI DƯƠNG
PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO KINH MÔN
SỐ PHÁCH

SỐ PHÁCH

KINH NGHIỆM
RÈN KĨ NĂNG VIẾT VĂN MIÊU TẢ CHO HỌC SINH
LỚP 4.


MÔN: TIẾNG VIỆT
LỚP: 4

ĐÁNH GIÁ CỦA PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
(Nhận xét, xếp loại, ký, đóng dấu)

Tên tác giả: ...................................................................................................
Đơn vị công tác:.............................................................................................
3


Phần I: MỞ ĐẦU
I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Hoạt động lời nói gồm hai bình diện: sản sinh và tiếp nhận văn bản. Phân môn
Tập làm văn (TLV) rèn cho học sinh các kĩ năng sản sinh ngôn bản. Nó có vị trí đặc
biệt trong quá trình dạy học tiếng mẹ đẻ bởi vì: phân môn TLV sử dụng và hoàn
thiện một cách tổng hợp các kiến thức và kĩ năng tiếng Việt mà các phân môn Tiếng
Việt khác đã hình thành; rèn cho học sinh kĩ năng sản sinh ngôn bản, nhờ đó tiếng
Việt không chỉ được xem xét từng phần, từng mặt qua từng phân môn và trở thành
một công cụ tổng hợp để giao tiếp. Do vậy, phân môn TLV đã thực hiện mục tiêu
cuối cùng, quan trọng nhất của dạy học tiếng mẹ đẻ là dạy học sinh sử dụng được
tiếng Việt để giao tiếp, tư duy, học tập.
Trường Tiểu học là nơi đầu tiên trẻ em được học tập tiếng Việt, chữ viết với
phương pháp nhà trường, phương pháp học tập tiếng mẹ đẻ một cách khoa học. Học
sinh tiểu học chỉ có thể học tập các môn học khác khi có kiến thức tiếng Việt. Bởi
đối với người Việt, tiếng Việt là phương tiện giao tiếp, là công cụ trao đổi thông tin
và chiếm lĩnh tri thức. Môn Tiếng Việt trong chương trình Tiểu học có nhiệm vụ
hoàn thành năng lực hoạt động ngôn ngữ cho học sinh. Năng lực hoạt động ngôn ngữ
được thể hiện trong 4 dạng hoạt động, tương ứng với bốn kỹ năng: nghe, nói, đọc,
viết. Từ đó, các em có thể học tập và giao tiếp trong môi trường học tập lứa tuổi,
giúp học sinh có cơ sở để tiếp thu kiến thức ở lớp trên.
Trong môn Tiếng Việt có nhiều phân môn( Học vần, Tập viết, Chính tả, Tập
đọc, Luyện từ và câu), mỗi phân môn chứa đựng một bộ phận kiến thức nhất định,

chúng bổ trợ cho nhau để người học học tốt Tiếng Việt. Trong đó, TLV là phân môn
mang tính chất tổng hợp, sáng tạo, thực hành, thể hiện đậm nét dấu ấn cá nhân. Tập
làm văn, viết văn, hành văn là cái đích cuối cùng cao nhất của việc học tiếng Việt ở
tiểu học. Đối với học sinh tiểu học, biết nói đúng, viết đúng, diễn đạt mạch lạc đã là
khó; để nói, viết hay, có cảm xúc, giàu hình ảnh lại khó hơn nhiều. Cái khó ấy chính
là cái đích mà phân môn TLV đòi hỏi người học cần dần đạt tới. Từ đó, các em được
mở rộng vốn sống, rèn luyện tư duy, bồi dưỡng tâm hồn, cảm xúc thẩm mỹ, hình
thành nhân cách.
Chương trình TLV ở tiểu học chủ yếu là dạy văn miêu tả. Ngay từ lớp 2, 3, các
em đã được làm quen với văn miêu tả khi được tập quan sát và trả lời câu hỏi. Lên
lớp 4, các em phải hiểu thế nào là văn miêu tả, biết cách quan sát, tìm ý, lập dàn ý,
viết đoạn văn và liên kết đoạn văn thành một bài văn miêu tả đồ vật, cây cối hoặc con
vật- những đối tượng gần gũi và thân thiết của các em.
4


