Văn Học 12 HKI B10

PHONG CÁCH NGÔN NGỮ KHOA HỌC
I – MỤC TIÊU:
- HiĨu râ hai kh¸i niƯm : Ng«n ng÷ khoa häc ( ph¹m vi sư dơng, c¸c lo¹i v¨n b¶n) vµ
phong c¸ch ng«n ng÷ khoa häc (C¸c ®Ỉc trng ®Ĩ nhËn diƯn vµ ph©n biƯt trong sư dơng
ng«n ng÷ ).
- RÌn lun kÜ n¨ng diƠn ®¹t trong c¸c bµi tËp, bµi lµm v¨n nghÞ ln (mét d¹ng v¨n
b¶n khoa häc) vµ kÜ n¨ng nhËn diƯn, ph©n tÝch ®Ỉc ®iĨm cđa v¨n b¶n khoa häc, ph©n biƯt
víi c¸c phong c¸ch ng«n ng÷ kh¸c.
II – PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC
III – TIẾN TRÌNH DẠY HỌC.
1. Ổn đònh lớp:
2. Kiểm tra bài cũ:
Dự kiến
Câu hỏi:
3. Bài mới
Nội dung Hoạt động dạy Hoạt động học
T.G
I - V¨n b¶n khoa häc vµ ng«n ng÷ khoa häc
1, V¨n b¶n khoa häc :
- Thc lo¹i v¨n b¶n khoa häc.
- V× ®©y lµ nh÷ng v¨n b¶n ®Ĩ gióp ta häc tËp, t×m hiĨu ,
nghiªn cøu khoa häc (®ỵc dïng trong lÜnh vùc khoa häc)
nªn nh÷mg v¨n b¶n ®ã lµ nh÷ng v¨n b¶n khoa häc.
+ V¨n b¶n a tr×nh bµy néi dung khoa häc vỊ c¸ch gi¶i
thÝch v¨n häc b»ng ng«n ng÷ häc
+ V¨n v¨n b lµ mét ®Þnh nghÜa vỊ to¸n häc
+ V¨n b¶n c tr×nh bµy vỊ nguyªn nh©n, thùc tr¹ng vµ c¸ch
gi¶i qut vÊn ®Ị suy dinh dìng ë trỴ em ViƯt Nam
- V¨n b¶n ®ỵc dïng nhiỊu tht ng÷ khoa häc nh : v¨n häc
nhµ v¨n, s¸ng t¸c, t¸c phÈm, ng«n ng÷.
-V¨n b¶n khoa häc.

* V¨n b¶n khoa häc lµ lo¹i v¨n b¶n ®ỵc dïng trong lÜnh
vùc khoa häc.
- ë hai d¹ng thøc : D¹ng viÕt ( b¸o c¸o khoa häc, ln v¨n,
ln ¸n, SGK) vµ d¹ng nãi (gi¶ng bµi, nãi chuyªn khoa häc,
th¶o ln, tranh ln khoa häc).
- V¨n b¶n khoa häc cã ba lo¹i chÝnh :
+ V¨n b¶n chuyªn s©u bao gåm : Chuyªn kh¶o, ln ¸n,
ln v¨n, tiĨu ln, b¸o c¸o khoa häc.
+ C¸c v¨n b¶n khoa häc gi¸o khoa bao gåm : Gi¸o tr×nh,
SGK, thiÕt kÕ bµi d¹y.
- Theo em, c¸c bµi häc
trong s¸ch gi¸o khoa
thc lo¹i v¨n b¶n g× ?
- V× sao mµ em nãi
r»ng c¸c bµi häc trong
SGK ®ã lµ v¨n b¶n khoa
häc ?
- Gäi h/s ®äc ba v¨n
b¶n trong sgk
- Ba v¨n b¶n nµy tr×nh
bµy vỊ vÊn ®Ị g× ?
- NhËn xÐt vỊ viƯc sư
dơng tõ ng÷ trong v¨n
b¶n nµy ?
- VËy ba v¨n b¶n nµy
thc lo¹i v¨n b¶n g× ?
- Em cho biÕt kh¸i
niƯm v¨n b¶n khoa häc?
- V¨n b¶n khoa häc ®-
ỵc thùc hiƯn ë nh÷ng