Để hoàn thành bài văn miêu tả đối với học sinh lớp 4 thường rất khó khăn. Do
đặc điểm tâm lí, học sinh tiểu học còn ham chơi, khả năng tập trung chú ý quan sát
chưa tinh tế, năng lực sử dụng ngôn ngữ chưa phát triển tốt, dẫn đến khi viết văn
miêu tả, học sinh còn thiếu vốn hiểu biết về đối tượng miêu tả,…hoặc không biết
cách diễn đạt điều muốn tả.
Đối với giáo viên đây cũng là loại bài khó dạy. Giáo viên còn thiếu linh hoạt
trong vận dụng phương pháp và chưa sáng tạo trong việc tổ chức các hoạt động học
tập của học sinh. Vì vậy, không phải giờ dạy văn miêu tả nào cũng đạt hiệu quả
mong muốn, và không phải giáo viên giáo viên nào cũng dạy tốt văn miêu tả. Việc
tìm tòi phương pháp để hướng dẫn học sinh quan sát, tìm ý, lập dàn ý, tưởng
tượng,…còn nhiều hạn chế.
Do đó, tôi đã nghiên cứu kinh nghiệm: “Rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học
sinh lớp 4” với hi vọng góp phần nâng cao trình độ của bản thân, nâng cao chất
lượng dạy- học văn miêu tả ở lớp 4. Qua đây, tôi mong muốn nhận được nhiều ý kiến

trao đổi của đồng nghiệp để đề tài thực sự có giá trị trong dạy- học TLV lớp 4.
II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
1. Giúp học sinh lớp 4:
- Rèn kĩ năng quan sát, tìm ý, lập dàn ý.
- Rèn kĩ năng dùng từ, đặt câu, viết đoạn, liên kết đoạn, diễn đạt lưu loát, mạch lạc.
- Rèn kĩ năng viết văn giàu hình ảnh, cảm xúc.
- Bồi dưỡng tình cảm yêu mến, gắn bó, biết trân trọng những gì xung quanh các em.
- Có tiền đề tốt để học viết văn miêu tả lớp 5.
2. Giúp giáo viên:
- Nhìn nhận lại sâu sắc hơn việc dạy văn miêu tả cho học sinh lớp 4 để vận dụng
phương pháp, biện pháp và hình thức tổ chức dạy học một cách linh hoạt.
- Tự tòm tòi, nâng cao tay nghề, đúc rút kinh nghiệm trong giảng dạy TLV nói chung
và trong dạy học sinh viết văn miêu tả nói riêng.
- Nâng cao khả năng nghiên cứu khoa học.
III. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
1. Tìm hiểu mục tiêu, nội dung dạy- học văn miêu tả lớp 4.
2. Thực trạng dạy- học văn miêu tả ở lớp 4.
3. Một số biện pháp day- học văn miêu tả lớp 4.
IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
1. Phương pháp nghiên cứu lí luận
- Đọc tài liệu liên quan đến đề tài
5


- Nghiên cứu nội dung chương trình TLV 4 mạch kiến thức: Dạy viết văn miêu tả.
2. Phương pháp quan sát sư phạm
- Điều tra thực trạng qua từng giai đoạn trong suốt năm học, trao đổi với giáo viên
và học sinh, tìm hiểu thực tế việc dạy- học phân môn TLV trong trường Tiểu học.
- So sánh đối chứng trong cùng một giai đoạn giữa lớp này với lớp kia, giữa các giai
đoạn với nhau trong cùng một lớp, đối chứng cả với những năm học trước.

- Quan sát tinh thần, thái độ, ý thức trong học TLV của học sinh lớp mình, học sinh
lớp khác trong khi đi dự giờ, quan sát phương pháp sư phạm của giáo viên giảng dạy,
quan sát chất lượng bài viết của học sinh ở từng dạng miêu tả khác nhau để tìm hiểu
những tác nhân trực tiếp ảnh hưởng đến chất lượng viết văn miêu tả của học sinh.
3. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm
- Tiến hành đồng thời với phương pháp kiểm tra toán học và phương pháp tổng hợp
số liệu. Khi kiểm tra đánh giá chất lượng bài văn miêu tả của từng học sinh, tôi mô tả
và thống kê chất lượng ấy bằng những số liệu cụ thể, sau đó tổng hợp các số liệu đã
thu được nhằm rút ra kinh nghiệm giảng dạy cho bản thân.
4. Phương pháp thực nghiệm sư phạm
- Dạy tiết Luyện tập miêu tả cây cối.
V. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
1. Đối tượng nghiên cứu: - Loại thể văn miêu tả lớp 4.
- Học sinh lớp 4 trường trường tôi công tác.
2. Phạm vi nghiên cứu:
- Các dạng văn miêu tả ở lớp 4: Miêu tả đồ vật, miêu tả cây cối, miêu tả con vật.
- Thực trạng dạy- học viết văn miêu tả của học sinh lớp 4 trường tôi công tác năm
học 2009- 2010.

6


Phần II. NỘI DUNG
I. TÌM HIỂU MỤC TIÊU, NỘI DUNG DẠY VĂN MIÊU TẢ LỚP 4
1. Mục tiêu của dạy viết văn miêu tả lớp 4
a/ Yêu cầu kiến thức: Thể loại văn miêu tả.
- Học sinh phải hiểu thế nào là miêu tả?
- Miêu tả đồ vật: Biết cách quan sát, tìm ý, lập dàn ý bài văn miêu tả đồ vật.
- Miêu tả cây cối: Biết cách quan sát, tìm ý, lập dàn ý bài văn miêu tả cây cối.
- Miêu tả con vật : Biết cách quan sát, tìm ý, lập dàn ý bài văn miêu tả con vật.

b/ Yêu cầu kỹ năng: Chương trình TLV miêu tả( nhằm trang bị cho học sinh những
kĩ năng sản sinh ngôn bản), cụ thể:
- Kĩ năng định hướng hoạt động giao tiếp: Nhận diện đặc điểm văn bản; phân tích đề
bài, xác định yêu cầu.
- Kĩ năng lập chương trình hoạt động giao tiếp: Xác định dàn ý của bài văn đã cho;
quan sát đối tượng tìm ý và sắp xếp ý thành dàn ý trong bài văn miêu tả
- Kĩ năng thực hiện hoá hoạt động giao tiếp: Đối chiếu văn bản nói, viết của bản thân
với mục đích giao tiếp và yêu cầu diễn đạt; sửa lỗi về nội dung và hình thức diễn đạt.
2. Nội dung chương trình TLV miêu tả lớp 4
Chương trình TLV lớp 4 được thiết kế tổng cộng 62 tiết/ năm. Trong đó, văn
miêu tả gồm có 30 tiết được phân bố như sau:
HỆ THỐNG VĂN MIÊU TẢ LỚP 4 ( HKI & HKII)
TUẦN TÊN BÀI
MỤC TIÊU
1. Thế nào Hiểu được thế nào là miêu tả.
là văn miêu Nhận biết được câu văn miêu tả trong truyện Chú Đất
Nung; bước đầu viết được 1,2 câu miêu tả một trong những
tả
Tuần
hình ảnh yêu thích trong bài thơ Mưa.
14
2. Cấu tạo Nắm được cấu tạo bài văn miêu tả đồ vật, các kiểu mở bài,
bài văn miêu kết bài, trình tự miêu tả trong phần thân bài.
Biết vận dụng để viết mở bài, kết bài cho một bài văn miêu
tả đồ vật
tả cái trống trường.