d¹ng thøc nµo ?
- Nh vËy, theo em, cã
mÊy lo¹i v¨n b¶n khoa
häc ?
- Suy nghÜ, tr¶ lêi
- V× ®©y lµ nh÷ng v¨n
b¶n ®Ĩ gióp ta häc tËp,
t×m hiĨu , nghiªn cøu
khoa häc
- H/s ®äc bµi
- Gäi tõng h/s tr¶ lêi
- Suy nghÜ, tr¶ lêi
- Dïng nhiỊu tht
ng÷ khoa häc
- Tõ sù ph©n tÝch trªn
tù rót ra kÕt ln.
- Dùa vµo sgk ®Ĩ tr¶
lêi
- Cã ba lo¹i chÝnh.
+ Các loại văn bản khoa học phổ cập (khoa học đại chúng)
gồm các bài báo và sách phổ biến khoa học kĩ thuật.
+ Văn bản (a) VB chuyên sâu.
Văn bản (b) VB khoa học giáo khoa.
Văn bản (c) VB khoa học phổ cập.
2 - Ngôn ngữ khoa học :
+ Ngôn ngữ bài ca dao mang tính hình tợng, dùng trong
phạm vi giao tiếp nghệ thuật cho nên đây là loại văn bản
nghệ thuật. Còn ngôn ngữ trong ba văn bản trên thờng đợc
dùng trong phạm vi giao tiếp khoa học.
- Ngôn ngữ khoa học là ngôn ngữ đợc đợc dùng trong

phạm vi giao tiếp thuộc lĩnh vực khoa học.
- ở dạng viết, ngoài việc sử dụng từ ngữ, ngôn ngữ khoa
học còn thờng dùng các kí hiệu, công thức của các ngành
khoa học, hay sơ đồ, bảng biểu, để tổng kết. Mô hình hoá
nội dung khoa học.
- ở dạng nói, ngôn ngữ khoa học có yêu cầu cao về phát
âm chuẩn, về diễn đạt mạch lạc, chặt chẽ.
- Dù ở dạng nào, ngôn ngữ khoa học cũng có những đặc
trng cơ bản của phong cách ngôn ngữ khoa học.
II - Đặc tr ng của phong cách ngôn ngữ khoa học.
* Phong cách ngôn ngữ khoa học có ba đặc trng cơ
bản : Tính khái quát, trừu tợng; tính lí trí, lôgíc, tính khách
quan, phi các thể.
1 , Tính khái quát hoá, trừu t ợng hoá :
- Bởi vì trong văn bản khoa học sử dụng phần lớn các thuật
ngữ khoa học. Mà các thuật ngữ này là kết quả của quá
trình khái quát hoá và trừu tợng hoá. Cho nên các thuật ngữ
biểu hiện chúng cũng mang tính trừu tợng, khái quát cao.
2, Tính lí trí, lôgíc :
* Chủ yếu thể hiện ở việc dùng từ ngữ :
- Từ ngữ trong văn bản khoa học phần lớn là những từ
thông thờng, nhng chỉ dùng với một nghĩa. Không dùng từ
đa nghĩa, không dùng từ theo nghĩa bóng, ít dùng phép tu
từ.
- Các câu trong văn bản khoa học yêu cầu chính xác, chặt
chẽ, lôgíc.
- Tính lí trí, lôgíc còn thể hiện ở việc cấu tạo đoạn văn, văn
bản; mối quan hệ liên kết giữa các câu, đoạn, mạch lạc,
lôgíc.
3, Tính khách quan, phi cá thể :