7

Tuần
15

Nắm vững cấu tạo 3 phần( mở bài, thân bài, kết bài) của
1.
Luyện
tập miêu tả bài văn miêu tả đồ vật và trình tự miêu tả; hiểu vai trò của
quan sát trong việc miêu tả những chi tiết của bài văn, sự
đồ vật
xen kẽ của lời tả với lời kể.
Lập được dàn ý cho bài văn tả chiếc áo mặc đến lớp.
Biết quan sát đồ vật theo một trình tự hợp lí, bằng nhiều
2. Quan sát cách khác nhau; phát hiện được đặc điểm phân biệt đồ vật
đó với đồ vật khác; dựa vào kết quả quan sát, biết lập dàn ý
đồ vật
để tả một đồ chơi quen thuộc.

Tuần
16

Tuần
17

Luyện tập
miêu tả đồ
vật
1. Đoạn văn
trong
bài
văn miêu tả

đồ vật.

Dựa vào dàn ý đã lập(TLV, tuần 15), viết được một bài
văn miêu tả đồ chơi em thích với ba phần: mở bài, thân bài,
kết bài.
Hiểu được cấu tạo cơ bản của đoạn văn trong bài văn miêu
tả đồ vật, hình thức thể hiện giúp nhận biết mỗi đoạn văn.
Nhận biết được cấu tạo của đoạn văn; viết được một đoạn
văn tả bao quát một chiếc bút.

2. LT xây Nhận biết được đoạn văn thuộc phần nào trong bài văn
dựng đoạn miêu tả, nội dung miêu tả của từng đoạn, dấu hiệu mở đầu
văn miêu tả đoạn văn; viết được đoạn văn tả hình dáng bên ngoài, đoạn
văn tả đặc điểm bên trong của chiếc cặp sách.
đồ vật
1. LT xây Nắm vững hai cách mở bài (trực tiếp, gián tiếp) trong bài
dựng mở bài văn tả đồ vật.
trong bài văn Viết được đoạn mở bài cho một bài văn miêu tả đồ vật
miêu tả đồ vật theo hai cách trên.
Tuần 2. LT xây Nắm vững hai cách kết bài (mở rộng, không mở rộng)
19 dựng kết bài trong bài văn tả đồ vật.
trong bài văn Viết được đoạn kết bài mở rộng cho một bài văn miêu tả
miêu tả đồ vật đồ vật.
Miêu tả đồ Biết viết hoàn chỉnh bài văn tả đồ vật đúng yêu cầu của đề
Tuần
vật( Kiểm bài, có đủ 3 phần( mở bài, thân bài, kết bài), diễn đạt thành
20 tra viết)
câu rõ ý.

8

Tuần 1. Trả bài Biết rút kinh nghiệm về bài TLV tả đồ vật( đúng ý, bố cục
21 văn miêu tả rõ, dùng từ, đặt câu và viết đúng chính tả,…); tự sửa được
các lỗi đã mắc trong bài viết theo sự hướng dẫn của GV.
đồ vật
2. Cấu tạo Nắm được cấu tạo 3 phần (mở bài, thân bài, kết bài) của
bài
văn một bài văn tả cây cối.
miêu tả cây Nhận biết được trình tự miêu tả trong bài văn tả cây cối;
biết lập dàn ý miêu tả một cây ăn quả quen thuộc theo 1
cối
trong 2 cách đã học.
1. Luyện tập Biết quan sát cây cối theo trình tự hợp lí, kết hợp các giác
qua sát cây quan khi quan sát; bước đầu nhận ra được sự giống nhau
giữa miêu tả một loài cây với miêu tả một cái cây.
cối
Ghi lại được các ý quan sát về một cây em thích theo một
Tuần
trình tự nhất định.
22
2. LT miêu tả
các bộ phận
của cây cối
1. LT miêu tả
các bộ phận
của cây cối
Tuần
23 2. Đoạn văn
trong

bài
văn miêu tả
cây cối
LT xây dựng
Tuần
đoạn
văn
24
miêutả cây cối
LT xây dựng
Tuần mở bài trong
25 bài văn miêu
tả cây cối
Tuần 1. LT xây
dựng mở bài
26
trong bài văn
9

Nhận biết được một số điểm đặc sắc trong cách quan sát và
miêu tả các bộ phận của cây cối trong đoạn văn mẫu; viết
được một đoạn văn ngắn tả lá( thân, gốc) một cây em thích.
Nhận biết được một số điểm đặc sắc trong cách quan sát và
miêu tả các bộ phận của cây cối (hoa, quả) trong đoạn văn
mẫu; viết được một đoạn văn ngắn tả một loài hoa em thích.
Nắm được đặc điểm nội dung và hình thức của đoạn văn
trong bài văn miêu tả cây cối.
Nhận biết và bước đầu biết cách xây dựng một đoạn nói
về lợi ích của loài cây em biết.
Vận dụng những hiểu biết về đoạn văn trong bài văn tả

cây cối đã học để viết được một số đoạn văn( còn thiếu ý)
cho hoàn chỉnh.
Nắm được 2 cách mở bài (trực tiếp, gián tiếp) trong bài
văn miêu tả cây cối; vận dụng kiến thức đã biết để viết
được đoạn mở bài cho bài văn tả một cây mà em biết.
Nắm được 2 cách kết bài (mở rộng, không mở rộng) trong
bài văn miêu tả cây cối; vận dụng kiến thức đã biết để bước


đầu viết được đoạn kết bài mở rộng cho bài văn tả một cây
mà em thích.
Lập được dàn ý sơ lược bài văn tả cây cối nêu trong đề bài.
Dựa vào dàn ý đã lập, bước đầu viết được các đoạn thân
bài, mở bài, kết bài cho bài văn tả cây cối xác định.
Viết được một bài văn hoàn chỉnh bài văn tả cây cối
1. Miêu tả
cây
cối theo gợi ý đề bài trong sgk( hoặc đề bài do GV lựa chọn),
(Kiểm tra biết viết đủ 3 phần( mở bài, thân bài, kết bài), diễn đạt
Tuần viết)
thành câu, lời tả tự nhiên, rõ ý.
27
2. Trả bài Biết rút kinh nghiệm về bài TLV tả cây cối ( đúng ý, bố cục
văn miêu tả rõ, dùng từ, đặt câu và viết đúng chính tả,…); tự sửa được
các lỗi đã mắc trong bài viết theo sự hướng dẫn của GV.
cây cối
Cấu tạo của Nhận biết được 3 phần (mở bài, thân bài, kết bài) của bài
Tuần bài
văn văn tả con vật.
29 miêu tả con Biết vận dụng những hiểu biết về cấu tạo bài văn tả con

vật để lập dàn ý tả một con vật nuôi trong nhà.
vật
Nêu được nhận xét về cách quan sát và miêu tả con vật
Luyện tập
Tuần
qua bài văn Đàn ngan mới nở; bước đầu biết cách quan sát
quan
sát
30
một con vật để chọn lọc các chi tiết nổi bật về ngoại hình,
con vật
hoạt động và tìm từ ngữ để miêu tả con vật đó.
1. LT miêu tả Nhận biết được những nét tả bộ phận chính của con vật
các bộ phận trong đoạn văn; quan sát các bộ phận của con vật em yêu
của con vật thích và bước đầu tìm được những từ ngữ miêu tả thích hợp.
Tuần
31 2. LT xây Nhận biết được đoạn văn và ý chính của từng đoạn trong
dựng đoạn bài văn tả con chuồn chuồn nước; biết sắp xếp các câu cho
văn miêu tả trước thành một đoạn văn; bước đầu viết được một đoạn
con vật
văn có câu mở đầu cho sẵn.
1. LT xây Nhận biết được: đoạn văn và ý chính của đoạn trong bài
dựng đoạn văn tả vật, đặc điểm hình dáng bên ngoài và hoạt động của
Tuần văn miêu tả con vật được miêu tả trong bài văn; bước đầu vận dụng kiến
32 con vật
thức đã học để viết được đoạn văn tả ngoại hình, tả hoạt
động của một con vật em yêu thích.
2. LT xây Nắm vững kiến thức đã học về đoạn mở bài, kết bài
miêu tả cây
cối

2.
Luyện
tập miêu tả
cây cối

10