- Ngôn ngữ nghệ thuật mang tính chủ quan, cá nhân
trong việc cảm nhận và biểu hiện. Còn ngôn ngữ khoa học
phải đảm đảm bảo tính chính xác, đúng với thực tế cho nên
nó mang tính khách quan, không mang dấu ấn cá thể của
ngời sử dụng.
* Ghi nhớ : sgk
III - Luyện tập :
Bài tập 1 :
a, Văn bản này trình bày nội dung khoa học lịch sử văn
học.
b, Thuộc ngành khoa học văn học.
- Ba văn bản trong
SGK thuộc các loại văn
bản gì ?
- Em thử so sánh ngôn
ngữ sử dụng ở ba văn
bản trên với ngôn ngữ sử
dụng trong bài ca dao :
Thân em nh hạt ma rào
Hạt rơi xuống giếng, hạt
vào vờn hoa
Thân em nh hạt ma sa
Hạt vào đài các hạt ra
ruộng cày.
- Nh vậy em hiểu đợc
ngôn ngữ khoa học là
ngôn ngữ nh thế nào ?
- Vì sao lại nói rằng
phong cách ngôn ngữ
khoa học mang tính khái

quát hoá, trừu tợng hoá?
- Tính lí trí, lôgíc của
văn bản thể hiện ntn?
- Hiểu tính khách
quan, phi cá thể nghĩa là
thế nào ?

- Gọi h/s đọc ghi nhớ
- Hớng dẫn h/s làm bài
tập
- Bài khái quát văn
học Việt Nam từ Cách
mạng tháng Tám năm
1945 đến hết thế kỉ XX.
- Trao đổi, trả lời.
- Trao đổi, thảo luận
trả lời
- ở bài ca dao ngôn
ngữ bài ca dao mang
tính hình tợng, dùng
trong phạm vi giao
tiếp nghệ thuật, cho
nên đây là loại văn
bản nghệ thuật.
- Ngôn ngữ khoa học
là ngôn ngữ đợc đợc
dùng trong phạm vi
giao tiếp thuộc lĩnh
vực khoa học.
- Chú ý vào sgk để

trả lời
- Bởi vì trong văn bản
khoa học sử dụng
phần lớn các thuật ngữ
khoa học
- Chú ý vào sgk để
trả lời.
- Ngôn ngữ khoa học
phải đảm đảm bảo
tính chính xác
- H/s đọc và chép bài.
- Chú ý nghe hớng
dẫn và trả lời.
c, Ng«n ng÷ khoa häc ë d¹ng viÕt cã ®Ỉc ®iĨm :
- Néi dung th«ng tin lµ nh÷ng kiÕn thøc khoa häc : Khoa
häc lÞch sư v¨n häc.
- Ng«n ng÷ cã sư dơng nh÷ng tht ng÷ khoa häc Ng÷ v¨n
nh : Chđ ®Ị, h×nh ¶nh, t¸c phÈm, ph¶n ¸nh hiƯn thùc, ®¹i
chóng ho¸, chÊt suy tëng, ngn c¶m høng s¸ng t¹o.
Bµi tËp 2 :
- Mn gi¶i thÝch vµ ph©n biƯt c¸c tht ng÷ khoa häc víi
c¸c tõ ng÷ th«ng thêng cïng mét h×nh thøc ©m thanh th×
cÇn ®èi chiÕu, so s¸nh lÇn lỵt tõng tõ. Víi c¸c tõ ng÷ khoa
häc, cÇn dïng tõ ®iĨn chuyªn ngµnh ®Ĩ tra cøu. VÝ dơ tõ
®o¹n th¼ng trong ng«n ng÷ th«ng thêng ®ỵc hiĨu lµ ®o¹n
kh«ng cong queo, g·y khóc, kh«ng lƯch vỊ mét bªn nµo.
Trong to¸n häc ®ỵc hiĨu lµ “§o¹n ng¾n nhÊt nèi hai ®iĨm
víi nhau”.
Bµi tËp 3 :
- §o¹n v¨n dïng nhiỊu tht ng÷ khoa häc : Kh¶o cỉ, ngêi

vỵn, h¹ch ®¸, m¶nh tíc, r×u tay, di chØ.
- TÝnh lÝ trÝ, l«gÝc cđa ®o¹n v¨n thĨ hiƯn râ nhÊt ë lËp ln :
C©u ®Çu tiªn nªu ln ®iĨm kh¸i qu¸t. c¸c c©u sau nªu ln
cø. Ln cø ®Ịu lµ c¸c cø liƯu thùc tÕ. §o¹n v¨n cã lËp ln
vµ kÕt cÊu diƠn dÞch.
Bµi tËp 4 :
- Níc rÊt cÇn thiÕt cho sù sèng con ngêi, c¸c loµi ®éng
vËt vµ c©y cèi. Nhng cÇn cã ngn níc s¹ch th× c¬ thĨ ngêi,
®éng vËt vµ c©y cèi míi cã thĨ t¹o thµnh chÊt dinh dìng.
NÕu ngn níc bÞ « nhiƠm th× t¸c h¹i ®èi víi con ngêi, vµ
mu«n loµi ®éng vËt, c©y cèi sÏ kh«ng lêng hÕt. CÇn b¶o vƯ
ngn níc ra khái chÊt ®éc h¹i nh ho¸ chÊt, c¸c chÊt th¶i tõ
nhµ m¸y, bƯnh viƯn. Ch¼ng h¹n, c¸c nhµ m¸y, bƯnh viƯn
cÇn ph¶i cã c«ng nghƯ lµm s¹ch c¸c chÊt th¶i tríc khi ®a ra
m«i trêng xung quanh. Cã nh vËy míi cã thĨ b¶o vƯ ®ỵc sù
sèng.
- V¨n b¶n ®ã tr×nh bµy
nh÷ng néi dung khoa
häc g× ?
- Thc ngµnh khoa
häc nµo ?
- Ng«n ng÷ khoa häc
ë d¹ng viÕt cã ®Ỉc ®iĨm
g× dƠ nhËn thÊy ?
- Gi¶i thÝch vµ ph©n
biƯt tht ng÷ khoa häc
víi tõ ng÷ th«ng thêng
qua c¸c vÝ dơ trong m«n
h×nh häc nh : §iĨm, ®-
êng th¼ng, ®o¹n th¼ng,

mỈt ph¼ng gãc, ®êng
trßn, gãc vu«ng.
- T×m c¸c tht ng÷
khoa häc vµ ph©n tÝch
tÝnh lÝ trÝ, l«gÝc ?
- ViÕt mét ®o¹n v¨n
thc lo¹i v¨n b¶n khoa
häc phỉ cËp vỊ sù cÇn
thiÕt cđa b¶o vƯ m«i tr-
êng sèng (níc, kh«ng
khÝ vµ ®Êt).
- Trao ®ỉi, th¶o ln
vµ tr¶ lêi
- Trao ®ỉi, th¶o ln
vµ tr¶ lêi
- Tõ ®o¹n th¼ng
trong ng«n ng÷ th«ng
thêng ®ỵc hiĨu lµ ®o¹n
kh«ng cong queo, g·y
khóc…
- §o¹n v¨n dïng
nhiỊu tht ng÷ khoa
häc : Kh¶o cỉ, ngêi v-
ỵn, h¹ch ®¸, m¶nh tíc,
r×u tay, di chØ.
- H/s viÕt thµnh mét
®o¹n v¨n hoµn chØnh,
chó ý dïng tõ ng÷,
dïng c¸c tht ng÷
khoa häc, Dïng tõ ®¬n

nghÜa, kÕt cÊu ph¶i
chỈt chÏ…
IV – Củng cố – dặn dò :
- Hệ thống lại kiến thức bài học.
- Về nhà xem lại bài học, lµm c¸c bµi tËp cßn l¹i . Chuẩn bò bài mới cho buổi sau
PHÊ DUYỆT
Lý ThÞ Hång
Ngày tháng năm
Giáo viên
Nguyễn Thò Hương